wd wp Пошук:
    ⬜

    Крэўскі замак

    Крэўскі замак — комплекс абарончых збудаванняў тыпу кастэль каля вёскі Крэва Смаргонскага раёна.

    Гісторыя

    Адна з першых мураваных кастэляў ВКЛ. Пабудаваны ў XIV ст.(ёсць падставы меркаваць, што будаўніцтва пачалося ў канцы XIII ст.) каля сутокаў рэк Краўлянка і Шляхцянка. Асноўная частка збудаванняў замка была размешчана на балоцістым поплаве, палова абарончых муроў узведзена на штучна расшыранай пясчанай дзюне.

    Крэва, Фердынанд Рушчыц, 1899. Уласнасць калекцыі бібліятэкі Урублеўскіх у Вільні

    Крэўскі замак быў сведкам і месцам многіх гістарычных падзей. Ужо ў хуткім часе пасля будаўніцтва ён быў абстраляны каменнымі ядрамі (іх знайшлі пад час раскопак ля заходняй сцяны), была спалена баявая галерэя. У 1382 ў падзямеллі паводле загаду вялікага князя ВКЛ Ягайлы быў задушаны яго дзядзька вялікі князь Кейстут — прэтэндэнт на велікакняжацкі трон. У 1385 ў замку выпрацоўваліся ўмовы Крэўскай уніі 1385 — аб’яднання ВКЛ і Польшчы пад уладай вялікага князя Ягайлы. У 1433 Крэўскім замкам авалодаў вялікі князь Свідрыгайла, які прэтэндаваў на велікакняжацкі трон. У 1503—1506 гадах замак неаднойчы асаджалі і значна пашкодзілі перакопскія татары, але хутка ён быў адбудаваны. У 1519 ў ходзе глыбокага рэйду на Беларусь Крэва захапілі маскоўскія ваяводы. У другой палове XVI ст. ў Крэўскім замку жыў збеглы рускі князь Андрэй Курбскі. Паступова замак траціў абарончае значэнне.

    Замак у 1916 і 1917 гг.

    Яшчэ ў XVIII ст. Крэўскі замак быў у добрым стане. Пазней пачалося яго разбурэнне, якое давяршыла Першая сусветная вайна, калі праз Крэва праходзіла лінія фронту і больш як 3 гады вяліся пазіцыйныя баі. Замак апынуўся на тэрыторыі, захопленай немцамі, тут былі збудаваны сховішчы і назіральныя пункты. Пад час абстрэлаў асабліва моцна пацярпела Княжацкая вежа і сцены ў паўднёвай частцы замка. Да нашых дзён захаваліся толькі замкавыя руіны. Кансервацыя рэшткаў замкавых муроў была зроблена ў 1929 польскімі рэстаўратарамі. У 1970 замак даследавала экспедыцыя пад кіраўніцтвам М. А. Ткачова. У 1985 — на чале з А. Трусавым і М. А. Ткачовым. У 1988 — пад кіраўніцтвам І. М. Чарняўскага.

    Руіны сцен, 2007 год

    Замак знаходзіцца на мяжы разбурэння. Некаторыя мясцовыя жыхары і турысты дазваляюць сабе вывозіць старажытныя камяні і цэглу з тэрыторыі замка. Кансервацыя рэштак замка працягнулася ў 2004 годзе. Тады студэнты-валанцёры закансервавалі ўваход у Кейстутаву вежу. Пазней на сцяне замка была ўсталявана супрацьаварыйная канструкцыя, якая абараняе гэту частку сцяны ад уздзеяння ападкаў. У 2005 годзе быў створаны Мясцовы дабрачынны фонд «Крэўскі замак» (www.kreuskizamak.by), галоўнай мэтай якога з’яўляецца садзеянне захаванню Крэўскага замка. Фонд штогод ладзіць летнікі і культурныя мерапрыемствы ў Крэва і іншых населеных пунктах.

    Сучасны стан

    Замак — помнік архітэктуры і гісторыі, турыстычны аб’ект.

    Паводле пастановы Савета Міністраў ад 3 чэрвеня 2016 года № 437 Крэўскі замак быў уключаны ў лік 27 аб’ектаў, выдаткі на захаванне якіх (у частцы капітальных выдаткаў) могуць фінансавацца з рэспубліканскага бюджэту[1].

    У канцы 2010-х — пачатку 2020-х гадоў праведзены кансервацыя Княжацкай вежы, кансервацыя з рэстаўрацыяй паўночна-заходняй i паўночна-ўсходняй сцен. У 2022 годзе вядзецца кансервацыя паўднёва-заходняй сцяны.

    Праектам прадугледжваецца аднаўленне сцен, баявых галерэй i Княжацкай вежы, у якой плануецца размясцiць музейную экспазiцыю.

    Архітэктура

    Замак у плане няправільны чатырохвугольнік, абнесены мураванымі сценамі. Паўночная сцяна даўжынёй 85 м, усходняя — 108,5 м, паўднёвая — 71,55 м, заходняя — 97,2 м. Таўшчыня сцен 2,5-3 м, вышыня каля 12-13 м. Сцены да ўзроўню баявой галерэі вымураваны з палявога каменю, на вышыні каля 7 м ад паверхні сцены па вонкавым перыметры аблямаваны поясам каля 2 м з буйнапамернай цэглы. Замак па рагах меў 2 вежы. Паўночная, Княжацкая вежа, амаль квадратная ў плане (18,65 х 17 м) выступае за перыметр абарончых муроў. У вежы было не менш за 4 паверхі і склеп-турма ўнізе, пераходы паміж імі існавалі ў тоўшчы сцен. Па дыяганалі ад Княжацкай вежы знутры да замкавых муроў была прыбудавана Малая вежа памерамі 11 х 10,65 м. Сцены да вышыні 3 м вымураваны з камянёў, вышэй — з цэглы. Уяздная брама знаходзілася ў паўднёва-ўсходняй сцяне. На замкавым двары размяшчалася кузня, жылыя пабудовы, мелася сажалка.

    Панарама руінаў Крэўскага замкаПанарама руінаў Крэўскага замка

    Зноскі

    1. ↑ Постановление Совета Министров от 03.06.2016 № 437 О некоторых вопросах обеспечения сохранности историко-культурных ценностей Архівавана 24 лютага 2020.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (6):
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Катэгорыя·Крэва
    Катэгорыя·Гісторыка-культурныя каштоўнасці Рэспублікі Беларусь
    Катэгорыя·Славутасці Смаргонскага раёна
    Катэгорыя·Замкі Беларусі
    Катэгорыя·Замкі Вялікага Княства Літоўскага