У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Рэчыца (значэнні). Рэ́чыца[2] (трансліт.: Rečyca) — горад раённага падпарадкавання ў Гомельскай вобласці Беларусі, на рацэ Дняпро. Адміністрацыйны цэнтр Рэчыцкага раёна, порт на р. Дняпро. За 50 км ад Гомеля. Чыгуначная станцыя на лініі Гомель — Калінкавічы, вузел аўтамабільных дарог на Гомель, Калінкавічы, Светлагорск, Жлобін, Лоеў, Хойнікі. Насельніцтва 66 009 чалавек (2017)[1].
У горадзе вільготны кантынентальны клімат, з мяккай зімой і цёплым летам. Сярэднегадавая тэмпература складае +6,7 °C.
Самы халодны месяц — студзень, сярэдняя тэмпература -7,1 °C, самае цёплае месца — ліпень з сярэдняй тэмпературай +18,5 °C.
Ападкаў больш ў ліпені, у сярэднім 85 мм, найменш ў студзені — 29 мм. У год выпадае каля 609 мм ападкаў.
|
Горад з’явіўся на землях дрыгавіцкага засялення, на шляху з вараг у грэкі. Упершыню згадваецца пад 1213 г. у Густынскім летапісе. 1-ы Наўгародскі летапіс ў 1214 г. Рэчыцу называе «чарнігаўскім» горадам, што быў разгромлены наўгародскім князем Мсціславам Мсціславічам Удатным. Назва паходзіць ад р. Рэчыцы — старажытнага прытоку Дняпра. Паводле падання Рэчыцкая Васкрасенская царква была пабудавана ў 1079 г. У XII—XIII стст. горад ужо меў умацаванні.
У ХIV ст. пры Гедзіміне Рэчыца ўвайшла ў склад ВКЛ. У 1392—1430 гг. належала вялікаму князю Вітаўту, які пабудаваў Рэчыцкі замак. У 1511 г., паводле прывілея Жыгімонта I Старога, Рэчыца атрымала частковае магдэбургскае права, а ў 1561 г. — поўнае (пацверджана ў 1596 г.). У 1566 г. быў утвораны Рэчыцкі павет і Рэчыца стала павятовым горадам.
Рэчыцу 1603 года апісвае Джон Сміт, будучы губернатар адной з англійскіх калоній у Паўночнай Амерыцы. Паводле яго, Рэчыца — горад размешчаны на правым крутым беразе Дняпра, на самым беразе стаяў замак, які займаў тэрыторыю аднаго гектара, меў пяць вежаў у форме шматгранніку, якія былі пакрыты стрэшкамі-шатрамі. Замак злучаўся з горадам пад’ёмным мостам. Па-за замкам знаходзілася гандлёвая плошча, будынкі магістрату, дамы больш заможных гараджан, гасцінны двор. Рынак у Рэчыцы на той час быў вельмі багаты, з бліжэйшых вёсак прывозілі жыта, пшаніцу, мёд, воск, гародніну, мясныя і малочныя вырабы, з замежжа — розныя крамныя рэчы, турэцкую бакалею. Прадаваліся на рынку мясцовыя вырабы з жалеза.
У 1634 менскі ваявода Аляксандр Слушка, які раней быў старастам рэчыцкім, заснаваў у Рэчыцы Дамініканскі кляштар і касцёл Святой Тройцы. Кляштар меў невялікую бібліятэку ў 270 тамоў, быў скасаваны ў 1832 годзе, а драўляны касцёл згарэў у 1862. Найбольшую шкоду гораду прынеслі часы Казацкай вайны і вайны Расіі з Рэччу Паслалітай (1648—1667). Рэчыца і Рэчыцкі замак быў разбураны казакамі І. Залатарэнкі, пасля гэтага горад паступова заняпаў.
З 1793 у складзе Расіі, цэнтр павета. На пачатку XIX ст. у горадзе 316 драўляных дамоў, 2 драўляныя праваслаўныя царквы, каталіцкі кляштар і сінагога. Асноўнымі заняткамі мяшчан былі земляробства, рыбалоўства, рамесніцтва і сплаў лесу. У 1886 праз Рэчыцу прайшлі Палескія чыгункі, у 1890-я адчыненая прыстань. У 1908—1910 гг. дзейнічала запалкавая фабрыка «Днепр». У 1908 г. мела лакамабіль, працавала 79 рабочых. У 1910 г. выраблена 787 тыс. скрынак запалак.
З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Рэчыца занята польскімі войскамі.
6-9 мая 1920 горад з рукаў бальшавікоў адбіла польскае войска — Палеская Група пад кіраўніцтвам ген. Уладзіслава Сікорскага, аднак ужо ў чэрвені 1920 горад наноў занялі бальшавікі[3]. У 1919—1926 у Гомельскай губерніі РСФСР, з 1926 у БССР, цэнтр раёна, у 1926—1927 — акругі.
18 лістапада 1943 года ў ходзе Гомельска-Рэчыцкай наступальнай аперацыі горад быў вызвалены сіламі Беларускага фронту.
пач. ст. | 1825 | 1863 | 1871 | 1872 | 1873 | 1877 | 1887 | 1888 | 1889 | 1890 | 1892 | 1893 | 1894 | 1897 | 1898 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1770 | 2440 | 4596 | 4341 | 4698 | 5074 | 6429 | 6980 | 7103 | 7245 | 7511 | 8373 | 8605 | 8602 | 9280 | 9818 |
У XX стагоддзі:
1900 | 1901 | 1903 | 1904 | 1905 | 1906 | 1907 | 1908 | 1909 | 1910 | 1911 | 1912 | 1913 | 1923 | 1926 | 1930 | 1934 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
10054 | 10313 | 10889 | 11095 | 11259 | 11423 | 11645 | 11805 | 12027 | 12187 | 12341 | 12511 | 12677 | 14954 | 16487 | 20874 | 21500 | 29796 | 30602 | 48393 | 60327 | 69427 |
2005 | 2006 | 2007 | 2009 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
65500 | 65400 | 65300 | 64731[4] | 65091 | 65289 | 65367 | 65624 | 66172[5] | 66009[1] | 65940 | 65873 |
У 1964 годзе ў ваколіцах Рэчыцы была знойдзена нафта, што паклала пачатак развіццю нафтаздабыўнай прамысловасці ў Беларусі. У 1998 годзе была здабыта 100-мільённая тона нафты. Дзеля перапрацоўкі нафтавага газу быў пабудаваны Беларускі газаперапрацоўчы завод. На тэрыторыі Рэчыцкага раёна дзейнічаюць 15 з 21 структурнага аддзялення РУП ПА «Беларуснафта». У Рэчыцы прадпрыемствы нафтаздабываючай і газаперапрацоўчай, ААТ «Рэчыцкі метызны завод», хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, лёгкай, харчовай прамысловасці. Гасцініцы: «Рытм», ААТ «Рэчыцадрэў» і жыллёва-камунальнай гаспадаркі. Санаторый-прафілакторый ААТ «Рэчыцадрэў».
Шэраговая забудова XIX—1-й паловы XX стст.
Успенскі сабор (1842), вул. Савецкая, 29 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000672шыфр 313Г000672
Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (1903), вул. Савецкая, 31 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000673шыфр 313Г000673
Свята-Пакроўская царква (1970—1980-я гг.)
Гарадзішча старажытнага горада ( (/X “X”) — XIV стагоддзі) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313В000674шыфр 313В000674
Будынак (канец ХІХ — пачатак XX стагоддзя), вул. Набярэжная, 11 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000666шыфр 313Г000666
Будынак паштова-тэлеграфнай канторы (канец ХІХ стагоддзя), вул. Савецкая, 34 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000667шыфр 313Г000667
Будынак (1939), вул. Савецкая, 56 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000668шыфр 313Г000668
Помнік Доўнар-Запольскаму
Брацкія могілкі (1943—1944), вул. Савецкая, у скверы — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000671шыфр 313Д000671
Брацкая магіла (1941—1944), вул. Луначарскага — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000664шыфр 313Д000664
Брацкая магіла (1941—1944), вул. Сыдзько — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000665шыфр 313Д000665
Брацкая магіла (1919), вул. Савецкая — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000669шыфр 313Д000669
Брацкая магіла (1941—1944), вул. Савецкая, у парку — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000670шыфр 313Д000670
На гарадскіх землях, якія ў мінулым былі заняты дамініканскім манастыром, цяпер размешчаны парк. Разам з цэнтральным скверам, азелянёным замчышчам — былой крэпасцю з рэшткамі валоў і прыбярэжнай паласой — яны ствараюць жывапісную зону адпачынку. Традыцыйныя рысы планіроўкі цэнтра горада, «абапіраючагася» на раку Днепр, замацаваны сучаснай горадабудаўнічай практыкай.
Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Рэчыцы
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Рэчыца
Геаграфічныя звесткі па тэме Рэчыца на OpenStreetMap
(руск.) Афіцыйны сайт горада Рэчыца
(руск.) Рэчыца на тапаграфічнай карце