Хрышчэнне Літвы (літ.: Lietuvos krikštas) — зварот ў хрысціянства знаці і насельніцтва Вялікага Княства Літоўскага. Вяршыняй гэтага доўгага і складанага працэсу стаў зварот у каталіцтва ў 1386 годзе вялікага князя літоўскага Ягайлы і яго стрыечнага брата Вітаўта, і ўзыходжанне Ягайлы на польскі трон.
Першыя згадкі Літвы ў Кведлінбургскіх аналах (1009) адносіцца да рымска-каталіцкіх місіянераў на чале з Бруна Кверфурцкім, які хрысціў некалькі кіраўнікоў яцвягаў, суседняга літоўцам балцкага племя. Больш актыўныя кантакты літоўцы мелі з Кіеўскай Руссю і наступнымі ўсходнеславянскімі дзяржавамі, якія прынялі праваслаўе пасля хрышчэнне Кіеўскай Русі ў 988 годзе. Калі літоўскія князі распаўсюдзілі сваю ўладу на ўсход, культурны ўплыў славянскіх дзяржаў узмацнілася. Насельніцтва запазычала ўсходнеславянскія версіі хрысціянскіх імёнаў у XI—XII стст. Гэта запазычанне становіцца ўсё больш распаўсюджаным сярод язычніцкага насельніцтва ў Аўкштайціі, у значна меншай ступені ў Жамойці. Пра ўплыў праваслаўя на язычніцкую літоўскую культуру сведчыць тое, што прыкладна траціна сучасных літоўскіх прозвішчаў маюць стараславянскае паходжанне[1]. Акрамя таго, літоўскія словы «царква», «хрышчэнне», «Раство» і «пост» класіфікуюцца як «запазычаныя з Русі, а не Польшчы»[2].
З’яўленне дзяржавы Лівонскага ордэна ля літоўскіх граніц зрабіла актуальным пытанне аб выбары дзяржаўнай рэлігіі. Першым вялікім князем літоўскім, які прыняў заходняе хрысціянства, стаў Міндоўг, хоць яго пляменнік і супернік Таўцівіл зрабіў гэта раней, у 1250 годзе. У часы кіравання Міндоўга былі зроблены першыя пераклады каталіцкіх малітваў з нямецкай мовы[3].
У 1249 годзе Таўцівіл, саюзнік Данііла Галіцкага, напаў на Навагрудак, а ў 1250 годзе яшчэ адзін саюзнік Таўцівіла, Лівонскі ордэн, арганізаваў буйны паход супраць Літвы. Міндоўг апынуўся ў вельмі цяжкім становішчы паміж пагрозай з поўдня і поўначы, але здолеў скарыстацца супярэчнасці паміж Лівонскім ордэнам і рыжскім архібіскупам. Ён пагадзіўся прыняць хрышчэнне і адмовіцца ад некаторых зямель на захадзе Літвы. У абмен на гэта яму была абяцана карона. 17 ліпеня 1251 года Папа Рымскі Інакенцій IV выдаў булу аб абвяшчэнні Літвы каралеўствам і яе пераходзе пад юрысдыкцыю Рымскага біскупа. Міндоўг і яго сям’я былі ахрышчаны па каталіцкім абрадзе ў 1251 годзе.
Міндоўг і яго жонка Марта былі каранаваны летам 1253 года. Стаўшы фармальна хрысціянскім каралеўствам, Літва яшчэ не стала па-сапраўднаму хрысціянскай. Не было прыкладзена ніякіх высілкаў для хрышчэння насельніцтва. Літоўцы і жамойты цвёрда стаялі за веру сваіх продкаў. Нават стаўшы каталіком, кароль Міндоўг не пераставаў прыносіць ахвяры язычніцкім багам[4]. У 1261 годзе Міндоўг адрокся ад хрысціянства і выгнаў усіх хрысціян з Літвы. Вялікае Княства Літоўскае страціла свой статус каталіцкага каралеўства.
Пераемнікі Міндоўга не выказалі вялікай цікавасці да яго распачынанняў. Былі дзесяцігоддзі ваганняў паміж каталіцтвам і праваслаўем[5]. “Для Гедзіміна і Альгерда захаванне язычніцтва служыла карысным дыпламатычным інструментам, …дазваляючы ім выкарыстоўваць абяцанні пераўтварэння ў мэтах захавання сваёй улады і незалежнасці”[6]. Вялікі князь Альгерд (1345—1377) падтрымліваў «дынамічную раўнавагу», балансуючы паміж Папам і Канстанцінопалем на працягу свайго кіравання[7][8]. Каб пазбегнуць далейшых сутыкненняў з Тэўтонскім ордэнам, у 1349 годзе брат і суправіцель Альгерда Кейстут пачаў перамовы з Папам Кліментам VI. І гэтым разам літоўскаму князю і яго спадчыннікам была абяцана каралеўская карона ў абмен на зварот Літвы ў каталіцтва. Альгерд заставаўся ўбаку, і меў справы з «русінскім» насельніцтвам княства. Пасроднік у перамовах, польскі кароль Казімір III, нечакана напаў на Валынь і Берасце ў кастрычніку 1349 года, што парушыла планы Кейстута. У час польска-літоўскай вайны за Валынь, венгерскі кароль Людовік I прапанаваў мірнае пагадненне з Кейстутам (15 жніўня 1351 года), паводле якога Кейстут абавязваецца прыняць хрысціянства і забяспечыць Венгрыі ваенную дапамогу ў абмен на каралеўскую карону. Кейстут прыняў прапанову, здзейсніўшы язычніцкі рытуал[9]. Насамрэч у Кейстута не было намераў выконваць дагавор, і ён збег у Буду[10]. У XIV стагоддзі Вялікае Княства Літоўскае было прызнана пераемнікам Кіеўскай Русі ў заходняй частцы яе ўладанняў[11]. Хоць літоўскія князі былі язычнікамі, насельніцтва з большага было славянскім і праваслаўнымі. Каб узаконіць сваю ўладу ў гэтых абласцях, літоўскія князі часта ўступалі ў шлюбы з Рурыкавічамі. У выніку частка літоўскай знаці была ахрышчана ў праваслаўі. Першым з іх быў Войшалк, сын і спадчыннік Міндоўга, які прыняў пострыг у праваслаўным Лаўрышаўскім манастыры[12] зблізку Гродна, а затым сам заснаваў там манастыр[13].
Канчатковую хрысціянізацыю Літвы распачаў Ягайла. Руская маці Ягайла пераконвала яго ажаніцца з Соф’яй, дачкой маскоўскага князя Дзмітрыя Данскога. Для гэтага Ягайла трэба было прыняць праваслаўе і зрабіць Літву васальным уладаннем Вялікага Княства Маскоўскага[14]. Гэта наўрад ці спыніла б крыжовыя паходы Тэўтонскага ордэна супраць Літвы. Ягайла аддаў перавагу польскай прапанове стаць каталіком і ажаніцца з каралевай Ядвігай. 14 жніўня 1385 года ў Крэўскім замку Ягайла пагадзіўся прыняць хрысціянства і падпісаў Крэўскую унію.
Ягайла быў ахрышчаны па каталіцкім абрадзе ў Саборы Святых Станіслава і Вацлава ў Кракаве 15 лютага 1386 года, і стаў каралём Польшчы. За каралеўскім хрышчэннем рушыла ўслед хрышчэнне двара і рыцараў Ягайла, таксама хрысціліся браты караля: Карыгайла, Віганд, Свідрыгайла і стрыечны брат Вітаўт. Ягайла паслаў Даброгаста, пазнаньскага біскупа, у якасці пасла да Папы Рымскага Урбана VI з хадайніцтвам аб стварэнні біскупства ў Вільні і прызначэнні Андрэя Ястрабца біскупам віленскім.
Ягайла вярнуўся ў Літву ў лютым 1387 года. Хрышчэнне шляхты і іх сялян спачатку праводзілася ў сталіцы Вільні і ян наваколлях. Шляхта і сяляне ў Аўкштайціі хрысціліся ўвесну, а затым хрысцілася і астатняя частка літоўскай знаці. У этнічнай Літве былі створаны прыходы, і быў пабудаваны Віленскі кафедральны сабор на месцы разбуранага язычніцкага храма. Паводле спрэчных звестак з крыніцы Яна Длугаша, першыя прыхадскія храмы былі пабудаваны ў літоўскіх язычніцкіх гарадах Вількамір, Майшагола, Ліда, Немянчын, Меднікі, Крэва, Гайна і Абольцы. Яны ўсё адносіліся да вотчыны Ягайла — Літоўскага княства. 19 красавіка 1389 года Папа Рымскі Урбан VI прызнаў статус Літвы як каталіцкай дзяржавы.
Жамойць была апошняй вобласцю Літвы, звернутай у хрысціянства ў 1413 годзе, пасля паражэння Тэўтонскага ордэна ў Грунвальдскай бітве і Першага Таруньскага міру і вяртання Жамойці пад літоўскі кантроль. У лістападзе 1413 года сам Вітаўт хрысціў першыя групы жамойтаў[15]. У 1416 годзе пачалося будаўніцтва васьмі прыхадскіх храмаў. Жамойскай дыяцэзія была створана 23 кастрычніка 1417 года, першым яе біскупам стаў Мацей з Вільні. Каля 1464 года ў Варнях быў пабудаваны сабор.
Літоўская знаць звярнулася ў каталіцтва, але язычніцкія звычаі яшчэ доўга пераважалі і тайна практыкаваліся ў народзе. Язычніцкія жрацы і прыхільнікі старой веры не праследваліся. Тым не менш, у XVII стагоддзі, пасля Контррэфармацыі (1545 — 1648 гады), каталіцкая вера ўзяла верх над язычніцтвам. Хрысціянізацыя і яе палітычныя наступствы пакінулі значны след у гісторыі Літвы. Большасць насельніцтва Вялікага Княства Літоўскага па-за межамі этнічнай Літвы было праваслаўным. Эліта паступова звярталася ў каталіцтва, і ўзрастала рэлігійная напружанасць. Некаторыя з праваслаўных Гедзімінавічаў пакінулі Літву і з’ехалі ў Маскоўскае княства, дзе яны далі пачатак такім княжацкім родам як Галіцыны і Трубяцкія. Праваслаўнае насельніцтва сучаснай Украіны і ўсходняй Беларусі часта спагадала маскоўскім князям, якія паказвалі сябе абаронцамі праваслаўя. Гэтыя працэсы прывялі да маскоўска-літоўскіх войнаў. Паражэнне літоўцаў у Ведрашскай бітве падарвала пазіцыі Літвы ў якасці дамінуючай сілы ва Усходняй Еўропе. Паводле вынікаў вайны Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім 1500 — 1503 гадоў да Маскоўскай дзяржавы адышла траціна тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага. З іншага боку, пераход да каталіцтва спрыяў інтэграцыі Літвы ў культуру Заходняй Еўропы. Быў пракладзены шлях да палітычнага саюза Літвы і Польшчы, які ў канчатковым выглядзе аформілась з Люблінскай уніяй 1569 года.