wd wp Пошук:
    ⬜

    Слуцкая гімназія

    Слуцкая гімназія (цяпер ДУА «Гімназія № 1 г. Слуцка»[1]) — найстарэйшая адукацыйная ўстанова сучаснай Беларусі, другая пасля Віленскага ўніверсітэта, заснаваная ў 1617 годзе Янушам Радзівілам у Слуцку.

    Гісторыя

    На малюнку Н. Орды
    Гімназія і кальвінскі збор на пачатку XX стагоддзя

    20 мая 1617 года Януш VI Радзівіл падпісаў грамату аб заснаванні кальвінісцкай школы, якая ў 1630-х гадах была пераўтвораная ў кальвінісцкую гімназію[2]. Будынак гімназіі быў драўляным. Паводле даследванняў Рыгора Родчанкі, гімназія працавала на працягу трох стагоддзяў бесперапынна. Адукацыя ў гімназіі была платнай. У гімназіі адбывалася раздзяленне вучняў па класах, а не прадметах. Вывучаліся польская, лацінская, грэчаская і нямецкая мовы, а таксама этыка, рыторыка, гісторыя, матэматыка і заканадаўства[3].

    Кальвінская навучальная ўстанова ўжо ў XVII стагоддзі заваявала вядомасць і славу далёка за межамі Беларусі як «Слуцкія Афіны» і як «Узорная Слуцкая гімназія». І яна змагла зрабіць гэта толькі таму, што каля яе калыскі стаялі выдатныя педагогі свайго часу.

    У пачатку XVIII стагоддзя адмянілі цэнз па веравызнанні, пасля чаго акрамя кальвіністаў у школе пачалі навучацца каталікі, якія з часам склалі асноўную масу навучэнцаў[4]. Побач з гімназіяй працаваў інтэрнат для бедных вучняў. Пачатковая адукацыя была бясплатнай[3].

    У 1809 годзе расійскія ўлады змянілі статус установы на павятовую школу Мінскай губерні, аднак у 1827 годзе была адноўлена слуцкая гімназія пад кіраўніцтвам Леапольда Ваноўскага.

    У 1881 кальвінісцкая гімназія канчаткова перайшла пад апеку пасійскіх уладаў, з гэтага часу яна звалася мужчынскай гімназіяй у Слуцку. У 1889 годзе ў ёй навучалася каля 300 чалавек.

    Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі гімназія была пераўтворана ў сярэднюю школу. У час Вялікай Айчыннай вайны ў будынку школы месціўся нямецкі шпіталь. У час вызвалення Беларусі з-пад акупацыі ў 1944 годзе будынак быў пашкоджаны бомбай — аднаўленне будынку цягнулася пяць гадоў і было скончана толькі ў 1949-м годзе. У гонар вучняў гімназіі, якія загінулі ў часе вайны, на тэрыторыі школы быў усталяваны помнік[5].

    Статус гімназіі быў нададзены зноў толькі ў 1998 годзе, калі школа была ператворана ў гімназію № 1 з паглыбленым вывучэннем англійскай мовы. У 2003 і 2009 гадах гімназія паспяхова прайшла дзяржаўную атэстацыю.

    Будынак гімназіі

    Праект старога будынка гімназіі
    Сучасны выгляд
    Гімназія ў 2012 годзе

    Найстарэйшай школай слуцкая гімназія з’яўляецца ўскосна. Драўляны будынак, існаваўшы раней, быў заменены каменнай будовай у стылі класіцызму ў 1829—38[6] (паводле іншых звестак, у 1852-54[7]) гг. паводле праекту Караля Падчашынскага[8]. На першым паверсе будынка размяшчаліся класы, на другім — бібліятэка і школьная канцылярыя. Гэты будынак выкарыстоўваецца цяпер як адзін з карпусоў гімназіі.

    На тэрыторыі гімназіі змяшчаліся таксама школьны сад і драўляныя хаты настаўнікаў. Да 1940-х гадоў побач са школай дзейнічаў мураваны кальвінскі збор з вежай, пашкоджаны ў часе Другой сусветнай вайны і разабраны пасля бальшавікамі.

    Новы, цагляны, корпус быў пабудаваны ў 1980 годзе, паміж будынкамі існуе пераход. У будынках дзейнічае гімназія № 1[9].

    Стары будынак, праект якога захаваўся, з’яўляецца помнікам класіцызму[6].

    Навучальны працэс

    Сшытак з узорамі карункаў В. Муратавай, вучаніцы Слуцкай гімназіі. 1913 г.

    У гімназію прымалі шляхетскіх дзяцей, гарадскіх жыхароў, часам сялянскіх дзяцей. Срок навучання складаў 6-8 гадоў.

    Настаўнікі Анджэй Дабжанскі, Анджэй Музоній, Рэйнальд Адам і іншыя заснавальнікі Слуцкай школы — аўтары статута і дапаможнікаў — былі педагогамі еўрапейскага ўзроўню. Дарэчы, па дапаможніку па рыторыцы, створаным Рэйнгальдам Адам, пазней вучыўся Міхаіл Ламаносаў. Гімназістамі, у адпаведнасці са статутам, маглі стаць практычна ўсе здольныя падлеткі, незалежна ад веравызнання і сацыяльнага паходжання. У навучанні выкарыстоўваліся лепшыя вядомыя методыкі таго часу, былі і такія, якія б сёння ні ў якім разе не ўжываліся ў педагогіцы. Напрыклад, каб зацікавіць вучняў лепш і глыбей ведаць лацінскую мову, якая тады з’яўляўся мовай навукі, на працягу двухсот пяцідзесяці гадоў у Слуцкай школе за дадатковае вывучэнне лацінскіх тэкстаў вучні атрымлівалі піва. Гімназіст за дзень мог зарабіць дзве шклянкі.

    Даследчык Якаў Парэцкі ў Ленінградзе адшукаў «Статут Слуцкай школы», які быў выдадзены ў Любчы ў 1628 годзе. На аснове гэтай крыніцы навуковец даказвае, што ў пачатку XVII стагоддзя цэнтр гуманістычнай педагагічнай думкі, па сутнасці, перамясціўся з Заходняй Еўропы ў Слуцк. Вызначана, такое сцвярджэнне — не перабольшанне. Нездарма ж з’явілася назва «Слуцкія Афіны». У сценах школы кожнаму не толькі давалі вялікі аб’ём ведаў, але і вучылі па-сапраўднаму думаць. Пры гэтым умела выкарыстоўваўся дыялог настаўніка з вучнем. А менавіта яго як плённую форму навучання ўвёў Платон у сваёй знакамітай Афінскай акадэміі(руск.) бел.[10].

    У 1809—1836 гадах Слуцкая гімназія двойчы рэфармавалася: уводзіліся новыя прадметы, упершыню быў прызначаны свецкі дырэктар. Паступова школа пачала пераходзіць з польскай на рускую мову навучання. У сценах гімназіі разгарнулася барацьба паміж прыхільнікамі польскай і рускай культур. Яна дасягнула свайго кульмінацыйнага пункта ў 1862—1863 гадах. У 1863 годзе, пасля падаўлення паўстання пад кіраўніцтвам К. Каліноўскага выкладанне польскай мовы ў Слуцкай гімназіі было адменена назаўсёды.

    У адной з залаў гімназіі выступаў Якуб Колас. У 1923 годзе ў Слуцку праходзілі курсы павышэння кваліфікацыі для настаўнікаў, і Колас чытаў лекцыі па методыцы выкладання беларускай мовы. Для слухачоў курсаў паэт упершыню прачытаў сваю паэму «Новая зямля».

    Вядомыя выкладчыкі

    Вядомыя вучні

    Зноскі

    1. ↑ Подведены итоги соревнования среди учреждений образования Слуцкого района Архівавана 5 сакавіка 2016. Слуцкий районный исполнительный комитет (руск.)
    2. ↑ Глебов И. Историческая записка о Слуцкой гимназии с 1617 до 1901 гг. — Вильно, 1903
    3. 1 2 А. П. Грицевич, «Древний город на Случи», Мінск 1985
    4. ↑ Marceli Kosman, «Litewska Jednota Ewangelicko-Reformowana od połowy XVII wieku do 1939 roku», Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu, 1986, ISBN 9788385012191
    5. ↑ Мікалай Літвінаў. Таямніцы слуцкіх Атэнаў // Звязда : Газета. — 13 жніўня 2009. — № 150 (26508). — С. 3. — ISSN 1990-763x.
    6. 1 2 Слуцкая гімназія на сайце Глобус Беларусі (руск.)
    7. ↑ Слуцкая гімназія на сайце Radzima.org
    8. ↑ Міцянін А. А., Кукуня В. Р. Слуцкай мужчынскай гімназіі будынак. Архітэктура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. — Мн., 1993. — С. 448
    9. ↑ Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
    10. ↑ Слуцк. Культура и образование. Информация о городе Слуцк Архівавана 14 ліпеня 2014. (руск.)

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (18):
    Адукацыя ў Вялікім Княстве Літоўскім
    Вікіпедыя:Запыты на пераклад з рускай
    Навучальныя ўстановы, заснаваныя ў 1617 годзе
    Вікіпедыя:Запыты на пераклад з польскай
    Збудаванні Беларусі ў стылі класіцызм
    Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю з аўтарам
    Радзівілы
    Вікіпедыя:Спасылка на Вікісховішча непасрэдна ў артыкуле
    Кальвінізм у Вялікім Княстве Літоўскім
    Школы паводле алфавіта
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Артыкулы са спасылкамі на Глобус Беларусі
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю з назвай артыкула
    Слуцкая гімназія
    1617 год у Еўропе
    XVII стагоддзе ў Беларусі
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю з нумарамі старонак