Беспілотная індустрыя Беларусі прадстаўлена шэрагам прадпрыемстваў, якія займаюцца распрацоўкай і выпускам беспілотных апаратаў і транспартных сродкаў. Беспілотнікі ў краіне выкарыстоўваюцца як у грамадзянскай, так і ваеннай сферах.
На 2018 год у Беларусі распрацоўкай уласных мадэляў дронаў займаліся больш за дзесяць прадпрыемстваў і інстытутаў. Кожнае сілавая і грамадзянская ўстанова імкнецца адпавядаць сучасным стандартам і праводзіць актыўную мадэрнізацыю. Менавіта ўнутраны рынак стаў асноўным для беларускай беспілотнай індустрыі[1]. Некаторая прадукцыя ідзе на экспарт. Павышаную цікавасць да беларускіх мадэляў дронаў праяўляюць шэраг краін Персідскага заліву, Азіяцка-Ціхаакіянскага рэгіёну, СНД, Сярэдняй Азіі, Афрыкі[2]. Спецыялісты з Беларусі нават прыцягваліся да стварэнне расійскага беспілотнага верталёта БАС-200[3].
Палітыка максімальнай апоры на ўласныя прамысловыя магчымасці разам з адкрытасцю да супрацоўніцтва з замежнымі кампаніямі і арыентацыяй на інтэнсіфікацыю работ па перспектыўных напрамках, у ліку якіх знаходзяцца і сістэмы БЛА, прывяло да павелічэння колькасці і магчымасцяў айчынных распрацовак. Галоўны рэдактар выдання «Беспилотная авиация» Дзяніс Фядуцінаў адзначаў, што ў гэтай сферы спатрэбіліся напрацоўкі, якія былі ў мясцовых кампаній прамысловасці ў галіне мікраэлектронікі, радыёэлектронікі і оптыка-электронных сістэм[4].
Гісторыя беспілотных лятальных апаратаў беларускай вытворчасці пачалася ў 1996 годзе, калі малады інжынер Уладзімір Чудакоў заснаваў канструктарскае бюро «Індэла» (у будучыні прадпрыемства будзе перайменавана ў «Беспілотныя верталёты»). Кампанія, пачаўшы са стварэнне бартавой апаратуры і наземнай станцыі кіравання (НСК) дронамі для патрэб беларускай арміі, ужо ў 2002-м прадставіла беспілотнік «Індэла Вінтакрыл». Да 2007 года бюро стварыла яшчэ чатыры апарата[5].
У гэты час да распрацоўкі беспілотнікаў сталі падлучацца дзяржструктуры і прадпрыемствы. У 2008 годзе канструктар Юрый Яцына разам з трыма аднадумцамі прапанаваў кіраўніцтву Нацыянальнай акадэміі навук стварыць невялікі навукова-тэхнічных сектар пры Фізіка-тэхнічным інстытуце. Разам са спецыялістамі Ваеннай акадэміі за год быў створаны першы лятаючы ўзор. У далейшым пры актыўнай падтрымцы Прэзідэнта і Нацыянальнай акадэміі навук гэты сектар пачаў імкліва развівацца, а пазней вырас у Навукова-вытворчы цэнтр шматфункцыянальных беспілотных комплексаў[2].
Летам 2009 года пад Мінскам праведзены лётныя выпрабаванні беспілотніка «Стрыж», які апынуўся не вельмі ўдалым узорам. Каманда Яцына ўлічыла ўсе недахопы, таму ўзнік праект «Маскіт», які быў палепшанай версіяй першага дрона. У наступным годзе на расійскім палігоне пачалося тэсціравання новага апарата, вядомага як «Бусел». Пазней з’явілася цэлая лінейка шматфункцыянальных БЛА дадзенага тыпу, якія адносяцца да класа малых беспілотнікаў. Праз тры гады «Бусел» паступіў у продаж[2].
Дастаткова сур’ёзныя напрацоўкі ў галіне стварэння БПЛА з’явіліся і ў Ваеннай акадэміі Рэспублікі Беларусь, партнёрамі якой у вырабе ўзораў апаратаў выступілі навукова-тэхнічны цэнтр «ЛЭМТ» (пытанні мэтавай нагрузкі) і прадпрыемства «НТЛаб-ІС» (навігацыйныя сістэмы)[6].
Галоўным зборачным пунктам для многіх дронам Беларусі стаў 558-ы авіярамонтны завод у горадзе Баранавічы[7]. Усё пачалося ў пачатку 2010-х, калі прадпрыемства ў кааперацыі з «АГАТ — сістэмы кіравання» і «Індэл» далучылася да праекту «Грыф-1».
Большасць мадэляў, якія выпускаюцца тут, прымяняюцца для патрулявання і разведкі мясцовасці, радыяцыйнай разведкі, пастаноўкі радыёэлектронных перашкод і іншых мэтаў[7].
Айчынныя апараты пачалі выкарыстоўваць Пагранічны камітэт, МУС, МНС, гідраметэацэнтр, Дзяржаўтаінспекцыя і армія. Асноўнымі заказчыкамі беспілотнікаў выступалі ратавальнікі і міліцыя[1]. Ва Узброеных сілах краіны асноўную частку апаратаў атрымаў 927-ы цэнтр падрыхтоўкі і ўжывання беспілотных авіяцыйных комплексаў[8].
Асаблівасцю развіцця беларускіх БПЛА была адсутнасць устаноў для падрыхтоўкі неабходных спецыялістаў-распрацоўшчыкаў, што шмат у чым ўскладняла і тармазіла працэс, прыводзіла да розных складанасцяў і памылак. Аб гэтым моманце згадаў намеснік дырэктара 558-га АРЗ па развіццю Аляксандр Верабей у інтэрв’ю Onliner[7].
![]() |
...у Беларусі, у адрозненне ад Расіі або Украіны, не было і няма авіяцыйнай канструктарскай школы. У СССР існавала размеркаванне па напрамках вытворчасці, і Беларусь не атрымала авіяцыйнага развіцця: не было ніводнай навучальнай установы, якая рыхтавала б кадры для гэтай галіны — Акадэмія авіяцыі потым ужо з’явілася. Да таго ж канструктараў у ёй не рыхтуюць.
Я пачаў ездзіць і знаёміцца з расійскімі канструктарскімі бюро, якія праектуюць лятальныя апараты. Напрыклад: канструктарскае бюро аднаго з прадпрыемстваў, працуе 15 чалавек. З іх 14 скончыла Маскоўскі авіяцыйны інстытут — гэта пра нешта ды кажа. А ў нас, калі браць нашых канструктараў, практычна ўсе скончылі тэхнічныя ВНУ, якія ніяк не звязаныя з авіяцыяй. Я ні ў якім разе не кажу, што гэта дрэнныя спецыялісты, але вопыту праектавання лятальных апаратаў у іх не было. Таму ў нас не зусім гладка і хутка ўсё атрымалася. |
![]() |
Мадэль | Стваральнiкi | Тып | Гісторыя |
---|---|---|---|
Індэла Вінтакрыл | КБ «Індэла» | беспілотны верталёт | 2002 — першы ўзор; 2005 — удзел у выставе «Макс-2005» у Жукоўскім (Маскоўская вобласць). |
Рэвалюцыя | КБ «Індэла» | лабараторны беспілотны верталёт | створаны да 2007 |
Легіён | КБ «Індэла» | лабараторны беспілотны верталёт | створаны да 2007 |
Індэла ФільмКам | КБ «Індэла» | здымачны беспілотны верталёт | створаны да 2007 |
ХайСкай | КБ «Індэла» | здымачны беспілотны верталёт | створаны да 2007 |
Пацёмкін | КБ «Індэла» | лабараторны беспілотны самалёт | створаны ў канцы 2000-х |
Індэла Страла | КБ «Індэла» | паветраная мішэнь | створаны ў канцы 2000-х |
Індэла Буравеснік | КБ «Індэла» | паветраная мішэнь | створаны ў канцы 2000-х |
Індэла-6 (6М) | КБ «Індэла» | разведвальны беспілотны самалёт | першы палёт у 2008 |
Індэла-9 (9М) | КБ «Індэла» | разведвальны беспілотны самалёт | першы палёт у 2008 |
Індэла Беркут | КБ «Індэла» | паветраная мішэнь | першы палёт у 2009 |
Стрыж | Фізіка-тэхнічны інстытут НАН Беларусі | разведвальны беспілотны самалёт | першы палёт у 2009 |
Стэрх-БМ | Мінскі авіярамонтны завод | разведвальны беспілотны самалёт | 2009 — першы прататып; 2012 — цалкам гадовы ўзор |
Бусел (М, МБ2, М40, М50) | Фізіка-тэхнічны інстытут НАН Беларусі | разведвальны беспілотны самалёт | першы палёт у 2010/2011 |
Чыбіс | «Белспецзнештэхніка» «Сістэмтронікс» | разведвальны беспілотны самалёт | прэзентаваны на выставе «MILEX—2011» |
Грыф-1 | КБ «Індэла» (асноўная распрацоўка) ААТ «Агат — сістэмы кіравання» (элементы інтэграцыі і комплексу) 558-ы авіяцыйны рамонтны завод (выпуск) | тактычны разведвальны беспілотны самалёт | першы палёт у 2012 |
Маскіт | Навукова-вытворчы цэнтр шматфункцыянальных беспілотных комплексаў НАН РБ, Hydromania Ваенная акадэміяй РБ | разведвальны беспілотны самалёт | створаны ў пачатку 2010-х |
Індэла Ай Скай | КБ «Індэла» | здымачны беспілотны верталёт | створаны ў пачатку 2010-х |
Індэла Кантры | КБ «Індэла» | авіяхімічны беспілотны верталёт | створаны ў пачатку 2010-х |
Індэла Скай Лэб | КБ «Індэла» | выпрабавальны беспілотны верталёт | створаны ў пачатку 2010-х |
Індэла Інскай | КБ «Індэла» | разведвальны беспілотны верталёт | 2011 — першы палёт; 2013 — прэзентацыя на вучэннях «Захад-2012»; 2014 — пачатак масавай вытворчасці. |
Беркут (АГАТ) (1, 2, 3) | ААТ «АГАТ — сістэмы кіравання» | разведвальны беспілотны самалёт | першы палёт у 2013 |
Буравеснік МБ | НВЦ «Беспілотныя авіяцыйныя комплексы і тэхналогіі» Фізіка-тэхнічнага інстытута НАН Беларусі | ваенны беспілотны самалёт | першы палёт у 2016 |
Шэршань | «Аэрасістэма» | беспілотнік мультыраторнага тыпу | прадстаўлены на форуме «Армія 2016» |
Кондар (1/Т, 2/Р) | 558-ы авіяцыйны рамонтны завод | паветраная мішэнь | прэзентаваны на выставе «LIMA 2017» |
Квадра | «Дысплей» | баявы мультыкоптэр | прэзентаваны ў 2018 |
Ястраб | Навукова-вытворчы цэнтр шматфункцыянальных беспілотных комплексаў НАН Беларусі | цяжкі беспілотны самалёт | удзельнічаў у выставе «MILEX-2019» |
Хантэр | КБ «Беспілотныя верталёты» | разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт | прэзентаваны на выставе «MILEX—2021» |
Формула | ТАА «Мідывісана» | разведвальны беспілотны самалёт | ? |
У сакавіку 2017 года прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка падчас візіту на адно з прадпрыемстваў буйнога інаватара Віктара Пракапені заявіў аб неабходнасці распрацоўваць беспілотныя апрараты. Пракапеня і іншыя кіраўнікі інавацыйных кампаній казалі пра важнасць змены заканадаўства і шанцы стаць адной з першых краін, дзе беспілотны транспарт з’явіцца на дарогах. Ужо ў маі гендырэктар «Убер» П’ер Гор-Коці сустрэўся ў Мінску з прэм’ер-міністрам Андрэем Кабяковым, наведаў Парк высокіх тэхналогій (ПВТ) і падпісаў з яго дырэктарам Усеваладам Янчэўскім мемарандум аб супрацоўніцтве ў сферы БПА. Дамовіліся і аб адкрыцці ў парку цэнтра распрацовак «Убер». Як тады адзначыў Янчэўскі, гэта дасць шанец стаць адной з першых краін, дзе з’явяцца беспілотныя аўтамабілі. У лістападзе да распрацоўкі транспартных дронаў у Беларусі далучылася амерыканская кампанія «Mapbox», якая стварае платформы карт. Яна абвясціла аб адкрыцці ў Мінску свайго цэнтра даследаванняў і распрацовак на базе беларускага стартапа MapData, а таксама аб намеры стаць рэзідэнтам ПВТ. А ў сакавіку 2018 года рэзідэнт беларуска-кітайскага індустрыяльнага парка «Вялікі Камень», кампанія «Інтэлектуальнае абсталяванне», прывезла ў Беларусь для тэставання два БПА на электраматорах і прыступіла да іх выпрабаванняў[9].
Шмат у чым пачатку актыўнай дзейнасці ў напрамку грамадзянскіх аўтамабільных дронаў у Беларусі паспрыялі дэкрэт № 8 ад 21 снежня 2017 г. «Аб развіцці лічбавай эканомікі» і ўказ № 273 ад 10 ліпеня 2018 г. «Аб стымуляванні выкарыстання электрамабіляў»[9].
З тых часоў краіна запусціла некалькі праектаў у галіне беспілотнай грамадзянскай тэхнікі.
У 2010-х гадах для Беларусі, у сувязі з актывізацыяй дзейнасці НАТА на польскай тэрыторыі і стварэнню новай механізаванай дывізіі УС Польшчы непасрэдна ля межаў краіны, узрасла неабходнасць супрацьтанкавых сродкаў[12]. Следствам гэтага стала з’яўленне праектаў «Багамол» (супрацьтанкавы комплекс) і «Берсерк» (агнявы комплекс). Распрацоўка рабатызаваных комплексаў вялася групай канструктараў пад кіраўніцтвам Андрэя Анісімава ў кампаніі «Белспецзнештэхніка (БСВТ) — новыя тэхналогіі», даччыным прадпрыемстве «Белспецзнештэхнікі»[13]. У маі 2020 года гэта ж прадпрыемства прадставіла праект «Вістл» (ракетны комплекс)[14].