wd wp Пошук:
    ⬜

    Беларусь ва ўварванні Расіі ва Украіну

    Асноўныя артыкулы: Уварванне Расіі ва Украіну (2022), Беларусь і канфлікт на ўсходзе Украіны і Беларусь і ўзброеныя канфлікты

    Карта ваеннай актыўнасці на тэрыторыі Беларусі ў час расійскага ўварвання ва Украіну

    Беларусь ва ўварванні Расіі ва Украіну — удзел рэжыму Лукашэнкі ў расійскім уварванні ва Украіну, што ўцягвае Беларусь у канфлікт як аднаго з агрэсараў паводле міжнароднага права.

    Пасля працяглага нарошчвання ваеннай моцы Расія пачала ўварванне ва Украіну 24 лютага 2022 года, кампанія пачалася прызнаннем так званых Данецкай Народнай Рэспублікі і Луганскай Народнай Рэспублікі на тэрыторыі асобных раёнаў Данецкай і Луганскай абласцей на ўсходзе Украіны і ўводу Узброеных сіл Расіі на гэтыя тэрыторыі Украіны. Адначасова пачалося і наступленне расійскіх войскаў на Украіну з беларускай тэрыторыі, якое ўзмацнялася і пашыралася ў наступныя дні.

    Паводле рэжыму Лукашэнкі, яго роля абмяжоўваецца прадастаўленнем тэрыторыі Беларусі для дзеянняў Узброеных сіл Расіі. Асобныя ўкраінскія дзеячы заяўлялі пра непасрэдны ўдзел Узброеных сіл Беларусі ў баявых дзеяннях. Аднак ваенныя ведамствы Беларусі, ЗША, Расіі і Украіны станам на 4 сакавіка гэту інфармацыю не пацвярджалі. Садзейнічанне расійскаму ўварванню выклікала пратэсты ў Беларусі, асуджальную заяву Святланы Ціханоўскай, міжнародную рэакцыю і супрацьдзеянне.

    Прававая ацэнка

    Паводле Рэзалюцыі Генеральнай Асамблеі ААН 3314 (XXIX) «Вызначэнне агрэсіі» (14 снежня 1974 года):

    Артыкул 3. Кожнае з наступных дзеянняў <…> будзе кваліфікавацца як акт агрэсіі: <…> f) дзеянні дзяржавы, якая дазваляе, каб яе тэрыторыя, якую яна дала ў распараджэнне іншай дзяржавы, выкарыстоўвалася гэтай іншай дзяржавай для здзяйснення акта агрэсіі супраць трэцяй дзяржавы.

    Дагавор аб сяброўстве, добрасуседстве і супрацоўніцтве паміж Рэспублікай Беларусь і Украінай, падпісаны ў Мінску 17 ліпеня 1995 года (ратыфікаваны Пастановай Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь ад 25 красавіка 1996 года № 225-ХIII):

    Артыкул 3. Кожны з Высокіх Дагаворных Бакоў абавязуецца ўстрымлівацца ад удзелу або падтрымкі якіх бы то ні было дзеянняў, накіраваных супраць іншага Высокага Дагаворнага Боку, і не дапускаць, каб яго тэрыторыя была выкарыстана на шкоду інтарэсам бяспекі іншага Высокага Дагаворнага Боку.

    Пазіцыя рэжыму Лукашэнкі

    Аляксандр Лукашэнка заявіў, што напад Расіі на Украіну быў неабходны, назваў гэта «прэвентыўным ударам». У адваротным выпадку, паводле яго, Украіна б напала на Беларусь: «Не зрабілі б гэта за суткі да гэтага, паверце, праз некалькі дзён мы б зазналі гора з большымі стратамі. Яшчэ раз гавару, яны не толькі па Данбасе рыхтаваліся нанесці ўдар — яны выстраілі пазіцыі для нанясення ўдару па Беларусі»[1].

    31 сакавіка Лукашэнка заявіў, што масавыя пратэсты супраць фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў 2020 года ў Беларусі падрыхтаваў «Захад» з мэтай перашкодзіць расійскаму нападу на Украіну: «Было жаданне адрэзаць тут і правесці чырвоную рысу для Расіі. Украіна ўжо там была, Беларусь трэба было побач паставіць. І ўжо аперацыю немагчыма было б правесці, калі дзве рэспублікі былі б падмятыя пад іх»[2].

    1 красавіка 2022 года прэс-служба Уладзіміра Пуціна паведаміла, што Аляксандр Лукашэнка ў тэлефоннай размове падтрымаў дзеянні Расіі ў вайне супраць Украіны[3].

    Уцягнутасць тэрыторыі Беларусі

    Раніцай 24 лютага 34 расійскія ударныя верталёты Ка-52 і за імі 18 штурмавых варталётаў Мі-8 з каля 300 дэсантнікамі вылецелі з беларускай паветрай прасторы для атакі і захопу аэрадрома каля Гастомэля паўночней Кіева[4]. Адначасова з беларускай тэрыторыі і паветранай прасторы абстраляна і атакавана ўкраінская тэрыторыя, у т.л. пункты пропуску «Вільча»[5], «Славуціч»[6], «Новыя Ярылавічы», «Сэнькіўка» і там завязаліся баі. Праз «Вільчу», пост «Чарнобыль» (аўтадарога P35-P56), «Новыя Ярылавічы» і «Сэнькіўку»[7] пачалося расійскае наземнае ўварванне. Перад «Славуцічам» украінскія ўзброеныя сілы падарвалі на сваёй тэрыторыі частку моста цераз Дняпро і тут уварванне было немагчымым. З Беларусі праз «Новыя Ярылавічы» і «Сэнікіўку» расійскія войскі наступалі ў кірунку Чарнігава з планамі хуткага яго захопу і далейшага выхаду да ўсходніх прадмесцяў Кіева, а праз «Вільчу» і пост «Чарнобыль» бязлюднай зонай адчужэння Чарнобыльскай АЭС проста на Кіеў, 24 лютага захапілі Чарнобыльскую АЭС[8] і 25 лютага выйшлі да паўночных кіеўскіх прадмесцяў. Наступнымі днямі пасля 24 лютага з беларускай тэрыторыі і паветранай прасторы адбываліся абстрэлы прымежнай ўкраінскай тэрыторыі зброяй розных сістэм і калібраў[9].

    Расійскі Іл-76 з дэсантам, які планавалі да высадкі на аэрадром каля Гастомеля, але не здолелі яе забяспечыць, садзіліся на аэрадроме ў Гомелі і на тэрыторыю Украіны расійскія падраздзяленні ішлі сваім ходам[10]. Паводле паведамлення УСУ ад 25 лютага, расійскія разведвальныя самалёты тыпу A-50 здзяйсняюць з беларускай прасторы кіраванне і навядзенне авіяцыі па тэрыторыі Украіны[10]. Кіраванне і навядзенне расійскай авіяцыі расійскімі разведвальнымі самалётамі з беларускай паветранай прасторы ажыццяўляліся і ў наступныя дні. Паводле УСУ, 27 лютага ўкраінскія ПС каля 09:00 (кіеўскага часу) збілі крылатую ракету, выпушчаную па Кіеве расійскім Ту-22 з беларускай паветранай прасторы[11]. Пазней беларускай грамадскай ініцыятывай апублікаваны перахоп навядзення на цэлі расійскім разведвальным самалётам іншых расійскіх самалётаў, якія наносілі ўдары па Украіне з беларускай паветранай прасторы.

    24 лютага з беларускай тэрыторыі Украіну абстралялі ў паўднёва-заходнім кірунку 4 балістычнымі ракетамі[12], 27 лютага гэта прызнаў Аляксандр Лукашэнка[13]. Абстрэлы расійскімі балістычнымі ракетамі з беларускай тэрыторыі вядуцца і ў наступныя дні. Станам на сярэдзіну дня (мінскага часу) 3 сакавіка 2022 года, паводле Міністэрства абароны ЗША, зафіксавана болей за 70 пускаў расійскіх балістычных ракет з беларускай тэрыторыі па Украіне[14].

    Расійскія войскі карыстаюцца беларускай вайсковай і цывільнай інфраструктурай: чыгункай і аўтамабільнымі дарогамі, ваеннымі аэрадромамі ў Баранавічах, Лідзе, Лунінцы, Мачулішчах і інш. Цывільны аэрапорт Гомеля ўжываецца для запускаў расійскіх ударных БПЛА па цэлях ва Украіне[15]. Расійскія войскі карыстаюцца шпіталямі прынамсі ў Гомелі і Мазыры, кватаруюць у цывільных будынках, прынамсі ў Нароўлі. Вядома выкарыстанне цывільнага аўтапарка як рамонтнай базы для расійскай ваеннай тэхнікі.

    Уцягнутасць сілавых структур Беларусі

    Ліст камандуючага Дзяржаўнай памежнай службы Украіны Сяргея Дэйнэкі старшыні Дзяржаўнага памежнага камітэта А. П. Лапо (26 лютага 2022)

    Станам на канец дня (мінскага часу) 2 сакавіка 2022 года, паводле прэс-сакратара Джона Кёрбі[en], у Міністэрства абароны ЗША няма звестак, што УС Беларусі непасрэдна ўдзельнічаюць або збіраюцца непасрэдна ўдзельнічаць у расійскім уварванні ва Украіну[16][17]. 4 сакавіка Міхаіл Падаляк, член украінскай дэлегацыі на перамовах з Расіяй заявіў, што «ўварвання беларускіх войскаў на Украіну пакуль няма»[18]. Прадстаўнікі Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь, пачынаючы з 24 сакавіка таксама неаднакроць адмаўлялі ўдзел беларускага ваеннага кантынгента ў баявых дзеяннях[19], аднак, Лукашэнка 24 сакавіка заявіў, што ў пэўных умовах можа далучыцца да расійскага ўварвання[20].

    Беларускія вайскоўцы, у тым ліку тэрміновай службы, удзельнічаюць у арганізацыі і ўпарадкаванні лагераў расійскіх войскаў, разгрузачна-пагрузачных і іншых працах. Вядомы выпадкі, калі салдаты тэрміновай службы ачышчалі, у тым ліку ад чалавечых рэшткаў, эвакуяваную з палёў бою ва Украіне пашкоджаную расійскую бранятэхніку[21]. Верталёты УС Беларусі ўдзельнічаюць у пошуках і выратаванні расійскіх вайсковых экіпажаў, пацярпелых крушэнне ў беларускай паветранай прасторы. Вядомы выпадкі перавозак аўтатранспартам на беларускіх вайсковых нумарах боепрыпрыпасаў, у прыватнасці авіябомб.

    Украінская група экспертаў[en] CERT-UA выявіла фішынгавую атаку на ўкраінскіх вайсковаслужбоўцаў і абвінаваціла ў гэтым мінскую групоўку UNC1151[en], а яе членаў ідэнтыфікавала як афіцэраў УС Беларусі[22].

    У прымежных з Украінай раёнах Беларусі размешчана 5 БТГ УС Беларусі, прынамсі адна БТГ са складу механізаваных брыгад, астатнія — са складу ССА. Паводле Лукашэнкі, колькасць БТГ мусілі давесці да 10. 23 сакавіка стала вядома, што сфарміравана яшчэ 5 БТГ, але яны не далучыліся да першых, а адбылася ратацыя — пасля чатырох тыдняў на памежжы, першыя 5 БТГ вярнуліся ў месцы сталай дыслакацыі. Афіцыйна задача гэтых сіл вызначаецца як «узмацненне дзяржаўнай мяжы з Украінай», бо «ўкраінскі бок не кантралюе дзяржаўную мяжу».

    Пратэсты і супраціў беларусаў

    Пратэсты ў Беларусі

    Са зваротамі супраць вайны і ў падтрымку Украіны выступіў шэраг творчых і прафесійных беларускіх супольнасцяў, а таксама асоб, у тым ліку тых, хто зараз жыве ў Беларусі. Так, вядомы звароты беларускіх гісторыкаў, навукоўцаў НАН Беларусі. З асабістых вядомы зварот былога камандзіра 38-й брыгады Валерыя Сахашчыка[23]. Публічна пратэставалі супраць вайны некалькі праваслаўных, каталіцкіх і пратэстанцкіх святароў і пастараў[24][25][26].

    З 24 лютага ў Беларусі адбываюцца адзіночныя антываенныя пікеты, пра іх вядома прынамсі ў Баранавічах, Віцебску, Гомелі, Маладзечне і Мінску, такіх пратэстоўцаў хапаюць падчас пікета, або неўзабаве, у тым ліку дома. Так, 24 лютага ў Маладзечне на пікет выйшла Вольга Барунова, яе схапілі праз 15 хвілін[27]. Таксама 24 лютага ў Гомелі схапілі невядомага мужчыну, які паспеў напісаць на плоце «Пуцін»[27]. 27 сакавіка ў Віцебску затрымалі Кацярыну Бекан за пікет з жоўта-блакітнымі кветкамі на плошчы Перамогі[28]. У Мінску 1 сакавіка схоплена невядомая жанчына з дзяўчынкай за пікет на Кастрычніцкай плошчы з плакатам «Спыніце вайну» і жоўта-блакітнымі шарыкамі[28], 2 сакавіка невядомы хлопец выйшаў у пікет па раздзяляльнай паласе праспекта Незалежнасці[29], 9 сакавіка невядомы хлопец выйшаў на пікет з плакатам «Абдымі, калі супраць вайны» на вуліцу Веры Харужай[30], 11 сакавіка па даносе суседа быў схоплены Дзмітрый Мацюшонак за плакат «No war» на балконе[31]. Святлана Ціханоўская заклікала да «антываеннай мабілізацыі», адзначыўшы, што яна ў грамадстве ўжо ідзе сама сабой.

    27 лютага а 14:00 у многіх гарадах адбыліся лакальныя дэманстрацыі супраць вайны і на знак салідарнасці з Украінай, яны адбываліся каля выбарчых участкаў канстытуцыйнага рэферэндума, у асноўны дзень галасавання. Святлана Ціханоўская напярэдадні заклікала псаваць бюлетэні і выказаць сваё стаўленне да расійскага ўварвання каля ўчасткаў, дзень абраны для агульнага пратэсту як адзіная магчымасць масавага мерапрыемства без папярэдніх затрыманняў удзельнікаў пры цяперашнім становішчы ў краіне. Пасля першых воклічаў «Не — вайне!» і «Слава Украіне!» каля ўчасткаў па ўсёй краіне пачаліся затрыманні. Аднак у той жа дзень а 17:00 у цэнтрах многіх беларускіх гарадоў, у Мінску каля будынка Генеральнага штаба, адбыліся антываенныя мітынгі, ім ужо папярэднічалі затрыманні ўдзельнікаў на падыходах да вызначаных месцаў, хапалі пратэстоўцаў падчас мітынгу і на сыходзе на прылеглых вуліцах. Агулам 27 лютага за ўдзел у антываенным пратэсце па папярэдніх звестках было затрымана каля 800 чалавек.[32][33] Таксама 27 лютага адбываліся затрыманні на ўчастках за псаванне бюлетэняў, толькі ў Наваполацку схоплена 80 чалавек за спробу сфатаграфаваць свой бюлетэнь у кабінцы для таемнага галасавання[34], агульная колькасць затрыманых за гэта па краіне невядома.

    28 лютага ў цэнтрах многіх беларускіх гарадоў, у Мінску каля цэнтральнага чыгуначнага вакзала, таксама адбыліся масавыя антываенныя пратэсты. Паводле папярэдніх звестак, у той жа дзень сілавікамі схоплена яшчэ некалькі соцень чалавек. Сярод затрыманых каля цэнтральнага чыгуначнага вакзала ў Мінску праваслаўны святар Міхаіл Маруга, ён зняволены на 13 сутак[35].

    Пераследуюць і за візуальнае пазначэнне стаўлення да расійскага ўварвання. Так, 4 сакавіка ў Бабруйску затрымалі настаўніцу Ларысу Секяржыцкую за жоўта-блакітную стужку ў валасах, яе схапілі проста на ўроку па даносе калегі і дырэктаркі школы[36]. Таксама пераследуюць за магчымыя меркаванні супраць уварвання ва Украіну. «Саюз маці» заклікаў маці вайскоўцаў прыйсці 3 сакавіка да праваслаўнага кафедральнага сабора ў Мінску для малітвы пра спыненне агрэсіі Расіі і ўстрыманне Беларусі ад удзелу, амаль 100 маці далучыліся да акцыі, сілавікі схапілі прынамсі чатырох жанчын, якія моўчкі і не пазначаючы сябе маліліся, і двух журналістаў, не зважаючы на пярэчанні святароў[37][38].

    Супраціў у Беларусі

    Маніторынг ваеннай актыўнасці

    Напярэдадні расійскага ўварвання ва Украіну створана грамадская ініцыятыва «Беларускі Гаюн» па адсочванні добраахвотнымі назіральнікамі перадыслакацыі беларускіх і расійскіх войскаў на тэрыторыі Беларусі. З пачаткам уварвання дзейнасць ініцыятывы актывізавалася, яна ў кругладзённым рэжыме паведамляе пра перадыслакацыю беларускіх і расійскіх войскаў, кірункі і грузы вайсковых перавозак, узлёты самалётаў і верталётаў, пускі ракет на тэрыторыі Беларусі.[39]

    Сабатаж на чыгунцы

    26 лютага на перагоне Вярхі-Вярэйцы і 27 лютага каля станцыі Барысаў выведзена са строю абсталяванне аўтаматыкі і тэлемеханікі СЦБ (сістэма сігналізацыі, цэнтралізацыі і блакавання), 28 лютага на прыпыначным пункце Сінява каля станцыі Стоўбцы знішчана рэлейная шафа СЦБ і закарочаны дротам рэйкавы ланцуг на перагоне Магілёў 2-Буйнічы. 1 сакавіка на перагоне Астанковічы-Жэрдзь знішчана рэлейная шафа кіравання СЦБ.[40][41] Адказнасць за сабатаж начамі 27/28 лютага і 28 лютага/1 сакавіка на абсталяванні БЧ узялі на сябе ініцыятывы BYPOL і «Буслы ляцяць»[42][41].

    27 лютага ініцыятыва Кіберпартызаны атакавала карпаратыўную сетку БЧ — былі выведзены са строю маршрутызатары, паралізавана сістэма дыспетчарскай цэнтралізацыі «Нёман», на пэўны час БЧ перайшла ў ручны рэжым кіравання. Праграмнае забеспячэнне звязанае з рухам цягнікоў не працавала, камп’ютары засталіся без падлучэння да сеткі прадпрыемства, лагістычныя кампаніі не маглі атрымаць доступ да асабістых кабінетаў. 2 сакавіка здзейснены другі этап кібератакі, чыгунка на пэўны час перайшла на ручны рэжым кіравання, што значна замарудзіла рух цягнікоў, але не стварала аварыйных сітуацый. Працяглы час не працаваў сэрвіс БЧ па продажы і выбары квіткоў анлайн.[40][43][44][45][41]

    Праз гэтую серыю сабатажу рух вайсковых эшалонаў быў перапынены спачатку на начны час, у тым ліку праз адмовы чыгуначных брыгад весці іх, потым РЧ спынілі фарміраванне вайсковых эшалонаў, вайсковыя грузы перавозяць цывільнымі вагонамі і паўвагонамі без пазначэння 1 класа небяспекі, часта ў складзе цягнікоў з цывільнымі пасажырскімі вагонамі. Праз тыдзень, 8 сакавіка, сілавікі паведамілі пра затрыманне ўсіх груп, датычных гэтых дзеянняў.[40][41] Магчымасці чыгуначнага руху часткова аднавіліся 12 сакавіка[46].

    З пачатку ўварвання станам на 10 сакавіка схоплена прынамсі 10 чалавек, быццам за «тэрарыстычныя акты» на чыгунцы[47], пра датычнасць 9 з іх да BYPOL і «Буслы ляцяць» не паведамляецца. У пошуку сабатажнікаў спецгрупы сілавікоў з Мінска тэрарызуюць мясцовых жыхароў, на 14 сакавіка вядома прынамсі 35 пацярпелых праз гэта ў Стоўбцах[48], тое самае адбываецца ў Жодзіне[41]. Вядома пра масавае запалохванне сілавікамі чыгуначнікаў і былых супрацоўнікаў чыгункі, звольненых падчас рэпрэсій 2020—2021 гадоў.

    15 сакавіка на перагоне Даманава-Лясная (Брэсцкага аддзялення) выведзена са строю абсталяванне аўтаматыкі і тэлемеханікі СЦБ, у вынік згас прахадны святлафор, рух цягнікоў замаруджаны да 10-15 км/г. 16 сакавіка на перагоне Фарынава-Загацце (Віцебскага аддзялення) знішчана рэлейная шафа СЦБ. Праз гэта парушаны графік руху цягнікоў, святлафоры і стрэлачныя пераводы не працавалі. 17 сакавіка на станцыі Ворша-Цэнтральная з рэлейнай шафы дэмантаваны трансфарматары, у выніку ўначы не працаваў светлафор. Як сцвярджаюць адказныя за акцыі, рамонтных камплектаў рэлейных шафаў засталіся ў БЧ толькі некалькі адзінак.[40][41]

    З 17 сакавіка па начах на некаторых перагонах і станцыях дзяжураць патрулі унутраных войскаў МУС Беларусі, на некаторых участках па 2-3 сілавікі пастаўлены да кожнай рэлейнай шафы. З 19 сакавіка для аховы чыгуначнай інфраструктуры БЧ на поўдні Беларусі ў кірунку Украіны задзейнічаны сілы спецназа ўнутраных войскаў з в/ч 3214[49]. 19 сакавіка кіраўнік украінскай чыгункі Аляксандр Камышын паведаміў, што перарвана магчымасць чыгуначнай сувязі Украіны з Беларуссю, не паведамляючы дэталяў падзякаваў за гэта «сумленным беларускім чыгуначнікаў»[50].

    На пачатку сутак 25 сакавіка знішчаны 2 рэлейныя шафы СЦБ над Барысавам (Мінскае аддзяленне), на самым загружаным участку БЧ. На пачатку сутак 28 сакавіка падпалены 2 рэлейныя шафы СЦБ на перагоне Асіповічы-Вярэйцы (Магілёўскае аддзяленне)[41].

    30 сакавіка ў публікацыях СМІ з’явілася інфармацыя аб масавых затрыманнях супрацоўнікаў Беларускай чыгункі, неўзабаве на прапагандысцкіх Тэлеграм-каналах рэжыму Лукашэнкі з’явілася 38 відэа з затрыманымі асобамі[51].

    Уноч з 30 на 31 сакавіка каля прыпынку Бабіна ў Бабруйскім раёне некалькі чалавек раскрылі рэлейныя шафы і паспелі адну падпаліць, па ім распачалі агонь супрацоўнікі Унутраных войскаў Рэспублікі Беларусь, але дыверсанты змаглі збегчы ад пераследу[52]. 31 сакавіка прадстаўнік аб’яднання колішніх сілавікоў ByPol Аляксандр Азараў заявіў пра каля 10 паспяховых акцый на чыгунцы, і што яны здзяйсняюцца ў межах плана «Перамога»[53].

    Іншыя дзеянні

    У Мазыры да 10 сакавіка схоплены два чалавекі, якія быццам збіраліся збіраліся знішчаць расійскую вайсковую тэхніку падчас яе руху па Мазырскім раёне і быццам раней ужо здзейснілі нейкую акцыю[47].

    Ёсць звесткі пра псаванне транспарту, пазначанага тактычнымі знакамі «V» і «Z», або проста транспарту з расійскімі дзяржаўнымі нумарамі. Адзначаецца, аднак, што на тэрыторыі Беларусі знакам «Z» свае транспартныя сродкі пазначаюць толькі[54] цывільныя асобы, якія ўхваляюць расійскае ўварванне[55][56], у асноўным расійскія грамадзяне. Грамадскія ініцыятывы заклікаюць не псаваць транспартныя сродкі проста праз расійскія нумары, калі яны не пазначаны тактычнымі знакамі або сімваламі падтрымкі расійскага ўварвання[57][58].

    Супраціў ва Украіне

    Гл. таксама: Спіс беларусаў, якія загінулі за Украіну Беларусы, якія з розных прычын цяпер жывуць ва Украіне, палітычныя і грамадскія актывісты, супрацоўнікі рэлакаваных бізнесаў, уступаюць у падраздзяленні тэрытарыяльнай абароны.[59]

    Паводле Вадзіма Пракоп’ева, станам на 5 сакавіка болей за 200 беларусаў-добраахвотнікаў у шэрагах УС Украіны і яшчэ 5700 беларусаў працавала ў іх тыле[60]. Кіраўнік Цэнтра дапамогі беларускім добраахвотнікам у Варшаве Павел Кухта, станам на 10 сакавіка казаў, што беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне ўжо сотні[61][62].

    Байцы фарміраванага асобнага батальёна імя Каліноўскага.

    Падраздзяленні беларускіх добраахвотнікаў створаны пры некаторых вайсковых часцях УС Украіны, вядома прынамсі пра беларускую роту тэрытарыяльнай абароны пры палку «Азоў». З 2014 года ва Украіне дзейнічае асобная добрахвотная тактычная група «Беларусь». 9 сакавіка з беларускіх добраахвотнікаў пачалося фарміраванне батальёна імя Кастуся Каліноўскага ў Кіеве[63]. 30-га сакавіка 2022 года стала вядома пра фармавання Беларускага палка «Пагоня» ў складзе Інтэрнацыянальнага легіёна тэрытарыяльнай абароны Украіны.[64]

    4 сакавіка стала вядома пра смерць ад ранення, атрыманага ў баях за Бучу, беларуса-дабраахвотніка Іллі «Літвіна» Хрэнава, які ваяваў на ўкраінскім баку з 2014 года і зноў з пачатку расійскага ўварвання[65]. 13 сакавіка ў баі пад Кіевам у складзе падраздзялення ССА УСУ загінуў Аляксей «Тур» Скобля, які таксама ваяваў на ўкраінскім баку ў 2015 годзе.[66]. 24 сакавіка ў Ірпені загінуў Дзмітрый «Тэрор» Апанасовіч[67]. Станам на 10 сакавіка вядома пра двух параненых беларусаў-добраахвотнікаў.[61] 26 сакавіка стала вядома пра завядзенне ГУБАЗіК у Беларусі «крымінальнай справы» на 50 чалавек з батальёна імя Кастуся Каліноўскага «за ўдзел ва ўзброеным канфлікце на тэрыторыі замежнай дзяржавы (ч. 3 арт. 361 КК Беларусі)»[68].

    Паводле СМІ, рэжымныя сілавыя структуры стварылі ўяўны «батальён імя Тадэвуша Касцюшкі», каб выяўляць людзей гатовых да ўдзелу і дапамогі беларускім добраахвотным фарміраванням, а ў Беларусі і захопліваць іх.

    Дапамога беларусаў Украіне і ўкраінцам

    У Беларусі

    Ініяцыятыва BySol збірае ў Беларусі сродкі для дапамогі цывільным украінцам, украінскім вайскоўцам, а таксама беларусам-добраахотнікам, які ваююць на ўкраінскім баку супраць расійскага ўварвання.

    Збіраюць дапамогу асабіста або закрытымі суполкамі, з прычын бяспекі гэта не афішуюць. Некаторыя выпадкі ўсё ж вядомы, як з суполкай невядомых Мінска, Жлобіна і Гомеля.[69]

    Дапамозе актыўна супрацьдзейнічаюць сілавыя структуры. Так, ГУБАЗіК ставарыла шматлікія Тэлеграм-боты, якія выдае за ботаў ініцыятыў дапамогі Украіне, праз звароты ў фальшывыя боты выяўляе і захоплівае тых, хто гатовы дапамагаць Украіне з Беларусі[70].

    У замежжы

    З 28 лютага ў Варшаве дзейнічае Цэнтр дапамогі беларускім добраахвотнікам пры Беларускім доме. Паводле кіраўніка Цэнтра Паўла Кухты, які сам быў добраахвотнікам у 2016—2017 гадах, многія спрабавалі самастойна заехаць ва Украіну, але іх не пускалі з меркаванняў бяспекі ўкраінскага боку, некаторыя траплялі ў турму. Цэнтр таксама займаецца частковым забеспячэннем добраахвотнікаў абмундзіраваннем, харчаваннем, транспартам і іншым. Павел Кухта раіць звяртацца адразу ў Цэнтр, каб трапіць ва Украіну арганізавана, па ўзгадненні з украінскімі ўладамі.

    Паводле Вадзіма Пракоп’ева, станам на 5 сакавіка ў Польшчы знаходзілася 300 беларусаў, гатовых далучыцца да Інтэрнацыянальнага легіёна тэрытарыяльнай абароны Украіны[60]. Паводле Паўла Кухты, станам на 10 сакавіка сотні беларускіх добраахвотнікаў ужо выехалі ва Украіну і яшчэ сотні збіраюцца туды[61][62].

    Беларускі Фонд медыцынскай салідарнасці сабраў некалькі соцень заявак беларускіх медыкаў-валанцёраў, гатовых ехаць на дапамогу ва Украіну.

    У Польшчы беларускія актывісты далучыліся да ўкраінскіх у блакаванні пункту пропуску Казловічы, каб не прапускаць грузавы транспарт з Еўропы ў Беларусь і Расію.

    У Вялікабрытаніі беларускія арганізацыі стварылі супольную ініцыятыву для каардынацыі дапамогі і акцый салідарнасці з Украінай.[71]

    У ЗША парафія БАПЦ у Нью-Ёрку і Беларуска-амерыканскае задзіночанне стварылі цэнтр па зборы рэчаў і грашовых сродкаў для беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне.[72]

    Ва Украіне

    Беларускія ўрачы, уцеклыя ва Украіну ад рэпрэсій 2020—2021 гадоў, аказваюць медыцынскую дапамогу поруч украінскімі калегамі[73]. Ва Украіне працуе ваенна-палявы шпіталь, які ўрад Германіі па просьбе Святланы Ціханоўскай перадаў беларускім медыкам, ён скаардынаваны з Беларускім Фондам медыцынскай салідарнасці і УС Украіны[74].

    Інфармацыйнае супрацьстаянне

    Украіна

    З першых гадзін уварвання ўкраінскі бок заяўляў, што яно адбываецца не толькі з тэрыторыі Беларусі, але і з падрымкай Узброеных сіл Беларусі[75]. Наступнымі днямі некаторыя афіцыйныя ўкраінскія асобы, структуры і СМІ заяўлялі пра ўдзел ва ўварванні Узброеных сіл Беларусі, але гэтая інфармацыя не пацвярджалася і часткова абвяргалася самім украінскім бокам. Таксама з украінскага боку паведмалялася па магчымае ўжыванне расійскімі вайскоўцамі на сваёй тэхніцы чырвона-зялёных сцягоў з мэтай справакаваць удзел УС Беларусі ва ўварванні.

    У першыя дні ўварвання ў Сухапутныя сілы УСУ распаўсюдзілі табліцу апазнавальных знакаў на расійскай тэхніцы, дзе знак «О» даецца як «сілы з Беларусі»[76], звесткі табліцы няпэўныя, але яна шырока распаўсюдзілася і прычынілася шматлікіх чутак і непацверджаных навін пра ўдзел УС Беларусі ва ўварванні. З апошняга, 27 сакавіка пашыралася навіна пра крадзеж быццам беларускім вайскоўцам бульбы ва ўкраінскага насельніцтва, на праўдзе асоба ў абмундзіраванні Расгвардыі загрузіла мяхі бульбы на бронемашыну са знакам «О», т.б. са складу войскаў расійскай Цэнтральнай вайсковай акругі.

    1 сакавіка дарадца кіраўніка МУС Украіны Антон Герашчанка заявіў пра стварэнне бота «Званок сябру» для аўтаматычных тэлефанаванняў у Расію і Беларусь і «раскрыцця вачэй на вайну» абанентам[77]. Неўзабаве ўкраінскія валанцёры стварылі сайт для інфармавання грамадзян Беларусі пра катастрафічныя наступствы вайны з Украінай для саміх беларусаў. Яны сабралі фота- і відэафакты злачынстваў і парушэнняў расійскіх войскаў, статыстыку ахвяр канфлікту, а таксама заклікалі беларусаў выйсці на пратэсты[78].

    Офіс Ціханоўскай

    Незалежныя беларускія СМІ, якія цяпер працуюць у электронным фармаце, інфармуюць карыстальнікаў як ў Беларусі, так ў Расіі і астатнім свеце, пра хаду ўварвання Расіі ва Украіну, пра ахвяры ўкраінцаў і страты Украіны. Таксама асвятляецца і тое, як гэтыя падзеі падаюцца функцыянерамі рэжыму Лукашэнкі і падкантрольнымі яму СМІ.

    Інфармацыйная палітыка Офіса Ціханоўскай скіраванна на тлумачэнне розніцы паміж беларусамі і Беларуссю з аднаго боку і рэжымам Лукашэнкі з другога боку. Мэтавая аўдыторыя — сусветнае грамадства агулам і ўкраінскае грамадства ва Украіне і свеце ў прыватнасці. Таксама робяцца інфармацыйныя захады для прадухілення ўдзелу беларускіх вайскоўцаў у баявых дзеяннях супраць Украіны.

    Рэжым Лукашэнкі

    На тэрыторыі Беларусі вяшчаюць расійскія тэлеканалы, а тэлебачанне і СМІ, падкантрольныя рэжыму Лукашэнкі, паўтараюць іх наратыў — «нацысты ва ўладзе ва Украіне», «трэба вызваліць украінскі народ ад улады нацыстаў», «нацысты абстрэльваюць украінскія гарады». Да гэтага дадаецца толькі адзін уласны матыў — «Беларусь не ўдзельнічае і не будзе ўдзельнічаць» у расійска-украінскім канфлікце, пры гэтым замоўчваецца, што расійскае ўварванне адбываецца і з тэрыторыі Беларусі. Аднак падкантрольным рэжыму Лукашэнкі СМІ і тэлебачанню ў прыватнасці давярае ўсё меней людзей, калі ў лістападзе 2020 года такіх быў 21 %, у параўнанне з папярэднімі 34 %, то ў 2021 годзе толькі 16 % з тэндэнцыяй да змяншэння.

    Паводле прадстаўніцы Міністэрства абароны Беларусі Іны Гарбачовай, маці беларускіх салдат тэрміновай службы тэлефануюць невядомыя з нумароў Украіны, ЗША, Польшчы і Канады, гэта адбываецца на фоне «фэйкавай інфармацыі пра удзел вайскоўцаў УС Беларусі ў спецыяльнай ваеннай аперацыі ў Данбасе». І. Гарбачова запэўніла, што кожная маці ў кожны момант можа звязацца з сынам праз камандзіра або наведаць яго ў вайсковай часці[79].

    1 сакавіка ваеннае ведамства Беларусі запусціла флэш-моб «Мы на месцы». У роліках салдаты тэрміновай службы абвяргаюць звесткі, што яны ва Украіне, паведамляючы, што яны «на месцы», гэта значыць у месцах сталай дыслакацыі[80].

    У некаторых школах Міністэрства адукацыі Беларусі настаўнікі і кіраўнікі вайскова-патрыятычнага выхавання кажуць вучням, нібыта Украіна напала на Беларусь і Расію[81].

    Сілавыя структуры ўключыліся ў расійскую кампанію супрацьдзеяння распаўсюду інфармацыі пра ўварванне Расіі ва Украіну. Так, 11 сакавіка ГУБАЗіК ў Мінску схоплены актыўны рэдактар рускамоўнага раздзела Вікіпедыі Марк Бернштэйн, з прычыны актыўнага рэдагавання ім старонак пра ўварванне Расіі ва Украіну ў 2022 годзе[82].

    Бежанцы ў Беларусі

    Неўзабаве па пачатку ўварвання Дзяржаўны памежны камітэт Рэспублікі Беларусь пачаў паведамляць пра прыбыццё ў краіну ўкраінскіх бежанцаў. Ім аказваюць разнастайную дапамогу, у тым ліку з боку Чырвонага Крыжа. Толькі за 2 сакавіка, паводле ДПК Беларусі, прыбыло 16 чалавек, у тым ліку 8 непаўналетніх[83]. З 24 лютага па 11 сакавіка з Украіны на мяжу Беларусі прыбыло 1760 чалавек, з іх 902 — беларусы, 619 — украінцы, 239 — грамадзяне іншых дзяржаў[84]. З 12 па 14 сакавіка беларускую мяжу з Украіны перайшло 209 грамадзян Украіны, транзітам праз Польшчу — 79. Частка замежнікаў часова размешчана ў гасцініцах і санаторыях, іншыя грамадзяне адправіліся да сваякоў, якія пражываюць у Беларусі[85]. На 25 сакавіка Дзяржаўны памежны камітэт заявіў аб 6097 бежанцах. Больш за 2000 з іх неўзабаве з’ехалі на тэрыторыю Польшчы, Латвіі і Літвы[86].

    23 сакавіка 2022 года Беларусь дазволіла да 15 красавіка бязвізавы ўезд з боку Украіны ўсім выратаваным ад баявых дзеянняў[87].

    На 31 жніўня, па афіцыйных дадзеных, прыбыло 49 тысяч украінцаў. Большасць дабіралася ў краіну транзітам праз краіны Еўрасаюза. Наўпрост з Украіны ў Беларусь прыехала больш за 15 тысяч чалавек[88].

    Рэакцыя

    Украіна

    Офіс Прэзідэнта

    Саветнік кіраўніка офіса прэзідэнта Міхаіл Падаляк пацвердзіў, што Мінск не задавальняе Украіну як месца перамоваў з расійскім бокам: «Для нас Мінск ад пачатку быў дастаткова дзіўным месцам, бо Беларусь з’яўляецца бокам канфлікту»[89].

    Цэрквы і рэлігійныя арганізацыі

    9 сакавіка Усеукраінская рада цэркваў і рэлігійных арганізацый звярнулася да беларускіх рэлігійных лідараў з заклікам выкарыстаць свае паўнамоцтвы, каб не дапусціць уцягвання беларускага войска ў вайну супраць Украіны на баку Расіі як краіны-тэрарыста[90].

    Беларусь

    Офіс Ціханоўскай

    Святлана Ціханоўская заявіла, што «Лукашэнка і яго рэжым цалкам падзяляюць адказнасць за вайну з расійскім прэзідэнтам», таму яна звярнулася да Міністэрства абароны, Генеральнага штаба і Савета бяспекі Беларусі з заклікам «не выконваць злачынныя загады Аляксандра Лукашэнкі» і «не рабіцца саўдзельнікамі агрэсіі ў дачыненні да суседняй мірнай дзяржавы»[91].

    Цэрквы і рэлігійныя арганізацыі

    Наступствы

    Міжнародныя санкцыі

    Еўрапейскі Саюз

    ЗША

    Украіна

    3 сакавіка 2022 года стала вядома, што АТ «Укрзалізныца» канфіскуе каля 5000 вагонаў, частка іх з грузам, і некалькі лакаматываў, якія належаць ДА «Беларуская чыгунка», як маёмасць саюзніка агрэсара.[104]

    Іншыя краіны

    Цкаванне беларусаў

    З пачаткам уварвання многіх беларусаў, у тым ліку тых хто ўцёк ад рэпрэсій 2020—2021 гадоў, пачалі атаясняць нават не з рэжымам Лукашэнкі, а з дзеяннямі расійскіх вайскоўцаў ва Украіне. У выніку беларусаў пачалі дыскрымінаваць, адмаўляць ім у абслугоўванні, працаўладкаванні, найманні жытла, вядомыя выпадкі высялення з ужо найманага жытла. Так, вялікія цяжкасці з найманнем жытла ўзніклі ў Грузіі, куды многія беларусы ўцякалі ад рэпрэсій з 2020 года[107].

    Вядомы выпадкі, калі беларусам не дазвалялі або перашкаджалі выступаць на масавых мерапрыемствах у падтрымку Украіны[крыніца?].

    3 сакавіка 2022 года кіраўніца нямецкага МЗС Аналена Бербак заклікала спыніць цкаванне «беларусаў або рускіх» з прычыны расійскага ўварвання, бо «гэта вайна Пуціна»[108].

    Заўвагі

    1. ↑ По версии Лукашенко, Украина собиралась напасть на Беларусь, но ей помешал Путин(руск.) . reform.news (11 сакавіка 2022).
    2. ↑ Прэс-служба Лукашэнкі выправіла яго словы пра тое, што перамога пратэстаў 2020 году перадухіліла б напад Расеі на Ўкраіну (нявызн.). svaboda.org (31 сакавіка 2022).
    3. ↑ Крэмль: Лукашэнка ў размове з Пуціным падтрымаў дзеяньні РФ ва Ўкраіне. У прэс-службе Лукашэнкі пра гэта прамаўчалі (нявызн.). svaboda.org (1 красавіка 2022).
    4. ↑ Roblin, Sebastien. Pictures: In Battle for Hostomel, Ukraine Drove Back Russia’s Attack Helicopters and Elite Paratroopers(нявызн.) . 19FortyFive (25 лютага 2022). Праверана 2 сакавіка 2022.
    5. ↑ Враг пошел на прорыв границы в Киевской области(руск.) . Украинская правда (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022.
    6. ↑ Погранслужба Украины: вертолет с территории Беларуси атаковал украинский пункт пропуска “Славутич”(руск.) . reform.by (24 лютага 2022).
    7. ↑ WATCH: Tanks enter Ukraine via Belarus’s border (нявызн.). CNN (24 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 25 лютага 2022.
    8. ↑ Coakley, Amanda. Lukashenko Is Letting Putin Use Belarus to Attack Ukraine (нявызн.). Foreign Policy. Архівавана з першакрыніцы 26 February 2022.
    9. ↑ Ситуація щодо російського вторгнення(руск.)  (26 лютага 2022). Праверана 21 сакавіка 2022.
    10. 1 2 Войска РФ передумали садиться в Гостомель, будуть ехать из Беларуси (нявызн.) (25 лютага 2022). Праверана 21 сакавіка 2022.
    11. ↑ Повітряні сили ЗСУ збили крилату ракету, випущену по Києву з території Білорусі(руск.)  (27 лютага 2022). Праверана 21 сакавіка 2022.
    12. ↑ Из Беларуси выпустили 4 баллистические ракеты (нявызн.). pravda.com.ua (24 лютага 2022). Праверана 21 сакавіка 2022.
    13. ↑ Лукашенко подтвердил, что с территории Беларуси были запущены ракеты по позициям в Украине, но это был вынужденный шаг (нявызн.). БелТА (27 лютага 2022).
    14. ↑ Пентагон насчитал более 70 пусков ракет по Украине с территории Беларуси (нявызн.) (3 сакавіка 2022). Праверана 21 сакавіка 2022.
    15. ↑ Для бомбежек Украины россияне используют гражданский аэропорт Гомеля(руск.) . reform.news (20 сакавіка 2022). Праверана 21 сакавіка 2022.
    16. ↑ Pentagon Press Secretary John F. Kirby Holds a Press Briefing (нявызн.). U.S. Department of Defense (2 сакавіка 2022).
    17. ↑ Пентагон: Признаков участия белорусских войск в операции против Украины нет (нявызн.). thinktanks.by.
    18. ↑ На Украине опровергли участие белорусов в спецоперации (нявызн.). Lenta.RU (4 сакавіка 2022).
    19. ↑ Министерство обороны Республики Беларусь (нявызн.). t.me.
    20. ↑ Лукашенко: белорусские войска не принимают никакого участия в российской спецоперации в Донбассе(руск.) . belta.by. Праверана 31 снежня 2019.
    21. ↑ «Пазваніў папрасіць лекаў ад ванітаў, падумалі — у палоне, а аказалася, што мые рускія танкі ад парэшткаў», — сваякі беларускага салдата (нявызн.). nashaniva.com (17 сакавіка 2022). Праверана 20 сакавіка 2022.
    22. ↑ Белорусские хакеры рассылают фишинговые письма на e-mail украинских военных (нявызн.). ФОКУС (25 лютага 2022).
    23. ↑ Бывший комбриг 38-й Брестской десантно-штурмовой бригады Валерий Сахащик обратился к беларусским военным (нявызн.). reform.by (27 лютага 2022). Праверана 22 сакавіка 2022.
    24. ↑ Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ! (нявызн.). t.me.
    25. ↑ Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ! (нявызн.). t.me.
    26. ↑ Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!(руск.) . t.me (27 лютага 2022).
    27. 1 2 У Маладзечне затрымалі жанчыну, якая выйшла на антываенны пікет (нявызн.). euroradio.fm (24 лютага 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    28. 1 2 Хроніка перасьледу 1 сакавіка: Затрымалі жанчыну зь дзяўчынкай; АМАП затрымаў 7 вучняў Ліцэю БДУ (нявызн.). svaboda.org (1 сакавіка 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    29. ↑ Смелы антываенны пікет у Мінску ВІДЭА (нявызн.). nashaniva.com (2 сакавіка 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    30. ↑ “Обними, если против войны”: в Минске парень устроил одиночную акцию. Видео (нявызн.). obozrevatel.com (9 сакавіка 2022). Праверана 11 сакавіка 2022.
    31. ↑ Мінчука затрымалі за антываенны плакат (нявызн.). nashaniva.com (11 сакавіка 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    32. ↑ Марши в поддержку Украины, задержания и «явка выше 70%». Подводим итоги основного дня голосования (нявызн.). zerkalo.io (27 лютага 2022).
    33. ↑ МВД: В день референдума в Беларуси задержали около 800 человек (нявызн.). zerkalo.io (28 лютага 2022).
    34. ↑ Надпісы на бюлетэні — «пашкоджанне дзяржаўнай маёмасці». У Наваполацку судзяць людзей, затрыманых падчас рэферэндуму (нявызн.). nashaniva.com (2 сакавіка 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    35. ↑ Хрысціянская візія. Мониторинг преследований по основаниям, связанным с религией, во время политического кризиса в Беларуси (ОБНОВЛЯЕТСЯ)(руск.) . Царква і палітычны крызіс у Беларусі.
    36. ↑ На настаўніцу з Бабруйска за жоўта-сінюю стужку ў валасах выклікалі АМАП (нявызн.). novychas.online (4 сакавіка 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    37. ↑ Правозащитники: ОМОН в Минске задержал матерей белорусских солдат, которые молились в храме (нявызн.). zerkalo.io (3 сакавіка 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    38. ↑ «Ощущала, внутри были тихари». Подробности задержания матерей срочников, которые пришли в собор помолиться за мир(руск.) . Zerkalo.io (4 сакавіка 2022).
    39. ↑ Беларусь — плацдарм для российского наступления на Чернигов и Киев (нявызн.). rfi.fr (25 лютага 2022). Праверана 3 лістапада 2022.
    40. 1 2 3 4 Рэйкавая вайна ў Беларусі-2022. Што вядома на сёння (нявызн.). novychas.online (18 сакавіка 2022). Праверана 22 сакавіка 2022.
    41. 1 2 3 4 5 6 7 Белорусы ведут против российских войск “рельсовую войну”? (нявызн.). dw.com (28 сакавіка 2022). Праверана 29 сакавіка 2022.
    42. ↑ МВД Беларуси сообщило об уничтожении оборудования БЖД (нявызн.). reform.by (16 сакавіка 2022). Праверана 16 сакавіка 2022.
    43. ↑ Произошла очередная атака на инфраструктуру Белорусской железной дороги. На вокзалах – большие очереди (нявызн.). belsat.eu (16 сакавіка 2022). Праверана 16 сакавіка 2022.
    44. ↑ «Кібэрпартызаны» кажуць, што спынілі рух цягнікоў у менскім і аршанскім вузлах. Афіцыйнага пацьверджаньня пакуль няма (нявызн.). svaboda.org (27 лютага 2022). Праверана 16 сакавіка 2022.
    45. ↑ Рэйкавая вайна. Як беларусы спрабуюць спыніць расейскую армію (нявызн.). svaboda.org (2 сакавіка 2022). Праверана 16 сакавіка 2022.
    46. ↑ У Беларусі пасьля кібер-атакі 16 дзён не працавала сыстэма электроннага продажу квіткоў на чыгунку (нявызн.). svaboda.org (12 сакавіка 2022). Праверана 16 сакавіка 2022.
    47. 1 2 У Мазыры затрымалі яшчэ двух «рэйкавых партызанаў» (нявызн.) (10 сакавіка 2022). Праверана 16 сакавіка 2022.
    48. ↑ У Стоўпцах выязныя групы ГУБАЗіК і СОБР другі тыдзень тэрарызуюць мясцовых, - жыхары гораду (нявызн.). svaboda.org (14 сакавіка 2022). Праверана 16 сакавіка 2022.
    49. ↑ Супольнасць чыгуначнікаў: чыгунку будзе кантраляваць спецназ унутраных войскаў (нявызн.). euroradio.fm. Праверана 22 сакавіка 2022.
    50. ↑ Кіраўнік украінскай чыгункі: Дзякуючы сумленным беларускім чыгуначнікам, зносін паміж Украінай і Беларусьсю цяпер няма(бел. (тар.))   (нявызн.)?. svaboda.org (20 сакавіка 2022).
    51. ↑ Стала вядома пра 40 затрыманых за дывэрсіі беларускіх чыгуначнікаў (нявызн.). svaboda.org (31 сакавіка 2022).
    52. ↑ «Рельсовые партизаны» подожгли релейный шкаф недалеко от Бобруйска. Патруль открыл по ним огонь(руск.) . news.zerkalo.io (31 сакавіка 2022).
    53. ↑ ByPol пацвердзіў, што дыверсіі на чыгунцы ладзяць удзельнікі плану «Перамога» (нявызн.). belsat.eu.
    54. ↑ Техника оккупационных войск обозначается различными знаками (нявызн.). МотолькоПомоги Telegram (24 лютага 2022).
    55. ↑ Да-да, “партизаны” нанесли знак российских оккупантов “Z” на машину с бел.номерами, ага (нявызн.). МотолькоПомоги Telegram (4 сакавіка 2022).
    56. ↑ Хлопец з Навагрудка намаляваў на машыне літары Z і V. Вось чым скончылася гісторыя (нявызн.) (10 сакавіка 2022). Праверана 16 сакавіка 2022.
    57. ↑ ВАЖНО! Не нужно резать шины/бить стёкла у каждого автомобиля на российских номерах в Беларуси! (нявызн.). МотолькоПомоги Telegram (4 сакавіка 2022).
    58. ↑ ВАЖНО! Мы выше писали про лиц, поддерживающих кремлёвских оккупантов, которые обозначают свои автомобили символами “V”, “Z” (нявызн.). МотолькоПомоги Telegram (4 сакавіка 2022).
    59. ↑ Уладзімір Ханас: Мы ведаем, што бел-чырвона-белая Беларусь падтрымлівае Украіну (нявызн.). racyja.com (27 лютага 2022). Праверана 19 сакавіка 2022.
    60. 1 2 Білоруси будуть здаватися в полон, або порушувати наказ – білорус про можливий наступ на Україну (нявызн.). Українська правда.
    61. 1 2 3 «Нашы хлопцы гатовыя кроўю адкупіць тую няславу, якая цяпер ліецца на беларусаў». Як беларускія добраахвотнікі едуць ва Ўкраіну (нявызн.). svaboda.org (10 сакавіка 2022). Праверана 18 сакавіка 2022.
    62. 1 2 У Варшаве адкрылі Цэнтр дапамогі беларускім добраахвотнікам (нявызн.). polskieradio.pl (28 лютага 2022). Праверана 19 сакавіка 2022.
    63. ↑ Беларусы стварылі батальён імя Каліноўскага для абароны Кіева(руск.) . euroradio.fm (9 сакавіка 2022). Праверана 11 сакавіка 2022.
    64. ↑ Белорусы начали создавать полк «Погоня» в составе Вооруженных сил Украины
    65. ↑ «Працаваў праграмістам, нармальна зарабляў». Хто такі беларус Ільля «Літвін», які загінуў за Ўкраіну (нявызн.). Радыё Свабода.
    66. ↑ Погибли за Украину: истории двух белорусских добровольцев (нявызн.). dw.com (17 сакавіка 2022). Праверана 18 сакавіка 2022.
    67. ↑ Як загінуў добраахвотнік Зміцер Апанасовіч? Расказваюць яго паплечнікі (нявызн.). nashaniva.com (27 сакавіка 2022). Праверана 29 сакавіка 2022.
    68. ↑ ГУБАЗіК завёў крымінальную справу супраць байцоў батальёну імя Каліноўскага (нявызн.). svaboda.org (27 сакавіка 2022).
    69. ↑ Беларусы перадалі жыхарам памежнай украінскай вёскі гуманітарную дапамогу (нявызн.). novychas.online (18 сакавіка 2022). Праверана 19 сакавіка 2022.
    70. ↑ «ГУБАЗіК стварае фэйкавыя тэлеграм-боты, каб лавіць людзей на жыўца». Як у Беларусі пачалі затрымліваць тых, хто гатовы дапамагаць Украіне (бел.) . svaboda.org (15 сакавіка 2022).
    71. ↑ Хто мы (нявызн.). Беларусы Брытаніі для Украіны.
    72. ↑ Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ! (нявызн.) (7 сакавіка 2022).
    73. ↑ Welle (www.dw.com), Deutsche. “Воздушная тревога. Продолжаем работать”. Истории врачей-белорусов в Украине | DW | 04.03.2022 (нявызн.). DW.COM.
    74. ↑ Вынікі працы Беларускага Антываеннага Руху за тыдзень 7-13 сакавіка (нявызн.). tsikhanouskaya.org (13 сакавіка 2022). Праверана 19 сакавіка 2022.
    75. ↑ Погранслужба Украины утверждает, что поддержку российской армии оказывают вооружённые силы Белоруссии (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022.
    76. ↑ Б‘ємо окупантів разом! (нявызн.). Сухопутні війська ЗС України (1 сакавіка 2022). Праверана 29 сакавіка 2022.
    77. ↑ В Украине создали бот “Звонок другу”, чтобы раскрыть глаза на войну россиянам и белорусам (нявызн.). ТСН.ua (1 сакавіка 2022).
    78. ↑ Останься дома: украинцы создали сайт-обращение к белорусам, призывающее не идти на войну с Украиной (нявызн.). КП в Украине | КП в Україні | KP in Ukraine.
    79. ↑ Минобороны: мамам белорусских солдат врут, что их сыновья погибли(руск.) . sputnik.by.
    80. ↑ В Украине идет война. В это время Минобороны Беларуси решило запустить… флешмоб (нявызн.). ZERKALO.IO (2 сакавіка 2022).
    81. ↑ «Украіна напала на Беларусь і Расею». Што настаўнікі ў школах Беларусі расказваюць пра вайну ва Ўкраіне (нявызн.). svaboda.org (1 сакавіка 2022).
    82. ↑ Victoria Song. A top Wikipedia editor has been arrested in Belarus(англ.) . The Verge (11 сакавіка 2022).
    83. ↑ Беженцы из Украины прибывают в Беларусь — как им оказывают помощь? (нявызн.). sputnik.by (2 сакавіка 2022). Праверана 22 сакавіка 2022.
    84. ↑ В ГПК рассказали, сколько украинцев прибыло в Беларусь (нявызн.). sputnik.by (11 сакавіка 2022). Праверана 22 сакавіка 2022.
    85. ↑ ГПК: в Беларусь за выходные прибыло 288 граждан Украины, в том числе транзитом через Польшу(руск.)  (14 сакавіка 2022). Праверана 2 сакавіка 2022.
    86. ↑ Названо число бежавших в Белоруссию украинцев (нявызн.). Lenta.RU.
    87. ↑ Беларусь разрешила до 15 апреля безвизовый въезд из Украины всем иностранцам, кто спасается от боевых действий (нявызн.). БелТА (23 сакавіка 2022).
    88. ↑ 49 тысяч человек с февраля. Как Беларусь помогает беженцам из Украины
    89. ↑ Log into Facebook (нявызн.). Facebook.
    90. ↑ Рада Церков закликає білоруських релігійних діячів не допустити залучення їх армії до війни проти України(укр.) . ВРЦіРО (9 сакавіка 2022).
    91. ↑ Карпова Я. «Лукашенко больше не гарант»: Тихановская объявила себя представителем белорусского народа (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2022. // dw.com, 24.02.2022
    92. ↑ Заява групы «Хрысціянская візія» наконт ваеннай агрэсіі супраць брацкай Украіны і ўдзелу рэжыму Аляксандра Лукашэнкі ў ёй (нявызн.). Царква і палітычны крызіс у Беларусі (24 лютага 2022).
    93. ↑ Паведамленне Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі ў сувязі з канфліктам ва Украіне (нявызн.). Catholic.by (26 лютага 2022).
    94. ↑ Зварот Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі: Вайна — гэта злачынства супраць Бога і чалавека (BY/RU) (нявызн.). Catholic.by (3 сакавіка 2022).
    95. ↑ Ва Украінскай Грэка-Каталіцкай Царкве падзякавалі каталіцкім біскупам Беларусі за салідарнасць (нявызн.). Catholic.by (9 сакавіка 2022).
    96. ↑ Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ! (нявызн.). t.me.
    97. ↑ Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ! (нявызн.). t.me.
    98. ↑ Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ! (нявызн.). t.me.
    99. ↑ Зварот да ўкраінскіх вернікаў і духавенства грэка-каталіцкай епархіі Святой Сям’і ў Лондане (нявызн.). Belarusian Church in London (27/02/2022).
    100. ↑ Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ! (нявызн.). t.me.
    101. ↑ Обращение Митрополита Минского и Заславского Вениамина, Патриаршего Экзарха всея Беларуси, в связи с ситуацией в Украине(руск.) . Официальный портал Белорусской православной Церкви (3 сакавіка 2022).
    102. ↑ Наталля с двумя “Л” (нявызн.). t.me.
    103. ↑ Флагшток — Гомель і Гомельшчына (нявызн.). t.me.
    104. ↑ Ва Украіне засталіся каля 5 тысячаў беларускіх вагонаў, якія Кіеў не верне (нявызн.). belsat.eu.
    105. ↑ Японія ўводзіць санкцыі супраць Беларусі і пэрсанальна супраць Аляксандра Лукашэнкі (нявызн.). svaboda.org (28 лютага 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    106. ↑ Японія пашырыла санкцыі супраць беларускага рэжыму(руск.) . euroradio.fm (8 сакавіка 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    107. ↑ «А чего к нам, а не в Россию?» У эмигрантов из Беларуси проблемы с поиском жилья в Грузии и не только (нявызн.). reform.by (17 сакавіка 2022). Праверана 20 сакавіка 2022.
    108. ↑ Глава немецкого МИД призвала прекратить нападки на беларусов (нявызн.). reform.by (3 сакавіка 2022). Праверана 23 сакавіка 2022.
    Тэмы гэтай старонкі (15):
    Катэгорыя·Расійска-ўкраінская вайна
    Катэгорыя·Гісторыя Расіі
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
    Катэгорыя·Канфлікты 2022 года
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з тарашкевіцы
    Катэгорыя·2022 год у Беларусі
    Катэгорыя·2022 год у Расіі
    Катэгорыя·Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з украінскай
    Катэгорыя·Гісторыя Беларусі
    Катэгорыя·Войны Беларусі
    Катэгорыя·Бягучыя падзеі
    Катэгорыя·Гісторыя Украіны
    Катэгорыя·Артыкулы са сцвярджэннямі без крыніц
    Катэгорыя·2022 год ва Украіне