Юрый Анатольевіч Ры́дкін (нар. 8 красавіка 1979, Гомель, Беларуская ССР) — паэт, празаік, калажыст, даследчык бот-паэзіі (жанру «размоў з ботамі»).
З 1986 па 1996 навучаўся ў агульнаадукацыйнай школе № 3 горада Гомеля.
З 1996 па 2004 вучыўся на беларускім аддзяленні філалагічнага факультэта Гомельскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Францыска Скарыны.
6 кастрычніка 1998 года здзейсніў спробу самагубства, саскочыўшы з чыгуначнага моста ў Гомелі, у выніку чаго атрымаў траўму пазваночніка і пазбавіўся здольнасці хадзіць[1][2]. У далейшым траўмагаварэнне стане асаблівасцю творчасці Рыдкіна[sources 1].
Аўтар[3][4][5] гіперспасылачнай паэзіі, канцэпцыю, спецыфіку і метад стварэння якой адлюстраваў у маніфесце[6]. Па меркаванню Яўгены Рыц(руск.) бел., яна прадстаўляе сабой корпус эксперыментальных мультымедыйных твораў, дзе невідавочныя і асацыятыўныя выявы схаваны за клікабельным тэкстам. Гэты праект літаратурны крытык называе віртуальным помнікам няздзейсненай віртуальнай рэальнасці і пакаленню позных дзевяностых і ранніх нулявых, выгадаванаму на ідэі інтэртэксту[sources 2]. Кандыдат філалагічных навук Кацярына Абросімава[7] адзначае, што «ў гіпертэкставай паэзіі Ю. Рыдкіна прадстаўлены спасылкі на разнастайныя медыя: тэксты, фільмы і выявы розных эпох і стылей, звязаныя з вершамі аўтара на ўзроўні асацыяцый, падтэксту»[sources 3]; гэтыя вершы «цалкам ахоплены гіпертэкставай разметкай і кожны вершаблок звязаны з пэўным медыя, што стварае спецыфічную структуру»[sources 4]; «аўтарскі тэкст і інтэрнэт-рэсурсы <…> становяцца, па сутнасці, раўнапраўнымі ўдзельнікамі паэтычнай камунікацыі»[sources 5]. У англамоўным даследаванні Абросімава сумесна з Ірынай Куламіхінай[8] разбіраюць гіпертэкставыя творы Рыдкіна і ўгледжваюць у іх эстэтычныя паказчыкі, якія стасуюцца з «нулявой ступенню пісьма» — мовай, свабоднай ад знакаў ідэалогіі[sources 6]. У чэшскім даследаванні, прысвечаным медыяпаэзіі і біякібермастацтву, доктар навук Jana Kostincová[9] піша, што Юрый Рыдкін стварае мульцімадальную паэзію, выкарыстоўваючы штучны інтэлект і развіваючы інтэртэкставую гульню[sources 7]. Паэт Антон Ачыроў[10] называе Юрыя Рыдкіна дзіўным персанажам і вельмі цікавым аўтарам, які даследуе ўплыў новых тэхналогій на паэтычны тэкст[sources 8].
Стансавая лірыка паэта футуралагічнай накіраванасці.
У рамках «бот-паэзіі»[sources 9], як яе абазначыў літаратурны крытык Леў Аборын(руск.) бел., Рыдкін правёў шэраг мастацкіх дыялогаў са штучным інтэлектам віртуальнага галасавога памочніка «Аліса», сеткавага бота «Уільям Шэкспір» і іншых праграм. Сам аўтар называе свае art-размовы з ботамі — біякібермастацтвам ці бот-нон-фікшн. Яго працы прадстаўляюць сабой скрыншоты, утвораныя ў творчым онлайн-дыялогу з віртуальнымі суразмоўцамі ў рэжыме ўзаемазалежнай непрадказальнасці[11].
У Facebook паэт правёў мастацкі дыялог з COVID-19, скрыншоты гэтых fb-пастоў пад агульнай назвай «COVID-POETRY»[12] былі апублікаваны ў літаратурна-мастацкім альманаху.
Зрабіў шэраг фотакалажаў, якія былі адзначаны ўвагай фотамастака Васіля Ламакіна(руск.) бел. і тэарэтыка мастацтва Тэймура Даімі(руск.) бел.. Пры стварэнні эксперыментальных фотапрацаў аўтар выкарыстоўвае праграмы ACDSee(руск.) бел., Microsoft Paint(руск.) бел. і FaceApp(руск.) бел..
Аўтар літаратурна-крытычных артыкулаў, прысвечаных прозе Маргарыты Меклінай, Уладзіміра Папернага(руск.) бел., Аляксандра Ўланава(руск.) бел. і Вадзіма Месяца(руск.) бел., паэзіі Тані Скарынкінай, Марыі Сцяпанавай(руск.) бел., Алы Гарбуновай(руск.) бел., Ірыны Шастакоўскай(руск.) бел., Ірыны Котавай(руск.) бел., Ліды Юсупавай(руск.) бел., Віктара Лісіна(руск.) бел. і іншых пісьменнікаў.
Пераклаў на беларускую мову апавяданне Данііла Хармса(руск.) бел. «Перашкода»[13] і апавяданне Эдуарда Лімонава «Карабель пад чырвоным сцягам»[14], а таксама главу «Ultima Thule(руск.) бел.»[15] з апошняга і незавершанага рускага рамана Ўладзіміра Набокава.
Публікаваўся ў друкаваных і сеткавых выдавецтвах: «Трансліт(руск.) бел.», «Новы свет(руск.) бел.», «Сцяг(руск.) бел.», «Волга(руск.) бел.», «Цырк ”Алімп”(руск.) бел.», «Топас(руск.) бел.», «Сеткавая славеснасць(руск.) бел.», «Homo Legens(руск.) бел.», «Паўтоны(руск.) бел.», «Ф-пісьмо(руск.) бел.», «Ліterraтура(руск.) бел.», «Метачасопіс(руск.) бел.», «Textura», «Stenograme», «Sygma», «Post(non)fiction», «Дыскурс», «Кастапраўда», «Артыкуляцыя», «Новая рэальнасць», «Наша філасофія», «Постмадэрн», на сайце выдавецтва «Новы літаратурны агляд(руск.) бел.»[16][17].
Працы паэта экспаніраваліся на выставе «Паэзія любымі сродкамі», якая была прысвечана новым readymade-тэхналогіям у паэзіі, створанай пры дапамозе інтэрнэт-пошукавікоў, разнастайных аб’ектаў, газетных артыкулаў і іншага[18]. Фотаработы аўтара прадстаўлены ў віртуальных галерэях разнастайных медыяпраектаў[19][20][21][22].
Юрый Рыдкін шырока цытуецца сучаснікамі[23][24][25][26][27][28].
Літаратурны крытык Аляксей Канакоў(руск.) бел. называе Ю. Рыдкіна стваральнікам кіберзаумі[29], параўноўвае штодзённасць яго fb-публікацый з творчай плоднасцю паэта і мастака Зміцера Прыгава(руск.) бел.. Пры даследаванні працаў Рыдкіна крытык абапіраецца на тэорыю лінгвіста і семіётыка Юрыя Сцяпанава(руск.) бел. аб трохмернасці прасторы мовы і бачыць у art-дыялогах Рыдкіна з ботамі прагматыку аўтарскага жэсту, падрабязна аналізуе яго паэтычны бот-цыкл «1968-2018»[30], прысвечаны пяцідзесяцігоддзю Майскіх падзей у Францыі 1968. Рэцэнзент лічыць заўсёдны правал камунікацыі падставай для паэтычнага вымярэння Юрыя Рыдкіна, а праблематыку яго твораў — атрыманай у спадчыну ад п’ес А. П. Чэхава і вершаў Льва Рубінштэйна(руск.) бел.. На думку літаратуразнаўцы, праект Рыдкіна эстэтычна пераклікаецца з «генератыўнай паэтыкай» Жагуна(руск.) бел. і «Дорай Вей» Арсенева(руск.) бел.. Канакоў бачыць у творчасці Рыдкіна біхевіярысцкае даследаванне, аб’ектам якога стала ўся сучасная руская паэзія, а сам аўтар свядома ператварыўся ў бота рускай літаратуры дзеля дэманстрацыі ўсёй глыбіні адчужэння, якое ахапіла сучасных людзей. Крытык адзначае, што, нягледзячы на праграмныя заявы Рыдкіна аб неабходнасці эмансіпацыі машыннага, аб зліцці біялагічнага і кібернетычнага, у яго тэкстах адчуваецца нешта вельмі чалавечае[sources 10].
Літаратурны крытык Марыя Маліноўская(руск.) бел. даследуе вершы Ю. Рыдкіна і звяртае ўвагу на тое, як паэт асэнсоўвае траўмагаварэнне праз антыжыццё ў віртуальнай рэальнасці з лічбавымі чалавекападобнымі сутнасцямі. Рэцэнзент бачыць у гэтым асэнсаванні адсутнасць Іншага і зрашчэнне суб’екта з гэтай адсутнасцю. У рыдкінскай паэзіі традыцыйныя катэгорыі «Я» і «Ты» расшчэплены і не маюць ні адпраўшчыка, ні адрасата, што можа быць зразумета і як смерць, і як бессмяротнасць. Тэма смерці бачна і ў кампазіцыі тэксту, дзе яго фрагменты нібыта знішчаюць адзін другога і размешчаны не па леваму краю пачатка, а па праваму краю канца старонкі. Жыццё чалавека-бота ў паэзіі Рыдкіна быццам праходзіць праз мытарствы, недаступныя ўспрыманню жывых, і мову з гэтай пазіцыі літаратуразнаўца лічыць унікальнай[sources 11].
Паэт, літаратурны рэдактар Андрэй Фаміцкі(руск.) бел. аналізуе паэму «Софт» як тэкст, напісаны стансавымі строфамі, дзе аўтар прыдумляе электронныя неалагізмы тэхнагеннай эры і ўспрымае знаходжанне лірычнага героя (што стаў часткай праграмнага кода) у кампутарным свеце як зацьменне, як смерць. Крытык лічыць канфліктнае развіццё паэмы нестандартным, а кожную страфу ў ёй разглядае як самастойны твор пры адзінай інтанацыйнай і тэматычнай аснове яе частак. Рэцэнзент бачыць у паэме спасылкі да тэксту «Бой пры Мадабалхане» Фёдара Свароўскага(руск.) бел. і да кінафільму «Анон(руск.) бел.» Эндру Нікола(руск.) бел.. Крытык мяркуе, што сёння Рыдкін піша так, як людзі будуць размаўляць заўтра[sources 12].
У 2019 годзе на старонках часопіса «Сцяг» адбылася дыскусія, прысвечаная новаму літаратурнаму пакаленню. Літаратурны крытык Уладзімір Каркуноў(руск.) бел. аднёс Юрыя Рыдкіна да пакалення, якое нешта змяняе ў літаратуры, і адзначыў, што размовы з ботамі становяцца асновай паэтыкі Юрыя Рыдкіна. Літаратуразнаўца бачыць у гэтым спалучэнне паэзіі і матэматыкі, алгарытмічны шок ад сутыкнення жывога і запраграміраванага, спробу зрабіць паведамленне не просталінейным[sources 13].
На думку літаратурнага крытыка і літаратуразнаўцы Юліі Падлубнавай(руск.) бел., у кіберпаэме «Ботие» прысутнічае спалучэнне і спантаннае чаргаванне розных фрагментаў мовы, што ператварае выказванне аўтара ў дынамічную і драматычную з’яву як складаны і незавяршальны працэс віртуалізацыі быцця і цялеснасці ў пункце перакрыжавання дыскурсаў, у пагранічнасці[sources 14]. Крытык адзначае, што Рыдкін як медыямастак сумяшчае пасродкам сучасных тэхналогій сваю фотавыяву з разнастайнымі суб’ектамі, прадметнымі канфігурацыямі і візуальнымі цытатамі, лёгка змяняючы пол, узрост і параметры цела, раздвойваючыся, растройваючыся і разувасабляючыся, пранікаючы туды, куды фізічна трапіць немагчыма. Літаратуразнаўца ўгледжвае ў вершы «Вверх тормашками стул рогат» дасылкі да паэтыцы метарэалізму[sources 15].
Літаратурный крытык Таццяна Бонч-Асмалоўская(руск.) бел., аналізуючы «Размову з ботам», параўноўвае праграму-суразмоўцу паэта — з віртуальнай Галатэяй і бачыць у яе непрадказальных і смелых выказваннях прыкметы фемінізму, які з цягам часу павінен стаць віртуальным падмуркам для эмансіпацыі ўжо рэальных жанчын[sources 16].
Паэтэса і літаратуртрэгер (ад ням.: literaturträger — «носьбіт літаратуры», утворана па аналогіі з ням.: kulturträger — «носьбіт культуры») Галіна Рымбу(руск.) бел. лічыць «Размову з ботам» асабліва цікавай і адносіць яе да тэхнікі found poetry[sources 17].
Літаратуразнаўца, прафесар Алена Зейферт(руск.) бел. ацэньвае аповесць «Рэпрэсаваны стук» як раман-п’есу, у якой празаік шырока і глыбока прадэманстраваў сінхронныя перакрыжаванні розных вымярэнняў рэальнасці. Крытык лічыць гэтае пісьмо эксклюзіўным, дзе тое ці іншае слова прадстаўляе сабой міні-тэатр[sources 18].
Паэт і мастак Васіль Ламакін у аналізе фотакалажаў Ю. Рыдкіна зыходзіць з філасофскай працы Мішэля Фуко «Словы і рэчы(фр.) бел.» і ацэньвае дадзеныя калажы на падставе спецыфікі чалавека Адраджэння і чатырох тыпаў падабенства рэчаў свету: спадарожнічання (замыкання на самім сабе), эмуляцыі (падваення), аналогіі (адлюстравання) і сімпатыі (счаплення з самім сабой)[sources 19].
Мастак і тэарэтык мастацтва Тэймур Даімі мяркуе, што фотакалажы Ю. Рыдкіна знаходзяцца па-за межамі любога экспертнага фармату і праводзіць аналогію з калажамі Сяргея Параджанава. Даімі лічыць працы Рыдкіна лагічным вынікам яго эксперыментальных твораў у вобласці літаратуры, калі аўтар перайшоў ад вербальнага выказвання да візуальнага. Чорны фон фотакалажаў Рыдкіна для Даімі з’яўляецца прыкметай метафізічнага неспакою ў духу Караваджа. Мастацтвазнаўца бачыць у іх эклектычны прыём, ніяк не звязаны з постмадэрнізмам[sources 20].
Публікацыя Юрыя Рыдкіна «Паміж жывым і штучным. Зліццё лічбавых тэхналогій з чалавекам, пісьменнікам і літаратурай» прызнана прафесіяналамі «Часопіснай залы(руск.) бел.» лепшай у жніўні 2021 года[31].
Крыніцы
![]() |
Юрый Анатольевіч Рыдкін на Вікісховішчы |
---|