wd wp Пошук:
    ⬜

    Аўстрыя

    А́ўстрыя (ням.: Österreich [ˈøːstɐˌʁaɪç]), Рэспу́бліка А́ўстрыя (ням.: Republik Österreich) — дзяржава ў цэнтры Еўропы. Назва краіны паходзіць ад старажытнанямецкага Ostarrichi — «ўсходняя краіна». На поўначы мяжуе з Чэхіяй, на паўночным усходзе — са Славакіяй, на ўсходзе — з Венгрыяй, на поўдні — са Славеніяй і Італіяй, на захадзе — з Ліхтэнштэйнам, Швейцарыяй і Германіяй.

    Этымалогія назвы

    Асноўны артыкул: Назва Аўстрыі Назва краіны паходзіць ад старажытнанямецкага Ostarrichi — «усходняя краіна». Назва «Аўстрыя» ўпершыню згадваецца ў дакуменце ад 1 лістапада 996 года.

    Чырвоны колер дзвюх палос на сцягу сімвалізуе кроў патрыётаў, пралітую ў барацьбе за свабоду і незалежнасць Аўстрыйскай Рэспублікі. Белы колер — сімвал ракі Дунай, бягучай з захаду на ўсход.

    Аўстрыйскі сцяг з’яўляецца адным з самых старажытных дзяржаўных знакаў у свеце. Паводле падання, у 1191 годзе, падчас адной з бітваў трэцяга крыжовага паходу, бялюткая кашуля Леапольда V цалкам была ўся запырскана крывёю. Калі ж герцаг зняў з сябе шырокі пояс, на кашулі ўтварылася белая паласа. Спалучэнне гэтых колераў стала яго сцягам, а ў будучыні сцягам Аўстрыі.

    У гонар Аўстрыі названы астэроід (136) Аўстрыя[1], адкрыты 18 сакавіка 1874 года аўстрыйскім астраномам Іаганам Палізай ў Аўстра-Венгерскай марской абсерваторыі ў Пуле.

    Дзяржаўны лад

    Будынак парламента ў Вене

    Аўстрыя — федэратыўная дзяржава, аб’ядноўвае дзевяць самастойных земляў. Дзеючая канстытуцыя была прынята ў 1920 годзе і ў другі раз уведзена ў 1945 годзе.

    Кіраўніком дзяржавы з’яўляецца Федэральны прэзідэнт, абіраецца на 6 гадоў. Урад узначальвае Федэральны канцлер. Члены ўрада прызначаюцца прэзідэнтам.

    Парламент Аўстрыі — двухпалатны Федэральны сход (Bundesversammlung), які складаецца з Федэральнага савета і Нацыянальнага савета.

    Федэральны савет — Бундэсрат (64 месцы). Дэпутаты выбіраюцца ландтагамі — парламентамі зямель. Землі прадстаўлены рознай колькасцю дэпутатаў (ад 3 да 12) у залежнасці ад колькасці насельніцтва. Тэрмін паўнамоцтваў дэпутата бундэсраце — 4 ці 6 гадоў у залежнасці ад тэрміну паўнамоцтваў абраў іх ландтага.

    Нацыянальны савет — Нацыянальрат (183 месцы). Дэпутаты абіраюцца па прапарцыйна-спісачнай сістэме. Тэрмін паўнамоцтваў — 5 гадоў.

    Канстытуцыйны суд Аўстрыі — першы ў свеце асобны канстытуцыйны суд (1920). Фарміруецца прэзідэнтам па прадстаўленні ўрада і абедзвюх палат. Мае таксама паўнамоцтвы вырашаць спрэчку паміж землямі (або землямі і федэральным цэнтрам), а таксама выносіць імпічмент вышэйшым службовым асобам.

    Гісторыя

    Асноўны артыкул: Гісторыя Аўстрыі

    Землі сучаснай Аўстрыі былі адваяваны рымлянамі ў кельтаў у 15 годзе да н.э.

    У 788 годзе тэрыторыя была ўключана ў імперыю Карла Вялікага.

    Назву «Аўстрыя» ўпершыню згадваецца ў дакуменце ад 1 лістапада 996.

    Дом Габсбургаў, з праўленнем якога звязаны росквіт Аўстрыйскага дзяржавы, прыйшоў да ўлады ў XIV стагоддзі, а з 1438 па 1806 гады эрцгерцагі аўстрыйскія насілі тытул імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі.

    З 1156 года Аўстрыя — герцагства, з 1453 — эрцгерцагства, з 1804 — імперыя Габсбургаў, у 1867—1918 гг. — Аўстра-Венгрыя (дуалістычная — двуадзіная манархія).

    Аўстрыйская Рэспубліка ўтварылася ў лістападзе 1918 года пасля распаду Аўстра-Венгерскай манархіі.

    У 1938 адбылося яе гвалтоўнае, але разам з тым мірнае далучэнне да нацысцкай Германіі (аншлюс).

    Пасля Другой сусветнай вайны Аўстрыя часова страціла незалежнасць, будучы падзеленай на чатыры акупацыйныя зоны паміж Францыяй, ЗША, Вялікабрытаніяй і СССР.

    Перамовы аб аднаўленні незалежнасці пачаліся ў 1947, але толькі ў 1955 Аўстрыя зноў стала цалкам незалежнай дзяржавай па Дзяржаўнай дамове ад 15 мая 1955. У кастрычніку таго ж года прыняты закон аб пастаянным нейтралітэце Аўстрыі.

    Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

    Асноўны артыкул: Адміністрацыйны падзел Аўстрыі Аўстрыя складаецца з 9 федэральных земляў: (Бургенланд, Карынтыя, Ніжняя Аўстрыя, Верхняя Аўстрыя, Зальцбург, Штырыя, Ціроль, Форарльберг) і горад Вена. Землі падзяляюцца на 80 раёнаў, якія складаюцца з 2100 абшчын.

    Геаграфія

    Асноўны артыкул: Геаграфія Аўстрыі Дзяржава ў Цэнтральнай Еўропе. Плошча краіны 83 871 км². Аўстрыя — пераважна горная краіна (на 70 %): сярэдняя вышыня над узроўнем мора складае каля 900 м. Большую частку Аўстрыі занімаюць усходнія Альпы, якія ў сваю чаргу падзяляюцца на Альпы Паўночнага Ціроля і Зальцбургскія Альпы на поўначы; Цылертальскія і Карнійскія Альпы на поўдні. Вышэйшы пункт — гара Гросглокнер (3797 метраў), на ёй знаходзіцца і адзін з найбуйнейшых у Еўропе ледавікоў — Пастэрцэ. Азёры: Нойзідлер, Мільштэтэр-Зэ.

    Насельніцтва

    Асноўны артыкул: Насельніцтва Аўстрыі Насельніцтва — 8,151 млн чалавек. Згодна з перапісам 2006 г., найбуйнейшая этнічная група — нямецкамоўныя аўстрыйцы — складаюць 88,6 % насельніцтва краіны. Асноўная афіцыйны мова — нямецкая. Размоўная і афіцыйная мова аўстрыйцаў істотна адрозніваецца ад афіцыйнай нямецкай мовы Германіі (Гл. Нямецкая мова ў Аўстрыі). Гутарковыя аўстрыйскія дыялекты блізкія да баварскга дыялекту Германіі і да нямецкай мовы Швейцарыі.

    Рэлігія

    Згодна з перапісам 2001 г., 73,6 % аўстрыйцаў — каталікі, 4,7 % — лютэране, 6,5 % насельніцтва ставіцца да іншых рэлігійных канфесій (іслам — 4,2 %, праваслаўная царква — 2,2 %, іўдаізм — 0, 1 %; усяго зарэгістравана 12 канфесій, у тым ліку 3 тыс. сікхаў (2009) [6]), 12 % насельніцтва не адносяць сябе ні да адной з канфесій (у 1991 такіх было толькі 8,6 %).

    Рэлігійныя арганізацыі

    Найбуйнейшая рэлігійная арганізацыя Аўстрыі — Рымска-каталіцкая Царква. Дзяржава падтрымлівае царкву, у краіне існуе 1 % царкоўны падатак, які абавязаны плаціць усе грамадзяне краіны (грамадзянін вызваляецца ад выплаты падатку па пісьмовай заяве аб адмове ад каталіцтва). Рымска-каталіцкая Царква ў 2000 годзе мела 5651479 прыхільнікаў (72,1 % насельніцтва).

    Другой па колькасці з’яўляецца Евангелічная Царква Аўгсбургскага і Гельвецінскага вызнання (ЕЦАіГВ), якая аб’ядноўвае дзве аўтаномныя адна ад адной Царквы лютэран і рэфарматаў. Лютэране і рэфарматары канчаткова атрымалі права свабоднага вызнання сваіх веравучэнняў толькі ў 1781 г., а цалкам зраўняныя ў правах з каталікамі яшчэ праз стагоддзе[2].

    Каля паловы пяцідзесятнікаў Аўстрыі (17 тыс.[3]) не з’я ўляюцца грамадзянамі гэтай краіны і наведваюць эмігранцкія суполкі (у першую чаргу — румынскія, а таксама філіпінскія, бразільскія, нігерыйскія, карэйскія і інш.).

    Па ўласных дадзеных адпаведных арганізацый у Аўстрыі маюцца 299 суполак Сведак Іеговы з 33099 вернікамі, якія наведалі іх сходы ў 1999 г. (з іх ахрышчаны паводле абраду Сведак Іеговы 20577), 5000 грэка-каталікоў (2000 г.), 3889 мармонаў (2000 г.), 47 суполак адвентыстаў сёмага дня з 3596 вернікамі, 19 суполак баптыстаў з 1130 актыўнымі прыхільнікамі (2000 г.; агульная колькасць баптыстаў у 1,5-2 разы больш), 8 суполак менанітаў з 360 вернікамі.

    Навука

    Аўстрыя падарыла свету вялікую колькасць знакамітых вучоных, сярод якіх такія вядомыя розумы 19 стагоддзя, як Людвіг Больцман, Эрнст Мах, Віктар Франц Гес і Крысціян Доплер. У 1920-30-х уклад такіх вучоных як Лізэ Майтнер, Эрвін Шродзінгер і Вольфганг Паўлі стаў ключавым у развіцці атамнай фізікі і квантавай механікі.

    Акрамя фізікаў у Аўстрыі таксама нарадзіліся два найвялікшых філосафа 20 стагоддзя — Людвіг Вітгенштэйн і Карл Попер. Біёлагі Грэгар Іаган Мендэль і Конрад Лорэнц, а таксама матэматык Курт Гёдэль і канструктар Фердынанд Паршэ таксама былі аўстрыйцамі.

    Пачынаючы з вядомага сярэднявечнага вучонага Парацэльса, асноўнымі напрамкамі даследаванняў аўстрыйскіх вучоных заўсёды былі медыцына і псіхалогія. Такія выдатныя ўрачы як Тэадор Більрат, Клеменс фон Піркет і Антон Эйсельсберг былі прадстаўнікамі Венскай медыцынскай школы ў 19 стагоддзі. Таксама шырока вядомыя аўстрыйскія псіхолагі Зігмунд Фрэйд, Альфрэд Адлер, Паўль Вацлавік, Ганс Аспергер і псіхіятр Віктар Франкл.

    У развіццё Аўстрыйскай школы эканомікі, якая з’яўляецца адным з канкуруючых напрамкаў сучаснай эканамічнай тэорыі, зрабілі ўклад такія эканамісты як Іозеф Шумпетэр, Эйген фон Бём-Баверк, Людвіг фон Мізес, Фрыдрых фон Хаек.

    У цяперашні час фундаментальнымі даследваннямі займаецца Аўстрыйская акадэмія навук, заснаваная ў 1847. У яе склад уваходзяць Інстытут параўнальнага даследвання паводзінаў імя К. Лорэнца, Міжнародны інстытут прыкладнога сістэмнага аналізу і іншыя. Усяго ў Аўстрыі каля 2200 навуковых устаноў, у якіх працуе прыкладна 25 тыс. чалавек. Аўстрыя актыўна ўдзельнічае ў міжнароднай навуковай кааперацыі: на яе рахунку больш за 1000 даследчых праектаў рамачнай праграмы ЕС.

    Эканоміка

    Асноўны артыкул: Эканоміка Аўстрыі Перавагі:

    Слабыя бакі:

    Аўстрыя — развітая індустрыяльна-аграрная краіна. Яна адносіцца да ліку найбольш развітых дзяржаў Еўропы. ВУП на душу насельніцтва ў 2002 годзе склаў 24,7 тыс. еўра (у цэнах 1995 года). Гэты паказчык пастаянна расце (у 1990 годзе ён быў роўны 20,1 тыс., у 1995 — 21,4 тыс. еўра), а па бягучых цэнах і па парытэту пакупніцкай здольнасці ў 2001 годзе — 28,2 тыс. долараў ЗША (пры сярэднім па ЕС 25,5 тыс.). Тым самым Аўстрыя апярэджвала Швецыю, Вялікабрытанію, Італію, Францыю, Германію, а саступала толькі Даніі, Нідэрландам, Ірландыі і Люксембургу.

    Аб’ём ВУП у бягучых цэнах у 2010 годзе склаў 284 млрд еўра. ВУП на душу насельніцтва склаў у 2010 годзе 33,85 тыс. еўра. Вытворчасць ВУП на 1 занятага ў 2010 годзе (прадукцыйнасць працы) — 77,6 тыс. Еўра.

    Аўстрыйская эканоміка адрозніваецца параўнальна нізкім узроўнем інфляцыі (у 2002 годзе — 1,8 %) і беспрацоўя (у 2000 годзе — 3,7 % ад колькасці працаздольнага насельніцтва, у 2002 годзе — 4,3 %). Індэкс спажывецкіх цэн у 2002 годзе да 1996 годзе склаў 108,8, тады як у ЕС у цэлым — 110,8.

    Прыкладна 2,2 % ВУП вырабляецца ў сельскай і лясной гаспадарцы, 32,3 % — у прамысловасці, энергетычнай гаспадарцы і будаўніцтве, 65,5 % — у сферы паслуг, гандлі, на транспарце і ў сувязі, у банкаўскай і страхавой сістэме. Адна трэцяя частка аб’ёму прамысловай вытворчасці прыпадае на дзяржаўны сектар эканомікі[4].

    Тым не менш, у аўстрыйскай эканоміцы існуе шэраг праблем, звязаных з еўрапейскай інтэграцыяй. Асаблівы непакой выклікае аграпрамысловы сектар у сувязі з новымі ўмовамі канкурэнтнай барацьбы, якая дыктуецца краінамі адзінай Еўропы. Палітыка цэн і кватавання ЕС спрыяе балючай трансфармацыі сельскай гаспадаркі, што выклікае ўсё больш жорсткае супрацьдзеянне з боку аўстрыйскіх фермераў. У выніку курсу Аўстрыі ў рамках адзінай сельскагаспадарчай палітыкі ЕС нерэнтабельнымі апынуліся 69 % усіх сельскагаспадарчых угоддзяў.

    Агульны аб’ём назапашаных прамых замежных інвестыцый у Аўстрыі па стане на канец 2001 года ацэньваўся ў 23-24 млрд еўра. З іх каля 45 % прыпадае на ФРГ, 28 % — на іншыя краіны ЕС, 12 % — на Швейцарыю і Ліхтэнштэйн, 7 % — на ЗША і Канаду і 8 % — на іншыя краіны.

    Прыцягваючы замежныя інвестыцыі і супрацоўнічаючы з замежнымі партнёрамі, аўстрыйскія кампаніі фармуюць важнейшыя тэхналагічныя галіны, якія практычна адсутнічалі ў эканоміцы краіны (тэлекамунікацыйнае абсталяванне).

    Транспарт

    Арльбергскі тунэль

    Транспартная сістэма Аўстрыі выдатна развіта і эфектыўная.

    Аўстрыя з’яўляецца адной з найбольш развітых чыгуначных дзяржаў Еўропы. Працягласць чыгунак складае звыш 6000 км. Аўстрыйская федэральная чыгунка па праве ганарыцца бездакорнай выразнасцю і дакладнасцю руху цягнікоў.

    Сетка Bundesbus (сетка дзяржаўных аўтобусаў) нічым не горш чыгуначнай сеткі і часта выкарыстоўваецца для здзяйснення невялікіх паездак паміж населенымі пунктамі і выездаў на прыроду. Да некаторых лыжных курортаў у Ціролі і Форарльбергу можна дабрацца толькі на аўтобусе ці машыне.

    Кампаніі па арэндзе машын маюць філіялы ва ўсіх буйных гарадах краіны. Мясцовыя дарогі знаходзяцца ў выдатным стане, але на горных дарогах неабходна выконваць асцярожнасць. Рух у Аўстрыі правабаковы.

    У некалькіх буйных аўстрыйскіх гарадах існуе трамвайны транспарт: у Вене, Гмундзене, Граце, Інсбруку, Лінцы. Трамвайная сістэма, якая існавала ў Зальцбургу, зачынена.

    На 160-ці чыгуначных станцыях можна ўзяць напракат ровар і вярнуць яго ў офіс пракату на іншай станцыі. У Аўстрыі шмат веласіпедных маршрутаў, у прыватнасці, многія з іх ідуць уздоўж ракі Дунай і з Шварцвальда ў Германіі да Вены.

    Горнымі відамі транспарту з’яўляюцца: фунікулёры, лыжныя ліфты, лінныя дарогі і лінныя пад’ёмнікі.

    Турызм

    Асноўны артыкул: Турызм у Аўстрыі Аўстрыю адносяць да Альпійскага турысцкага раёна заходнееўрапейскай зоны Еўрапейскага рэгіёну. Аўстрыя — краіна традыцыйнага зімовага турызму. Сёння для Аўстрыі турызм з’яўляецца асноўнай крыніцай прыбытку, пакрывае традыцыйна адмоўнае гандлёвае сальда. У гэтай галіне працуюць 70 тыс. сярэдніх і дробных турысцкіх прадпрыемстваў (гасцініцы, рэстараны, курортна-лячэбныя ўстановы, басейны і пляжы) занята 350 тыс. чал. Па ўдзельнай вазе валавых паступленняў ад турызму ў ВУП (больш за 6 %) Аўстрыя займае адно з вядучых месцаў у свеце, а па даходах ад турысцкага сектара эканомік малых краін Еўропы трывала ўтрымлівае лідзіруючыя пазіцыі[5].

    У Аўстрыі даўно сфарміравана і наладжана сістэма абслугоўвання турыстаў. Многія мястэчкі і вёскі, такія як Бад-Гастайн, Мілштат, Ішгль, Санкт-Антон-ам-Арльберг і Майрхофен ператварыліся ў найбуйнейшыя еўрапейскія курорты, а былыя сельскія жыхары займаюцца гатэльным бізнесам.

    Узброеныя сілы

    Асноўны артыкул: Узброеныя сілы Аўстрыі Узброеныя сілы Аўстрыі — Аўстрыйскае федэральнае войска (Österreichisches Bundesheer), складаецца з сухапутных сіл (уласна Аўстрыйскае федэральнае войска) і Аўстрыйскіх паветраных сіл (Östereichische Luftstreitkräfte). Агульная колькасць узброеных сіл каля 49 тыс. чалавек (2004), складаюцца з сухапутных войскаў і ВПС. Узброеныя сілы ўзначальвае генеральны інспектар, які падпарадкоўваецца міністру нацыянальнай абароны (грамадзянская асоба, прадстаўнік кіруючай партыі). У ваенны час прэзідэнт становіцца вярхоўным галоўнакамандуючым. У краіне 9 ваенных акругаў, тэрытарыяльна супадальных з адміністрацыйным дзяленнем. Камплектаванне ўзброеных сіл ажыццяўляецца на аснове закона аб усеагульнай вайсковай павіннасці і па найму. Прызыўны ўзрост — 18 гадоў, па найму — 16. Працягласць тэрміновай службы з 2007 года — 6 месяцаў, пасля якой ваеннаабавязаныя да 50-гадовага ўзросту прыцягваюцца для ўдзелу ў ваенных вучэннях па плане Міністэрства абароны (не больш за 60 сутак). Агульная колькасць ваеннаабавязаных, прыдатных да ваеннай службы — 1,9 млн чалавек (2004).

    На ўзбраенні: танкі Leopard 2, транспартная авіяцыя — C-130 Hercules, шрубалёты UH-60 Black Hawk, шматмэтавыя знішчальнікі Eurofighter Typhoon.

    Выдаткі на абарону каля (2005) 1,5 млрд USD (0,9 % ад ВУП).

    Беларуска-аўстрыйскія адносіны

    Дыпламатычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Аўстрыйскай Рэспублікай устаноўлены ў лютым 1992 года. З 1993 года ў Аўстрыі функцыянуе Пасольства Беларусі.

    У рамках двухбаковага палітычнага дыялогу праводзяцца кансультацыі на розных узроўнях паміж знешнепалітычнымі ведамствамі Рэспублікі Беларусь і Аўстрыйскай Рэспублікі. Створана Беларуска-Аўстрыйская камісія па гандлёва-эканамічным супрацоўніцтве.

    З 2006 года ў Аўстрыі дзейнічае грамадская арганізацыя «Аўстрыйска-Беларускае таварыства», якое з’яўляецца членам Аўстрыйскага аб’яднання таварыстваў дружбы з замежнымі краінамі.

    Бакамі сфарміравана дагаворна-прававая база беларуска-аўстрыйскіх адносін, якая ўключае 13 дагавароў. У рамках развіцця рэгіянальных сувязяў падпісана пагадненне аб супрацоўніцтве паміж Мінскай вобласцю і федэральнай зямлёй Карынція. Актыўна ўзаемадзейнічаюць Гомельская вобласць і федэральная зямля Форарльберг. Аўстрыйскі горад Штокераў з’яўляецца пабрацімам Баранавічаў.

    У 2013 годзе аб’ём тавараабароту паміж Беларуссю і Аўстрыяй ўпершыню ў гісторыі двухбаковых адносін дасягнуў 374,5 млн долараў ЗША (128,6 % да 2012 года), аб’ём беларускага экспарту склаў 28,8 млн долараў (142,6 %), імпарту — 345,7 млн.долараў (127,5 %).

    23-25 студзеня 2014 года былы прэзідэнт Аўстрыйскай акадэміі навук Г.Манг наведаў г. Мінск для ўдзелу ва ўрачыстых мерапрыемствах, прымеркаваных да 85-годдзя з дня заснавання Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі і да Дня беларускай навукі.

    Гл. таксама

    Літаратура

    Зноскі

    1. ↑ Schmadel, Lutz D. Dictionary of Minor Planet Names. — Fifth Revised and Enlarged Edition. — B., Heidelberg, N. Y.: Springer, 2003. — P. 27. — ISBN 3-540-00238-3.
    2. ↑ Религия Австрии Архівавана 21 верасня 2007.
    3. ↑ Austria // New International Dictionary of Pentecostal and Charismatic Movements, The / Stanley M. Burgess, Eduard M. Van Der Maas. — Grand Rapids, Michigan: Zondervan; Exp Rev edition, 2002. — С. 29. — 1328 с. — ISBN 0310224810.
    4. ↑ Экономика Австрии: общие сведения Архівавана 21 верасня 2007.
    5. ↑ Общая характеристика туризма в Австрии
    Тэмы гэтай старонкі (10):
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без нумароў старонак
    Аўстрыя
    Дзяржавы паводле алфавіта
    Краіны Еўрапейскага Саюза
    Вікіпедыя:Істотныя артыкулы
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без назвы артыкула
    Краіны, якія не маюць выхаду да мора
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без аўтара
    Вікіпедыя:Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай