wd wp Пошук: ⬜

Уладзімір Святаславіч

Уладзімір Святаславіч (каля 960 — 1015 [5]) — князь кіеўскі (978—1015), хрысціцель Русі.

У 970 годзе атрымаў ад бацькі наўгародскі сталец, у 978 годзе захапіў кіеўскі сталец. У 980-я гады абраў хрысціянства дзяржаўнай рэлігіяй Кіеўскай дзяржавы. Ахрышчаны пад імем Васіль. Таксама вядомы ў царкоўнай гісторыі як Уладзімір Святы, Уладзімір Вялікі, Уладзімір Хрысціцель, а ў былінах як Уладзімір Краснае Сонейка. Праслаўлены як святы роўнаапостальны; дзень памяці ў Рускай праваслаўнай царкве — 15 ліпеня па Юліянскім календары.

Паходжанне і выхаванне

Сын кіеўскага князя Святаслава Ігаравіча і Малушы, ключніцы кіеўскай княгіні Вольгі. Паходжанне Малушы дыскусійнае, нават з высокім статусам пры двары княгіні Вольгі, яна была нявольніцай («рабой»).

Год нараджэння Уладзіміра невядомы[6]. Яго бацька Святаслаў нарадзіўся ў 942 (летапісная храналогія умоўная у гэтым перыядзе), а старэйшы сын Уладзіміра Вышаслаў — каля 977 года, адкуль гісторыкі выводзяць год нараджэння Уладзіміра 960-ы з дакладнасцю да некалькіх гадоў. Як паведамляюць пазнейшыя крыніцы XVI стагоддзя (Ніканаўскі(руск.) бел. і Усцюжскі летапісы), Уладзімір Святаславіч нарадзіўся ў вёсцы Будуціне (Будзяціне):

«Володимиръ бо бе отъ Малки, ключници Олжины; Малка же бе сестра Добрыне, — и бе Добрыня дядя Володимиру; и бе рожение Володимеру въ Будутине веси, тамо бо въ гневе отслала ея Олга, село бо бяше ея тамо, и умираючи даде его святей Богородици» (Ніканаўскі летапіс(руск.) бел.).

Меркаванні даследчыкаў аб лакалізацыі Будзяцінага сяла разыходзяцца. Уладзімір Святаславіч магчыма нарадзіўся пад Псковам (в. Буднік(руск.) бел.)[7], Гомелем (п. Будацін)[8] ці Уладзімір-Валынскі (с. Будзяцічы(укр.) бел.)[9][10][11][12]. Як меркаваў Д. Празароўскі, быўшы раздавальшчыцай міласціны (занятак хрысціянкі), Малуша парушыла са Святаславам запаведзь «не чужалож», і менавіта гэта выклікала гнеў Вольгі[13].

Пра далейшы лёс Малушы летапісы не паведамляюць, а малалетні Уладзімір вярнуўся ў Кіеў, дзе знаходзіўся пад наглядам княгіні Вольгі. Выхаваннем яго, магчыма, займаўся дзядзька па маці Дабрыня [14], паколькі ў звычаях Русі было справай звыклай давяраць выхаванне спадчынніка старэйшым дружыннікам.

Княжанне ў Ноўгарадзе

Па Аповесці мінулых часоў Уладзімір сярод сыноў Святаслава быў трэцім па старшынстве пасля Яраполка і Алег Святаславіч, князь драўлянскі(руск.) бел.. Вылучалася таксама гіпотэза, што на самой справе ён быў другім (старэйшым за Алега), паколькі атрымаў ад бацькі пры яго сыходзе на вайну з Візантыяй ў 970 годзе важны Ноўгарад [5], у той час як Алег здавольваўся драўлянскай зямлёй з цэнтрам у Оўручы [15]. Настаўнікам і ваяводам юнага Уладзіміра ў Ноўгарадзе стаў Дабрыня.

Скандынаўскія сагі распавядаюць пра тое, як будучы кароль Нарвегіі Олаф I Тругвасан правёў дзяцінства і юнацтва ў Ноўгарадзе. Маці Олафа, Астрыд, бегла ад забойцаў мужа ў Ноўгарад да конунга Вальдэмара (Уладзіміра), у якога служыў яе брат Сігурд(нарв.) бел., але па дарозе яна з дзіцём была захоплена разбойнікамі ў Эстоніі. Сігурд, збіраючы падаткі ў Эстоніі па загаду Уладзіміра, сустрэў выпадкова Олафа і выкупіў яго з рабства. Олаф рос пад заступніцтвам Уладзіміра, пазней быў узяты ў дружыну, дзе карыстаўся папулярнасцю сярод воінаў[16].

Кіеўскае княжанне

Заняцце кіеўскага стальца

Пасля гібелі ў 972 годзе князя Святаслава Кіевам валодаў яго сын Яраполк. У 976 годзе падчас канфлікту Яраполка з братам[5], драўлянскім князем Алегам Святаславічам(руск.) бел., апошні адступаючы перад войскам Яраполка ўпаў з мосту і ў рове быў раздушаны коньмі, якія таксама туды падалі. Уладзімір пасля такой весткі збег “за мора”, а Яраполк завалодаў усёй Руссю.

Уладзімір з Дабрынем набраў у Скандынавіі войска з варагаў і ў 978 годзе вярнуўся ў Ноўгарад, выгнаў пасадніка Яраполка[5].

Уладзімір захапіў Полацк, які перайшоў на бок Кіева, забіў полацкага князя Рагвалода і яго сям’ю[5], толькі дачку Рагнеду, прасватаную ўжо за Яраполка, гвалтам узяў яшчэ адной жонкай[5]. Затым з вялікім варажскім войскам аблажыў Кіеў, дзе замкнуўся Яраполк. Па версіі летапісу Яраполкаў ваявода Блуд, падкуплены Уладзімірам, пераканаў Яраполка бегчы ў маленькі горад Родзень [ru], напалохаўшы мецяжом кіяўлян. У Родні Уладзімір запрасіў Яраполка на перамовы, дзе два варагі «паднялі яго мячамі пад пазухі». Удаву Яраполка, магчыма, цяжарную, Уладзімір узяў яшчэ адной жонкай.

Калі варагі нанятыя ў Скандынавіі запатрабавалі плату за службу, Уладзімір абяцаў ім даніну з кіеўлян, але праз месяц адмовіўся і большасць варагаў адаслаў на службу ў Канстанцінопаль, параіўшы візантыйскаму імператару развесці іх па розных месцах. Нейкую частку варагаў Уладзімір разаслаў па ўласных гарадах.

Паводле “Аповесці мінулых часоў” Уладзімір пачаў княжыць у Кіеве ў 980 годзе[5]. Паводле самага ранняга Жыція Уладзіміра, складзенага манахам Якавам [ru] («Памяць і пахвала князю Уладзіміру», 2-я палова XI ст.) гэта адбылася 11 чэрвеня 978 года. Дата 11 чэрвеня 978 года больш верагодная, бо 980 год атрыманы пры пазнейшай расстаноўцы гадоў у летапісе, там жа згадана[17] пра 37 гадоў княжання Уладзіміра, што таксама паказвае на 978 год, як час яго пачатку.

Паганскае праўленне

Новы князь кіеўскі (таксама называўся хазарскім тытулам каган [18]) прыняў меры да рэфармацыі паганскага культу. Узвёў у Кіеве капішча [19] з ідаламі шасці галоўных багоў славянскага паганства (Пяруна, Хорса(руск.) бел., Даждзьбога, Стрыбога, Сімаргла(руск.) бел. і Мокашы, без Вялеса), таксама ёсць звесткі, што князь ўвёў, падобна скандынавам, практыку чалавечых ахвяраў багам.[20].

Паколькі ёсць ускосныя звесткі пра сімпатыі ранейшага князя Яраполка да хрысціянскай веры і яго кантакты з лацінскім Захадам, то вельмі верагодна здагадка пра паганскую рэакцыю пры Уладзіміры, то ёсць барацьбе з хрысціянствам, якое раней сцвярджалася ў Кіеве. Археалагічным пацвярджэннем гэтага можа служыць знаходка на месцы Уладзімірава пантэона рэшткаў каменнага будынка са слядамі фрэскавага жывапісу — па ўсёй бачнасці царквы, якая існавала пры Яраполку. Падчас ганенняў ў Кіеве загінулі адны з першых хрысціянскіх мучанікаў на Русі — варагі Фёдар і Ян.

Аповесць мінулых часоў так перадае лад жыцця Уладзіміра да хрышчэння:

«Быў жа Уладзімір пераможаны пажадлівасцю, і былі ў яго жонкі […], а наложніц было ў яго 300 у Вышгарадзе, 300 у Белгарадзе і 200 на Берастове, у сяльцы, якое завуць цяпер Берастовым. І быў ён ненасытны ў блудзе, прыводзячы да сябе замужніх жанчын і разбэшчваў дзяўчат».

Арыгінальны тэкст (стар.-руск.)

«Был же Владимир побеждён похотью, и были у него жёны […], а наложниц было у него 300 в Вышгороде, 300 в Белгороде и 200 на Берестове, в сельце, которое называют сейчас Берестовое. И был он ненасытен в блуде, приводя к себе замужних женщин и растляя девиц».

Праваслаўныя крыніцы сцвярджаюць, што пасля хрышчэння князь вызваліў ад шлюбных абавязкаў ўсіх былых паганскіх жонак. Рагнедзе ён прапанаваў абраць мужа, але яна адмовілася і прыняла манаскі пострыг[21][22]

Хрышчэнне

Асноўны артыкул: Хрышчэнне Русі Гл. таксама: Ганна Візантыйская і Руска-візантыйская вайна 988 года Летапіснае апавяданне пра «выбары вер» («выпрабаванні вер») Уладзімірам носіць легендарны характар. Да двара выклікаліся прапаведнікі ісламу, іўдаізму, заходняга «лацінскага» хрысціянства, але Уладзімір пасля гутаркі з «грэчаскім філосафам» спыніўся на ўсходнім хрысціянстве (пасля расколу Адзінай Царквы з яго вырасце праваслаўе). Нягледзячы на агіяграфічны трафарэт, у апавяданні ёсць гістарычнае зерне. Так, Уладзімір кажа «немцам»: «Иде́те опять, яко отцы наши сего не прияли суть» (гэта значыць ідзіце назад, бо нашы бацькі гэтага не прынялі). У гэтым можна бачыць водгукі падзей 962 года, калі германскі імператар дасылаў у Кіеў епіскапа(руск.) бел. і святароў па просьбе княгіні Вольгі. Ці не прынятыя на Русі, яны «еле спаслись»[23].

Звесткі пра пасольстве ў Харэзм рускага кіраўніка 2-й паловы X стагоддзя (імя з арабскага аднаўляецца як Уладзімір), які жадаў, каб яго краіна прыняла іслам, захаваліся ў арабскіх і персідскіх крыніцах. Так сярэднеазіяцкі лекар і гісторык аль-Марвазі(англ.) бел. (пачатак XII ст.) паведамляе:

«І калі яны звярнуліся ў хрысціянства, рэлігія прытупіла іх мячы, і вера закрыла ім дзверы занятку, і вярнуліся яны да цяжкай жыцця і беднасці, і скараціліся ў іх сродкі існавання. Тады захацелі яны стаць мусульманамі, каб дазволены быў ім набег і святая вайна і вяртанне да таго, што было раней. Тады паслалі яны паслоў да правіцеля Харэзма, чатырох чалавек з набліжаных іх цара, таму што ў іх незалежны цар і называецца іх цар Уладзімір — падобна на тое, як цар цюрак называецца Хакан […] І прыйшлі паслы іх у Харэзм і паведамілі пасланне іх. І ўзрадаваўся Харэзмшах рашэнню іх звярнуцца ў іслам, і паслаў да іх навучыць іх законам ісламу. І звярнуліся яны ў іслам»[24][25].

Гутарка Уладзіміра з грэчаскім філасафам пра хрысціянства. Радзівілаўскі летапіс, л. 49 об.

Паводле летапісу ў 987 годзе Уладзімір на савеце баяраў прыняў рашэнне аб хрышчэнні «па законе грэчаскім».

У наступным 988 годзе ён захапіў Корсунь (Херсанес у Крыме) і запатрабаваў у жонкі сястру візантыйскіх імператараў Васіля II і Канстанціна VIII Ганну(руск.) бел., пагражаючы ў адваротным выпадку пайсці на Канстанцінопаль. Імператары пагадзіліся, запатрабаваўшы ў сваю чаргу хрышчэнне князя, каб сястра выйшла за адзінаверцаў. Атрымаўшы згоду Уладзіміра, візантыйцы даслалі ў Корсунь Ганну са святарамі. Уладзімір разам са сваёй дружынай прайшоў абрад хрышчэння[5], пасля чаго здзейсніў цырымонію шлюбу і вярнуўся ў Кіеў, дзе адразу ж загадаў перакуліць паганскія ідалы.

Згодна манаху Якаву[26], больш ранняй крыніцы, чым «Аповесць мінулых часоў», князь Уладзімір хрысціўся ў 988 годзе, узяў Корсунь на 3- й год пасля хрышчэння з мэтай захопу хрысціянскіх святынь і толькі потым патрабаваў сабе жонку ад візантыйскіх імператараў.

Сірыйскі гісторык XI стагоддзя Ях’я Антыяхійскі выкладае гісторыю хрышчэння па-іншаму. Супраць візантыйскага імператара Васіля II збунтаваўся яго военачальнік Варда Фока(руск.) бел., які атрымаў некалькі перамог.

«…і заахвоціла яго [імператара Васіля] патрэба паслаць да цара русаў — а яны яго ворагі, — каб прасіць іх дапамагчы яму ў гэтым яго становішчы. І пагадзіўся ён на гэта. І яны паміж сабою дамовіліся аб сваяцтве і ажаніўся цар русаў з сястрой цара Васіля, пасля таго як ён паставіў яму ўмову, каб ён хрысціўся і ўвесь народ яго краіны, а яны народ вялікі […] І паслаў да яго цар Васіль пасля мітрапалітаў і епіскапаў і яны ахрысцілі цара […] і калі было вырашана паміж імі справа аб шлюбе, прыбылі войскі русаў таксама і злучыліся з войскамі грэкаў, якія былі ў цара Васіля, і выправіліся ўсе разам на барацьбу з Вардам Фокам морам і сушай.»[27]

Па Ях’ю злучаныя сілы русаў і грэкаў разграмілі войскі Фокі пад Хрысопалем(руск.) бел.[28] у канцы 988 года, а ў красавіку 989 года саюзнікі ў бітве пад Абідас(руск.) бел.[29] пакончылі з Вардам Фокам. Арабскі гісторык пачатку XIII стагоддзя Ібн аль-Асір(руск.) бел. таксама паведаміў аб хрышчэнні русаў ў версіі, блізкай да Ях’і Антыёхіі, але адносіў падзею да 986 года, прычым цар русаў у яго аповядзе спачатку хрысціўся, потым ажаніўся і тады пайшоў ваяваць з Вардам Фокам.

Пра памеры рускай ваеннай дапамогі Візантыі і хрышчэнні паведамляе таксама армянскі гісторык Стэфан Таронскі(руск.) бел., сучаснік князя Уладзіміра:

«Тады ўвесь народ Рузаў [русаў], які там быў [у Арменіі, каля 1000] падняўся на бой; іх было 6 000 чалавек — пешых, узброеных дзідамі і шчытамі, — якіх прасіў цар Васіль у цара Рузаў у той час, калі ён выдаў сястру сваю замуж за апошняга. У гэты ж самы час Рузы паверылі ў Хрыста.»[25]

Дэталі храналогіі — на якім этапе апісваных падзей Уладзімір прыняў хрышчэнне, ці адбылося гэта ў Кіеве, у горадзе Васіліве або Корсуні — былі згубленыя ў Русі яшчэ ў пачатку XII стагоддзя, у часы складання «Аповесці мінулых часоў», пра што летапісец прама паведамляе. Тым больш дыскусійнае гэтае пытанне ў сучаснай гістарыяграфіі. Датай Хрышчэння Русі традыцыйна лічыцца, што ў летапісах 988 года, хоць гістарычныя сведчанні паказваюць на 987 як год хрышчэння самога князя Уладзіміра і 989 як год Хрышчэння Русі.

Асноўныя складнікі сюжэтнай лініі Корсунскай легенды, у якой адлюстраваны падзеі Уладзімірава хрышчэння, літаральна супадаюць з павер’ямі, звязанымі са святой крыніцай і цудатворнай іконай Прасвятой Багародзіцы ў с. Будзяцічы(укр.) бел. на Валыні (атаясамліваецца з месцам нараджэння Уладзіміра). Гэта акалічнасць сведчыць аб тым, што ў Будзяцічах функцыянавалі легенды пра Свяціцеля Русі[30][31].

У хрышчэнні Уладзімір прыняў імя Васіль, у гонар дзейснага візантыйскага імператара Васіля II, паводле практыкі палітычных вадохрышчаў таго часу.

У Кіеве хрышчэнне народа прайшло параўнальна мірна, у той час як у Ноўгарадзе, дзе хрышчэннем кіраваў Дабрыня, яно суправаджалася паўстаннямі народа і прыгнётам іх сілай. У Растоўска-Суздальскай зямлі, дзе мясцовыя славянскія і фіна-вугорскія плямёны захоўвалі ў сілу аддаленасці пэўную аўтаномію, хрысціяне заставаліся меншасцю і пасля Уладзіміра (аж да XIII стагоддзя паганства панавала ў вяцічаў).

Вадохрышча суправаджалася установай царкоўнай іерархіі. Русь стала адной з мітраполій (Кіеўскай) Канстанцінопальскага патрыярхату. Дыяцэзія была створана таксама ў Ноўгарадзе, а па некаторых даных — у Белгарадзе-Кіеўскім(руск.) бел. (не блытаць з сучасным Белгарадам), Пераяславе і Чарнігаве. Не перашкаджаў Уладзімір і дзейнасці заходніх прапаведнікаў. Калі яго сын Святаполк ўзяў жонку з Польшчы, разам з ёй каля 1000 г. прыбыў Райнберн, біскуп Кольберга (Калобжэга(руск.) бел.), які пазней скончыў жыццё ў вязніцы[32]. Пры дапамозе нямецкага місіянера Бруна фон Кверфурта, асабіста сустракаўся з Уладзімірам, у 1007 годзе была заснаваная дыяцэзія ў печанегаў, па ўсёй бачнасці недаўгавечная.

Ваенныя паходы

На працягу ўсяго свайго валадарства вёў войны, наогул паспяховыя; іх вынікам было ўмацаванне Кіеўскай Русі, значна аслабелай пасля паражэння Святаслава ў вайне з Візантыяй (970—971).

Уладзімір ідзе ў паход на вяцічаў. Мініяцюра з Радзівілаўскага летапісу

У 981 годзе (па іншай версіі, якая зыходзіць з больш ранняй даты ўзвядзенне на прастол Уладзіміра і палітычнага становішча ў Польшчы — 979) Уладзімір ваяваў з польскім князем Мешка I за прыгранічную тэрыторыі. У выніку ён атрымаў Галічыну і Чырвоную Русь з гарадамі Чэрвена(руск.) бел. і Пшамысль(руск.) бел..

У 981—982 Уладзімір здзейсніў паход на вяцічаў, які скончыўся абкладаннем данінаю.

У 983 Уладзімір заваяваў балта-літоўскае племя ятвягаў і ўстанавіў кантроль над Судовіяй, што адкрывала шлях да Балтыкі.

У 984 Уладзімір здзейсніў паход на радзімічаў, чые землі ляжалі паміж Кіевам і Наўгародскай зямлёй. Заваяванне радзімічаў аб’яднала паўночныя і паўднёвыя рэгіёны Русі.

У 985 Уладзімір ваяваў з «балгарамі». Некаторыя даследчыкі ідэнтыфікуюць іх з дунайскі балгарамі, аднак па «Памяці і пахвале» праціўнікам Уладзіміра былі «срэбныя», гэта значыць волжскімі булгарамі. Атрымаўшы перамогу, Уладзімір заключыў з булгарамі мір на выгадных для Русі умовах. У тым жа 985 ён абклаў данінай Хазарыю.

У 988 годзе Уладзімір меркавана заваяваў зямлі Таманскага паўвострава.

У 988—989 аблога Корсунь у Крыму. Па Аповесці мінулых часоў горад здаўся пасля працяглай аблогі, калі рускія перакапалі трубы, па якіх у горад паступала вада з калодзежаў. Затым візантыйскія імператары даслалі сваю сястру Ганну(руск.) бел. замуж за Уладзіміра, пасля чаго ён вярнуў горад Візантыі і па вяртанні ў Кіеў прыступіў да хрышчэння народа.

У 991 годзе паход у Днястроўскія землі супраць белых харватаў(руск.) бел..

У 992 паспяховая вайна з Польшчай за Чэрвенскую Русь.

У 994—997 Уладзімір паўтарыў паход супраць волжска-камскіх булгар і рушыў на Паўночны Каўказ.

Уладзімір вёў актыўную знешнюю палітыку: за час кіравання ім было заключана мноства дагавораў з кіраўнікамі розных краін. Гэта былі: Стэфан I (кароль Венгрыі), Баляслаў I Храбры (кароль Польшчы), Баляслаў II (кароль Чэхіі), Сільвестр II (Папа Рымскі), Васіль II (імператар Візантыі).

Пасля 988 года войны з заходнімі дзяржавамі спыніліся, але ўвесь час свайго ўладарства Уладзімір вёў войны з печанегамі, якія арганізоўвалі пастаянныя набегі: у 990, 992 на Пераяслаў-Хмяльніцкі, 993, у 996 адбылася бітва у Васілева, у 997 напад на Кіеў, у 1001, у 1013 адбылося польска-печанежскае ўварванне на Русь.

Пад яго кіраўніцтвам былі створаныя новыя і ўмацаваны старыя крэпасці на памежных з качэўнікамі рэках Дзясна, Асцёр, Трубеж, Сула, Стугна; гарнізоны набіраліся з «лепшых мужоў» з ліку наўгародцаў, крывічаў і вяцічаў; будаваліся вартавыя курганы. Па паўднёвых і паўднёва-ўсходніх межах тагачаснай Русі, на правым і левым баку Дняпра, выведзеныя былі шэрагі земляных акопаў і вартавых «застаў», каб стрымліваць напады качэўнікаў.

Паміж сабою ўмацаванні звязваліся сістэмай валоў і тынаў, утвараючы, урэшце, на поўдні зямель Русі несуцэльную ўмацаваная лінію. Кіеў пры Уладзіміры быў абкружаны асобнымі умацаваннямі, падобных сваім прызначэннем да пазнейшых фортаў у крэпасцях.

Па сведчанні візантыйскага імператара Канстанціна VII Багранароднага, печанегі вандравалі на адлегласці аднаго дня шляху ад Русі.

Успаміны пра печанежскую вайну ўжо праз стагоддзе праз прынялі эпічныя формы (легенда пра Белгародскі кісель, пра Мікіту Кажамяку і іншыя).

У 1006—1007 гг. праз Кіеў праязджаў нямецкі місіянер Бруна Кверфуртскі, накіроўваючыся да печанегаў для пропаведзі Евангелля. Ён спыніўся пагасціць у князя Уладзіміра, якога ў лісце да імператара Генрыха II называе сіньёраў русаў (лац.: senior Ruzorum). Князь Уладзімір ўгаворваў місіянера не ездзіць да печанегаў, кажучы, што ў іх ён не знойдзе душ для выратавання, а хутчэй сам загіне ганебную смерць. Князь не мог угаварыць Бруна і падахвоціўся праводзіць яго са сваёй дружынай (лац.: cum exercitu) да меж сваёй зямлі, «якія ён з усіх бакоў асланіў моцным частаколам на вельмі вялікім працягу па прычыне падарожных каля іх непрыяцеляў». Верагодна, Бруна гаварыў пра Зміевы валы, даўжыня якіх у Кіеўскай вобласці складае каля 800 кіламетраў.

Заканадаўства і чаканка манеты

Усе законы Уладзімір прымаў пры ўзгадненні са сваім саветам, які складаўся з яго дружыны (ваенных начальнікаў) і старэйшын, прадстаўнікоў розных гарадоў. Званы былі разам з баярамі і пасаднікамі і «старейшины по всем градом».

Вялікія гарады былі ўладкованыя па-вайсковаму, утваралі кожны суцэльны арганізаваны полк, які зваўся тысячай, якая дзяліліся на сотні і дзесяткі. Тысячай камандаваў выбраны горадам, а потым прызначаны князем тысяцкі, сотнямі і дзесяткамі таксама выбарныя соцкія і дзясяцкія.

Старцы, або старэйшыны, гарадскія з’яўляюцца аб руку з князем, разам з баярамі, у справах кіравання, як і пры ўсіх прыдворных урачыстасцях, утвараючы быццам бы земскую арыстакратыю побач з княжацкай служылай.

Уладзіміру прыпісваецца «Царкоўны статут(руск.) бел.», які вызначае кампетэнцыю царкоўных судоў. Доўгі час лічыўся падробкай XIII стагоддзя, аднак пазней узяў верх пункт гледжання, згодна з якой гэта сапраўдны статут Уладзіміра, але з пазнейшымі даданнямі і скажэннямі.

Па летапісу, Уладзімір спачатку і пагадзіўся з уяўленнямі херсанескага духавенства аб неабходнасці смяротнага пакарання, але потым, параіўшыся з баярамі і гарадскімі старцамі, усталяваў караць злачынцаў па старому звычаю, вірай(руск.) бел.. Некаторыя даследчыкі лічаць, што Уладзімір спрабаваў змяніць парадак атрымання пасад.

Уладзімір пачаў таксама чаканку манеты — залатой («злотнікаў(руск.) бел.») і срэбнай («срэбранікаў(руск.) бел.»), паўтарыўшы візантыйскія ўзоры таго часу. На большасці манет Уладзіміра намаляваны князь, які сядзіць на троне, і надпіс:

«Владимѣръ на столѣ»(Уладзімір на троне); ёсць варыянты з пагрудным малюнкам (гл. малюнак) і іншым тэкстам легенды, у прыватнасці, на некаторых варыянтах срэбранікаў паказана імя святога Васіля, у гонар якога Уладзімір быў названы ў хрышчэнні. Мяркуючы па няпоўнагалоснай форме слоў (не Володимѣръ, а Владимѣръ; не золото, а злато), манетныя майстры былі балгарамі. Злотнікі і срэбранікі сталі першымі манетамі, выпушчанымі на тэрыторыі Русі. Толькі на іх захаваліся прыжыццёвыя сімвалічныя выявы князя Уладзіміра, чалавека з невялікай барадой і доўгімі вусамі.

Па манетах вядомы і княжаскі знак(руск.) бел. Уладзіміра — знакаміты Трызуб(руск.) бел., прыняты ў XX ст. Украінай ў якасці дзяржаўнага герба. Выпуск манеты быў абумоўлены не сапраўднымі эканамічнымі патрэбамі — Русь выдатна абслугоўвалася візантыйскай і арабскай залатой і срэбнай манетай, — а палітычнымі мэтамі: манета служыла дадатковым знакам суверэнітэту хрысціянскага гаспадара.

Культурна-сацыяльная палітыка

Часы Уладзіміра адзначаны пачаткам распаўсюджвання пісьменнасці на Русі — што звязана з Хрышчэннем. Як і многія іншыя прагрэсіўныя рэформы, праводзілася яна гвалтоўна:

«Пасылаў ён збіраць у лепшых людзей дзяцей і аддаваць іх у навучанне кніжнае. Маці ж дзяцей гэтых плакалі пра іх, бо не зацвердзіліся яшчэ яны ў веры і плакалі пра іх як пра мёртвых»[33].

Настаўнікамі выступалі не столькі візантыйцы, колькі балгары, у тым ліку тыя, што вучыліся на Афоне. Праз пакаленне на Русі выраслі ўжо выдатныя майстры слова і знаўцы літаратуры, такія, як адзін з першых рускіх пісьменнікаў мітрапаліт Іларыён Кіеўскі.

Пры Уладзіміры пачынаецца маштабнае каменнае будаўніцтва на Русі, хоць першыя пабудовы, якія захаваліся, ставяцца да часу яго сына Яраслава. Закладзены гарады Уладзімір-на-Клязьме (990 г.), Белгарад (991 г.), Пераяслаў (992 г.) і многія іншыя.

Кіяўлян Уладзімір шчодра частаваў на балях кожную нядзелю, нават, паводле падання, загадаў развозіць на калёсах ежу і пітво для нямоглых і хворых. Асаблівую ўвагу аказваў дружыне, з якой раіўся пра справы дзяржаўныя і ваенныя, ні ў чым ёй не адмаўляў, кажучы: «Срэбрам і золатам не знайду сабе дружыны, а з дружынай здабуду срэбра і золата, як дзед мой і маці з дружынай дашукаўшы золата і срэбра.».

Сям’я і дзеці

Уладзімір да хрышчэння быў вядомы як «вялікі распуснік» (лац.: fornicator maximus, паводле нямецкага храніста Цітмара Мерзебургскага), меў некалькі соцень наложніц у Кіеве і загараднай рэзідэнцыі Берастове. Акрамя гэтага меў некалькі язычніцкіх шлюбах, у прыватнасці, з Рагнедай, з «чахіняй» (на саюз з Чэхіяй ён, па некаторых звестках, абапіраўся ў барацьбе з Яраполкам, саюзнікам германскага імператара) і «балгарыняй» (з волжскіх або дунайскіх балгар — невядома; па адной з версій, яна была дачкой цара дунайскіх балгараў Пятра, а Барыс(руск.) бел. і Глеб(руск.) бел. яе дзеці), з удавой свайго брата Яраполка, грэчаскай манашкай, прывезенай Святаславам падчас аднаго з паходаў, яна нарадзіла сына Святаполка, якога лічылі сынам «ад двух бацькоў»; Уладзімір разглядаў яго як свайго законнага сына, тым часам як сам Святаполк, паводле ўскосных звестак, магчыма лічыў сябе сынам Яраполка.

Пасля хрышчэння Уладзімір быў, як мяркуецца, у двух хрысціянскіх шлюбах — з візантыйскай царэўнай Ганнай і, пасля яе смерці ў 1011 годзе, з невядомай «мачахай Яраслава»[34], паланёнай Святаполкам у 1018 годзе.

Дзеці (усяго 13 сыноў і не менш за 10 дачок):

З «чахіняй» (паводле «Сагі пра Олафа сына Тругві» — Алогіі, паводле Тацішчава — варажкі Аловы, «нарвежскай княжны Аловы»[35]):
1. Вышаслаў, князь наўгародскі, старэйшы сын Уладзіміра. Памёр да смерці бацькі.
З удавой Яраполка Святаславіча (паводле радаводаў — «грэкіні Прадзіславы» (жонка з каля 978):
1. Святаполк Уладзіміравіч, князь тураўскі, потым кіеўскі. Магчыма быў сынам не Уладзіміра, а Яраполка Святаславіча, але Уладзімір прызнаў яго сваім сынам.
З Рагнедай, дачкой полацкага князя Рагвалода (жонка з каля 977):
1. Ізяслаў, князь полацкі. Летапіс ўтрымлівае маляўнічы аповяд пра тое, як маленькі Ізяслаў заступіўся за маці, паквапіўся на жыццё Уладзіміра, і быў адпраўлены з ёй на надзел ў Полацк. Памёр таксама пры жыцці бацькі, маладым, у 1001 годзе. Родапачынальнік полацкай галіны Рурыкавічаў.
2. Мсціслаў; калі ён згадваецца ў некаторых версіях спісу сыноў Уладзіміра не па памылцы (імя Мсціслава паўторана двойчы, гл. ніжэй), то, хутчэй за ўсё, памёр у маленстве.
3. Яраслаў Уладзіміравіч, князь растоўскі, пасля смерці Вышаслава — наўгародскі, пасля перамогі над Святаполкам — кіеўскі.
4. Усевалад, князь Уладзіміра-Валынскі, часам атаясамліваецца з «Вісівальдам, конунгам з Гардарыкі», які загінуў у Швецыі ў 993 годзе.
5. Прадслава, зроблена наложніцай польскім князем Баляславам I Храбрым.
6. Праміслава (пам. 1015), па некаторых крыніцах з 1000 г. жонка венгерскага прынца Ласла Лысага(руск.) бел.[36] (пам. 1029).
7. Мсціслава, у 1018 г. сярод іншых дачок Уладзіміра была захоплена польскім князем Баляславам I Храбрым.
З Адэллю (паводле позніх, не зусім надзейных звестках):
1. Мсціслаў Тмутараканскі, князь тмутараканскі і чарнігаўскі, пасля паспяховай вайны з Яраславам кіраўнік паловы Русі; памёр у 1036, не пакінуўшы нашчадкаў.
2. Станіслаў, князь смаленскі (звесткі пра надзел Станіслава не зусім надзейныя). (Паводле некаторых радаслоўцаў — таксама «ад балгарыні»).
3. Судзіслаў, князь пскоўскі, у 1024—1059 у зняволенні, памёр у 1063, перажыўшы ўсіх братоў. (Паводле некаторых радаслоўцаў — таксама «ад балгарыні»).
З «багемскай княжной» Мальфрыдай (паводле позніх звестак):[37]
1. Святаслаў(руск.) бел., (пам. 1015), князь драўлянскі.
З «балгарыняй», паводле радаслоўцаў — «балгарскай княжной Мілалікай», некаторыя гісторыкі спрабавалі ідэнтыфікаваць яе з царэўнай Ганнай:
1. Барыс(руск.) бел., князь растоўскі.
2. Глеб(руск.) бел., князь мурамскі.
Невядома, з якой жонкай:
1. Позвізд(руск.) бел., мяркуючы па паганскаму імя нарадзіўся да хрышчэння Уладзіміра. (Па некаторых радаслоўцах — таксама «ад балгарыні»).
2. Марыя Дабранега (пам. 1087) — стала жонкай караля Польшчы Казіміра I.

Акрамя таго, ва Уладзіміра было яшчэ некалькі дачок, невядомых імем. Агулам дачок Уладзіміра на 1018 год было не менш за 9, пра што певедамляе Цітмар. Пэўны лёс усіх іх невядомы.

Польскі гісторык Анджэй Попа(польск.) бел. выказаў праўдападобную гіпотэзу, што жонка наўгародскага пасадніка Астраміра Феафана была дачкой Уладзіміра і Ганны. Акрамя таго, магчыма, дачкой Уладзіміра была жонка маркграфа Паўночнай маркі Бернхарда(англ.) бел. (пам. каля 1051) і маці маркграфа Вільгельма(руск.) бел. (пам. 1056).

Апошнія гады

У апошнія гады жыцця Уладзімір, верагодна, збіраўся змяніць прынцып атрымання пасада і завяшчаць уладу любімаму сыну Барысу(руск.) бел.. Ва ўсякім разе, менавіта Барысу ён даверыў сваю дружыну. Двое старэйшых сыноў, якія заставаліся ў жывых — Святаполк тураўскі і Яраслаў наўгародскі — амаль адначасова паўсталі супраць бацькі ў 1014 годзе. Таму, калі Уладзімір памёр ад хваробы ў загараднай рэзідэнцыі Берастове 15 ліпеня 1015, навакольныя схавалі яго смерць. Справа ў тым, што Святаполк знаходзіўся ў Кіеве: ён не павінен быў даведацца пра гэта раней гараджан, інакш паспрабаваў бы ўзурпаваць уладу. Цела князя, абгорнутае дываном, таемна вывезлі ноччу на санках і прывезлі ў Кіеўскую Дзесяціннай царквы(руск.) бел., дзе ён і быў пахаваны; мармуровыя саркафагі Уладзіміра і яго жонкі стаялі пасярэдзіне храма. Дзесяцінная царква разбураная манголамі ў 1240 годзе.

У 1632—1636 гг. у Кіеве пры разборы руін былі выяўленыя старыя саркафагі, прынятыя мітрапалітам Пятром Магілай за пахаванні Уладзіміра і Ганны, а потым пасля здабывання парэшткаў закапаныя ізноў. Ідэнтыфікацыя грабніцы (або магільняў) была праведзена па надпісу, якая аднак відавочна позняга паходжання і змяшчае фактычныя супярэчнасці (датыроўка ад Нараджэння Хрыстова і т. п.). Месца пахавання было нанава раскапана М. Я. Яфімавым(руск.) бел. у 1826, сапраўды былі знойдзеныя саркафагі, але яны не адпавядалі апісанням XVII стагоддзя.

Рэшткі (мошчы), вынятыя з пахавання, былі раздадзеныя ў кіеўскія і маскоўскі саборы і да цяперашняга часу апынуліся страчанымі. Сучасныя даследчыкі сумняваюцца ў тым, што гэта сапраўды былі ракі Уладзіміра і Ганны.

Памяць пра Уладзіміра Хрысціцеля

Царкоўнае шанаванне

Дакладных звестак пра пачатак царкоўнага шанавання (і фармальнай кананізацыі, калі такая была) князя Уладзіміра няма. Магчыма, Уладзіміра першапачаткова памінаюць разам з яго сынамі, святымі Барысам і Глебам[40]. Паводле ўскосных звестак, ужо ў першыя гады пасля яго смерці паўстала агіяграфічная традыцыя, прыпадабняе князя апосталу Паўлу, прычым жыційныя апавяданні пра зварот Уладзіміра (сляпога і цудоўным чынам вылечанага па малітвах хрысціян) сустракаюцца і ў заходнееўрапейскіх помніках гэтага часу. Ужо ў «Похвале кагану Владимиру» мітрапаліта Іларыёна называе князя «блажэнным» («О блаженый и треблаженый княже Володимерѣ, благовѣрне, и христолюбиве, и страннолюбче, мъзда твоа многа предъ Богомъ!»), хоць гісторыкі царквы прызнаюць яго словы хутчэй пажаданнем кананізацыі чым дзейсным фактам.

Згодна з сербскім Пролагам XIV стагоддзя, узыходзячым да старажытнарускім арыгіналаў сярэдзіны XII стагоддзя, афіцыйнае прызнанне Уладзіміра святым да сярэдзіны XII стагоддзя яшчэ не адбылося[41]. Рускія летапісы таксама замоўчваюць пра кананізацыю Уладзіміра Хрысціцеля.

Першыя надзейныя звесткі пра афіцыйнае шанаванне Уладзіміра як святога роўнаапостальнага ставяцца да XIV стагоддзя: усе Пролагі і богаслужбовыя кнігі таго часу маюць памяць св. Уладзіміра пад 15 ліпеня. Шэраг даследчыкаў вылучаў гіпотэзу, што пачатак шанавання мог быць звязаны з перамогай наўгародцаў ў Неўскай бітве (1240)(руск.) бел., якая адбылася 15 ліпеня, але ў многіх старажытных спісах[42] жыція Аляксандра Неўскага (пам. 1263) у пераліку святых дня Неўскай бітвы якраз адсутнічае імя Уладзіміра. Верагодна, кананізацыя магла адбыцца ў 2-й палове XIII стагоддзя, паколькі менавіта гэтым перыядам часу датуецца Пролаг з устаўкай з праложнага жыція святога Уладзіміра[41].

У 1635 мітрапаліт Кіеўскі Пётр Магіла здабыў мошчы Уладзіміра з руін Дзясяціннай царквы, што мяркуе пачатак шанавання яго парэшткаў.

Увага да дня памяці св. Уладзіміра было прыцягнута царкоўна-грамадскімі імпрэзамі з нагоды 900-годдзя Хрышчэння Русі ў 1888. Указам Святога Сінода(руск.) бел. 1888, «для запечатления навсегда в благоговейной памяти православных чад русской Церкви имени Просветителя русского народа», дзень памяці св. Уладзіміра вызначана аднесці да святаў, якія маюць у Статуце знак крыжа ў паўколе — «имже бдение совершается»; да таго належыла паліялейная служба. Тады ж будуюцца ў Расіі Князь-Уладзімірскія храмы, найбольш выдатны з якіх — Уладзімірскі сабор у Кіеве(руск.) бел..

У рускай эміграцыі(руск.) бел. царкоўнае шанаванне князя ва ўмовах распачатай у 1929 у ў СССР татальнай ліквідацыі(руск.) бел. арганізаванай царкоўнасці набыло пэўнае палітычнае гучанне[43]; 18/31 снежня 1929 года Архіерэйскі Сінод (Руская праваслаўная царква за мяжой), паводле даклада мітрапаліта Антонія (Храпавіцкага), пастанавіў «усталяваць дзень Св. Роўнаапостальнага Князя Уладзіміра, асветніка Русі, (15 ліпеня ст. ст.) агульным рускім царкоўна-нацыянальным святам і прасіць архіпастыраў і пастыраў Рускай Праваслаўнай Зарубежнай Царквы ў гэты дзень асабліва адзначыць значэнне рускай праваслаўнай культуры і ў царкоўнай і дзяржаўнай жыцця рускага дзяржавы. <…>»[44].

Паколькі князь Уладзімір жыў да расколу хрысціянскай царквы (схізмы 1054), ён шануецца і каталікамі.

Руская Царква здзяйсняе яго памяць у дзень яго прадстаўлення — 15 ліпеня па Юліянскім календары. У той жа дзень, 28 ліпеня па Грыгарыянскім календары, святкуюць яе рымакаталікі; св. Уладзімір лічыцца заступнікам украінскіх і расійскіх каталікоў.

З 2002 Святы роўнаапостальны вялікі князь Уладзімір лічыцца нябесным заступнікам унутраных войскаў МУС Расіі(руск.) бел.. Яго вобраз асвячоны ў Галоўнай іконе ўнутраных войскаў, якая захоўваецца ў Праабражэнскай царквы Храма Хрыста Збавіцеля. Пачынанне па здабыццю ўнутранымі войскамі МУС Расіі асабліва ўшанаванай абразы і святых заступнікаў воінскіх калектываў Благаслаўляючы Патрыярхам Маскоўскім і ўсяе Русі Алексіем II [45].

24 чэрвеня 2008 года на Архірэйскім Саборы РПЦ Патрыярх Аляксій II ў сваім дакладзе сказаў: «Сёння ў агульнацаркоўным календары дзень 15/28 ліпеня, калі мы шануем памяць роўнаапостальнага князя Уладзіміра, „идолы поправшаго и всю Российскую землю Святым Крещением просветившаго“ (Называнне(руск.) бел. святому), нават не вылучаны чырвоным колерам і разглядаецца як „сярэдняе“ свята. Але Хрышчэнне Русі, здзейсненае святым князем, духоўным правадыром нашага народа і героем нашых народных былін, стала найвялікшай падзеяй айчыннай гісторыі, без якой не нарадзілася б у ёй усё лепшае і ўзвышанае, што непарыўна звязана з праваслаўнай верай. Мяркую, што дзень вялікага князя Уладзіміра трэба і адзначаць як вялікае свята.»[46].

Былінны і фальклорны вобраз

Асноўны артыкул: Князь Уладзімір, персанаж У былінах вядомы пад імем Уладзіміра Краснае Сонейка(руск.) бел., «ласкавага князя Уладзіміра». Да часу яго кіравання ставяцца подзвігі трох волатаў(руск.) бел.. Тыповы вобраз князя Уладзіміра ў былінах — зборны: у ім аб’яднаны рысы некаторых пазнейшых кіраўнікоў, а гістарычная дакладнасць, магчыма, скажоная.

Парныя вобразы Уладзіміра (у хрышчэнні — Васіля) і яго маці Малушы прадстаўлены ва украінскіх калядных фальклорных постацях Васіля і Маланкі (Меланкі, Міланкі). У царкоўным календары дзень св. Маланні завяршае гадавы круг, дзень св. Васіля яго пачынае. Гэта каляндарная акалічнасць зблізіла ў народным уяўленні святога Васіля Вялікага і прападобную Меланню рымлянку, ператварыўшы іх ва ўстойлівую фальклорную пару, захаваўшы не толькі згадкі пра рэальных гістарычных персанажаў (Уладзіміры і Малушу), але і цэлы шэраг дэталяў, якія адлюстроўваюць прававыя нормы X стагоддзя і характарызуюць тагачасны побыт[47].

Гарады, помнікі, ордэны

Уладзімір заснаваў у 990 годзе і назваў у гонар сябе горад Уладзімір, цяпер абласны цэнтр Расійскай Федэрацыі.
У X стагоддзі імя Уладзіміра набыў горад Уладзімір-Валынскі, цяпер у Валынскай вобласці Украіны.
У 1782 годзе імператрыца Кацярына II заснавала Імператарскі ордэн Святога Роўнаапостальнага Князя Уладзіміра ў 4 ступенях.
У 1853 годзе князю Уладзіміру быў пастаўлены помнік у Кіеве. Першапачаткова ідэя, якая нарадзілася ў асяроддзі кіеўскага генерал-губернатара Дзмітрыя Бібікава, паставіць помнік князю Уладзіміру на пустой высокай гары над новым цэнтрам горада — Крашчацікам, выклікала пярэчанні Кіеўскага мітрапаліта Філарэта (Амфітэатрава)(руск.) бел.[48].
У 1957 годзе Руская праваслаўная царква заснавала ордэн Святога роўнаапостальнага вялікага князя Уладзіміра(руск.) бел. ў 3 ступенях.
У 1999 годзе ў Белгарадзе адкрыты помнік святога роўнаапостальнага князя Уладзіміра — Хрысціцеля Русі. Скульптар В. М. Клыкаў. Вышыня помніка складае 22 метраў.
У 2007 годзе ва Уладзіміры адкрыты помнік Уладзіміру Святому і епіскапу Суздальскаму Феадору(руск.) бел. працы скульптара Сяргея Ісакава.
У 2010 годзе ў г. Корасцень адкрыты помнік юнаму князю Уладзіміру і яго маці Малушы.
Помнік Уладзіміру Вялікаму(руск.) бел. ў Кіеве, Украіна. Найстарэйшы з помнікаў Уладзіміру Вялікаму, усталяваны ў 1853 годзе
Помнік Тысячагоддзе Расіі(руск.) бел., узведзены ў 1862 годзе ў Ноўгарадзе, Расія. У цэнтры кампазіцыі намаляваны Рурык са шчытом, злева ад яго - Уладзімір Хрысціцель трымае ў руцэ крыж і топча нагой ідала Пяруна
Помнік Уладзіміру(руск.) бел., усталяваны ўкраінскай дыяспарай у Лондане, Вялікабрытанія
Помнік Уладзіміру Хрысціцелю усталяваны ўкраінскай дыяспарай у Таронта, Канада.
Помнік князю Уладзіміру і свяціцелю Феадору ва Уладзіміры, Расія
Статуя Уладзіміра Хрысціцеля ў кафедральным саборы Святога Уваскрэсення(укр.) бел. ў Івана-Франкоўску, Украіна
Статуя Уладзіміра Святога ў Казанскім саборы ў Санкт-Пецярбургу, Расія
Помнік Уладзіміру Святаславічу ў Квінслендскім універсітэце(руск.) бел. ў Брысбене, Аўстралія

Князь Уладзімір на грашовых купюрах і манетах

Князь Уладзімір I намаляваны на чатырох розных украінскіх банкнотах наміналам 1 грыўна(руск.) бел. (1995—2007) і дзьвух манетах.

Украінская манета 1 грыўна(руск.) бел. 2006 г.
Украінская інвестыцыйная манета 10 грн.

Князь Уладзімір у філатэліі

Князь Уладзімір I намаляваны на паштовых марках і канвертах.

Помнік Уладзіміру Вялікаму ў Кіеве. Паштовая марка УНР (Украіна), 1919 г.
Уладзімір Вялікі. Паштовая марка Украіны. 2000 г.
Паштовая картка Расіі, 2009 Помнік св. роўнаапостальнага князя Уладзіміра ў г. Белгарадзе.
Канверт Украіны 2008 1020-годдзе Хрышчэння Русі св. Уладзімірам.

Заліў Уладзіміра

У гонар князя Уладзіміра быў названы заліў Уладзіміра(руск.) бел. Японскага мора (Прыморскі край, Ольгінскі раён(руск.) бел.)[49].

Князь Уладзімір на знаках палітычных арганізацый

Згодна з Палажэннем № 65 Расійскай фашысцкай партыі «Аб рэлігійным значку У. Ф. П.» кожны фашыст павінен быў насіць рэлігійны значок той рэлігіі, да якой ён належаў. Праект рэлігійнага значка нацыянальна-мяншынственнай арганізацыі павінен быў выпрацоўвацца заснавальнікамі рэлігіі і зацвярджацца Вярхоўным Саветам УФП. Рэлігійным значком Праваслаўных Расійскіх фашыстаў з’яўлялася выява Св. Роўнаапостальнага Князя Уладзіміра на шчыце блакітнага фону, абрамленага ўладзімірскай стужкай [50].

Князь Уладзімір у белетрыстыцы

У эпоху «Уладзіміра-сонца», абмаляванага па «Гісторыі дзяржавы Расійскага» Карамзіна, адбываецца дзеянне «Руслана і Людмілы(руск.) бел.» Пушкіна.

Свае творы Уладзіміру I таксама прысвячалі Феафан Пракаповіч(руск.) бел., Я. Б. Княжнін(руск.) бел., Ф. П. Ключароў(руск.) бел., М. М. Хераскаў, А. С. Грыбаедаў і А. М. Мураўёў(руск.) бел.[51].

Князь Уладзімір з’яўляецца цэнтральным персанажам шэрагу гістарычных раманаў: «Голуб над Понтам» («Калі паў Херсанес») Антаніна Ладзінскага(руск.) бел., «Уладзімір» Сямёна Склярэнкі(руск.) бел., «Князь Уладзімір» Юрыя Нікіціна(руск.) бел., «Дачка імператрыцы» Міхаіла Казоўскага(руск.) бел. (1999), «Паганец» (2009) і «Княжава Русь» (2010) Аляксандра Мазіна(руск.) бел. і іншых. У раманах «Князь» (2005) і «Герой» (2006) Аляксандра Мазіна згадваецца пра нараджэнне і дзяцінства Уладзіміра.

Князь Уладзімір ў кінематографе

Уладзімір Святаславіч з’яўляецца адным з персанажаў фільма «Яраслаў Мудры»(руск.) бел. (Масфільм / кінастудыя імя А. Даўжэнкі, 1981); яго ролю выканаў Пётр Вельямінаў(руск.) бел..

У 1983 годзе на кінастудыі імя А. Даўжэнкі (Кіеў) зняты фільм «Легенда пра княгіню Вольгу(руск.) бел.», у якім аповяд вядзецца праз прызму ўспамінаў Уладзіміра. Ролю Уладзіміра ў ім сыграў Іван Мікалайчук(руск.) бел..

У 1993 годзе рэжысёр Юрый Тамашэўскі(руск.) бел. зняў поўнаметражны мастацкі фільм «Уладзімір Святы» (у галоўнай ролі Уладзіслаў Стржэльчык(руск.) бел.).

У 2005 годзе выйшаў фільм «Сага старажытных булгар. Лесвіца Уладзіміра Краснае Сонейка(руск.) бел.», дзе Уладзіміра сыграў Андрэй Сухаў.

У 2006 па матывах жыццяпісу св. Уладзіміра быў зняты паўнаметражны мультфільм «Князь Уладзімір(руск.) бел.».

Іншае

Маскоўскі аўтазавод Масквіч(руск.) бел. выпускаў Масквіч-2142R5 «Князь Уладзімір»(руск.) бел..

Рурык, князь Наўгародскі

Ігар Рурыкавіч, вялікі князь Кіеўскі

Ефанда

Святаслаў Ігаравіч, вялікі князь Кіеўскі

Вольга, княгіня Кіеўская

Уладзімір Святаславіч, вялікі князь Кіеўскі

Малк Любечанін

Малуша

Зноскі

↑ Рогнеда Рогволодовна // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1899. — Т. XXVIа. — С. 883.
1 2 3 А. Э. Владимир Святославич // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. VIа. — С. 653–655.
↑ Анна // Русский биографический словарь — СПб.: 1900. — Т. 2. — С. 154–155.
↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
1 2 3 4 5 6 7 8 БС. Т. 5, 1982, с. 117
↑ «Летапісец Пераяслаўля Суздальскага» (XIII ст.) паведамляе аб 73-гадовым узросце князя да часу яго скону (ПСРЛ. Т. 41. С. 44). Аднак гісторыкі не давяраюць гэтай інфармацыі, паколькі іншыя даты Летапісца моцна разыходзяцца з храналогіяй «Аповесці мінулых гадоў». Так год смерці князя пазначаны як 1035.
↑ Александров А. А. Ольгинская топонимика, выбутские сопки и руссы в Псковской земле // Памятники средневековой культуры. Открытия и версии. СПб., 1994. С. 22-31.: Архівавана 15 красавіка 2012.
↑ Владимир Красно Солнышко рождён в Гомеле? // Брянский регион.- Брянск, 26.01.11
↑ Диба Ю. Літописне Будятино (про місце народження князя Володимира Святославовича та розташування найдавнішої церкви Пресвятої Богородиці) // П’яті «Ольжині читання(руск.) бел.». Пліснеськ. 7 травня 2010 року. Львів-Броди, 2011, с.23-28.
↑ Диба Ю. Історично-географічний контекст літописного повідомлення про народження князя Володимира Святославовича: Локалізація Будятиного села // Княжа доба. Історія і культура. Львів: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України. — Вип. VI. — С. 37-70
↑ Диба Ю. Батьківщина святого Володимира: Волинська земля у подіях X століття (Міждисциплінарні нариси ранньої історії Руси-України). — Львів: Видавництво «Колір ПРО», 2014. — 484 с.: іл. — (Серія «Невідома давня Україна». — 1)
↑ Мицько І. Нові монографії про давню Україну
↑ Прозоровский Д. О родстве св. Владимира по матери // Записки Императорской Академии наук. — СПб., 1864. — т. V, кн. I. — С. 19
↑ Перхавко В.Б., Сухарев Ю.В. Воители Руси IX-XIII вв.. — Москва: Вече, 2006. — С. 56. — ISBN 5-9533-1256-3.
↑ Паводле «Аповесці мінулых часоў» Яраполк і Алег адмовіліся ад княжання ў Ноўгарадзе, верагодна з прычыны вальнадумства і незалежнасці наўгародцаў
↑ Олав Трюггвасон: Джаксон Т. Четыре норвежских конунга на Руси: из истории русско-норвежских политических отношений последней трети X — первой половины XI в. — М.: Языки русской культуры, 2002.
↑ Аповесці мінулых часоў. Год 6360 (852).
↑ «Слова пра закон і ласку(руск.) бел.» Іларыёна. Гл. падрабязней Рускі каганат(руск.) бел..
↑ Як мяркуецца, гэты пантэон знойдзены археолагамі ў 1977 годзе
↑ Старажытныя русы практыкавалі паганскія ахвяры, забіваючы захопленых палонных. Асаблівую вядомасць атрымалі ахвярапрынашэння русаў пры Паход русі на Царград, 860(руск.) бел. і падчас аблогі візантыйскімі войскамі крэпасці Дарастол(руск.) бел., дзе замкнуўся Святаслаў ў 971.
↑ Прыкладна ў 987 Рагнеда вырашылася адпомсціць за зробленае і забіць мужа, вялікага князя кіеўскага Уладзіміра. Аднак гэтая спроба завяршылася няўдачай. За замах на вялікага князя Рагнедзе пагражала смерць. Паводле легенды, разгневаны Уладзімір загадаў жонцы прыбрана апрануцца і ўзяў у рукі меч, аднак на крык прыбег іх першынец Ізяслаў і стаў на абарону маці таксама з мячом у руках. Уладзімір не змог забіць Рагнеду на вачах сына. Замест гэтага ён загадаў саслаць іх абодвух у полацкую вотчыну — горад у вярхоўях ракі Свіслач, названы Ізяслаўль.

Александр Парменов. Равноапостольный Князь Владимир. Часть 2: Крещение Руси * 22. ↑ Ольга Богданова. СВЯТОЙ ВЛАДИМИР И КРЕЩЕНИЕ РУСИ * 23. ↑ Звесткі пра заходнюю місію ў Кіеў у 962 ўтрымліваюцца ў хроніцы прадаўжальнікаў Рэгінона(руск.) бел.. Гісторыкі мяркуюць, што няўдача місіі была выкліканая антыхрысціянскімі перакананнямі Святаслава, які толькі прыступіў да самастойнага праўлення. 24. ↑ С. П. Толстов. По следам древнехорезмийской цивилизации. Ч. II. Гл. Х (руск.) 25. 1 2 М. Брайчевский, Утверждение христианства на Руси, гл. IV (руск.) 26. ↑ «Память и похвала князю Владимиру», XI стагоддзе 27. ↑ Яхъя Антиохийский, Летопись. ч.4 (руск.) 28. ↑ Горад на малаазійскім ўзбярэжжы Басфора насупраць Канстанцінопаля 29. ↑ горад на малаазійскім ўзбярэжжа праліва Гелеспонт 30. ↑ Диба Ю. Інтерпретація Корсунської легенди в Будятицькій традиції вшанування Святого джерела // Старий Луцьк (Матеріали наукової конференції «Любартівські читання», 30-31 березня 2012 р.).- Луцьк, 2012.- Вип. 8.- С. 26-39 31. ↑ Терський С. Культ Св. Володимира у переказах та легендах Волині: Питання походження та поширення // Словянський вісник. Збірник наукових праць.- Рівне, 2012.- Вип. 13.- С. 108—111 32. ↑ Титмар Мерзебургский, Хроника. ч.7 33. ↑ Аповесць мінулых часоў, 988 год 34. ↑ Аб мачысе Яраслава вядома толькі са слоў Цітмара Мерзебургскага. Не выключана, што гаворка ішла аб адной з жонак Уладзіміра ў дахрысціянскі перыяд. Рускія летапісы пра 2-і шлюб замоўчваюць. М. Баўмгартэн лічыў яе дачкой графа Куна Ёнінгенскага, але гіпотэза не падтрымліваецца іншымі гісторыкамі. 35. ↑ Родословная книга Всероссiйскаго дворянства. // Составилъ В. Дурасов. — Ч. I. — Градъ Св. Петра, 1906. 36. ↑ Сустракаецца памылковае ўказанне, што мужам быў Андраш I, аднак ён ажаніўся з яе пляменніцай Настассяй Яраслаўнай 37. ↑ Малфрадзь згадваецца сярод памерлых членаў княжацкага сямейства пад 1000 годам без ўказання яе сваяцтва, Тацішчаў лічыў яе іншай «чахіняй», жонкай Уладзіміра («Малфреда княжна боемская»). Часам гісторыкі атаясамляюць яе з Малушай, маці Уладзіміра 38. 1 2 3 R. N. B. Vladimir, St // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 28. — P. 168. 39. 1 2 3 Владимир Святой // Военная энциклопедия — СПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1912. — Т. 6. — С. 433–434. 40. ↑ Б. А. Успенскі(руск.) бел. лічыць фразу ў берасцяной грамаце XI стагоддзя з пералікам святых: «Бориса и Глеба, оца Василья» — згадваннем бацькі братоў, князя Уладзіміра, які прыняў у хрышчэнні імя Васіль. 41. 1 2 Г. Федотов, Канонизация святого Владимира. Журнал московской патриархии, 1999, № 7 42. ↑ Рэдакцыі жыція Аляксандра Неўскага ў Наўгародскім I і Пскоўскім II летапісах 43. ↑ У сваім «Звароце» мітрапаліт Антоній (Храпавіцкі)(руск.) бел. пісаў, у прыватнасці: «<…> Цяпер, калі ў Расіі чырвоны інтэрнацыянал, які пранікае і ў эміграцыю, разбурае нашы храмы і манастыры і раз’ядае рускі царкоўна-нацыянальны арганізм, імкнучыся знішчыць духоўна і нацыянальна рускі народ, асабліва неабходна супрацьпаставіць гэтаму ўсталяванне царкоўна-нацыянальнага свята. <…>»(Зварот Старшыні Архірэйскага Сінода Рускай Праваслаўнай Царквы ў замежжы Высокаправялебнага Антонія, Мітрапаліта Кіеўскага і Галіцкага ад 2/15 студзеня 1930. // «Церковныя Вѣдомости» (Архірэйскага Сінода, Каралеўства С. Х. С.). 1 (14) — 15 (28) студзеня 1930, № 1 і 2 (188—189), стар. 1. 44. ↑ «Церковныя Вѣдомости» (Архіерэйскага Сінода, Каралеўства С. Х. С.). 1 (14) — 15 (28) студзеня 1930, № 1 и 2 (188—189), стар. 2. 45. ↑ Святой Владимир — небесный покровитель внутренних войск МВД России (руск.) 46. ↑ Доклад Святейшего Патриарха Московского и всея Руси Алексия II на Архиерейском Соборе Русской Православной Церкви. // 17. Современные вызовы церковному единству и ответ на них. На официальном сайте МП 24 июня 2008 г. (руск.) 47. ↑ Диба Ю. Образ матері святого князя Володимира Малуші в українській обрядовій поезії // Минуле і сучасне Волині та Полісся. Християнство в історії і культурі Володимира-Волинського та Волині. Науковий збірник. Випуск 47. Матеріали XLVII Всеукраїнської наукової історико-краєзнавчої конференції. — Луцьк, 2013. — С. 212—227 Архівавана 14 лістапада 2013. (укр.) 48. ↑ Над горой своей Владимир поднял чёрный крест… в журнале «Отрок.ua» 49. ↑ Заліў Уладзіміра на карце. 50. ↑ К. У. Радзаеўскі. Завяшчанне Рускага фашыста. М., ФЭРИ-В, 2001 51. ↑ Гончарова О. М. Смысловое пространство русской культуры: Память. Традиция. Текст. — СПб.: Изд-во РХГИ, 2005. — С. 78; Минчик С. С. Грибоедов и Крым. — Симферополь: Бизнес-Информ, 2011. — С. 116—145; Хохлова Н. А. Об А. Н. Муравьеве и его поэтическом сборнике «Таврида» // Муравьев А. Н. Таврида. — СПб.: Наука, 2007. — С. 249—250.

Літаратура

Белорусская ССР: Краткая энциклопедия в 5 т. (руск.) / Ред. колл.: П. У. Бровка и др. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. Биографический справочник. — 737 с. — 50 000 экз.
Русская военная сила. История развития военного дела от начала Руси до нашего времени. Т.1. — М., 1892.
Історія України в особах: IX—XVIII ст. К.:Видавництво «Україна», 1993, 396 с.
Карпов А. Ю. Владимир Святой. — М.: Молодая гвардия, 1997. — 446 с. — (Жизнь замечательных людей: Серия биографий; Вып. 738). — 10 000 экз. — ISBN 5-235-02274-2
Назарко Іриней о. ЧСВВ. Святий Володимир Великий: Володар і христитель Руси-України / 2-е вид. — Жовква: Місіонер, 2012. — 200с.
Ричка В. Володимир Святий в історичній пам’яті. — Київ: Видавничий дім «Скіф», 2012. — 208с.
Бурій В. 28 липня — рівноапостольного князя Володимира / Валерій Бурій // Місто робітниче (Ватутіне). — 2013. — 26 лип. — С. 4.
Войтович Л. Княжеские династии Восточной Европы (конец IX — начало XVI в.).
Гильфердинг А. Ф.[ru]. Неизданное свидетельство современника о Владимире Святом и Болеславе Храбром. — М.: Тип. Александра Семёна, 1856. — 39 с.
Древняя Русь в свете зарубежных источников./ под редакцией Е. А. Мельниковой. — М.: Логос, 1999.
Карпов А. Ю. Владимир Святой. — М.: Молодая гвардия — ЖЗЛ; Русское слово, 1997.
Карташёв А. В.(руск.) бел. Религиозно-социальная реформа князя Владимира.
Ключевский В. О. Курс русской истории.
Назаренко А. В. Древняя Русь на международных путях. — М.: Языки русской культуры, 2001.
Петров А. В. Владимир Святославич и его сыновья в контексте норманнского вопроса // Древняя Русь: во времени, в личностях, в идеях. (Παλιορωσια. Альманах. Вып. 3). — СПб., 2015. С. 8-30.
Присёлков М. Д.(руск.) бел. Очерки по церковно-политической истории Киевской Руси X—XII в. СПб., 1913.
Ульянов О. Г. Венчание на царство Владимира Святого и утверждение царского титула Ивана Грозного в грамоте Константинопольского патриарха Иоасафа II // Историк и общество. Исторический факт и политическая полемика. Сборник статей / Отв. ред. М. П. Айзенштат. М.:ИВИ РАН, 2011. С. 80-97.
Федотов Г. П.(руск.) бел.] Канонизация Святого Владимира. Владимирский сборник. Белград, 1938.

Спасылкі