wd wp Пошук: ⬜

Макс Вебер

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Вебер.

Максімілія́н Карл Эмі́ль Ве́бер (ням.: Max Weber; 21 красавіка 1864 — 14 чэрвеня 1920) — нямецкі сацыёлаг, гісторык, эканаміст і юрыст.

Прафесар у Берліне, Фрайбургу, Хайдэльбергу, Мюнхене.

Даследаваў аграрную гісторыю старажытнага свету і становішча сялян Германіі канца XIX ст., вывучаў сацыялогію рэлігіі і метадалогію грамадскіх навук. Быў блізкі да неакантыянства(руск.) бел., пазітывізму, «філасофіі жыцця». Стварыў і абгрунтаваў сістэму суб’ектыўна-ідэалістычнага разумення гісторыі, сутнасць якога ў распрацоўцы сацыялагічных паняццяў — «ідэальнных тыпаў», быццам закліканых упарадкаваць эмпірычныя дадзеныя аб рэчаіснасці. Гэтыя сацыялагічныя паняцці, паводле Вебера, распрацоўваюцца на базе каштоўнасцей культуры, якімі кіруецца сацыёлаг. Прынцыпы, выстаўленыя ім, абгрунтоўвалі метадалагічны плюралізм і былі накіраваны супраць матэрыялістычнага манізму і марксісцкага разумення гісторыі.

Даследаваў «харызматычны» тып палітычнага лідарства. Сярод галоўных прац — «Пратэстанцкая этыка і дух капіталізму» (1904—1905), «Эканоміка і грамадства» (1922), «Эканамічная этыка сусветных рэлігій» (1916—1917), «Палітыка як прызванне» (1919) і інш. Найбольшае прызнанне ідэі Вебера атрымалі пасля яго смерці і сістэматычнай публікацыі яго шматлікіх прац. Канцэптуальныя палажэнні Вебера працяглы час разглядаліся як найбольш сур’ёзная альтэрнатыва марксізму.

Макс Вебер лічыў культуру каштоўнасным паняццем і сцвярджаў, што эмпірычная рэальнасць з’яўляецца для нас культурай таму, што мы заўжды суадносім яе з каштоўнаснымі ідэямі. Ён разважаў пра спецыфічны рацыяналізм, уласцівы заходняй культуры. На яго думку, «ва ўсіх культурах існавалі самыя розныя рацыяналізацыі ў самых розных жыццёвых сферах».

Біяграфія

Дзяцінства

Вебер нарадзіўся ў 1864 годзе ў Эрфурце, цэнтральным горадзе Цюрынгіі. Максіміліян Карл Эміль стаў першым з сямі дзяцей Макса Вебера-старэйшага, заможнага і вядомага дзяржаўнага служачага, члена Нацыянальнай ліберальнай партыі(англ.) бел.. Маці Макса-малодшага — Элена (у дзявоцтве Фаленштэйн) — мела ў ліку іншых французскія гугеноцкія карані. На працягу ўсяго жыцця Элена Вебер выяўляла адданасць сваім маральным(англ.) бел. прынцыпам[7]. Характар ​​заняткаў Вебера-старэйшага прадвызначыў палітычную і акадэмічную прыроду сямейных дыскусій, салон чыноўніка збіраў мноства бачных навукоўцаў і грамадскіх дзеячаў. Старэйшы сын Вебера разам са сваім братам Альфрэдам, які таксама выбраў прафесію сацыёлага і эканаміста, паспяхова развіваўся ў гэтак інтэлектуальнай атмасферы. На Каляды 1876 года трынаццацігадовы Макс-малодшы падарыў бацькам два гістарычныя эсэ, «Аб кірунку германскай гісторыі, з асаблівым указаннем на фігуры Імператара і Папы Рымскага» і «Аб рымскім імперскім перыядзе, ад Канстанціна да перасялення народаў»[8]. Заняткі з настаўнікамі не рабілі на хлопчыка ніякага ўражання і былі для яго сумныя. У той час як выкладчыкі выказвалі абурэнне гэтак непачцівымі паводзінамі, Вебер-малодшы ў таямніцы прачытаў усе сорак тамоў поўнага збору твораў Гётэ[9][10]. Яшчэ да паступлення ва ўніверсітэт Максіміліян азнаёміўся з вялікім лікам твораў іншых класікаў[10]. З часам адносіны паміж мужам і жонкай сталі больш напружанымі: бацька быў схільны да «зямных асалод»[заўв. 1], а маці па-ранейшаму непахісна следавала догмам кальвінізму і «імкнулася весці аскетычнае жыццё»[заўв. 2][11][12].

Адукацыя

У 1882 годзе Вебер паступіў на юрыдычны факультэт Гайдэльбергскага ўніверсітэта[13]. Пасля гадавой службы ва ўзброеных сілах краіны Вебер быў пераведзены ў Берлінскі ўніверсітэт[9]. Першыя некалькі гадоў вучобы будучы вучоны з сусветным імем правёў «ужываючы піва і займаючыся фехтаваннем». Падчас сямейных сварак ён усё часцей станавіўся на бок маці, паступова адасабляючыся ад бацькі[11][12][14]. Адначасова з навучаннем ва ўніверсітэце Вебер працаваў у якасці малодшага адваката[9]. У 1886 годзе ён здаў экзамен, які дазваляў яму займацца дадзеным відам дзейнасці. У другой палове 1880-х гадоў ён працягнуў вывучаць права і гісторыю[9]. Вебер атрымаў ступень доктара юрыдычных навук у 1889 годзе, абараніўшы гісторыка-прававую дысертацыю аб салідарнай адказнасці і паасобных капіталах у гандлёвых кампаніях італьянскіх гарадоў. Дадзеная праца пасля стаў часткай буйной працы «Пра гісторыю сярэднявечных гандлёвых кампаній, з выкарыстаннем паўднёва-еўрапейскіх крыніц», апублікаванай у тым жа годзе[15]. Праз два гады Вебер прайшоў працэдуру хабілітацыі, тэмай яго новай дысертацыі стала сельскагаспадарчая гісторыя Рыма і яе ўздзеянне на публічнае і прыватнае права. Сааўтарам доктара Вебера тады выступіў Аўгуст Мейцэн[16][17]. Стаўшы прыват-дацэнтам, Вебер стаў выкладаць у Берлінскім універсітэце і даваць кансультацыі ўрадавым органам[18].

Ранні перыяд творчасці

У перыяд паміж абаронай дысертацыі і хабілітацыяй Вебер займаўся вывучэннем сучаснай сацыяльнай палітыкі. У 1888 годзе ён далучыўся да Саюзу сацыяльнай палітыкі(руск.) бел. (ням.: Verein für Socialpolitik)[19] — нядаўна створанай прафесійнай асацыяцыі нямецкіх эканамістаў гістарычнай школы(англ.) бел.. Прадстаўнікі саюза прытрымліваліся думкі пра тое, што эканамічная навука з’яўляецца ў першую чаргу інструментам для вырашэння сацыяльных праблем адпаведнай эпохі. Тады ж Вебер дэбютаваў у палітыцы, далучыўшыся да левацэнтрысцкай арганізацыі «Евангелічны сацыяльны кангрэс(англ.) бел.»[20]. У 1890 годзе па ініцыятыве Саюза сацыяльнай палітыкі стартавала праграма па вывучэнні так званага «польскага пытання», Остфлюхта(англ.) бел.: польскія фермеры з усходняй часткі краіны масава мігравалі ў гарады германскага захаду. Вебер узначаліў групу даследчыкаў і стаў аўтарам значнай часткі выніковага дакладу Саюза па дадзенай тэме[19]. Даклад прыцягнуў увагу шматлікіх экспертаў і стаў нагодай для шырокіх дыскусій, а Вебер упершыню заявіў пра сябе як пра даследчыкаў у галіне сацыялогіі. У 1893—1899 гадах вучоны ўваходзіў у склад крайне правай палітычнай арганізацыі «Пангерманскі саюз(англ.) бел.» (ням.: Alldeutscher Verband), члены якой пратэставалі супраць далейшай міграцыі палякаў. Зрэшты, ступень падтрымкі Веберам ідэй германізацыі славянскага этнасу(руск.) бел. і іншых нацыяналістычных праектаў цяпер з’яўляецца прадметам дыскусій[21][22]. У шэрагу прац, у прыватнасці, у супярэчлівай лекцыі «Нацыянальная дзяржава і эканамічная палітыка» (1895) сацыёлаг выступае супраць іміграцыі палякаў і абвінавачвае ў сітуацыі клас юнкераў(англ.) бел., інтарэсам якіх наплыў славян цалкам адпавядаў[23].

У 1893 годзе Вебер ажаніўся з далёкай сваячкай Марыянай Шнітгер. Жонка сацыёлага, якая сама займалася навукай, пазней занялася абаронай правоў жанчын[24]. Пасля смерці Вебера яна збірала і публікавала працы мужа, а яе біяграфічная кніга праліла святло на многія бакі жыцця вучонага[25][26]. Шлюб Вебера быў бяздзетным, больш за тое, лічыцца, што не мела месца нават кансумацыя(руск.) бел.[14]. Жаніцьба з Шнітгер дазволіла Веберу здабыць доўгачаканую фінансавую незалежнасць, і ён нарэшце змог пакінуць дом сям’і[12]. У 1894 годзе Вебер з жонкай пераехалі ў Фрайбург, дзе сацыёлаг стаў універсітэцкім выкладчыкам эканомікі[17][18]. Праз два гады ён заняў аналагічную пазіцыю ў Гайдэльбергскім універсітэце[17][18]. Там вучоны стаў цэнтральнай фігурай супольнасці інтэлектуалаў, «круга Вебера», які аб’яднаў таксама Марыяну, Георга Елінека, Эрнста Трольча(англ.) бел., Вернера Зомбарта, Марка Блока, Роберта Міхельса(англ.) бел. і Дзьёрдзя Лукача. Працягваючы дзейнасць у Саюзе сацыяльнай палітыкі і Евангелічным кангрэсе, Вебер сканцэнтраваўся на вывучэнні эканомікі і гісторыі права[27].

У 1897 годзе, праз два месяцы пасля цяжкай сваркі з сынам памёр Вебер-старэйшы[28]. Гэтая акалічнасць паклала пачатак дэпрэсіі, нервовасці(ням.) бел. і бяссоніцы(англ.) бел. сына, якая ўзмацнялася з часам і адбілася на яго здольнасці выкладаць[9][17]. Стан здароўя вымусіў Вебера скараціць працоўны час і нават перапыніць навучальны курс восенню 1899 года. Пасля некалькіх месяцаў у санаторыі Вебера адправіліся ў канцы 1900 года ў Італію і вярнуліся ў Хайдэльберг толькі вясной 1902 года. Тым не менш, ужо ў наступным годзе прафесар зноў адмовіўся ад выкладання і не працаваў са студэнтамі да 1919 года. Храналогія цяжкага перыяду жыцця і адхіленні псіхікі былі ў дэталях апісаныя самім Веберам, аднак запісы былі знішчаныя Марыянай. Мяркуецца, што прычынай гэтага ўчынку стала боязь агалоскі псіхічных расстройстваў навукоўца, якая дазволіла б нацыстам раскрытыкаваць яго працы[29].

Позні перыяд творчасці

Калі ў пачатку 1890-х гадоў Вебер быў вельмі прадуктыўны, то ў 1898—1902 гадах навуковец не апублікаваў ніводнай працы. Вызваліўшыся ад абавязкаў прафесара ў 1903 годзе, Вебер уступіў на пасаду памочніка рэдактара ў навуковым часопісе Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik («Архіў сацыяльных навук і грамадскага дабрабыту»)[30], где работал с коллегами Эдгаром Яффе и Вернером Зомбартом[31]. Навуковыя інтарэсы Вебера сталі звязаны з фундаментальнымі пытаннямі сацыялогіі і іншых грамадскіх навук — яго пазнейшыя працы ўяўляюць выключную цікавасць для сучасных навукоўцаў[27]. У 1904 годзе «Архіў» апублікаваў некаторыя асноватворныя працы Вебера, у тым ліку яго самую вядомую працу — «Пратэстанцкая этыка і дух капіталізму(англ.) бел.»[32]. Менавіта тады быў закладзены падмурак яго далейшых пошукаў, прысвечаным уздзеянню культурных і рэлігійных фактараў на фарміраванне эканамічных інстытутаў і сістэм[33]. «Этыка» стала адзіным эсэ Вебера таго перыяду, якое было выдадзена ў фармаце кнігі пры жыцці сацыёлага. Іншыя работы, якія напісаныя ў першыя пятнаццаць гадоў XX стагоддзя і выйшлі ў свет ужо пасля смерці аўтара, звязаныя з даследаваннямі ў галіне сацыялогіі рэлігіі, сацыялогіі права і эканамічнай сацыялогіі(руск.) бел..

У 1904 годзе Вебер наведаў Злучаныя Штаты і прыняў удзел у Кангрэсе мастацтваў і навук, прымеркаваным да Сусветнай выстаўкі ў Сент-Луісе. Нягледзячы на частковае выздараўленне, Вебер усё яшчэ не мог аднавіць выкладанне і працягваў даследаванні ў якасці незалежнага навукоўца дзякуючы спадчыне, атрыманай у 1907 годзе[18][30]. У 1909 годзе, расчараваўшыся ў дзейнасці Саюза сацыяльнай палітыкі, Вебер сумесна з Рудольфам Голдшыдам(ням.) бел., Георгам Зімелем(ням.) бел., Фердынандам Цёнісам(англ.) бел. і Вернерам Зомбартам стаў сузаснавальнікам Нямецкай сацыялагічнай асацыяцыі(ням.) бел.[34][35]. Ён стаў першым казначэем гэтай арганізацыі (ням.: Deutsche Gesellschaft für Soziologie). У 1912 годзе Вебер выйшаў з складу асацыяцыі і распачаў спробу стварэння палітычнай партыі левага крыла, якая аб’яднала б сацыял-дэмакратаў і лібералаў. Ініцыятыва не ўвянчалася поспехам, паколькі прыхільнікі ліберальнай ідэалогіі не падзялялі рэвалюцыйных ідэалаў левых палітыкаў[36].

Палітычная дзейнасць

Пасля пачатку Першай сусветнай вайны пяцідзясяцігадовы Вебер добраахвотна паступіў на ваенную службу і быў прызначаны афіцэрам рэзерву. Па абавязку службы ён займаўся арганізацыяй армейскіх бальніц у Хайдэльбергу аж да канца 1915 года[30][37]. З цягам вайны яго погляды на канфлікт і экспансію Германскай імперыі(руск.) бел. мяняліся[36][37][38]. У самым пачатку вайны ён падзяляў погляды нацыяналістаў і падтрымліваў ідэю вядзення ваенных дзеянняў. У той жа час ён лічыў, што ўдзел у вайне з’яўляецца абавязкам Германіі як адной з вядучых дзяржаў. Пазней пазіцыя Вебера кардынальна змянілася і навуковец стаў адным з паслядоўных крытыкаў далейшай экспансіі імперыі і ваеннай палітыкі караля. Ён таксама публічна асуджаў ідэі захопу Бельгіі і неабмежаванай падводнай вайны(англ.) бел.. Яшчэ праз некаторы час Вебер выступіў у падтрымку канстытуцыйных рэформаў, дэмакратызацыі германскай палітычнай сістэмы і ўвядзення ўсеагульнага выбарчага права.

У 1918 годзе Вебер далучыўся да хайдэльбергскага савета рабочых і салдат. У наступным годзе Вебер адправіўся на Парыжскую мірную канферэнцыю ў складзе германскай дэлегацыі. Будучы дарадцам пры канфідэнцыйным камітэце па канстытуцыйнай рэформе, ён паспрыяў распрацоўцы Веймарскай канстытуцыі(ням.) бел. (1919)[30]. Вебер добра разумеў будову палітычнай сістэмы ЗША і выступаў за стварэнне выбарчага магутнага інстытута прэзідэнцтва, які служыў бы процівагай бюракратычнай уладзе. Спрэчным з’яўляецца меркаванне пра тое, што Вебер настойваў на замацаванні ў дакуменце надзвычайных паўнамоцтваў прэзідэнта. Артыкул 48 Веймарскай канстытуцыі сапраўды змяшчае падобнае палажэнне, якое было пасля выкарыстана Адольфам Гітлерам для падрыву іншых канстытуцыйных норм, падаўлення апазіцыі і ўстанаўлення таталітарнага рэжыму[39].

Вебер беспаспяхова балатаваўся ў парламент ад Нямецкай дэмакратычнай партыі, арганізацыі ліберальнага толку, адным з заснавальнікаў якой быў ён сам[40]. Вебер выступіў як супраць лістападаўскай рэвалюцыі, так і супраць ратыфікацыі Версальскага мірнага дагавора, што зрабіла яго апанентам практычна ўсіх палітычных сіл Германіі. Лічыцца, што менавіта гэтая прынцыповая пазіцыя перашкодзіла Веберу заняць дзяржаўную пасаду ў перыяд праўлення Фрыдрыха Эберта, новага прэзідэнта ад сацыял-дэмакратаў[37]. У той час фігура Вебера была вельмі паважанай, аднак ён не меў уплыву на палітычную сітуацыю ў краіне. Гісторыкі па-ранейшаму не дасягнулі кансенсусу ў дачыненні да ролі Вебера ў палітычным жыцці Германіі.

Апошнія гады жыцця

Расчараваны ў палітыцы Вебер вярнуўся да выкладчыцкай працы ў 1919 годзе. Пасля некалькіх месяцаў працы ў Вене ён пераехаў у Мюнхен[18][30]. У Мюнхене Вебер узначаліў першы германскі інстытут сацыялогіі, пры гэтым пазіцыю прафесара сацыялогіі ён не займаў. Яго апошнія лекцыі сабраныя ў кнігах «Навука як пакліканне і прафесія» (ням.: Wissenschaft als Beruf, 1918), «Палітыка як пакліканне і прафесія» (ням.: Politik als Beruf, 1919) і «Агульная эканамічная гісторыя» (ням.: Wirtschaftsgeschichte, 1923). Баварскія калегі і студэнты Вебера рэзка раскрытыкавалі яго пункт гледжання ў дачыненні да лістападаўскай рэвалюцыі, і прадстаўнікі правага студэнцтва наладзілі дэманстрацыю насупраць дома вучонага[36]. У Мюнхене Вебер заразіўся іспанскім грыпам і памёр ад пнеўманіі 14 чэрвеня 1920 года. Перад смерцю ён працаваў над сваім magnum opus(англ.) бел. «Гаспадарка і грамадства» (ням.: Wirtschaft und Gesellschaft), якое было выдадзена пры садзейнічанні Марыяны ў 1921—1922 гадах.

Навуковая дзейнасць

Вонкавыя ўплывы

Прадстаўнікі нямецкага ідэалізму(ням.) бел. і, у асаблівасці, неакантыянства(руск.) бел. аказалі моцны ўплыў на фарміраванне Вебера як мысляра. Вебер пазнаёміўся з працамі неакантыянцаў дзякуючы парадам яго калегі з Фрайбургскага ўніверсітэта Генрыха Рыкерта(англ.) бел.. Асабліва важнай для сацыёлага была вера неакантыянцаў у тое, што рэальнасць уяўляе сабой нешта хаатычнае і неспасціжнае, а ўсё рацыянальнае і спарадкаванае ёсць прадукт канцэнтрацыі чалавечага мыслення на тых ці іншых аспектах рэчаіснасці і сістэматызацыі атрыманых звонку дадзеных. Погляды Вебера на метадалогію грамадскіх навук пераклікаюцца з пунктам гледжання вядомага неаканыяанца і піянера сацыялогіі Георга Зімеля(руск.) бел.[41].

Вебер таксама знаходзіўся пад уплывам кантыянскай(руск.) бел. этыкі, хоць ён і лічыў, што маральная сістэма Канта састарэла для сучаснага свету, пазбаўленага рэлігійнай строгасці. Падобнае меркаванне выразна паказвае на наяўнасць уплыву з боку філасофіі Фрыдрыха Ніцшэ. Згодна са Стэнфардскай энцыклапедыяй філасофіі, «глыбокая супярэчнасць паміж кантыянскімі маральнымі імператывамі і ніцшэанскім дыягназам сучаснага культурнага свету, верагодна, і ёсць тое, што надае этычнаму светапогляду Вебера гэтак змрочна-трагічнае і агнастычнае адценне»[заўв. 3]. Іншай важнейшай крыніцай натхнення для Вебера паслужылі працы Карла Маркса і іншыя акадэмічныя даследаванні сацыялізму. Вебер падзяляў некаторыя асцярогі Маркса ў дачыненні да развіцця бюракратычных сістэм, лічачы, што ім даступныя алгарытмы наўмыснага падаўлення чалавечай волі. На думку Вебера, канфлікт паміж чынавенствам і іншымі саслоўямі сталы і непазбежны[42]. Відавочным у працах Вебера з’яўляецца след, пакінуты рэлігійнасцю маці. Аднак нягледзячы на наяўнасць цікавасці да правядзення сацыёлага-рэлігійных даследаванняў, Вебер ніколі не хаваў сваёй свецкасці[43][44].

Вебер як эканаміст належаў нямецкай гістарычнай школе(руск.) бел.. Сярод іншых вядомых прадстаўнікоў плыні варта адзначыць Густава фон Шмолера(ням.) бел. і Вернера Зомбарта, студэнта Вебера. Пры ўсёй адпаведнасці навуковых інтарэсаў Вебера агульнаму кірунку даследаванні ў рамках школы яго погляды на тэорыю кошту розніліся з меркаваннямі іншых гістарыцыстаў. Канцэпцыя кошту Вебера была шмат у чым падобная з тэорыяй Карла Менгера, які прадстаўляў канкуруючую аўстрыйскую школу(бел. (тар.)) бел.[45][46].

Метадалогія

У адрозненне ад іншых класікаў сацыялагічнай думкі, напрыклад, Конта і Дзюркгейма, Вебер не імкнуўся стварыць нейкі звод правіл, якія рэгламентуюць парадак правядзення сацыяльных даследаванняў. У супрацьлегласць Дзюркгейму і Марксу Вебер канцэнтраваў увагу на індывідзе і культуры — яго метад выразна сведчыць пра гэта[9]. Калі Дзюркгейм надаваў увагу ў першую чаргу грамадству, то Вебер канцэнтраваўся на асобных яго прадстаўніках і іх дзеяннях. Маркс сцвярджаў, што матэрыяльны свет пераважае над ідэальным, а Вебер лічыў, што ідэі з’яўляюцца асноўнымі матывуючымі фактарамі дзеянняў індывідаў, па меншай меры ў макраскапічнай карціне[9][47][48].

Вучоны гаварыў пра сацыялогію наступнае:

…навука, якая спрабуе дасягнуць інтэрпрэтатыўнага разумення сацыяльнага дзеяння з мэтай знаходжання каузальнага тлумачэння яго кірункаў і эфектаў[49].

Вебер быў заклапочаны праблемай суадносін аб’ектыўнасці і суб’ектыўнасці(англ.) бел.. Ён адрозніваў паняцці сацыяльнага дзеяння(англ.) бел. і сацыяльных паводзін(руск.) бел.. Ён адзначаў, што сацыяльнае дзеянне можна даследаваць праз прызму суб’ектыўных узаемаадносін паміж індывідамі[50]. Аналіз сацыяльнага дзеяння з дапамогай інтэрпрэтатыўных спосабаў(англ.) бел. (ням.: Verstehen) павінен грунтавацца на разуменні суб’ектыўных сэнсаў і мэтаў, якія індывіды надаюць сваім дзеянням[27]. Вебер адзначаў, што роля суб’ектыўнага фактару ў сацыяльных навуках ускладняе працэс вывядзення агульных законаў таго ці іншага боку грамадскага жыцця. Сацыёлаг пісаў, што аб’ём аб’ектыўных ведаў, які калі-небудзь будзе атрыманы ў сферы грамадскіх навук, вельмі малы. У цэлым Вебер падтрымліваў імкненне да пабудовы аб’ектыўнай сістэмы грамадска-навуковых ведаў, хоць і лічыў гэтую мэту недасяжнай.

Не існуе зусім ніякага «аб'ектыўнага» навуковага аналізу культуры… Усё веданне культурнай рэчаіснасці… заўсёды з'яўляецца веданнем, скажоным пунктам гледжання. …«Аб'ектыўны» аналіз культурных падзей, які праводзіцца ў адпаведнасці з тэзісам аб тым, што ідэалам навукі з'яўляецца рэдукцыя эмпірычнай рэчаіснасці да «законаў», бессэнсоўны… [паколькі]… веданне законаў супольнасці не раўназначнае веданню грамадскай рэчаіснасці, але з'яўляецца хутчэй адным з многіх спосабаў, якія наш розум выкарыстоўвае для дасягнення гэтай мэты [веды][51].

У працах Вебера прыкметна прымяненне прынцыпу метадалагічнага індывідуалізму, згодна з якім варта разглядаць розныя калектыўныя інстытуты (нацыі, палітычныя і рэлігійныя структуры, прадпрыемствы) выключна як прадукт дзеянняў асобных асоб. Асабліва ярка гэты падыход выяўляецца ў першым раздзеле «Эканомікі і грамадства», дзе Вебер кажа, што толькі індывіды могуць разглядацца ў якасці дзеючых асоб пры развіцці нейкай падзеі, якая суб’ектыўна разумеецца[46][50]. Іншымі словамі, патэнцыял вывучэння сацыяльных з’яў абмежаваны вобласцю прымянення некаторых мадэлей паводзін індывідаў (Вебер называў гэтыя мадэлі «ідэальнымі тыпамі», Idealtypus)[46]. Ідэальныя тыпы ніколі не сустракаюцца ў чыстым выглядзе, але з’яўляюцца пэўнымі стандартамі, якія дазваляюць супастаўляць канкрэтных асоб[52].

Метадалогія Вебера распрацоўвалася ў кантэксце спрэчак адносна агульнай метадалогіі сацыяльных навук, якія ўвайшлі ў гісторыю пад назвай Methodenstreit («спрэчкі аб метадах»)[27]. Пазіцыя Вебера была блізкая да парадыгмы гістарыцызму: ён лічыў, што сацыяльныя дзеянні шмат у чым вызначаюцца асаблівасцямі гістарычнага асяроддзя, і, такім чынам, для іх поўнага разумення патрабуецца аналіз усіх істотных характарыстык перыяду[27]. Для гістарычнага аналізу Вебер ужываў у тым ліку параўнальныя (кампаратыўныя) метады[53]. Важнай рысай творчасці сацыёлага з’яўлялася тое, што ён імкнуўся вытлумачыць падзеі мінулага або сучаснасці, а не прадказваць будучае развіццё працэсаў[48].

«Разумеючая» сацыялогія і тэорыя сацыяльнага дзеяння

Сваю канцэпцыю Вебер называў «разумеючай» сацыялогіяй. Ён лічыў, што мэтай сацыялагічнай навукі з’яўляецца аналіз сацыяльнага дзеяння і абгрунтаванне прычын яго ўзнікнення. Разуменнем у дадзеным кантэксце пазначаецца працэс пазнання сацыяльнага дзеяння праз сэнс, які ўкладвае ў дадзенае дзеянне сам яго суб’ект[54]. Такім чынам, прадмет сацыялогіі складаюць ўсе ідэі і светапогляды, якія дэтэрмінуюць паводзіны чалавека. Вебер адмовіўся ад спроб выкарыстання натуральна-навуковага метаду ў аналізе і лічыў сацыялогію «навукай аб культуры»[54].

Сацыяльным дзеяннем, піша Вебер, лічыцца дзеянне, якое па сэнсе суадносіцца з дзеяннямі іншых людзей і арыентуецца на іх[55]. Так, Вебер вылучае 2 прыкметы сацыяльнага дзеяння:

1. Асэнсаваны характар;
2. Арыентацыя на чаканую рэакцыю іншых асоб[55].

Вебер вылучае чатыры тыпы сацыяльнага дзеяння ў парадку змяншэння іх асэнсаванасці:

1. Мэтарацыянальны — калі прадметы або людзі тлумачацца як сродкі для дасягнення ўласных рацыянальных мэтаў. Суб’ект дакладна ўяўляе мэту і выбірае аптымальны варыянт яе дасягнення. Гэта чыстая мадэль фармальна-інструментальнай жыццёвай арыентацыі, такія дзеянні часцей за ўсё сустракаюцца ў сферы эканамічнай практыкі;
2. Каштоўнасна-рацыянальны — вызначаецца ўсвядомленай верай у каштоўнасць вызначанага дзеяння незалежна ад яго поспеху, здзяйсняецца ў імя якой-небудзь каштоўнасці, прычым яе дасягненне аказваецца важней пабочных наступстваў: капітан апошнім пакідае тонучы карабель;
3. Традыцыйны — вызначаецца традыцыяй або звычкай. Індывід проста прайгравае той шаблон сацыяльнай актыўнасці, які выкарыстоўваўся ў падобных сітуацыях раней ім або навакольнымі: селянін едзе на кірмаш у той жа час, што і яго бацькі і дзяды.
4. Афектыўны — вызначаецца эмоцыямі[56][57].

Сацыяльнае стаўленне паводле Вебера з’яўляецца сістэмай сацыяльных дзеянняў, да сацыяльных адносiн адносяцца такія паняцці як барацьба, каханне, сяброўства, канкурэнцыя, абмен і г. д.[54]. Сацыяльнае стаўленне, успрыманае індывідам як абавязковае, набывае статус законнага сацыяльнага парадку. У адпаведнасці з відамі сацыяльных дзеянняў вылучаюцца чатыры тыпы законнага (легітымнага) парадку: традыцыйны, афектыўны, каштоўнасна-рацыянальны і легальны[54].

Рацыяналізацыя

Многія гісторыкі паказваюць, што вывучэнне працэсу рацыяналізацыі, г. зн. пераходу грамадства ад традыцыйнага стану да сучаснага, і феномен асабістай свабоды складаюць цэнтральную тэму творчай біяграфіі Вебера[58][59][60]. Дадзеная тэматыка была выдзелена з больш шырокага кола доследных Веберам з’яў: псіхалагічных матывацый, культурных каштоўнасцей, рэлігійных вераванняў і структуры грамадства, часта вызначаецца эканамічным укладам[48]. Асноўнымі характарыстыкамі новага рацыянальнага грамадства Вебер бачыў, па-першае, індывідуальны падыход да ўліку даходаў і выдаткаў кожнай хатняй гаспадаркі, па-другое, больш шырокае распаўсюджанне бюракратыі, і, нарэшце, адмова ад інтэрпрэтацыі таго, што адбываецца з пункту гледжання містыкі або магіі (працэс дэмістыфікацыі)[60]:

Доля нашага часу характарызуецца працэсамі рацыяналізацыі і інтэлектуалізацыя і, звыш таго, «дэмістыфікацыяй свету»[61].

Вебер прыступіў да аналізу названых пытанняў у працы «Пратэстанцкая этыка і дух капіталізму(руск.) бел.». Ён пісаў пра тое, што пераасэнсаванне працы як цноты ў пратэстанцкай асяроддзі, асабліва ў яе аскетычнай дэнамінацыі, зрабіла людзей больш рацыянальнымі ў спробах дасягнуць дабрабыту[62][63]. Згодна з пратэстанцкімі вучэннямі, веруючы чалавек выказвае сваю адданасць богу стараннасцю ў выкананні свайго свецкага паклікання[63]. Аднак неўзабаве рацыянальная парадыгма стала несумяшчальнай са сваімі рэлігійнымі каранямі, і ў выніку рэлігія была адвергнутая грамадствам[64].

Разгляд дадзенага пытання быў працягнуты ў далейшых працах, прысвечаных аналізу бюракратычнай сістэмы. Там жа Вебер вылучыў тры тыпы легітымнай улады: традыцыйны, харызматычны і рацыянальна-легальны — апошні, на яго думку, стаў у сучасным свеце дамінуючым. Працэс рацыяналізацыі, абумовіў станаўленне капіталістычнай формы гаспадарання, стаў, на думку Вебера, прычынай разыходжання заходнееўрапейскага шляху развіцця і напрамкаў развіцця іншых цывілізацый. Разам з тым, рацыяналізацыя кардынальна змяніла этыку, рэлігію, псіхалогію і культуру Захаду ў цэлым.

Сярод асаблівасцей рацыяналізацыі Вебер адзначаў узбагачэнне навуковых ведаў, прагрэсуючую абязлічанасць і кантроль за жыццём грамадства. Стаўленне самога сацыёлага да працэсу было дваістым: з аднаго боку, ён прызнаваў за новай парадыгмай шэраг важных заваяванняў, у прыватнасці, вызваленне чалавека ад традыцыйных ірацыянальных дырэктыў, з другога, Вебер крытыкаваў механістычнасць новага грамадства і абмежаванне свабоды асобы як яго часткі[58][65][66]. Спачатку грамадства адмовілася ад політэістычных рэлігій, а затым ад любых містычных вераванняў зусім, і гэтую адмову Вебер палічыў дэструктыўнай у каштоўнасных і творчых адносінах[67]. Згодна з Веберам, рацыянальнае грамадства нарадзілася дзякуючы індывідуалістычнаму духу пратэстанцкай Рэфармацыі, але з цягам часу станавілася ўсё менш прыдатным для праявы індывідуалізму.

Сацыялогія рэлігіі

«Пратэстанцкая этыка» стала першым эсэ вучонага ў галіне сацыялогіі, затым былі працы «Рэлігія Кітая: канфуцыянства і даасізм», «Рэлігія Індыі: сацыялогія індуізму і будызму», а таксама «Старажытны іўдаізм». Аналіз іншых вераванняў, у тым ліку ранняга хрысціянства і ісламу, быў перапынены раптоўнай смерцю сацыёлага ў 1920 годзе[68]. Трыма асноўнымі пытаннямі, разгляданымі ў названых працах, сталі ўздзеянне рэлігійнай дактрыны на гаспадарчы ўклад грамадства, яе ўплыў на структуру соцыума і прычыны, якія абумовілі выбар цывілізацыяй шляху развіцця, альтэрнатыўнага заходняму[69].

Безумоўна, Вебер лічыў рэлігію адной з цэнтральных рухаючых сіл грамадства[53]. Параўноўваючы нейкую культуру з заходнееўрапейскай цывілізацыяй, ён імкнуўся пазбегнуць ацэначных меркаванняў, што адрознівала яго ад даследчыкаў-сучаснікаў, часта схільных да трактоўкі ў духу сацыял-дарвінізму[69]. У сваіх даследаваннях Вебер прыйшоў да высновы аб рэлігійным характары перадумоў хуткага развіцця Захаду, аднак ён не лічыў іх адзінымі фактарамі дыферэнцыяцыі таварыстваў. Вебер таксама пісаў пра імкненне еўрапейцаў да рацыянальнага навуковага ведання, сістэматызацыі і бюракратызацыі дзяржаўнага і эканамічнага кіравання[69].

Вебер прапанаваў сацыяльна-эвалюцыйную мадэль развіцця рэлігіі, паказаўшы, што ў агульным выпадку грамадства рухаецца ад містычных вераванняў да палітэізму, затым да пантэізму, манатэізму і, нарэшце, этычнаму манатэізму[70]. Ён пісаў, што такога роду эвалюцыя вынікала за стабілізацыяй эканамічнай сістэмы грамадства, якая зрабіла магчымай прафесіяналізацыю, і за развіццём духавенства як саслоўя[71]. Іерархія бажаствоў сфармавалася пад уплывам падзелу грамадства на групы, у той час як працэс цэнтралізацыі ўлады прадвызначыў поспех канцэпцыі адзінага ўсемагутнага бога[72].

«Пратэстанцкая этыка і дух капіталізму»

Асноўны артыкул: Пратэстанцкая этыка і дух капіталізму

Эсэ стала найбольш папулярнай працай Вебера[32]. На думку некаторых даследчыкаў, працу варта ўспрымаць не як суцэльнае падрабязнае даследаванне пратэстантызму, але хутчэй як уступ да яго наступных прац у гэтай галіне[73]. У самой жа «Этыцы» Вебер пісаў пра тое, што асаблівая этычная сістэма кальвінізму як адной з дэнамінацый пратэстанцкай плыні паслужыла прычынай пераносу эканамічнага цэнтра Еўропы з каталіцкіх французскіх, іспанскіх і італьянскіх гарадоў у нідэрландскія, англійскія, шатландскія і нямецкія. На думку Вебера, грамадства з большай доляй прыхільнікаў Рэфармацыі здолелі стварыць больш развітую капіталістычную эканоміку[74]. Аналагічна ў шматканфесіянальных краінах некалькі найбуйнейшых прадпрымальнікаў былі пратэстантамі[73]. Так, Вебер сцвярджаў, што рымскае каталіцтва, гэтак жа як канфуцыянства і будызм, стала перашкодай для таварыстваў на шляху да развіцця капіталістычнага гаспадаркі[73].

Развіццё канцэпцыі паклікання неўзабаве адарыў сучаснага прадпрымальніка крышталёва чыстым сумленнем — а таксама працавітымі работнікамі; ён жа, наўзамен на іх аскетычную адданасць прызванню і непраціўленню бязлітаснай капіталістычнай эксплуатацыі, даваў ім перспектыву вечнага выратавання[63].

Хрысціянская вера гістарычна прадугледжвала адмову ад апускання ў мірскія справы, у тым ліку звязаныя з пераследам выгады[75]. Вебер паказаў, што дадзены тэзіс і ў дачыненні не да ўсіх плыняў хрысціянства, і некаторыя канфесіі не толькі падтрымліваюць разумны ўдзел у гаспадарчых справах, але і надзяляюць іх маральным і духоўным значэннем[62]. Этычная сістэма кальвіністаў матывавала паслядоўнікаў да ўпартай працы, рацыянальнаму вядзенню гаспадаркі і ўкладання прыбылі ў далейшую вытворчасць[73]. Канцэпцыя чароўнай прыроды паклікання паказвала, што гаспадарчая дзейнасць з’яўляецца неабходнай умовай вечнага выратавання, праведнасць ва ўсіх іншых баках жыцця была недастатковай[63]. Вучэнне пра прадвызначанасць кожнай лёсу зніжала градус сацыяльнай напружанасці ў дачыненні да эканамічнай няроўнасці(англ.) бел., больш за тое, багацце прызнавалася важным індыкатарам блажэннага замагільнага жыцця[73][76]. Такім чынам, пагоня за дабрабытам лічылася прыкметай не грахоўнай прагнасці або славалюбства, але маральнасці і праведнасці[73]. Вебер называў гэта «духам капіталізму», падкрэсліваючы нематэрыяльны характар перадумоў фарміравання капіталістычнай сістэмы гаспадарання[73]. Некаторыя даследчыкі разглядаюць гэтую канцэпцыю як зваротную марксісцкай эканамічнаму «базісу(англ.) бел.», які, наадварот, быў падмуркам кожнага соцыума і вызначаў сутнасць «надбудовы» — прававых, рэлігійных, сямейных і іншых грамадскіх адносін[62].

Вебер адмовіўся ад далейшых даследаванняў пратэстанцкай этыкі, так як яго калега Эрнст Трольч(руск.) бел., прафесійны тэолаг, пачаў працу над кнігай «Сацыяльнае вучэнне аб хрысціянскіх цэрквах і сектах». Папярэднія працы Трольча ўжо задаволілі даследчыя намеры Вебера і, на яго думку, заклалі асновы далейшага аналізу рэлігіі як сацыялагічнай катэгорыі[77].

Тэрмін «працоўная этыка(англ.) бел.», які выкарыстоўваецца ў сучасных тэкстах аб Веберы, з’яўляецца вытворным ад ужытнай ім «пратэстанцкай этыкі». Увядзенне агульнай тэрміна стала неабходным пасля таго, як ідэі пра сувязь рэлігіі і эканомікі былі перанесены з еўрапейскага на іншыя грамадствы[78].

«Рэлігія Кітая: канфуцыянства і даасізм»

Асноўны артыкул: Рэлігія Кітая: канфуцыянства і даасізм Кніга «Рэлігія Кітая: канфуцыянства і даасізм» стала другой буйной працай Вебера ў галіне сацыялогіі рэлігіі. Тут ён надаў увагу тым характарыстыкам кітайскага грамадства, якія адрознівалі яго ад заходняга, асаблівым чынам паказаўшы на супярэчнасць некаторых з іх пурытанскай этыцы. Даследуючы кітайскія рэлігіі, Вебер спрабаваў растлумачыць, чаму капіталізм не быў народжаны кітайскай культурай без вонкавага ўплыву[79]. Ён пісаў аб развіцці гарадоў Кітая, кітайскім чынавенстве і патрыярхальным укладзе грамадства, мясцовай рэлігіі і філасофіі, па большай частцы — аб канфуцыянстве і даасізме. На думку Вебера, гэтыя інстытуты адрозніваліся ад сваіх еўрапейскіх аналагаў больш, чым іншыя[79].

Згодна з Веберам, канфуцыянства і пурытанства з’яўляюцца ўзаемавыключальнымі формамі рацыянальнага вучэння, пры гэтым абедзве сістэмы патрабуюць ад паслядоўніка пабудовы жыцця ў строгай адпаведнасці з рэлігійнымі догмамі[80]. І ў кітайскім, і ў еўрапейскім вучэнні высока цэніцца самакантроль і стрыманасць, а назапашванне багацця не забараняецца[80]. Аднак нягледзячы на агульныя рысы, мэты канфуцыянства і пурытанства прынцыпова адрозніваюцца[76]: калі для прадстаўнікоў першага найважнейшай задачай з’яўляецца зацвярджэнне строгай сацыяльнай іерархіі, то пурытанства павінна было зрабіць усіх людзей «прыладамі ў руках бога»[80][заўв. 4]. У адрозненне ад пратэстантаў, канфуцыянцы рэдка дэманстравалі глыбокую веру і волю да дзейнасці[80], праца як спосаб дасягнення дабрабыту лічыўся ў канфуцыянскім асяроддзі непрыстойным[76]. Вебер лічыў, што дадзеная асаблівасць прадвызначыла далейшае эканамічнае развіццё Кітая[80].

«Рэлігія Індыі: сацыялогія індуізму і будызму»

Асноўны артыкул: Рэлігія Індыі: сацыялогія індуізму і будызму Трэцяя буйная сацыёлага-рэлігійная праца Вебера была прысвечана традыцыйным вераванням Індыі. Ён даследаваў уплыў артадаксальнага індуізму і гетэрадаксальнага будызму на сацыяльную структуру і свецкую этыку індыйскага грамадства[81]. Калі ў кітайскай культуры галоўнай перашкодай на шляху да станаўлення капіталістычных адносін была канфуцыянская сістэма матывацыі, то мадэрнізацыі Індыі, на думку Вебера, перашкодзіў індуізм[76]. Каставая сістэма рабіла немагчымай вертыкальную сацыяльную мабільнасць(англ.) бел., а гаспадарчая дзейнасць не ўяўляла для індуістаў ніякай важнасці, паколькі не спрыяла ўзвышэнню душы[76].

Вебер завяршыў свой аналіз параўнаннем індыйскай рэлігійнай культуры з кітайскай, разгледжанай у папярэдняй працы[82]. Сэнс жыцця кітайцаў і індыйцаў, звязаны з містычным духоўным досведам, быў лакалізаваны па-за матэрыяльнага свету[82]. Сацыяльная структура абодвух таварыстваў меркавала выразны падзел адукаваных эліт, якія рухаліся за мудрым словам прарока або мудраца, і неадукаваных мас, чые вераванні былі прасякнуты містыкай[82]. Азіяцкія культуры не стварылі месіянскіх прароцтваў, і таму розныя сацыяльныя пласты не знаходзілі ў рэлігіі аб’ядноўваючага пачатку[82]. У адрозненне ад месіянскіх прароцтваў, увабраных заходняй культурай, азіяцкія святыя тэксты былі адрасаваны ў першую чаргу прадстаўнікам вышэйшых слаёў сацыяльнай іерархіі, яны ўтрымлівалі каноны праведнага жыцця і, як правіла, не паведамлялі аб неабходнасці ўпартай працы і іншых праявах матэрыяльнага свету[82][83]. Вебер лічыў, што менавіта таму заходнія супольнасці не рушылі ўслед шляхам развіцця кітайскай і індыйскай цывілізацый. Новая праца «Старажытны іўдаізм» павінна была пацвердзіць гэтую гіпотэзу[82].

«Старажытны іўдаізм»

Асноўны артыкул: Старажытны іўдаізм Кніга прысвечана аналізу ранніх формаў іўдаізму, але маштаб разгляданых у ёй праблем шырокі — у чарговай працы Вебер паспрабаваў даць тлумачэнне першасным адрозненням рэлігій Усходу і Захаду[84]. Ён супрацьпаставіў развіты ў заходнім хрысціянстве аскетызм унутранага свету, які дапускае ўдзел у зямной працы, містычнаму сузіранню, якое характэрна для ўсходніх вераванняў. Сацыёлаг адзначаў, што некаторыя рысы хрысціянства не дазвалялі прыхільнікам прымірыцца з недахопамі рэчаіснасці, але прымушалі захопліваць свет і змяняць яго[84]. Вебер знаходзіў вытокі гэтага дамагання ў старажытных іўдзейскіх вяшчунствах[85]. Вучоны лічыў, што рэлігія старажытных яўрэяў, якая спарадзіла хрысціянскую і ісламскую культуру і аказала ўплыў на грэчаскую і рымскую цывілізацыі, абумовіла поспех заходняга грамадства.

Вебер планаваў даследаваць тэксты Псалтыра, Кнігі Іова, Талмуда, прааналізаваць раннюю гісторыю хрысціянства і ісламу, аднак гэтым намерам перашкодзіла смерць сацыёлага ў 1920 годзе.

«Гаспадарка і грамадства»

Асноўны артыкул: Гаспадарка і грамадства У сваёй найбуйнейшай працы «Гаспадарка і грамадства» Вебер вылучыў тры ідэальныя тыпы рэлігійнага светаадчування: містыцызм, які адмаўляе свет аскетызм і аскетызм унутранага свету. Магію ён вызначыў як нешта, папярэдняе рэлігіі[86].

Тэадыцэя шчасця і няшчасці

Пад тэадыцэей(руск.) бел. шчасця і няшчасці як сацыялагічнай тэорыяй Вебер разумеў тое, як прадстаўнікі розных сацыяльных груп выкарыстоўваюць рэлігійныя тэзісы для тлумачэння свайго становішча ў грамадстве[87].

Вебер, які прывярнуў увагу навуковай супольнасці да этычны бок рэлігіі, узбагаціў утрыманне тэадыцэі як філасофскай катэгорыі ў цэлым. Вылучалася два этычныя складнікі рэлігіі: сатэрыялогія(англ.) бел., г. зн. паняцце чалавека пра свае ўзаемаадносіны з вышэйшымі сіламі, і тэадыцэя, якая дазваляе зразумець прыроду зла або растлумачыць, чаму яму схільныя праведныя людзі[88]. Прадстаўнікі розных сацыяльных груп займаюць розныя месцы ў іерархіі грамадства і, такім чынам, маюць патрэбу ў розных абгрунтаваннях сваёй долі. Тэадыцэі, якія абгрунтоўваюць няшчасце, паведамляюць, што разнастайныя грамадскія прывілеі з’яўляюцца праявамі зла, тэадыцэі ж шчасця лічаць іх заслужаным блаславёным падарункам звыш[88]. Іншымі словамі, заможныя хрысціяне бачаць у сваім становішчы дабраславенне Бога, у той час як лёс бедных вернікаў дае ім надзею на выратаванне пасля смерці[87]. Падобная дваістасць характэрная не толькі для саслоўнай дыферэнцыяцыі грамадства, але таксама для субканфесіанальнай і этнічнай.

Вебер прааналізаваў, наколькі сацыяльны статус чалавека важны пры яго кантакце з рэлігійнымі інстытутамі. Канцэпцыя працоўнай этыкі апісвалася тэадыцэей шчасця, паколькі прадпрымальнікі былі багацей і адукаваней іншых пратэстантаў[89]. Тыя ж, хто не валодаў матэрыяльным дабрабытам, звярталіся да тэадыцэі няшчасця і разлічвалі на багацце ў замагільным свеце. Бедныя пратэстанты дэманстравалі глыбокую веру і адданасць Богу, у той час як заможныя прыхаджане верылі ў тую частку вучэнні, якая пацвярджала іх права на багацце[87].

Падзел вернікаў па субканфесінальнай прыкмеце асабліва ярка выяўляўся на прыкладзе асноўных пратэстанцкіх цэркваў і евангелічных дэнамінацый. Цэнтральная царква падтрымлівала грамадскую іерархію, так як яе сіла шмат у чым забяспечвалася ахвяраваннямі багатай часткі паствы[90]. Пяцідзясятнікі, насупраць, падзялялі тэадыцэю няшчасця і выступалі за ўсталяванне сацыяльнай справядлівасці[90].

Палітычная сацыялогія

Сацыялогія ўлады

Галоўнай працай Вебера ў галіне палітычнай сацыялогіі(англ.) бел. стала эсэ «Палітыка як пакліканне і прафесія». Сацыёлаг прапанаваў сваё вызначэнне дзяржавы — на думку Вебера, гэта інстытут, які валодае манапольным правам(англ.) бел. на легітымнае прымяненне гвалту[91]. Ён пісаў, што палітыка ўяўляе сабой працэс размеркавання дзяржаўнай улады паміж рознымі групамі, палітычных ж лідараў ён разумеў як уладальнікаў гэтай улады[91]. Вебер не лічыў, што палітык павінен падзяляць «сапраўдную хрысціянскую этыку», якая атаясамліваецца ім з этыкай Нагорнай пропаведзі. Вебер лічыў, што палітыка — не месца для праведнікаў, і што палітык павінен адпавядаць этыцы перакананняў і этыцы адказнасці, гэта значыць быць верным сваім ідэалам і адказваць за свае дзеянні. Палітычная дзейнасць, пісаў сацыёлаг, патрабуе ад чалавека страсці да свайго занятку і здольнасці дыстанцыявацца ад аб’екта свайго кіравання[92].

Вебер вылучыў тры ідэальныя тыпы палітычнай улады:

1. Харызматычны, характэрны для сямейных і рэлігійных уладных інстытутаў;
2. Традыцыйны, уласцівы патрыярхальным таварыствам і феадалізму;
3. Рацыянальна-легальны, уласцівы сучаснай дзяржаве і бюракратыі[93].

Дадзены падыход дазваляў класіфікаваць любы гістарычны ўзор уладных адносін[94]. Вебер лічыў харызматычны тып улады нестабільным і схільным да трансфармацыі ў больш структураваную форму[65]. Традыцыйны тып панавання можа быць пераадолены пры паспяховым супрацьдзеянні лідару ў рамках «традыцыйнай рэвалюцыі». Згодна з Веберам, на некаторай стадыі развіцця грамадства непазбежна звяртаецца да рацыянальна-легальнага тыпу, адным з пераваг якога з’яўляецца выкарыстанне інстытута дзяржаўнай службы[95]. Такім чынам, эвалюцыя ўлады ў прадстаўленні Вебера з’яўляецца часткай агульнай сацыяльнай эвалюцыі(руск.) бел.. Тэорыя рацыяналізацыі Вебера таксама мяркуе непазбежнасць эвалюцыі ўладных адносін[65].

У кнізе «Гаспадарка і грамадства» Вебер вылучыў мноства тыпаў дзяржаўнага кіравання. Частка кнігі, прысвечаная аналізу бюракратызацыі грамадства, з’яўляецца адной з самых аб’ёмных[65][96]. Менавіта Вебер упершыню даследаваў чынавенства як сацыяльны інстытут — папулярнасць дадзенага тэрміна шмат у чым забяспечана яго творчасцю[97]. Многія аспекты сучаснага дзяржаўнага кіравання ўзыходзяць да прац Вебера, акрамя таго, класічная строга структураваная сістэма грамадзянскай службы кантынентальнага тыпу носіць імя сацыёлага[98]. Бюракратызацыя як найбольш дзейсны і рацыянальны спосаб арганізацыі дзяржаўнага кіравання з’яўляецца для Вебера ключавой характарыстыкай рацыянальна-легальнага тыпу ўлады і адным з найважнейшых складнікаў працэсу мадэрнізацыі заходняга грамадства[65][96].

Вучоны вылучыў некаторыя неабходныя ўмовы фарміравання бюракратычнага апарата:

• Павелічэнне адмініструемай тэрыторыі і колькасці падкантрольных асоб;
• Павышэнне складанасці выканання адміністрацыйных заданняў;
• З’яўленне манетарнай эканомікі, у якой адбываецца актыўны абарот грашовых сродкаў[99].

Развіццё шляхоў зносін і сродкаў камунікацыі зрабіла дзяржаўнае кіраванне больш эфектыўным, адначасова спарадзіўшы патрабаванні дэмакратызацыі грамадства[99].

Ідэальны тып бюракратыі паводле Вебера мяркуе наяўнасць выразнай іерархіі пасад, строга вызначаных кампетэнцый, пісаных правіл вядзення дзейнасці, новыя ж нормы павінны насіць нейтральны характар. Чыноўнікі ў мадэлі навукоўца павінны атрымліваць кваліфікаванае навучанне і прасоўвацца па службе выключна на падставе прафесійнай сталасці, узровень якой павінен вызначацца не асобнымі суб’ектамі, але групамі экспертаў[96][99].

Вырашальным аргументам, які вызначае перавагу бюракратычнай арганізацыі, з'яўляецца яе чыста тэхнічная перавага над любой іншай формай арганізацыі[98].

Прызнаючы бюракратыю найбольш эфектыўнай і нават незаменнай формай арганізацыі сучаснага дзяржаўнага кіравання, Вебер бачыў у ёй і пагрозу асабістай свабодзе грамадзян. Усё больш рацыянальны падыход да арганізацыі жыцця ў грамадстве заганяў людзей у «жалезную клетку» бюракратычнага кантролю[96][100]. Для стрымлівання чыноўнікаў грамадству патрабуюцца моцныя палітыкі і прадпрымальнікі[96].

Сацыяльная стратыфікацыя

Вебер сфармуляваў трохкампанентную тэорыю стратыфікацыі, у якой вылучыў клас(англ.) бел., сацыяльны статус(англ.) бел. і прыналежнасць да палітычнай партыі у якасці асноўных характарыстык становішча індывіда ў грамадскай іерархіі[101]. Вебер адрозніваў паняцці класа і сацыяльнага класа. Пад «класам» ён разумеў набор эканамічна дэтэрмінаваных адносін індывіда, які ўвогуле супадае з вызначэннем Маркса. Нераўнамернае размеркаванне эканамічных рэсурсаў абумоўлівае няроўнае размеркаванне «жыццёвых шанцаў» і разам з гэтым, паводле Вебера, з’яўляецца асноўнай умовай фарміравання класа[102][103]. Клас заможных уяўляе сабой разнастайных ранцье, якія жывуць выключна або пераважна на даход ад арэнды дамоў, зямлі або дывідэндаў з акцый[104]. Яны супрацьпастаўляюцца класу немаёмных: дэкласаваным, даўжнікам. Аднак для Вебера класавы падыход быў з’явай значна больш складанай. Ён дапоўніў апісаны Марксам канфлікт паміж капіталістам і рабочым апісаннем канфліктаў паміж фінансавымі капіталістамі і іх пазычальнікамі, а таксама паміж прадаўцом і пакупніком і ўвёў паняцце сацыяльнага класа(руск.) бел.. Сацыяльны клас вызначаецца не па адносінах да сродкаў вытворчасці, а сваёй пазіцыяй на рынку. Сацыяльныя класы змагаюцца адзін з адным, выкарыстоўваючы розныя шляхі для ўстанаўлення кантролю за рынкамі: грошы і крэдыт, зямля, розныя вырабляюць індустрыі, розныя працоўныя ўменні.

Сацыяльны статус(руск.) бел. разумеецца як супрацьлегласць эканамічнай сацыяльнай стратыфікацыі. Статутныя групы знаходзяцца ў сферы культуры. Гэта не проста статыстычныя катэгорыі, а рэальныя супольнасці, людзі, якія ідэнтыфікуюць сябе праз прыналежнасць да групы і якіх звязвае агульны стыль жыцця і светапогляд. Паміж класам і статуснай групай ёсць глыбокая сувязь, і кожны паспяховы пануючы клас павінен быць арганізаваны ў статутную групу, якая заўсёды ідэалізуе сябе і настойвае на сваёй выключнасці ў культурным сэнсе. Вебер падкрэсліваў у сваім параўнальным аналізе, што вышэйшыя класы заўсёды аддаюць перавагу рэлігім, перапоўненай дзяржаўнага цырыманіялу, сярэднія класы — аскетычнай маралістычнай рэлігіі, а ніжэйшыя класы адносяцца да рэлігіі, як да магіі, якая прыносіць поспех. Вебер таксама звярнуў увагу на ролю адукацыі ў стварэнні статусных груп[105]:103—105.

Трэці кампанент тэорыі стратыфікацыі — гэта партыі ці групы ўлады. Вебер паказвае, што барацьба палітыкаў не зводзіцца да барацьбы эканамічных класаў або статусных груп, так як у іх ёсць свае ўласныя інтарэсы. Партыі ў Вебера знаходзяцца «ў доме ўлады», гэта значыць засяляюць дзяржаву; яны выразна аддзеленыя ад дзелавых і фінансавых арганізацый. У тэрміналогіі Вебера паспяховая дзяржава падахвочвае большасць насельніцтва ўнутры сваіх межаў адчуваць сябе членамі адзінай статуснай групы — нацыі[105]:106—107.

Кожны з трох статусаў індывіда даруе яму некаторыя магчымасці для паляпшэння сваіх пазіцый у грамадстве — Вебер назваў іх «жыццёвымі шанцамі»[101].

Сацыялогія горада

Вебер даследаваў яшчэ адну асаблівасць заходняга свету — унікальную ролю гарадоў у развіцці сацыяльных і эканамічных адносін, палітычнага ладу і думкі Захаду. Вынікі яго аналізу, праведзенага, верагодна, у 1911—1913 гадах, былі апублікаваныя ў кнізе «Горад» (1921). У 1924 годзе матэрыялы кнігі ўвайшлі ў другі том выдання «Эканомікі і грамадства». Вебер пісаў, што горад уяўляе сабой палітычна аўтаномнае і фізічна аддзеленае ад навакольнага свету ўтварэнне, у якім шчыльна жывуць людзі, якія займаюцца спецыялізаванай працай. У поўнай меры дадзеным вызначэнні адпавядаюць толькі гарады Захаду, якія аказалі значны ўплыў на культурную эвалюцыю Еўропы:

Вытокі рацыянальнай этыкі і этыкі ўнутранага свету звязаны са з'яўленнем на Захадзе мысляроў і прарокаў, …якія развіваліся ў адмысловых грамадскіх умовах, чужых азіяцкім культурам. Гэтымі ўмовамі былі палітычныя праблемы, спароджаныя гарадской буржуазнай статус-групай, без якіх ні іўдаізм, ні хрысціянства, ні развіццё эліністычнай думкі былі б немагчымыя[106].

Вебер сцвярджаў, што з’яўленне іўдаізму, ранняга хрысціянства, тэалогіі, а затым — палітычнай партыі і сучаснай навукі было магчыма выключна ў гарадскіх умовах, вышэйшай ступені развіцця якіх дасягнуў толькі Захад[107]. У развіцці сярэдневяковых еўрапейскіх гарадоў ён адзначаў з’яўленне ўнікальнай формы нелегітымнай улады, якая кідала выклік легітымнай (харызматычнай, традыцыйнай і рацыянальна-легальнай) — гэтая новая ўлада падтрымлівалася каласальнай эканамічнай і ваеннай магутнасцю арганізаваных супольнасцей гараджан[108].

Эканоміка

Вебер лічыў асноўнай вобласцю сваіх даследаванняў палітычную эканомію(англ.) бел.[109][110], хоць цяпер ён вядомы як адзін з заснавальнікаў сучаснай сацыялогіі. Эканамічныя гледжанні навукоўца былі блізкія да дактрыны нямецкай гістарычнай школы[111]. Адсутнасць належнай увагі да эканамічных даследаванняў Вебера збольшага тлумачыцца тым, што сфера інтарэсаў і метад гістарыцыстаў значна адрозніваліся ад метадалогіі неакласічнай школы(бел. (тар.)) бел., якая складае аснову сучаснага эканамічнага мэйнстрыму[112].

Метадалагічны індывідуалізм

Важнейшыя працы Вебера ў эканоміцы звязаны з інтэрпрэтацыяй эканамічнай гісторыі(руск.) бел.. У гэтым пытанні ён прытрымліваўся канцэпцыі метадалагічнага індывідуалізму, што супярэчыла агульнай метадалогіі гістарыцызму. Дадзеная канцэпцыя пабудавана на здагадцы аб тым, што любыя сацыяльныя з’явы могуць быць у дакладнасці апісаны пры разглядзе іх у якасці прадукту пэўных намераў індывідаў. Спрэчкі вакол метадалагічнага індывідуалізму сталі часткай больш шырокага круга метадалагічных дыскусій канца XIX стагоддзя — Methodenstreit[46]. Пасля некаторыя навукоўцы паспрабавалі выкарыстоўваць канцэпцыю як злучнае звяно паміж мікраэканомікай і макраэканомікай, а сам тэрмін «метадалагічны індывідуалізм» быў уведзены вядомым аўстра-амерыканскім эканамістам Іозефам Шумпетэрам для апісання поглядаў Вебера[46]. Вебер лічыў, што даследаванне грамадскіх з’яў не можа быць цалкам індуктыўным(англ.) бел. або дэскрыптыўным, так як разуменне нейкага феномену мае на ўвазе не толькі простае засваенне апісання з’явы, але і яго інтэрпрэтацыю. Інтэрпрэтацыя ж патрабуе супастаўлення з адным з абстрактных ідэальных тыпаў[111]. Гэтае зацвярджэнне ў сукупнасці з антыпазітывісцкім падыходам разумеючай сацыялогіі (ням.: Verstehen) можа служыць метадалагічнай базай мадэлі рацыянальнага эканамічнага агента (homo economicus), на якой грунтуецца ўвесь сучасны мэйнстрым[46][111].

Маржыналізм і псіхафізіка

У адрозненне ад іншых прадстаўнікоў гістарычнай школы, Вебер падзяляў погляды маржыналістаў(англ.) бел. на прынцып фарміравання кошту ў эканоміцы. Выкладаючы студэнтам эканамічную тэорыю, Вебер прытрымліваўся менавіта маржынальнага падыходу[45][113]. Асаблівасць вучэнні маржыналістаў складаецца ў тым, што яны разглядаюць гранічныя эканамічныя велічыні (лімітавую карыснасць даброты(англ.) бел., лімітавую прадукцыйнасць працы і інш.) у якасці асноўных дэтэрмінантаў кошту. У 1908 годзе Вебер апублікаваў артыкул, у якім выразна паказаў на адрозненне метадаў псіхалогіі і эканомікі, адкінуўшы тым самым базаваліся на законе Вебера — Фехнера(англ.) бел.[заўв. 5] здагадкі аб тым, што маржынальная тэорыя кошту апісвае форму псіхалагічнай рэакцыі чалавека на эканамічныя стымулы. Аўтарытэтныя эканамісты Лаёнел Робінс(англ.) бел., Джордж Стыглер[114] і Фрыдрых фон Хаек прызналі артыкул Вебера канчатковым аспрэчаннем сувязі паміж эканамічнай тэорыяй кошту і законамі псіхафізікі(англ.) бел.. Тым не менш, з развіццём паводніцкай эканомікі(руск.) бел. дадзенае пытанне зноў здабыло актуальнасць[115].

Эканамічная гісторыя

Найважнейшым дасягненнем Вебера з пункту гледжання эканамічнай навукі стаў аналіз рэлігійных перадумоў генезісу капіталістычнага шляху развіцця грамадства[111]. Мысляр сцвярджаў, што бюракратызаваныя палітычная і эканамічная сістэмы, якія сфармаваліся ў Сярэднія вякі, а таксама новыя спосабы вядзення гаспадарчага ўліку і арганізацыі фармальна вольнага працы сталі не менш важнымі фактарамі ў развіцці сучаснага капіталізму. З іншага боку, палітыка і эканоміка старажытных цывілізацый, для якіх былі характэрныя рэгулярныя заваявальныя вайны, рабства і прыбярэжная размяшчэнне гарадоў, перашкаджалі станаўленню капіталістычных адносін[116]. У 1891 і 1892 гадах адпаведна Вебер прадставіў працы аб сельскагаспадарчай эканамічнай гісторыі Рыма і працоўных адносінах ва Усходняй Германіі, а ў 1889 годзе была апублікавана праца па гісторыі камерцыйных партнёрстваў Сярэдневякоўя. Вебер крытыкаваў марксісцкі погляд на эканоміку, супастаўляў ідэалістычны і матэрыялістычны падыходы да фарміравання капіталізму. Яго прыналежнасць эканамічнай школе гістарыцысты прасочваецца ў працах «Гаспадарка і грамадства» (1922) і «Агульная эканамічная гісторыя» (1923)[111].

Эканамічныя даследаванні Вебера аказалі ўплыў на Фрэнка Найта(англ.) бел., амерыканскага эканаміста, які стаяў ля вытокаў неакласічнай Чыкагскай школы(англ.) бел.. У 1927 годзе выйшаў у свет яго пераклад «Агульнай эканамічнай гісторыі» на англійскую мову[117]. Пазней Найт пісаў, што Вебер быў адзіным эканамістам, якiя займалiся пытаннем фарміравання капіталізму з пункту гледжання кампаратыўнай гісторыі, якая з’яўляецца выключным метадам у вырашэнні падобных праблем[113][заўв. 6].

Гаспадарчы ўлік

Вебер, як і Вернер Зомбарт, разглядаў эвалюцыю колькасных метадаў вядзення гаспадаркі і, у прыватнасці, з’яўленне метаду двайнога запісу(англ.) бел. пры ўліку, у якасці аднаго з найважнейшых складнікаў працэсу рацыяналізацыі[118]. Вебер, зацікаўлены пытаннем эвалюцыі эканамічных разлікаў, выступіў з крытыкай сацыялістычнай сістэмы гаспадарання, так як, на яго думку, яна не валодала ўнутраным механізмам аптымальнага размеркавання рэсурсаў паміж прадпрыемствамі і хатнімі гаспадаркамі[119]. Прадстаўнікі левай інтэлігенцыі, у тым ліку Ота Нейрат(англ.) бел., выявілі, што пры поўнай адсутнасці рынкавага механізму ў эканоміцы цэны не будуць існаваць, таму цэнтральны плануючы орган(руск.) бел. будзе вымушаны звярнуцца да вядзення разлікаў у натуральнай, безграшовай форме[119][120]. Вебер лічыў, што дадзены метад планавання не будзе эфектыўным, у прыватнасці, з-за немагчымасці вырашэння праблемы стаўлення(руск.) бел., г. зн. вызначэння ўдзельных вагаў капітальных выгод(руск.) бел. у стварэнні канчатковай даброты[119][120]. Вебер пісаў пра сацыялістычную эканоміку:

Каб зрабіць магчымым рацыянальнае выкарыстанне сродкаў вытворчасці, сістэма натуральнага ўліку павінна будзе вызначыць «кошт» — некаторыя паказчыкі капітальных выгод, якія павінны заняць месца «коштаў», якія выкарыстоўваюцца ў запісах сучаснай дзелавой справаздачнасці. Аднак не зусім зразумела, як гэтыя паказчыкі могуць быць устаноўлены і, у асаблівасці, правераныя; ці павінны яны, напрыклад, змяняцца ад адной вытворчай адзінкі да іншай (на падставе іх размяшчэння ў гаспадарцы) або быць адзінымі для ўсёй эканомікі на падставе прынцыпу «грамадскай карыснасці», гэта значыць залежаць ад (сапраўдных і будучых) патрэб… Бесперспектыўна здагадка аб тым, што калі б праблема безграшовай эканомікі была разгледжана досыць сур'ёзна, можна было б выявіць ці распрацаваць прыдатную методыку уліку. Гэтая праблема фундаментальная для любога віду поўнай сацыялізацыі [эканомікі]. Мы не можам казаць аб рацыянальнай «планавай эканоміцы» да таго часу, пакуль не будзе вырашана найважнейшы ў гэтых адносінах пытанне — пошук інструмента, прыдатнага для распрацоўкі рацыянальнага «плану»[121].

Прыкладна ў той жа час незалежна ад Вебера гэты аргумент быў вынесены прадстаўніком аўстрыйскай школы(бел. (тар.)) бел. Людвігам фон Мізесам[119][122]. Пры гэтым Вебер і Мізес былі знаёмыя з 1918 года, калі абодва працавалі ў Венскім універсітэце[123]. Вебер паўплываў на погляды аўстрыйца і іншых яго калегаў, якія працавалі ў гэтым напрамку[124]. Напрыклад, Фрыдрых фон Хаек паклаў довады Вебера і Мізеса ў аснову сваёй аргументацыі супраць сацыялістычнага падыходу да арганізацыі эканомікі. Акрамя таго, гэтыя ідэі былі выкарыстаныя ў яго мадэлі спантаннай каардынацыі «Рассеяных ведаў» у рынкавых умовах[125][126][127].

Спадчына

Аўтарытэт Макса Вебера сярод еўрапейскіх даследчыкаў грамадства складана пераацаніць. Згодна з распаўсюджаным меркаваннем, ён з'яўляецца найвялікшым нямецкім сацыёлагам і… яго працы прадвызначылі развіццё еўрапейскай і амерыканскай думкі. Ганс Генрых Герт і Чарлз Райт Мілс, From Max Weber: Essays in Sociology, 1991.

Працы ў галіне эканамічнай(руск.) бел., палітычнай(руск.) бел. сацыялогіі і сацыялогіі рэлігіі паставілі Вебера ў адзін шэраг з Карлам Марксам і Эмілем Дзюркгеймам, якія лічацца заснавальнікамі сучаснай навукі аб грамадстве[109]. Аднак у адрозненне ад Дзюркгейма, які прымяняў у сваёй творчасці ўзыходзячы да Конта метад пазітывізму, Вебер распрацаваў антыпазітывісцкі, герменеўтычны метад разумеючай сацыялогіі(руск.) бел.[128]. Вернер Зомбарт, Георг Зімель, Вільгельм Дзільтэй і іншыя нямецкія мысляры прытрымліваліся падобных поглядаў і паказвалі на прынцыповыя адрозненні ў метадзе грамадскіх і прыродазнаўчых навук[128]. Вебер прадставіў сацыялогію як навуку, якая вывучае сацыяльнае дзеянне(руск.) бел. чалавека. Вучоны вылучыў чатыры тыпы сацыяльнага дзеяння ў парадку змяншэння іх асэнсаванасці: мэтарацыянальнае, каштоўнасна-рацыянальнае, традыцыйнае і афектыўнае[56][57].

Разам з тым для сучаснікаў Вебер быў у першую чаргу гісторыкам і эканамістам[109][110]. Шырыня яго навуковых інтарэсаў адбілася на глыбіні яго аналізу грамадства.

Блізкасць капіталізму і пратэстантызму, рэлігійныя вытокі заходняга свету, сіла харызмы ў рэлігіі гэтак жа як і ў палітыцы, усёахопны працэс рацыяналізацыі і бюракратычная цана прагрэсу, роля легітымнасці і гвалту як прадукту лідарства, «дэмістыфікацыя» сучаснага свету разам з бясконцай сілай рэлігіі, антаганістычнае стаўленне інтэлектуалізму і эратызму: усё гэта ключавыя канцэпцыі, якія сведчаць аб несумненным зачараванні мыслення Вебера. Яахім Радкау, Max Weber: A Biography, 2005[129].

Многія вядомыя цяпер працы Вебера былі падрыхтаваныя і апублікаваныя пасля смерці мысляра. Толкат Парсанс(англ.) бел., Чарлз Райт Мілс і іншыя вядомыя сацыёлагі выпусцілі шырокія тлумачэння яго творчасці. Парсанс паглядзеў на працы Вебера з функцыяналісцкага, тэлеалагічнага(бел. (тар.)) бел. пункту гледжання — гэты падыход быў пасля раскрытыкаваны за схаваны кансерватызм[130].

Згодна з ацэнкай Міжнароднай сацыялагічнай асацыяцыі(англ.) бел., працы Вебера «Гаспадарка і грамадства» займае першае, а «Пратэстанцкая этыка і дух капіталізму» — чацвёртае месца ў спісе 10 лепшых сацыялагічных кніг ХХ стагоддзя[131].

Працы Вебера аказалі ўплыў на цэлую плеяду тэарэтыкаў сацыялогіі, у тым ліку Тэадора Адорна, Макса Хоркхаймера, Дзьёрдзя Лукача і Юргена Хабермаса. Некаторыя канцэпцыі Вебера прыцягвалі ўвагу Карла Шміта(ням.) бел., Іозефа Шумпетэра, Леа Штраўса(англ.) бел., Ганса Моргентау(англ.) бел. і Раймана Арона(англ.) бел.. Людвіг фон Мізес пісаў:

Ранняя смерць гэтага генія стала для Германіі катастрофай. Калі б Вебер пражыў даўжэй, нямецкія людзі сённяшняга дня маглі б бачыць гэты ўзор «арыйца(англ.) бел.», які не быў бы разбураны нацыянал-сацыялізмам. Людвіг фон Мізес, 1940[132].

Сябар Вебера, філосаф Карл Ясперс казаў пра яго як пра «найвялікшага немца свайго стагоддзя»[133].

Крытыка

Гіпотэзы Вебера глыбока спецыфічныя для тых гістарычных перыядаў, якія ён аналізаваў[134]. Абагульненне гэтых высноў на больш буйныя перыяды ўяўляецца цяжкім[134].

Крытыцы падвяргаліся і самі гіпотэзы навукоўца. Эканаміст Іозеф Шумпетэр сцвярджаў, што станаўленне капіталізму пачалося не ў перыяд прамысловай рэвалюцыі, але яшчэ ў XIV стагоддзі ў Італіі[135]. Урады італьянскіх гарадоў-дзяржаў (Мілана, Венецыі, Фларэнцыі), на думку Шумпетэра, стварылі ўмовы для развіцця ранніх форм капіталістычных адносін[136]. З іншага боку, сумневу быў падвергнуты тэзіс аб пратэстанцкай этыцы як аб дастатковай умове развіцця капіталізму. Пераважна кальвінская Шатландыя не стала гэтак жа эканамічна паспяховай, як Нідэрланды, Англія або Новая Англія. У XVI стагоддзі камерцыйным цэнтрам Еўропы стаў Антверпен, кіраваны каталіцкім урадам. Таксама адзначалася, што ў XIX стагоддзі кальвінісцкія Нідэрланды прайшлі працэс індустрыялізацыі значна пазней, чым каталіцкая Бельгія, якая стала адным з цэнтраў прамысловай рэвалюцыі ў кантынентальнай Еўропе[137].

Сачыненні

Арыгінальная назва	Назва на беларускай	Год арыгінальнага выдання
Zur Geschichte der Handelgesellschaften im Mittelalter	Гісторыя камерцыйных партнёрстваў у Сярэдневякоўі	1889
Die Römische Agrargeschichte in ihrer Bedeutung für das Staats — und Privatrecht	Сельскагаспадарчая гісторыя Рыма і яе ўздзеянне на публічнае і прыватнае права	1891
Die Verhältnisse der Landarbeiter im ostelbischen Deutschland	Становішча сельскагаспадарчай працы ва Усходняй Германіі	1892
Die Börse	Біржа	1894—1896
Der Nationalstaat und die Volkswirtschaftspolitik	Нацыянальная дзяржава і эканамічная палітыка	1895
Gesammelte Aufsatze zur Religionssoziologie	Збор твораў па сацыялогіі рэлігіі	1920—1921
Gesammelte Politische Schriften	Палітычныя сачыненні	1921
Die rationalen und soziologischen Grundlagen der Musik	Рацыянальныя і сацыялагічныя асновы музыкі	1921
Gesammelte Aufsätze zur Wissenschaftslehre	Збор твораў па навукавучэнні	1922
Gesammelte Aufsätze zur Soziologie und Sozialpolitik	Збор твораў па сацыялогіі і сацыяльнай палітыцы	1924
Wirtschaftsgeschichte	Агульная эканамічная гісторыя	1924
Wirtschaft und Gesellschaft	Эканоміка і грамадства	1925
Staatssoziologie	Сацыялогія дзяржавы	1956

Бібліяграфія

• Вебер М. Аграрная история древнего мира. — М., 1923; переиздание М.: Канон-пресс-Ц; Кучково поле, 2001.
• Вебер М. Исследования по методологии наук — М.: ИНИОН, 1980.
• Вебер М. Избранные произведения: Пер. с нем.; сост., общ. ред. и послесл. Ю. Н. Давыдова; предисл. П. П. Гайденко; коммент. А. Ф. Филиппова. — М.: Прогресс, 1990.
• Вебер М. Работы М. Вебера по социологии, религии и культуре / АН СССР, ИНИОН, Всесоюз. межвед. центр наук о человеке при президиуме. Вып. 2. — М.: ИНИОН, 1991.
• Вебер М. Избранное. Образ общества / Пер. с нем. — М.: Юрист, 1994.
• Вебер М. История хозяйства: Город. — М.: Канон-пресс-Ц, Кучково поле, 2001.
• Вебер М. Политические работы, 1895—1919 = Gesammelte Politische Schriften, 1895—1919 / Пер. с нем. Б. М. Скуратова; послесл. Т. А. Дмитриевой. — М.: Праксис, 2003.
• Вебер М. Протестантская этика и дух капитализма. — М., 2003.
• Вебер М. Хозяйство и общество / Пер. с нем. под научн. ред. Л. Г. Ионина. — М.: Изд-во ГУ-ВШЭ, 2010. ISBN 5-7598-0333-6

Каментарыі

1. ↑ англ.: “a man who enjoyed earthly pleasures”
2. ↑ англ.: “who sought to lead an ascetic life”
3. ↑ англ.: “deep tension between the Kantian moral imperatives and a Nietzschean diagnosis of the modern cultural world is apparently what gives such a darkly tragic and agnostic shade to Weber’s ethical worldview”
4. ↑ англ.: “tools of God”
5. ↑ Дадзены псіхафізіялагічных закон названы ў гонар Эрнста Вебера і не звязаны з імем Макса Вебера.
6. ↑ англ.: “from the angle which alone can yield an answer to such questions, that is, the angle of comparative history in the broad sense”

Заўвагі

1. 1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
2. ↑ Max Weber // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
3. 1 2 Девяткова Р. П. Вебер Макс // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4 : Брасос — Веш. — С. 348. Праверана 28 верасня 2015.
4. ↑ Девяткова Р. П. Вебер Макс // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4 : Брасос — Веш. — С. 348. Праверана 27 верасня 2015.
5. ↑ Find a Grave — 1996.
6. 1 2 www.haw.uni-heidelberg.de
7. ↑ Periodical, Sociology Volume 250, September 1999, ‘Max Weber’
8. ↑ Sica, Alan (2004). Max Weber and the New Century. London: Transaction Publishers, p. 24. ISBN 0-7658-0190-6.
9. 1 2 3 4 5 6 7 Craig J. Calhoun (2002). Classical sociological theory. Wiley-Blackwell. p. 165. ISBN 978-0-631-21348-2. http://books.google.com/books?id=6mq-H3EcUx8C&pg=PA165. Retrieved on 19 March 2011.
10. 1 2 Dirk Käsler (1988). Max Weber: an introduction to his life and work. University of Chicago Press. p. 2. ISBN 978-0-226-42560-3. http://books.google.com/books?id=v915AC-dflsC&pg=PA2. Retrieved on 24 March 2011.
11. 1 2 George Ritzer (29 September 2009). Contemporary Sociological Theory and Its Classical Roots: The Basics. McGraw-Hill. p. 32. ISBN 978-0-07-340438-7. http://books.google.com/books?id=pX6pPwAACAAJ. Retrieved on 22 March 2011.
12. 1 2 3 Lutz Kaelber Max Weber’s Personal Life, 1886—1893
13. ↑ Bendix, Reinhard (1 July 1977). Max Weber: An Intellectual Portrait. University of California Press. p. 1. ISBN 0-520-03194-6. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA1&lpg=PA1.
14. 1 2 Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 146. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/146.
15. ↑ Weber, Max. «Political Writings». Cambridge University Press, 1994, p. ix.
16. ↑ Lutz Kaelber, Max Weber’s Dissertation
17. 1 2 3 4 Bendix (1977). Max Weber. p. 2. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA2&lpg=PA2.
18. 1 2 3 4 5 Ludwig M. Lachmann (1970). The legacy of Max Weber. Ludwig von Mises Institute. p. 143. ISBN 978-1-61016-072-8. http://books.google.com/books?id=pxAlydwrvcAC&pg=PA143. Retrieved on 22 March 2011.
19. 1 2 Gianfranco Poggi (2006). Weber: a short introduction. Polity. p. 5. ISBN 978-0-7456-3489-0. http://books.google.com/books?id=c5a2LWRh7uEC&pg=PA5. Retrieved on 22 March 2011.
20. ↑ Wolfgang Justin Mommsen (1984). Max Weber and German Politics, 1890–1920. University of Chicago Press. p. 19. ISBN 0-226-53399-9. https://archive.org/details/maxwebergermanpo0000momm.
21. ↑ Wolfgang J. Mommsen; Michael Steinberg (25 July 1990). Max Weber and German Politics, 1890–1920. University of Chicago Press. pp. 54–56. ISBN 978-0-226-53399-5. http://books.google.com/books?id=a99RC3rJoIgC&pg=PA54. Retrieved on 22 March 2011.
22. ↑ Eric J. Hobsbawm (1987). The age of empire, 1875–1914. Pantheon Books. p. 152. ISBN 978-0-394-56319-0. http://books.google.com/books?id=Xc4NAQAAMAAJ. Retrieved on 22 March 2011.
23. ↑ Weber, Max. «Political Writings». University of Cambridge Press, 1994. стр. 1-28.
24. ↑ Marianne Weber Архівавана 20 чэрвеня 2002.. Last accessed on 18 September 2006. Based on Lengermann, P., & Niebrugge-Brantley, J.(1998). The Women Founders: Sociology and Social Theory 1830—1930. New York: McGraw-Hill.
25. ↑ Hartmut Lehmann; Guenther Roth (29 September 1995). Weber’s Protestant Ethic: Origins, Evidence, Contexts. Cambridge University Press. p. 95. ISBN 978-0-521-55829-7. http://books.google.com/books?id=HF3jdg0peNYC&pg=PA95. Retrieved on 24 March 2011.
26. ↑ Paul Honigsheim; Alan Sica (2003). The unknown Max Weber. Transaction Publishers. p. 86. ISBN 978-0-7658-0953-7. http://books.google.com/books?id=YoHSBnN9DY4C&pg=PA86. Retrieved on 24 March 2011.
27. 1 2 3 4 5 Craig J. Calhoun (2002). Classical sociological theory. Wiley-Blackwell. p. 166. ISBN 978-0-631-21348-2. http://books.google.com/books?id=6mq-H3EcUx8C&pg=PA166. Retrieved on 19 March 2011.
28. ↑ Max Weber; Richard Swedberg (1999). Essays in economic sociology. Princeton University Press. p. 7. ISBN 978-0-691-00906-3. http://books.google.com/books?id=WaV7Q35jy_AC&pg=PA7. Retrieved on 22 March 2011.
29. ↑ Why Work? : The New Yorker
30. 1 2 3 4 5 Bendix (1977). Max Weber. p. 3. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA3&lpg=PA2.
31. ↑ Guenther Roth: «History and sociology in the work of Max Weber», in: British Journal of Sociology, 27(3), 1979
32. 1 2 Max Weber; Richard Swedberg (1999). Essays in economic sociology. Princeton University Press. p. 22. ISBN 978-0-691-00906-3. http://books.google.com/books?id=WaV7Q35jy_AC&pg=PA22. Retrieved on 22 March 2011.
33. ↑ Iannaccone, Laurence (1998). «Introduction to the Economics of Religion» Архівавана 15 ліпеня 2011.. Journal of Economic Literature 36, 1465—1496.
34. ↑ Vgl. Otthein Rammstedt, Die Frage der Wertfreiheit und die Gründung der Deutschen Gesellschaft für Soziologie, in: Lars Clausen/Carsten Schlüter[-Knauer] (Hgg.), Hundert Jahre «Gemeinschaft und Gesellschaft», Leske + Budrich, Opladen 1991, S. 549—560.
35. ↑ Коллинз Р. Социология философий: глобальная теория интеллектуального изменения. (Пер. с англ. Н. С. Розова и Ю. Б. Вертгейм). — Новосибирск: Сибирский хронограф, 2002. — С. 898. — 1280 с. — ISBN 5-87550-165-0
36. 1 2 3 Wolfgang J. Mommsen, The Political and Social Theory of Max Weber, University of Chicago Press, 1992, ISBN 0-226-53400-6, Google Print, p.81, p. 60, p. 327
37. 1 2 3 Kaesler, Dirk (1989). Max Weber: An Introduction to His Life and Work. University of Chicago Press, p. 18. ISBN 0-226-42560-6
38. ↑ Gerth, H.H. and C. Wright Mills (1948). From Max Weber: Essays in Sociology. London: Routledge (UK), ISBN 0-415-17503-8
39. ↑ Sven Eliaeson, “Constitutional Caesarism: Weber’s Politics in their German Context, " in Turner, Stephen (ed) (2000). The Cambridge Companion to Weber. Cambridge: Cambridge University Press, p. 142.
40. ↑ P. G. C. van Schie; Gerrit Voermann (2006). The dividing line between success and failure: a comparison of liberalism in the Netherlands and Germany in the 19th and 20th centuries. LIT Verlag Münster. p. 64. ISBN 978-3-8258-7668-5. http://books.google.com/books?id=PWFMt03C6h0C&pg=PA64. Retrieved on 22 March 2011.
41. ↑ David Frisby, Georg Simmel (Key Sociologists), second ed., (Routledge, London), 2002. ISBN 0-415-28535-6.
42. ↑ Weber, Max. «Political Writings». Cambridge University Press, 1994, p. 288.
43. ↑ H. H. Gerth and C. W. Mills, “A Biographical View, in From Max Weber: Essays in Sociology.
44. ↑ Alan Mittleman, “Leo Strauss and Relativism: the Critique of Max Weber, “ Religion, 29, pp. 15-27.
45. 1 2 Richard Swedberg, “Max Weber as an Economist and as a Sociologist: Towards a Fuller Understanding of Weber’s View of Economics — Critical Essay, " American Journal of Economics and Sociology, (1999).
46. 1 2 3 4 5 6 “Methodological individualism, “ Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 30 January 2010
47. ↑ Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 144. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/144.
48. 1 2 3 Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 148. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/148.
49. ↑ Robert B. Denhardt (2 March 2010). Theories of Public Organization. Cengage Learning. p. 27. ISBN 978-1-4390-8623-0. http://books.google.com/books?id=0mt5MF9EBJgC&pg=PA27. Retrieved on 14 April 2011.
50. 1 2 George Ritzer (29 September 2009). Contemporary Sociological Theory and Its Classical Roots: The Basics. McGraw-Hill. p. 31. ISBN 978-0-07-340438-7. http://books.google.com/books?id=pX6pPwAACAAJ. Retrieved on 22 March 2011.
51. ↑ Max Weber, Sociological Writings, Excerpts
52. ↑ Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 149. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/149.
53. 1 2 Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 153. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/153.
54. 1 2 3 4 В. Малахов, В. Филатов. Современная западная философия: Словарь, 1998 г.
55. 1 2 Вебер М. Основные социологические понятия // Вебер М. Избранные произведения. — М.: Прогресс, 1990.
56. 1 2 Joan Ferrante, Sociology: A Global Perspective, Thomson Wadsworth, 2005, ISBN 0-495-00561-4, Google Print, p.21
57. 1 2 George Ritzer (29 September 2009). Contemporary Sociological Theory and Its Classical Roots: The Basics. McGraw-Hill. p. 33. ISBN 978-0-07-340438-7. http://books.google.com/books?id=pX6pPwAACAAJ. Retrieved on 22 March 2011.
58. 1 2 Craig J. Calhoun (2002). Classical sociological theory. Wiley-Blackwell. p. 167. ISBN 978-0-631-21348-2. http://books.google.com/books?id=6mq-H3EcUx8C&pg=PA166. Retrieved on 19 March 2011.
59. ↑ George Ritzer (29 September 2009). Contemporary Sociological Theory and Its Classical Roots: The Basics. McGraw-Hill. p. 30. ISBN 978-0-07-340438-7. http://books.google.com/books?id=pX6pPwAACAAJ. Retrieved on 22 March 2011.
60. 1 2 Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 151. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/151.
61. ↑ Basit Bilal Koshul (2005). The postmodern significance of Max Weber’s legacy: disenchanting disenchantment. Macmillan. p. 11. ISBN 978-1-4039-6784-8. http://books.google.com/books?id=BZwEI-o3PCIC&pg=PA11. Retrieved on 23 March 2011.
62. 1 2 3 Bendix (1977). Max Weber. pp. 60–61. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA60&lpg=PA60&vq=Calvinism.
63. 1 2 3 4 Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 162. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/162.
64. ↑ Andrew J. Weigert (July 1991). Mixed emotions: certain steps toward understanding ambivalence. SUNY Press. p. 110. ISBN 978-0-7914-0600-7. http://books.google.com/books?id=uH0srBp2W4YC&pg=PA110. Retrieved on 22 March 2011.
65. 1 2 3 4 5 George Ritzer (29 September 2009). Contemporary Sociological Theory and Its Classical Roots: The Basics. McGraw-Hill. pp. 38–42. ISBN 978-0-07-340438-7. http://books.google.com/books?id=pX6pPwAACAAJ. Retrieved on 22 March 2011.
66. ↑ Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 177. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/177.
67. ↑ Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. pp. 151–152. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/151.
68. ↑ Bendix (1977). Max Weber. p. 285. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA285&lpg=PA285.
69. 1 2 3 Bendix (1977). “IX: Basic Concepts of Political Sociology”. Max Weber. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA285&lpg=PA285.
70. ↑ Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 154. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/154.
71. ↑ Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 155. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/155.
72. ↑ Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. p. 158. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/158.
73. 1 2 3 4 5 6 7 George Ritzer (29 September 2009). Contemporary Sociological Theory and Its Classical Roots: The Basics. McGraw-Hill. pp. 35–37. ISBN 978-0-07-340438-7. http://books.google.com/books?id=pX6pPwAACAAJ. Retrieved on 22 March 2011.
74. ↑ Weber The Protestant Ethic…, стр. 15-16
75. ↑ Bendix (1977). Max Weber. p. 57. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA57&lpg=PA57&vq=mundane+affairs.
76. 1 2 3 4 5 George Ritzer (29 September 2009). Contemporary Sociological Theory and Its Classical Roots: The Basics. McGraw-Hill. pp. 37–38. ISBN 978-0-07-340438-7. http://books.google.com/books?id=pX6pPwAACAAJ. Retrieved on 22 March 2011.
77. ↑ Bendix (1977). Max Weber. p. 49. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA49&lpg=PA49.
78. ↑ Richard Swedberg; Ola Agevall (2005). The Max Weber dictionary: key words and central concepts. Stanford University Press. p. 310. ISBN 978-0-8047-5095-0. http://books.google.com/books?id=_c3Mcnh8hCgC&pg=PA310. Retrieved on 22 March 2011.
79. 1 2 Bendix (1977). Max Weber. pp. 98–99. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA98&lpg=PA98.
80. 1 2 3 4 5 Bendix (1977). Max Weber. pp. 135–141. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA135&lpg=PA135.
81. ↑ Bendix (1977). Max Weber. pp. 142–158. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA142&lpg=PA142.
82. 1 2 3 4 5 6 Bendix (1977). Max Weber. p. 199. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA199&lpg=PA199.
83. ↑ Reinhard Bendix (1977). Max Weber: an intellectual portrait. University of California Press. p. 90. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/books?id=65IUL-VaFGsC&pg=PA90. Retrieved on 5 April 2011.
84. 1 2 Bendix (1977). Max Weber. pp. 200–201. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA200&lpg=PA200.
85. ↑ Bendix (1977). Max Weber. pp. 204–205. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA204&lpg=PA204.
86. ↑ Pawel Zaleski «Ideal Types in Max Weber’s Sociology of Religion: Some Theoretical Inspirations for a Study of the Religious Field», Polish Sociological Review No. 3(171)/2010
87. 1 2 3 Plye, Davidson, Ralph, James. Stratification (нявызн.). Encyclopedia of Religion and Society. Архівавана з першакрыніцы 29 красавіка 2013. Праверана 27 May 2012.
88. 1 2 Christiano, Swatos, Kivisto, Kevin, William, Peter (2008). Sociology of Religion. New York: Rowman & Littlefield Publishers Inc. pp. 7. ISBN 9780742561113. https://archive.org/details/sociologyofrelig0000chri_x4i6.
89. ↑ Christiano, Swatos, Kivisto, Kevin, William, Peter (2008). Sociology of Religion. New York: Rowman & Littlefield Publishers Inc. pp. 142. ISBN 9780742561113. https://archive.org/details/sociologyofrelig0000chri_x4i6.
90. 1 2 Christiano, Swatos, Kivisto, Kevin, William, Peter (2008). Sociology of Religion. New York: Rowman & Littlefield Publishers Inc. pp. 137. ISBN 9780742561113. https://archive.org/details/sociologyofrelig0000chri_x4i6.
91. 1 2 Daniel Warner (1991). An ethic of responsibility in international relations. Lynne Rienner Publishers. pp. 9–10. ISBN 978-1-55587-266-3. http://books.google.com/books?id=jNc4mc_MYdIC&pg=PA9. Retrieved on 5 April 2011.
92. ↑ Randal Marlin (2002). Propaganda and the ethics of persuasion. Broadview Press. p. 155. ISBN 978-1-55111-376-0. http://books.google.com/books?id=Zp38Ot2g7LEC&pg=PA155. Retrieved on 5 April 2011.
93. ↑ Wolfgang J. Mommsen (1992). The Political and Social Theory of Max Weber: Collected Essays. University of Chicago Press. p. 46. ISBN 978-0-226-53400-8. http://books.google.com/books?id=kgF9bjMoocYC&pg=PA46. Retrieved on 22 March 2011.
94. ↑ Bendix (1977). Max Weber. p. 296. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA296&lpg=PA296.
95. ↑ Bendix (1998-11). Max Weber. pp. 303–305. ISBN 978-0-415-17453-4. http://books.google.com/?id=C_j_2nOUIpcC&pg=PA303&lpg=PA303.
96. 1 2 3 4 5 Richard Swedberg; Ola Agevall (2005). The Max Weber dictionary: key words and central concepts. Stanford University Press. pp. 18–21. ISBN 978-0-8047-5095-0. http://books.google.com/books?id=_c3Mcnh8hCgC&pg=PA19. Retrieved on 23 March 2011.
97. ↑ Marshall Sashkin; Molly G. Sashkin (28 January 2003). Leadership that matters: the critical factors for making a difference in people’s lives and organisations’ success. Berrett-Koehler Publishers. p. 52. ISBN 978-1-57675-193-0. http://books.google.com/books?id=q12zbgs-jyYC&pg=PA52. Retrieved on 22 March 2011.
98. 1 2 Liesbet Hooghe (2001). The European Commission and the integration of Europe: images of governance. Cambridge University Press. p. 40. ISBN 978-0-521-00143-4. http://books.google.com/books?id=e15KnRiGipYC&pg=PA40. Retrieved on 23 March 2011.
99. 1 2 3 Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. pp. 172–176. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/172.
100. ↑ George Ritzer, Enchanting a Disenchanted World: Revolutionizing the Means of Consumption, Pine Forge Press, 2004, ISBN 0-7619-8819-X, Google Print, p.55
101. 1 2 Bendix (1977). Max Weber. pp. 85–87. ISBN 978-0-520-03194-4. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA85&lpg=PA85.
102. ↑ Bendix, Reinhard. Max Weber. das Werk. Darstellung, Analyse, Ergebnisse, 1964. — S. 69. Цит. по: Schöllgen, Gregor. Max Weber. — München 1998. — S. 90
103. ↑ Schöllgen, Gregor. Max Weber. — München 1998. — S. 90
104. ↑ Groß, Martin. Klassen, Schichten, Mobilität. Eine Einführung. — Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 2008. — 248 s. — ISBN 3-531-14777-3. — S. 22.
105. 1 2 Коллинз, Рэндалл. Четыре социологических традиции. — М.: Издательский дом «Территория будущего», 2009. (Серия «Университетская библиотека Александра Погорельского»). — 317 с. — ISBN 978-5-91129-051-1.
106. ↑ Quoted in Bendix, Reinhard (1 July 1977). Max Weber: An Intellectual Portrait. University of California Press. p. 79. ISBN 0-520-03194-6. http://books.google.com/?id=63sC9uaYqQsC&pg=PA1&lpg=PA79.
107. ↑ Richard Swedberg; Ola Agevall (2005). The Max Weber dictionary: key words and central concepts. Stanford University Press. pp. 283. ISBN 978-0-8047-5095-0. http://books.google.com/books?id=_c3Mcnh8hCgC&pg=PA283. Retrieved on 30 October 2011.
108. ↑ Richard Swedberg; Ola Agevall (2005). The Max Weber dictionary: key words and central concepts. Stanford University Press. pp. 64–65. ISBN 978-0-8047-5095-0. http://books.google.com/books?id=_c3Mcnh8hCgC&pg=PA64. Retrieved on 30 October 2011.
109. 1 2 3 William Petersen, Against the Stream, Transaction Publishers, ISBN 0-7658-0222-8, 2004, Google Print, p.24
110. 1 2 Peter R. Baehr, Founders Classics Canons, Transaction Publishers, 2002, ISBN 0-7658-0129-9, Google Print, p.22
111. 1 2 3 4 5 Max Weber, 1864—1920 Архівавана 11 красавіка 2011., New School for Social Research
112. ↑ «The German Historical School» Архівавана 20 лютага 2011., New School for Social Research
113. 1 2 Arthur Schweitzer, “Frank Knight’s Social Economics, “ History of Political Economics, 7, 279—292 (1975).
114. ↑ George Stigler, «The Development of Utility Theory. Ii», The Journal of Political Economy 58, 373 (1950).
115. ↑ Harro Mass, “Disciplining Boundaries: Lionel Robbins, Max Weber, and the Borderlands of Economics, History, and Psychology, “ Journal of the History of Economic Thought 31, 500 (2009).
116. ↑ Weber, Max. Selections in Translation. Trans. Eric Matthews. Ed. W. G. Runciman. Cambridge: Cambridge University Press. “Urbanisation and Social Structure in the Ancient World, " pg. 290—314.
117. ↑ Ross B. Emmett (2005). Frank Knight and the Chicago School in American Economics. Routledge. pp. 111–123. http://books.google.com/books?id=h0iLWOEln-EC&pg=PA111. Retrieved on 1 April 2011.
118. ↑ Richard Swedberg; Ola Agevall (2005). The Max Weber dictionary: key words and central concepts. Stanford University Press. pp. 22–23. ISBN 978-0-8047-5095-0. http://books.google.com/books?id=_c3Mcnh8hCgC&pg=PA22. Retrieved on 22 March 2011.
119. 1 2 3 4 Keith Tribe (1995). Strategies of Economic Order: German Economic Discourse, 1750–1950. Cambridge University Press. pp. 140–168. ISBN 978-0-521-61943-1. http://books.google.com/books?id=Y3Z4V9A8LzoC&pg=PA140. Retrieved on 30 March 2011.
120. 1 2 Jordi Cat, «Political Economy: Theory, Practice, and Philosophical Consequences», supplement to “Otto Neurath, " Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2010 Edition).
121. ↑ Max Weber, Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology, Guenther Roth and Claus Wittich, eds. (Berkeley: University of California Press, 1978), vol. I, ch. 2., sec. 12, pp. 100–03.
122. ↑ Jörg Guido Hülsmann (1995). Mises: The Last Knight of Liberalism. Ludwig von Mises Institute. pp. 392–396. ISBN 1-933550-18-X. http://mises.org/books/lastknight.pdf. Retrieved on 30 March 2011.
123. ↑ F. A. Hayek, Introduction to Mises’s Memoirs, pp. xvi-xvii (1977).
124. ↑ “Between Mises and Keynes: An Interview with Gottfried von Haberler (1900—1995), The Austrian Economics Newsletter, 20(1), 2000. Mises.org
125. ↑ Friedrich Hayek, «Socialist Calculation», in Individualism and Economic Order, (University of Chicago Press, 1948).
126. ↑ Interview with F. A. Hayek, 1985
127. ↑ Press release, Nobel Memorial Prize in Economics for 1974.
128. 1 2 John K. Rhoads, Critical Issues in Social Theory, Penn State Press, 1991, ISBN 0-271-00753-2, Google Print, p.40
129. ↑ Radkau, Joachim Max Weber: A Biography. 1995. Polity Press. (Inside sleeve)
130. ↑ Fish, Jonathan S. 2005. ‘Defending the Durkheimian Tradition. Religion, Emotion and Morality’ Aldershot: Ashgate Publishing.
131. ↑ ISA, Books of the Century
132. ↑ Ludwig von Mises, Memoirs, (Mises Institute, Auburn, AL, 2009), p. 88.
133. ↑ Quoted in Peter Baehr, “The Grammar of Prudence: Arendt, Jaspers and the Appraisal of Max Weber, " in Hannah Arendt in Jerusalem, edited by Steven E. Aschheim (University of California Press, 2001), стр. 410.
134. 1 2 Kenneth Allan; Kenneth D. Allan (2 November 2005). Explorations in Classical Sociological Theory: Seeing the Social World. Pine Forge Press. pp. 150–151. ISBN 978-1-4129-0572-5. https://archive.org/details/explorationsincl00alla/page/150.
135. ↑ Schumpeter, Joseph: «History of Economic Analysis», Oxford University Press, 1954
136. ↑ Rothbard, Muarry N.: «Economic Thought Before Adam Smith», Ludwig von Mises Press, 1995, p. 142
137. ↑ Evans, Eric J.: «The Forging of the Modern State: Early Industrial Britain, 1783—1870», Longman, 1983, p. 114, ISBN 0-582-48969-5.

Літаратура

• Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 1998. ISBN 985-11-0108-7
• Арон Р. Этапы развития социологической мысли / Общ.ред. и предисл. П. С. Гуревича. — М.: Издательская группа «Прогресс» — «Политика», 1992.
• Блауг М. Вебер, Макс // 100 великих экономистов до Кейнса = Great Economists before Keynes: An introduction to the lives & works of one hundred great economists of the past. — СПб.: Экономикус, 2008. — С. 62-65. — 352 с. — (Библиотека «Экономической школы», вып. 42). — 1 500 экз. — ISBN 978-5-903816-01-9.
• Вебер Марианна. Жизнь и творчество Макса Вебера. — М.: РОССПЭН, 2007.
• Гайденко П. П., Давыдов Ю. Н. История и рациональность: Социология Макса Вебера и веберовский ренессанс. — М., 1991.
• Гайденко П.П. Социология Макса Вебера // История буржуазной социологии XIX — начала XX века / Под ред. И. С. Кона. Утверждено к печати Институтом социологических исследований АН СССР. — М.: Наука, 1979. — С. 253-308. — 6 400 экз.
• Давыдов Ю. Н. Макс Вебер и современная теоретическая социология: Актуальные проблемы вебер. социологического учения. — М.: Мартис, 1998.
• Кравченко Е. И. Макс Вебер. — М.: Весь Мир, 2002. — 224 с. — Серия «Весь мир знаний». — ISBN 5-7777-0196-5.
• Льюис Дж. Марксистская критика социологических концепций Макса Вебера. — М., 1981.
• Шпакова Р. П., Гергилов Р. Е. — Братья Макс и Альфред Веберы. — СПб: Журнал социологии и социальной антропологии (№ 2), 2006.

Спасылкі

• Комментарий Макса Вебера к русской революции Архівавана 5 мая 2012.

• Теория социального действия: от М. Вебера к феноменологам

• Книги Вебера в библиотеке «Гумер»

• Книги Вебера на сайте «Политнаука»

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Макс Вебер

• Кнігі Вебера ў бібліятэцы Гумер

Тэмы гэтай старонкі (37):
Выпускнікі Гайдэльбергскага ўніверсітэта
Вучоныя паводле алфавіта
Члены Гайдэльбергскай акадэміі навук
Вікіпедыя:Запыты на пераклад з рускай
Выкладчыкі Венскага ўніверсітэта
Выкладчыкі Мюнхенскага ўніверсітэта
Вікіпедыя:Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікідадзеных без беларускага подпісу
Выпускнікі Венскага ўніверсітэта
Пахаваныя на гайдэльбергскіх могілках Бергфрыдгоф
Выпускнікі Фрайбургскага ўніверсітэта
Памерлі 14 чэрвеня
Выкладчыкі Гайдэльбергскага ўніверсітэта
Нарадзіліся 21 красавіка
Члены Баварскай акадэміі навук
Палітыкі Германіі
Выпускнікі Гётынгенскага ўніверсітэта
Дзяржаўнае кіраванне
Сацыёлагі Германіі
Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Артыкулы са спасылкамі на Вікіцытатнік
Памерлі ў Мюнхене
Выпускнікі Берлінскага ўніверсітэта
Выпускнікі Мюнхенскага ўніверсітэта Людвіга-Максіміліяна
Памерлі ў 1920 годзе
Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы
Вікідадзеныя:Артыкулы без інтэрвікі-спасылак на Вікіцытатнік
Асобы
Выпускнікі Страсбурскага ўніверсітэта
Нарадзіліся ў Эрфурце
Вікіпедыя:Запыты на пераклад з тарашкевіцы
Сацыялогія горада
Нарадзіліся ў 1864 годзе
Вікіпедыя:Істотныя артыкулы
Гісторыкі Германіі
Сацыялогія рэлігіі
Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Вікіпедыя:Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай