wd wp Пошук: ⬜

Казімеж Міхалоўскі

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Міхалоўскі.

Казімеж Міхалоўскі (польск.: Kazimierz Michałowski; 14 снежня 1901, Цярнопаль, Аўстра-Венгрыя — 1 студзеня 1981, Варшава) — польскі археолаг, егіптолаг, гісторык мастацтваў, член Польскай акадэміі навук, ардынарны прафесар Варшаўскага ўніверсітэта. Заснавальнік нубіалогіі і польскай школы міжземнаморскай археалогіі.

Біяграфія

Нарадзіўся 14 снежня 1901 года ў Цярнопалі.

Скончыў Тэрнопальскую гімназію, пасля чаго атрымаў вышэйшую адукацыю на філасофскім факультэце Універсітэта Яна Казіміра ў Львове; там жа быў слухачом на лекцыях філосафа прафесара Казімежа Твардоўскага. Паглыбляў веды ў навучальных установах Берліна, Гайдэльберга, Парыжа, Рыма і Афін. Будучы яшчэ маладым навукоўцам, удзельнічаў у раскопках у Дэльфах, на Тасасе і Дэласе, якія праводзіла Французская школа ў Афінах[8]. У 1926 годзе на Львоўскім універсітэце пад навуковым кіраўніцтвам Эдмунда Булянды абараніў доктарскую дысертацыю аб ніабідах ў грэцкім мастацтве (на працягу года дысертацыя была апублікаваная таксама на французскай мове)[9]. У 1931 годзе атрымаў габілітацыю, дзякуючы працы на тэму эліністычных і рымскіх партрэтаў Дэласа (праз год праца была апублікаваная ў Парыжы). Адразу пасля габілітацыі быў запрошаны ў Варшаўскі ўніверсітэт, дзе ў 1931 годзе арганізаваў кафедру класічнай археалогіі[10], у 1953 годзе перайменаваную ў міжземнаморскую, і стаў яе кіраўніком аж да выхаду на пенсію ў 1972 годзе. Па яго ініцыятыве ў 1936 годзе польскія археолагі з Варшаўскага ўніверсітэта пачалі археалагічныя працы ў егіпецкім Ідфу [11].

Падчас Другой сусветнай вайны знаходзіўся ў нямецкім лагеры для ваеннапалонных Афлаг II C Вольденберг (Oflag II C Woldenberg), у які трапіў як афіцэр запасу і ўдзельнік Вераснёўскай кампаніі [12]. Там кіраваў адукацыйнай праграмай для палонных, праводзіў лекцыі і семінары па археалогіі і егіпталогіі[13].

Пасля вайны Міхалоўскі далучыўся да справы аднаўлення польскай культуры і навукі. Яшчэ з 1939 года, калі быў намеснікам дырэктара Нацыянальнага музея ў Варшаве, займаўся арганізацыяй галерэі старажытнага мастацтва, адкрытай для наведвальнікаў ў 1949 годзе[14], а пасля — Галерэі Фарас, адкрытай ў 1972 годзе. Арганізаваў шмат выстаў, на якіх дэманстраваліся помнікі, знойдзеныя на раскопках пад яго кіраўніцтвам. У 1945—1947 гадах быў дэканам гуманістычнага факультэта Варшаўскага ўніверсітэта, пасля — прарэктарам гэтай жа навучальнай установы (1947—1948). У Александрыі (1957—1958) і Абердзіне (1971) быў запрошаным прафесарам [15]. У 1956 годзе стварыў Аддзяленне міжземнаморскай археалогіі Польскай акадэміі навук, якое сам і ўзначаліў. У 1960 годзе прывёў да адкрыцця Цэнтра міжземнаморскай археалогіі Варшаўскага ўніверсітэта ў Каіры, якім кіраваў да канца жыцця. Адкрыццё цэнтра лічыў сваім самым вялікім дасягненнем[13].

Памёр 1 студзеня 1981 года ў Варшаве. Пахаваны на могілках Брвінава паблізу Падковы-Лесьнай[16].

Сяброўства ў навуковых арганізацыях

Быў членам многіх польскіх і замежных акадэмій, навуковых таварыстваў і інстытутаў: Нацыянальнай акадэміі дэі Лінча, Брытанскай акадэміі, Акадэміі навук ГДР, Саксонскай акадэміі навук, членам прэзідыума камітэта навук аб антычнай культуры Польскай акадэміі навук, камітэта аріентальных навук Польскай акадэміі навук, Археалагічнага інстытута Амерыкі, Нямецкага археалагічнага інстытута, Егіпецкага інстытута, інстытута егіпталогіі Чэхаславацкай акадэміі навук, Французскага інстытута археалогіі Далёкага Усходу ў Каіры, Польскага археалагічнага таварыства (старшыня ў 1953—1957 гадах і ганаровы член), таварыства нубійскай даследаванняў (старшыня ў 1972 годзе), Міжнароднай асацыяцыі егіптолагаў (віцэ-старшыня ганаровага камітэта ў 1976 годзе), Міжнароднай асацыяцыі Лацінскай эпіграфікі (віцэ-старшыня), Варшаўскага навуковага таварыства (генеральны сакратар ў 1949—1952 гадах), Міжнароднай асацыяцыі класічнай археалогіі, Археалагічнага грэцкага таварыства, Саюза гісторыкаў мастацтваў, Французскай школы ў Афінах.

Займаў пасаду старшыні: Міжнароднага Камітэта экспертаў ЮНЕСКА па выратаванні Абу-Сімбела (1961—1970), Міжнароднага камітэта музеяў археалогіі і гісторыі ІКОМ (1965—1971).

Быў экспертам ЮНЕСКА па справах музеяў і археалагічных раскопак у Алжыры (1966) і членам Камітэта экспертаў ЮНЕСКА па Махенджа-Дара (1969). Атрымаў званне ганаровага доктара ўніверсітэтаў Страсбурга (1965), Кембрыджа (1971), Упсалы (1977)[17].

Папулярызацыя навукі

Казімеж Міхалоўскі актыўна займаўся папулярызацыяй міжземнаморскай археалогіі. Пераклаў і выдаў кнігу Уільяма Генры Болтана Вечнасць пірамід і трагедыя Пампеі (1958) і шырока распаўсюдзіў вынікі работ у Ідфу. Пісаў для польскага штотыднёвіка «Сталіца», падымаючы пытанне старажытных экспанатаў ў калекцыях Нацыянальнага музея ў Варшаве. Чытаў шматлікія лекцыі, праводзіў семінары, прысвечаныя антычнай тэматыцы. Эфектам гэтага стаў рост грамадскай зацікаўленасці дадзенай галіной навукі — на адкрытай лекцыі праф. Міхалоўскага ў Нацыянальным музеі ў Варшаве ў 1957 годзе аб мастацтве старажытнага Егіпта ўдзельнічала да 5 тыс. слухачоў[18].

Асабістае жыццё

Дзедам Казімежа Міхалоўскага быў Эміль Міхалоўскі, пасол на Галіцкі Сойм, дырэктар Настаўніцкай семінарыі ў Цярнопалі і бургамістр гэтага горада[19]. Пасля Другой сусветнай вайны Міхалоўскі ажаніўся з Крысцінай Баневіч (польс. Krystyna Baniewicz), дачкой інжынера Тадэвуша Баневіча (польс. Tadeusz Baniewicz), аднаго з заснавальнікаў Падковы-Лесьнай [20]. Крысціна Міхалоўская далучылася да працы мужа — у наступныя гады ў віле Баневічаў у Падкове-Лесьнай размясцілася Майстэрня міжземнаморскай археалогіі ПАН.

Раскопкі

Ідфу

Па словах прафесара Міхалоўскага, не толькі для свету навукі, але і ў шырокай грамадскай думкі цывілізаванага грамадства фактычны ўзровень культуры той ці іншай краіны вымяраецца тым, ці мае яна ўласныя раскопкі ў Егіпце[21]. У 1936 годзе, дзякуючы яго ініцыятыве пачаліся археалагічныя працы ў Ідфу, якія працягваліся да 1939 года. У экспедыцыі ўдзельнічалі археолагі з Варшаўскага ўніверсітэта і Французскага інстытута археалогіі Ўсходу[11]. Гэта былі першыя раскопкі з удзелам польскіх археолагаў на тэрыторыі Міжземнамор’я. Работы праводзіліся на некропалі фараонаў і ў антычным горадзе грэка-рымскіх і візантыйскіх часоў. Колькасць і мастацкая якасць знаходак, выяўленых падчас першай кампаніі (1936 год), дазволіла стварыць экспазіцыю ў галерэі старажытнага мастацтва Нацыянальнага музея ў Варшаве (адкрытай у чэрвені 1937 года).

Мірмекій

Удзел польскіх археолагаў у раскопках у Ідфу выклікаў цікавасць навуковага свету да працы польскіх даследчыкаў і дазволіў пачаць наступныя замежныя раскопкі. Міхалоўскі арганізаваў супрацоўніцтва з савецкімі археолагамі ў Крыме. У ліпені 1956 года гурт польскіх археолагаў пачаў даследчыя працы ў антычнай грэцкай калоніі Мірмекій, якія праводзіліся да 1958 года. Працы не вяліся сумесна, як гэта было падчас польска-французскай місіі ў Ідфу. Навукоўцы працавалі ў двух асобных камандах, даследуючы два ўчасткі. Польскую групу ўзначальваў праф. Міхалоўскі, савецкую — праф. Віктар Гайдукевіч з Ленінградскага ўніверсітэта. Выяўлена вінакурню эліністычнага перыяду з усім абсталяваннем і фрагменты жылых будынкаў[22]. Усе рухомыя знаходкі, знойдзеныя польскай экспедыцыяй, са згоды савецкага археалагічнага аддзела былі перавезены ў Варшаву.

Атрыбіс

Пасля Другой сусветнай вайны праф. Міхалоўскі хацеў працягнуць працу ў Егіпце. Ён мог аднавіць даследаванні ў Ідфу, аднак французам забаронена раскопкі. Праф. Міхалоўскі вырашыў, што, паколькі французскія археолагі падчас Другой сусветнай вайны не вярнуліся ў Ідфу без польскіх археолагаў, дык і ён гэтага не зробіць. Новай тэрыторыяй для раскопак стаў Атрыбіс, сталіца дзясятага нома Ніжняга Егіпта, сучасная Бенха. Работы працягваліся ў 1957—1969 гадах. Выяўлена рэшткі: вадаправоднай сістэмы рымскага горада, сакральных збудаванняў Позняга перыяду, падмуркі сьвятыні Амасіса II, дэпазіт, печы для абпалу вапны і рымскія лазні [23].

Пальміра

год

4 мая 1959 года група польскіх археолагаў пад кіраўніцтвам праф. Міхалоўскага пачала раскопкі ў Пальміры; яны працягваліся да 1973 года. Праца археолагаў трывала на двух участках. Першым з іх быў т.зв. лагер Дыяклетыяна ў заходняй частцы горада, даследаванні праводзіліся на тэрыторыі паміж прэтарыянскімі варотамі і Тэтрапілонам, на форуме перад т.зв. Святыняй сцягоў і ўнутры самой святыні. Таксама даследавана гарадскія сцены і адкапана фрагмент прэтарыянскага шляху. На другім участку, у т.зв. Даліне магіл, гэта значыць на Пальмірскім некропалі, адкрыта грабніцы Забды, Алаіна і Юлія Аўрэлія Гермеса[24]. Раскопкі дазволілі даследаваць урбаністычнае развіццё горада і ажыццявіць датыроўкі адкрытых будынкаў на падставе знойдзеных эпіграфчных матэрыялаў[25]. Сенсацыяй стала адкрыццё скарбу, у якім знаходзіліся ювелірныя вырабы і 27 залатых солідаў Фокі, Іраклія I і Канстанта. Багацце і значэнне адкрытага матэрыялу было настолькі вялікім, што з 1966 года ў Варшаве пачалі выдаваць штогоднік «Studia Palmyreńskie», які выходзіць і сучасна (2016)[26]. Польскія археолагі сталі экспертамі па даследаваннях старажытнай Пальміры.

Александрыя

Раскопкі ў Александрыі вяліся ў 1960—1973/74 гадах. Польскія археолагі сталі першай замежнай экспедыцыяй, якой удалося атрымаць дазвол на самастойнае вывучэнне гэтага горада. Групы італьянскіх, ангельскіх і нямецкіх навукоўцаў працавалі па кантракце пад патранатам Грэка-рымскага музея а Александрыі[27]. Даследаванні былі цяжкія, паколькі ў 1740-х гадах Мухамед Алі Егіпецкі загадаў пабудаваць у гэтым месцы новы горад. Сляды мінулага знаходзяцца пад новай забудовай. Раскопкі канцэнтраваліся на тэрыторыі Ком эль-Дзік. Тут адкрыта манументальныя рымскія лазні з вялікай колькасцю басейнаў і цыстэрнаў і рымскую вілу. Польскія археолагі раскапалі таксама першы знойдзены на тэрыторыі Егіпта тэатр. Гэта адкрыццё было настолькі сенсацыйным, што праф. Міхалоўскі атрымаў ад гарадскіх уладаў дадатковыя сродкі на працяг працы. Антычны тэатр быў цалкам раскапаны і рэканструяваны. Цяпер гэта адзін з галоўных турыстычных аб’ектаў Александрыі, які выкарыстоўваецца для паказу спектакляў. Такім чынам удалося захаваць старажытны будынак паміж сучаснымі будынкамі. На тэрыторыі Ком эль-Дзік польскія археолагі даследавалі таксама два арабскія некропалі.

Дэйр эль-Бахр

Працы ў Дэйр эль-Бахры пачаліся ў 1961 годзе па просьбе егіпецкага міністра культуры, якому было важна аднавіць святыню ўладаркі Хатшэпсут. З 1968 года з групай археолагаў працавалі таксама інжынеры з Польскіх майстэрняў па рэстаўрацыі помнікаў, выконваючы будаўніча-рэканструкцыйныя работы ў гэтай жа святыні. Падчас работ праф. Міхалоўскі адкрыў невядомую да таго часу грабніцу Тутмоса III (ужо падчас першай кампаніі), што выклікала перанос большасці даследаванняў на гэты ўчастак. Святыня, з пункту гледжання размяшчэння і планавання, выключная, адрознівалася ад іншых сакральных будынкаў эпохі Новага царства. Раскопкі працягваліся да 1972 года.

Фарас

Фарас, антычны Пахорас, быў сталіцай паўночнага царства Нубіі. У 1961—1964 гадах тут прайшлі выратавальныя раскопкі пад кіраўніцтвам праф. Міхалоўскага. Гэтыя даследаванні былі часткай вялікага праекту, т.зв. Нубійскай кампаніі, якую праводзілі пад патранатам ЮНЕСКА. Яе мэтай было выратаванне помнікаў ад затаплення водамі Ніла з-за будаўніцтва Высокай Асуанскай плаціны. Тады былі знойдзены руіны сярэднявечнай базылікі фараскіх біскупаў, а ў ёй — сцянныя роспісы на рэлігійную тэматыку, датаваныя VII—XIV стагоддзямі. Комплекс т.зв. фрэсак з Фараса (на самай справе гэта не фрэскі, а роспісы, выкананыя тэмперай на сухой глеістай тынкоўцы), які налічвае больш за 150 малюнкаў, стаў адным з найбуйнейшых і самых цікавых адкрыццяў Нубійская кампаніі [28]. 67 роспісаў, частка каменнага архітэктурнага ўбрання базілікі і іншых храмаў і будынкаў у Фарасе, эпітафіі мясцовых біскупаў і святароў, а таксама мясцовыя вырабы рамеснікаў, у тым ліку распісаны керамічны посуд, знаходзяцца ў Галерэі Фарас імя прафесара Казімежа Міхалоўскага ў Нацыянальным музеі ў Варшаве. Іншыя знаходкі з Фараса знаходзяцца таксама ў Нацыянальным музеі Судана ў Хартуме.

Дангола

Праф. Міхалоўскі пачаў раскопкі ў Данголе ў 1964 годзе; у 1965—1972 гадах імі кіраваў Стэфан Якабельскі. У Старой Данголе ад VIII да пачатку XIV стагоддзя знаходзіліся рэзідэнцыі ўладароў аб’яднаных царстваў Нубіі. Ужо першыя тыдні работ прынеслі вынікі — адкрыта цэнтральны неф царквы з захаванымі in situ калонамі. Гэта адкрыццё ўвайшло ў літаратуру пад назвай «царква з калонамі» (kościół z kolumnami). Знойдзеныя ў ім надмагільныя надпісы дазваляюць датаваць яе на другую палову VIII стагоддзя[29]. Капітэлі ў святыні па стылі падобныя да выяўленых ў базыліцы ў Фарасе. Акрамя таго пад царквой даследчыкі натыкнуліся на старыя падмуркі сакральнай пабудовы. Таксама праведзены раскопкі другога будынка, пабудаванага на плане крыжа, і мячэці, якая, як аказалася, была пабудавана на былым царскім палацы, а не на хрысціянскай святыні, як лічылася раней. Да таго ж польскія археолагі выявілі баптыстэрый. З 1966 года польская экспедыцыя паралельна праводзіла раскопкі ў дагістарычным пласце ў ваколіцах вёскі Гаддар.

Абу-Сімбел

У Абу-Сімбеле праф. Міхалоўскі не займаўся раскопкамі, аднак разам з групай польскіх археолагаў ўдзельнічаў у аперацыі па ахоўных работах скальных святынь Рамсеса II, якія былі пад пагрозай затаплення водамі возера Насер. Удзельнікамі праекта былі і іншыя замежныя археолагі, у прыватнасці італьянскія і французскія. Па адной з ідэй, трэба было перанесці помнікі ў больш бяспечнае месца, па іншай — пакінуць іх на месцы. ЮНЕСКА склікала з гэтай нагоды спецыяльную камісію, у склад якой увайшлі Генеральны дырэктар ЮНЕСКА, кіраўнік дарадчага камітэта, і тры эксперта — сярод іх і праф. Міхалоўскі. Яны падтрымалі шведска-егіпецкі праект, у якім планавалася разрэзаць святыні на буйныя часткі вагой да 30 тон, перанесці іх у іншае месца і рэканструяваць[30]. Праф. Міхалоўскі ўзначаліў экспертны камітэт з 7 чалавек, які назіраў за працамі па пераносе святынь Рамсеса II. Работы працягваліся 10 гадоў і скончыліся поспехам.

Неа Пафас

У ліпені 1965 года польская археалагічная місія Варшаўскага ўніверсітэта пад кіраўніцтвам праф. Міхалоўскага пачала раскопкі ў Неа Пафасе на Кіпры. Гэты горад быў заснаваны ў канцы IV стагоддзя да н.э. як порт для грэчаскіх паломнікаў, якія прыбывалі сюды ўшанаваць Афрадыту. Ужо ў першыя дні работ у паўднёва-заходняй частцы Пафасу былі адкрыты мармуровыя статуі Асклепія і Артэміды. Знойдзены і манеты з профілем Аляксандра Македонскага, якія пацвярджаюць дату заснавання горада. Адкрыта гарадскую забудову эліністычнага перыяду з захаванымі роспісамі ў т.зв. першым пампейскім стылі і палац рымскага праконсула з прыватнымі лазнямі. Гэта збудаванне ўпрыгожвала мазаіка Тэсея, які змагаецца ў лабірынце з Мінатаўрам, а за імі назіраюць Арыядна і жанчына-персаніфікацыя Крыта. Гэта самая прыгожая дэкарацыя падобнага тыпу на ўсім Міжземнамор’е[31]. Польскія раскопкі паказалі, што горад Неа Пафас быў галоўным палітычным цэнтрам вострава. Працы, пачатыя праф. Міхалоўскім, працягваюцца Цэнтрам міжземнаморскай археалогіі ім. Казімежа Міхалоўскага.

Узнагароды і месцы памяці

У 1947 годзе «за заслугі ў справе абароны шэдэўраў польскай культуры» Міхалоўскі атрымаў Камандорскі крыж і Камандорскі крыж з зоркай Ордэна Адраджэння Польшчы [32], 21 ліпеня 1977 года — Ордэн Будаўнікоў Народнай Польшчы I класа[33]. Таксама ён стаў лаўрэатам Дзяржаўнай ўзнагароды I і II ступеняў[34]. Акрамя таго, атрымаў Ордэн «Знамя Працы»|Ордэн «Знамя Працы»]] I класа, крыж Virtuti Militari V класа (за кампанію 1939 года), Залаты Крыж Заслугі; егіпецкі Ордэн Рэспублікі II класа, сірыйскі Ордэн Заслуг I класа, Афіцэрскі і Камандорскі крыж французскага Ордэна Ганаровага легіёна, Камандорскі крыж Ордэна Кароны Італіі, Камандорскі крыж грэцкага Ордэна Фенікса, Вялікі афіцэрскі крыж бельгійскага Ордэна Леапольда I [35].

У яго гонар названы Цэнтр міжземнаморскай археалогіі Варшаўскага універсітэта[36] і Галерэя Фарас ў Нацыянальным універсітэце ў Варшаве[37]. У 2001 годзе Пошта Польская накладам 200 тыс. экземпляраў выдала паштоўку з нагоды 100-годдзя з дня нараджэння праф. Міхалоўскага з выявамі прафесара і аднаго з нефаў фараской базілікі[38]. У парку Каірскага егіпецкага музея знаходзіцца бюст праф. Міхалоўскага[39], а ў калекцыі музея Варшаўскага універсітэта — шмат пакінутых ім прадметаў[40]. Прозвішчам прафесара названа некалькі вуліц у польскіх гарадах[41].

З 2015 года публічнай гімназіі ў Падкове-Лесьнай прысвоена імя Казімежа Міхалоўскага[42].

Выбраныя публікацыі

Навуковыя працы

(Délos XIII). Les portraits héllenistiąues et romains, Paris 1932.
Delfy, Lwów 1937; изд. II Warszawa 1949; изд. III 1959.
Tell Edfou. Fouilles franco-polonaises, I—III, Le Caire 1937, 1939, 1950 (соавтор).
Sztuka starożytna, Warszawa 1955.
Mirmeki. Wykopaliska odcinka polskiego w r. 1956, Warszawa 1958.
Technika grecka, Warszawa 1959.
Palmyre I. Fouilles polonaises 1959, Warszawa 1960.
Palmyre II. Fouilles polonaises 1960, Warszawa 1962.
Palmyre III. Fouilles polonaises 1961, Warszawa 1963.
Palmyre IV. Fouilles polonaises 1962, Warszawa 1964.
Palmyre V. Fouilles polonaises 1963-64, Warszawa 1966.
Faras I. Fouilles polonaises 1961, Warszawa 1962.
Faras II. Fouilles polonaises 1961-62, Warszawa 1965.
Faras. Centre artistique de la Nubie chrétienne, Leiden 1966.
Faras. Die Kathedrale aus dem Wustensand, Zürich-Köln 1967.
L’art de l’ancienne Égypte, Paris 1968 (Art of Ancient Egypt, New York 1969; Aegypten. Kunst und Kultur, Freiburg-Basel-Wien 1969; Arte y civilisación de Egipto, Barcelona 1969).
Nie tylko piramidy, Warszawa 1966; 1969, 1972 — пер. на немецкий; 1977 — пер. на чешский.
Jak Grecy tworzyli sztukę, Warszawa 1970.
Od Edfu do Faras. Polskie odkrycia archeologii śródziemnomorskiej, Warszawa 1974.
Palmyra, Warszawa 1968.
Karnak, Warszawa 1969.
Aleksandria, Warszawa 1970.
Luksor, Warszawa 1971.
Piramidy i mastaby, Warszawa 1972.
Teby, Warszawa 1974.
Karnak, Warszawa 1976.
Luksor, Warszawa 1976.
Piramidy i mastaby, Warszawa 1976.
Teby, Warszawa 1976.
Delfy, Warszawa 1976.
Akropol, Warszawa 1976.

Артыкулы

Les Niobides dans l’art plastique grec de la seconde moitié du Vème siecle, «Eos», 30 (1927), с.175-193.
Ein Niobekopf aus den Sammlungen des Fürsten Radziwiłł in Nieborów, AA 1927, с. 58-70.
Zum Sarkophag aus S. Constanza, RM, XLIII, 1928, с.132-146.
Virgile et les beaux arts, «Eos», 33 (1930), с. 43-58.
Un portrait égyptien d’Auguste au Musée du Caire, «Bull. de l’Inst.Français au Caire» 1935, с. 73-88.
La fin de l’art grec, BCH, 1946, с. 385—392.
Les expositions itinérantes dans les musées de Pologne, Museum, III z. 4, 1950, с. 275—282.
Rapport sur la prospection du terrain dans la région de la mosquée de Nabi Daniel en 1958, «Bull. de la Fac. de Droit-Université d’Alexandrie», 13 (1958), с. 37-43.
Kalos Limen, EAA IV, Roma 1961, с. 304—305.
Les fouilles archéologiques et l’art antique au Musée National de Varsovie, «Bull. Mus. Nat. de Varsovie», 3 (1962), с. 62-63.
Peintures chrétiennes du VIIe s. à Faras, «Bull. Mus. Nat. de Varsovie», 3 (1962), с. 3-8.
Palmira, EAA V, Roma 1963, с. 900—908.
La Nubie chrétienne, «Africana Bulletin», 3 (1965), с. 9-26.
Archéologie méditerranéenne en Pologne aprés la seconde guerre mondiale, «Études et Travaux», 1 (1966), с. 5-22.
Algérie — la modernisation des musées en Algérie, Le Courrier de l’UNESCO, Mai 1966, с. 1-45, annexe, с. 34-45.
Les deux Asclepios de Nea Paphos, RA, 2 (1968), с. 355—358.
Polish Excavations in Old Dongola 1964, «Kush» 14 (1969), с. 289—299.
Open Problems of Nubian Art and Culture in the Light of the Discoveries at Faras, «Kunst und Geschichte Nubiens in christlicher Zeit», 1970, с. 11-20.
Classification générale des peintures murales de Faras, «Mélanges Devambez» 2 (RA 1972), с. 375—380.
Tell Atrib, EAA VIII Supplemento, Roma 1973, с. 799—800.
Ancient Egyptian Yisual Arts, «Encyclopaedia Britannica», 15 (1974), с. 248—258.
Nouvelles recherches sur la topographie de Palmyre, «Mélanges d’histoire ancienne et d’archéologie offerts à Paul Collart», (Cahiers d’Archéologie Romande 5), 1975, с. 305—306.
Les fouilles archéologiques polonaises en Afrique, «Africana Bulletin» 25, 1976 (1978), с. 13-26.
Études sur les tendances actuelles dans la pratique de fouilles archéologiques. Suggestions et idées générales pour l’établissement des «musées-sites», «Rocznik MNW», 24 (1980), с. 345—355.
Zabytki sztuki dziedzictwem ludzkości, «Zabytki sztuki sakralnej dobrem kultury narodowej», 1980, «Materiały Problemowe», 6 (1980), с. 57-60, 246.

Зноскі

1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
↑ Михаловский Казимеж // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #106650084 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 6 мая 2014.
↑ Kazimierz Michałowski // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #106650084 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 1 студзеня 2015.
↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #106650084 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 16 сакавіка 2015.
↑ http://czlonkowie.pan.pl/czlonkowie/sites/WynikiWyszukiwania.html?s=MICHA%C5%81OWSKI,%20Kazimierz%20 Праверана 26 сакавіка 2019.
↑ M.-L. Bernhard, Kazimierz Michalowski, «Eos», 70 (1982) nr 1, с. 5.
↑ J. Lipińska, Kazimierz Michalowski, «Bulletin du Musée National de Varsovie», 42 (2001), с. 7.
↑ Historia Архівавана 14 верасня 2016., Instytut Archeologii UW.
1 2 K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 18.
↑ S. Lorenz, In memoriam, «Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie», (1981), с. 15.
1 2 A. Sadurska, Nekrologi, «Archeologia», 32 (1981), с. 244.
↑ S. Lorenz, In memoriam, «Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie», (1981), с. 9.
↑ A. Sadurska, Nekrologi, «Archeologia», 32 (1981), с. 243.
↑ M. Konopka, Żegnając Profesora Kazimierza Michałowskiego, «Z otchłani wieków», 3 (1981), с. 137.
↑ S. Lorenz, In memoriam, «Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie», (1981), с. 10-11.
↑ J. Lipińska, Kazimierz Michalowski, «Znak», 6 (1981), с. 810—811.
↑ A. Świstun, Wspomnienia podolskie (4), ред. H. Kleinrok, Cracovia Leopolis.
↑ Żyli wśród nas: Krystyna z Baniewiczów Michałowska, «Podkowiański Magazyn Kulturalny» nr 64 (2010).
↑ K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 10.
↑ K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 37-40.
↑ K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 237—240.
↑ K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 241—246.
↑ K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 94.
↑ Studia Palmyreńskie, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej.
↑ K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 136.
↑ Galeria Faras. Skarby zatopionej pustyni, Muzeum Narodowe w Warszawie.
↑ K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 187.
↑ K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 198.
↑ K. Michałowski, Od Edfu do Faras, с. 214.
↑ M.P. 1947 nr 149 poz. 894, Internetowy System Aktów Prawnych.
↑ «Nowiny», 8951 (1977), nr 165, с. 2.
↑ «Nowiny Rzeszowskie», 5306 (1966), nr 170, с. 2.
↑ S. Lorenz, In memoriam, «Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie», (1981), с. 14.
↑ Misja Centrum Архівавана 17 верасня 2016., Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej.
↑ Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego Архівавана 21 студзеня 2018., Muzeum Narodowe w Warszawie.
↑ 100th anniversary of the birth of Kazimierz Michałowski (2001; Nr kat.:1270), Poczta Polska Spółka Akcyjna.
↑ P. Bieliński, 70 lat prac polskich archeologów i konserwatorów w Egipcie. Obchody jubileuszowe w Kairze Архівавана 1 лютага 2016., Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej.
↑ Muzeum UW, Zbiory Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego.
↑ Wyniki wyszukiwania, Główny Urząd Statystyczny.
↑ Uroczystość nadania imienia patrona gimnazjum Архівавана 8 жніўня 2016., Zespół Szkół w Podkowie Leśnej.

Литература

100th anniversary of the birth of Kazimierz Michałowski (2001; Nr kat.:1270), Poczta Polska Spółka Akcyjna.
Bernhard M.-L., Kazimierz Michalowski, «Eos», 70 (1982) nr 1.
Bieliński P., 70 lat prac polskich archeologów i konserwatorów w Egipcie. Obchody jubileuszowe w Kairze Архівавана 1 лютага 2016., Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej.
Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego Архівавана 21 студзеня 2018., Muzeum Narodowe w Warszawie.
Galeria Faras. Skarby zatopionej pustyni, Muzeum Narodowe w Warszawie.
Historia Архівавана 14 верасня 2016., Instytut Archeologii UW.
Konopka M., Żegnając Profesora Kazimierza Michałowskiego, «Z otchłani wieków», 3 (1981).
Lipińska J., Kazimierz Michalowski, «Bulletin du Musée National de Varsovie», 42 (2001).
Lipińska J., Kazimierz Michalowski, «Znak», 6 (1981).
Lorenz S., In memoriam, «Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie», (1981).
Michałowski K., Od Edfu do Faras, Warszawa 1974.
Misja Centrum Архівавана 17 верасня 2016., Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej
M.P. 1947 nr 149 poz. 894, Internetowy System Aktów Prawnych.
Muzeum UW, Zbiory Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego.
«Nowiny», 8951 (1977), nr 165.
«Nowiny Rzeszowskie», 5306 (1966), nr 170.
Sadurska A., Nekrologi, «Archeologia», 32 (1981).
Studia Palmyreńskie, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej.
Świstun A., Wspomnienia podolskie (4), ред. H. Kleinrok, Cracovia Leopolis.
Uroczystość nadania imienia patrona gimnazjum Архівавана 8 жніўня 2016., Zespół Szkół w Podkowie Leśnej.
Wyniki wyszukiwania, Główny Urząd Statystyczny.
Żyli wśród nas: Krystyna z Baniewiczów Michałowska, «Podkowiański Magazyn Kulturalny» nr 64 (2010).