wd wp Пошук:
    ⬜

    Алесь Бяляцкі

    У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Бяляцкі.

    Але́сь Бяля́цкі, поўнае імя Аляксандр Ві́ктаравіч Бяляцкі (нар. 25 верасня 1962, Вяртсіля, Сартавальскі раён, Карэльская АССР, РСФСР) — беларускі грамадскі дзеяч, праваабаронца, палітвязень і вязень сумлення[3]. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру (2022)[4].

    Біяграфія

    Нарадзіўся ў беларускай сям’і, бацька родам з Рагачоўскага, маці з Нараўлянскага раёнаў Гомельскай вобласці. У 1965 годзе сям’я вярнулася ў Беларусь, на сталае жыццё ў Светлагорск Гомельскай вобласці. Выпускнік сярэдняй школы № 5 Светлагорска.

    У 1984 годзе скончыў гісторыка-філалагічны факультэт Гомельскага дзяржаўнага ўніверсітэта па спецыяльнасці «беларуская і руская мовы і літаратура» (кваліфікацыя — філолаг, выкладчык беларускай і рускай моў і літаратуры). Падчас вучобы сябраваў з будучымі вядомымі беларускімі пісьменнікамі, тады — студэнтамі Анатолем Сысом, Эдуардам Акуліным, Сяржуком Сысом, Анатолем Казловым. Падчас вучобы выступіў з першымі літаратуразнаўчымі артыкуламі, дэбютаваў у 1984 годзе ў газеце «Літаратура і мастацтва».

    Працаваў настаўнікам у Лельчыцкім раёне Гомельскай вобласці. Тэрміновую вайсковую службу ў 1985—1986 гг. праходзіў механікам-вадзіцелем браніраванага цягача ў артылерыйскай знішчальнай супрацьтанкавай батарэі пад Свярдлоўскам (цяпер Екацярынбург, Расія).

    З 1981 года браў удзел у моладзевым нацыянальна-дэмакратычным руху[5]. Быў сябрам падпольнай групы моладзі: Беларускай канспірацыйнай партыі «Незалежнасць», якая ставіла мэтай спрыянне выхаду Беларусі з СССР і стварэнню незалежнай, дэмакратычнай дзяржавы[6]. Група мела статут і праграму, працавала праз легальныя нефармальныя моладзевыя аб’яднанні «Талака», «Тутэйшыя», выдавала нелегальны часопіс «Бурачок»[7], была ініцыятарам правядзення першых у Беларускі мітынгаў на Дзяды ў 1987 і 1988 гадах[8], акцый пратэсту — воднага ралі супраць пабудовы Даўгаўпілскай ГРЭС (1987)[9], мітынгу супраць разбурэння Верхняга горада ў Мінску (1988)[10], дэманстрацыі і мітынгу ў Курапатах (1988)[11].

    Алесь Бяляцкі друкаваўся ў тагачасных падпольных выданнях, часопісах «Бурачок»[12] і «Вера»[13]. Быў удзельнікам мітынгаў на Дзяды ў 1987 і 1988 гадах. З’яўляўся адным з арганізатараў Першага вальнага сойму беларускіх суполак.

    Падчас навучання ў аспірантуры ў г. Мінску ў 1986—1989 гг. быў адным са стваральнікаў Таварыства маладых літаратараў «Тутэйшыя» (1986), потым — старшынём гэтай грамадскай арганізацыі[14]. Быў пад пагрозай выключэння з аспірантуры, але грамадскую дзейнасць не спыніў[15]. Браў удзел у паседжаннях Камэтэта-58[16], у 1988 г. выступіў адным з заснавальнікаў таварыства «Мартыралог Беларусі», а таксама быў сябрам арганізацыйнага камітэту грамадскай арганізацыі Беларускі народны фронт. У 1990 годзе выступіў адным з арганізатараў грамадскай арганізацыі Беларуская каталіцкая грамада[17].

    У 1989 годзе скончыў аспірантуру Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы Акадэміі навук БССР[14]. У 1989 годзе працаваў малодшым навуковым супрацоўнікам Музея гісторыі беларускай літаратуры, затым у 1989 годзе па конкурсе абраны калектывам музея на пасаду дырэктара Літаратурнага музея Максіма Багдановіча.

    Працаваў дырэктарам музея з кастрычніка 1989 да жніўня 1998 года. Падчас працы Алеся Бяляцкага ў музеі былі адкрыты экспазіцыі ў цэнтральным будынку музея ў Мінску на Траецкім прадмесці (1991), у філіялах музея — «Беларускай хатцы» ў Мінску на вуліцы Рабкораўскай, 14 (1991), «Фальварак Ракуцёўшчына» ў вёсцы Ракуцёўшчына Маладзечанскага раёна (1991), у Яраслаўлі (1993). У будынках музея напачатку 1990-х гадоў праходзілі шматлікія культурныя і грамадскія мерапрыемствы, сходы дэмакратычных сілаў[18], пасяджэнні Управы і Сойму Беларускага народнага фронту, малітоўныя службы грэка-католікаў. У будынку музея ў 1990 г. мела юрыдычны адрас і пачынала працу рэдакцыя адной з першых дэмакратычных газет у Беларусі «Свабода». Алесь Бяляцкі прадаставіў юрыдычны адрас музея для рэгістрацыі дзясяткаў няўрадавых арганізацый, які ў тыя гады было цяжка знайсці, у тым ліку Праваабарончаму цэнтру «Вясна» і Цэнтру «Супольнасць»[19]. Запрасіў у літаратурны музей М. Багдановіча на працу маладых беларускіх пісьменнікаў Паліну Качаткову, Эдуарда Акуліна, Сяргея Вітушку, Алеся Астраўцова.

    Дэпутат Мінскага гарадскога Савета дэпутатаў у 1991—1996 гадах. 20 жніўня 1991 года разам з іншымі 29 дэпутатамі Мінгарсавета, на наступны дзень пасля путчу ГКЧП, выступіў з адкрытым зваротам да жыхароў Мінска «захоўваць вернасць законна абраным органам улады і дамагацца ўсімі канстытуцыйнымі метадамі спынення дзейнасці Дзяржаўнага камітэту па надзвычайным становішчы»[20]. 5 верасня 1991 года пасля прыняцця Мінгарсаветам рашэння пра выкарыстанне нацыянальнай сімволікі Бяляцкі прынёс бела-чырвона-белы сцяг у залу пасяджэнняў дэпутатаў, гэты сцяг першым у краіне быў афіцыйна вывешаны над будынкам Мінгарсавета[19].

    Сакратар Управы БНФ (1996—1999), намеснік старшыні Партыі БНФ (1999—2001)[21].

    У 1996 годзе заснаваў гарадскую мінскую арганізацыю Праваабарончы цэнтр «Вясна-96», які 15 чэрвеня 1999 года пераўтварыўся ў рэспубліканскае Грамадскае аб’яднанне Праваабарончы цэнтр «Вясна». Рашэннем Вярхоўнага суда Рэспублікі Беларусь 28 кастрычніка 2003 года за ўдзел у назіранні падчас прэзідэнцкіх выбараў 2001 года Грамадскае аб’яднанне «Праваабарончы цэнтр „Вясна“» было пазбаўлена дзяржаўнай рэгістрацыі. З тых часоў вядучая беларуская праваабарончая арганізацыя працуе без рэгістрацыі[22].

    Старшыня рабочай групы Асамблеі няўрадавых дэмакратычных арганізацый (2000—2004)[21].

    Віцэ-прэзідэнт Міжнароднай федэрацыі за правы чалавека (The International Federation for Human Rights, FIDH; 2007—2016)[22].

    Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў (1995)[23] і Беларускага ПЭН-цэнтра (2009)[24].

    4 жніўня 2011 годзе затрыманы ДФР КДК, затым арыштаваны і змешчаны ў СІЗА ў Мінску[25].

    24 лістапада 2011 года асуджаны па ч. 2. арт. 243 КК (утойванне даходаў у асабліва буйным памеры) на 4,5 гады пазбаўлення волі з канфіскацыяй маёмасці[26]. Суд прызнаў яго вінаватым у нясплаце падаткаў. Падставай для крымінальнага пераследу стала інфармацыя пра банкаўскія рахункі, якую перадалі беларускім праваахоўным органам Літва і Польшча. А. Бяляцкі сваёй віны не прызнаў і заявіў, што грошы, якія былі атрыманы на яго рахункі ў банку, выкарыстоўваліся на праваабарончую дзейнасць. Раней у тым жа годзе беларускія ўлады скіравалі Літве запыт у справе фінансавання беларускай апазіцыі, Алеся Бяляцкага ўдалося прызнаць вінаватым у тым ліку ў выніку таго, што адказ на гэты запыт не быў добра прадуманы літоўскім бокам. Літоўскі дыпламат Рэнатас Юшка пазней пракаментаваў гэта так: «Для Літвы гэта вялікае паражэнне на міжнароднай арэне, і я ўсё яшчэ адчуваю пэўнае пачуццё віны з-за Алеся. Калі я яшчэ быў адказным за каардынацыю такіх справаў, то нам удавалася прадухіляць падобныя здарэнні». Беларускія праваабаронцы, а таксама кіраўніцтва Еўрапейскага Саюза, урады краін ЕС, ЗША і міжнародныя праваабарончыя арганізацыі лічылі А. Бяляцкага палітычным вязнем, а прысуд яму — палітычна матываваным. Яны патрабавалі ад уладаў Беларусі вызваліць праваабаронцу[27]. 15 верасня 2011 г. адмысловую рэзалюцыю па справе А. Бяляцкага прыняў Еўрапейскі парламент[28]. З патрабаваннем аб вызваленні А. Бяляцкага да беларускага ўраду звярталіся Старшыня Еўрапарламенту Ежы Бузек[29], прадстаўнік ЕС па замежных справах і палітыцы бяспекі Кэтрын Эштан[30], старшыня АБСЕ Эйман Гілмар[31], спецыяльны дакладчык па сітуацыі ў Беларусі Рады ААН па правах чалавека Міклаш Харасці[32].

    Тэрмін зняволення адбываў у папраўчай калоніі № 2 у г. Бабруйску. Працаваў упакоўшчыкам у швейным цаху[33].

    Неаднаразова пакараны адміністрацыяй калоніі за «парушэнні правілаў паводзін асуджаных»[34], прызнаны «злосным парушальнікам рэжыму», таму пазбаўлены амністыі ў 2012 годзе[35], пазбаўляўся спатканняў з роднымі і перадач[36].

    У калоніі напісаў шмат тэкстаў на літаратуразнаўчыя тэмы, эсэ, успаміны, якія перадаваліся на волю ў лістах[37].

    Падчас зняволення ў абарону Алеся Бяляцкага разгорнутая беспрэцэдэнтная кампанія міжнароднай салідарнасці[38].

    Алесь Бяляцкі вызвалены па амністыі 21 чэрвеня 2014 года[крыніца?].

    Падчас пагрому грамадскіх арганізацый у Беларусі Алесь Бяляцкі затрыманы 14 ліпеня 2021 года[39]. 15 ліпеня сумеснай заявай дзевяці арганізацый, сярод якіх Праваабарончы цэнтр «Вясна», Беларуская асацыяцыя журналістаў, Беларускі Хельсінскі камітэт, Беларускі ПЕН-цэнтр, прызнаны палітычным зняволеным[39][40].

    Узнагароды і ганаровыя званні

    Вобраз у культуры і мастацтве

    Бібліяграфія

    Укладанні

    Зноскі

    1. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #134194349 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 26 красавіка 2014.
    2. ↑ https://actionnetwork.org/petitions/i-support-pen-belarus/ Праверана 3 жніўня 2021.
    3. ↑ Amnesty International признала Беляцкого узником совести Архівавана 27 жніўня 2017.
    4. ↑ Jenni Reid. Belarusian campaigner Ales Bialiatski and two human rights groups win 2022 Nobel Peace Prize(англ.) . CNBC.
    5. ↑ [Бяляцкі, А. Халоднае крыло Радзімы. — 2014 г. — 540с. C.16]
    6. ↑ Бяляцкі, А. Халоднае крыло Радзімы. — 2014. — 540 с. — С. 177.
    7. ↑ [Бяляцкі, А. Халоднае крыло Радзімы. — 2014 г. — 540с. С.180]
    8. ↑ Дзяды 1987 відэа
    9. ↑ 29.4.1987 у Друі стартавала воднае ралі пратэсту супраць пабудовы Даўгаўпілскай ГЭС(недаступная спасылка)
    10. ↑ Абарона Верхняга гораду Архівавана 16 чэрвеня 2021.
    11. ↑ Статью про Курапаты в 88-м году пропустил цензор
    12. ↑ «Бурачок»
    13. ↑ Вера Архівавана 16 чэрвеня 2021.
    14. 1 2 http://www.svaboda.org/content/article/1987336.html
    15. ↑ [Бяляцкі, А. Халоднае крыло Радзімы. — 2014 г. — 540с. С.22]
    16. ↑ [Бяляцкі, А. Халоднае крыло Радзімы. — 2014 г. — 540с. С.169]
    17. ↑ Адраджаў і беларусізаваў Касцёл, рыхтаваў польскіх святароў да працы ў Беларусі. Алесь Бяляцкі і яго каталіцкі актывізм у 90-х
    18. ↑ Супольнае паседжанне Сойма БНФ, Рабочага Саюзу Беларусі і Аб’яднанай Дэмакратычнай Партыі Беларусі 19 жніўня 1991 па ГКЧП Архівавана 23 кастрычніка 2021.
    19. 1 2 [Тамковіч, А. Найноўшая гісторыя ў асобах. — Смаленск : Смоленская городская типография, 2013. — С.166. — ББК 84, УДК 823.]
    20. ↑ Дземянцей: «Павесіце на вяроўцы бяз мыла?»
    21. 1 2 [Хто ёсць хто ў Беларусі / укл. Л. А. Андросік, В. Ф. Голубеў і інш. — Вільня, 2007. — 256 с. (С.35) УДК 32 ББК 92.2 Х 97.]
    22. 1 2 Праваабарончы цэнтр «Вясна»
    23. ↑ Асабiстыя старонкi сяброу СБП
    24. ↑ Пісьменнікі ў зняволенні Архівавана 5 кастрычніка 2021.
    25. ↑ Арышт Алеся Бяляцкага. Рэакцыі
    26. ↑ Алесь Бяляцкі асуджаны да 4,5 гадоў пазбаўлення волі з канфіскацыяй маёмасці(недаступная спасылка)
    27. ↑ http://nashaniva.by/?c=ar&i=84130
    28. ↑ European Parliament resolution of 15 September 2011 on Belarus: the arrest of human rights defender Ales Bialatski
    29. ↑ Старшыня Еўрапарламенту заклікае вызваліць Бяляцкага і ўсіх палітвязняў
    30. ↑ Алесь Бяляцкі асуджаны на 4 гады і 6 месяцаў з канфіскацыяй (увесь працэс) Архівавана 17 красавіка 2017.
    31. ↑ Старшыня АБСЕ заклікае вызваліць Алеся Бяляцкага
    32. ↑ Миклош Харашти призывает освободить и реабилитировать Беляцкого Архівавана 6 жніўня 2013.
    33. ↑ АЛЕСЬ БЯЛЯЦКІ ПАТЭЛЕФАНАВАЎ ЖОНЦЫ Архівавана 8 жніўня 2020.
    34. ↑ За сем месяцаў у калоніі Бяляцкі атрымаў сем спагнанняў
    35. ↑ Бяляцкі атрымаў трэцяе спагнанне ў калоніі Архівавана 1 чэрвеня 2016.
    36. ↑ Бяляцкага пазбавілі перадачы і спаткання http://nashaniva.by/?c=ar&i=78253
    37. ↑ Алесь Бяляцкі ў турме піша кнігу пра рэпрэсаванага пісьменніка
    38. ↑ 100 тысяч салідарных з Алесем Бяляцкім (+ мапа салідарнасці)
    39. 1 2 Беларусь: Руководителей Правозащитного центра “Весна” держат в СИЗО. Потребуйте от властей освободить их!(руск.) . Amnesty International (22 ліпеня 2021). Праверана 28 ліпеня 2021.
    40. ↑ Затрыманых праваабаронцаў і актывістаў прызналі палівязнямі (бел.) . Еўрапейскае радыё для Беларусі (15 ліпеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 15 ліпеня 2021. Праверана 28 ліпеня 2021.
    41. ↑ http://afn.by/news/i/74799
    42. ↑ Белорусская неделя в Стокгольме.
    43. ↑ Белорусский правозащитник А.Беляцкий выдвинут на Нобелевскую премию мира Архівавана 28 студзеня 2021.
    44. ↑ В Минске вручены премии за защиту прав человека
    45. ↑ Ytringsfrihetsprisen 2011: Ales Bjaljatski
    46. ↑ Aleś Bialacki laureatem Nagrody Lecha Wałęsy
    47. ↑ Прэмія Вацлава Гавела прысуджаная Алесю Бяляцкаму
    48. ↑ Алесь Бяляцкі атрымаў літаратурную Прэмію імя Алеся Адамовіча
    49. ↑ Шведская правозащитная организация Civil Rights Defenders назвала Алеся Беляцкого Защитником гражданских прав года Архівавана 25 жніўня 2017.
    50. ↑ Алесь Бяляцкі стаў ганаровым грамадзянінам Сіракузы
    51. ↑ Алесь Бяляцкі
    52. ↑ атрымае Алесь Бяляцкі Нобелеўскую прэмію(недаступная спасылка)
    53. ↑ Алесь Бяляцкі зноў стане кандыдатам на Нобелеўскую прэмію міру
    54. ↑ Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100
    55. ↑ 2020 Announcement – Press Release (нявызн.) (недаступная спасылка). rightlivelihoodaward.org. The Right Livelihood Foundation (1 кастрычніка 2020). Архівавана з першакрыніцы 12 студзеня 2021. Праверана 1 кастрычніка 2020.
    56. ↑ 4 августа — Международный день солидарности с гражданским обществом Беларуси Архівавана 12 жніўня 2021.
    57. ↑ Радыё Швецыі рыхтуе пастаноўку пра Алеся Бяляцкага Архівавана 25 жніўня 2017.
    58. ↑ Паэзія прозы Архівавана 25 жніўня 2017.
    59. ↑ Гэта салодкае слова — свабода!
    60. ↑ РЫМЦЕЛІ. Алесю Бяляцкаму
    61. ↑ Алесю Бяляцкаму
    62. ↑ Ліст да Алеся Бяляцкага
    63. ↑ «Выше неба»
    64. ↑ Алесь Бяляцкі: праваабаронца, літаратуразнаўца, чалавек(недаступная спасылка)
    65. ↑ «Вясна», дак. фільм пра Алеся Бяляцкага.
    66. ↑ A Heart That Never Dies
    67. ↑ 1050 дзён самоты
    68. ↑ На экспозиции в Вашингтоне представлены изображения, сделанные из кусочков конструктора «Лего».
    69. 1 2 Халоднае крыло Радзімы.
    70. ↑ Літаратура і нацыя.
    71. ↑ Асьвечаныя беларушчынай.
    72. ↑ Вышла книга Беляцкого «Асьвечаныя беларушчынай» (нявызн.) (недаступная спасылка). Политика. Хартия'97 (7 лютага 2013). Архівавана з першакрыніцы 31 мая 2013. Праверана 7 лютага 2013.
    73. ↑ Сяргей Макарэвіч. Кнігу Бяляцкага забаранілі да ўвозу ў Беларусь (бел.)  (недаступная спасылка). Салідарнасць. Архівавана з першакрыніцы 6 студзеня 2014. Праверана 23 снежня 2014.
    74. ↑ Іртутнае срэбра жыцьця.
    75. ↑ Вышла книга Алеся Беляцкого “Іртутнае срэбра жыцьця” (нявызн.). БелаПАН (14 мая 2014). Архівавана з першакрыніцы 17 мая 2014. Праверана 15 мая 2014.
    76. ↑ Бой з сабой
    77. ↑ 20-Я Вясна.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (32):
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Артыкулы са сцвярджэннямі без крыніц
    Асобы, прызнаныя вязнямі сумлення праваабарончым цэнтрам «Вясна»
    Асобы, прызнаныя вязнямі сумлення арганізацыяй Amnesty International у Беларусі
    Узнагароджаныя медалём да стагоддзя БНР
    Лаўрэаты прэміі імя Сахарава
    Нарадзіліся 25 верасня
    Вікіпедыя:Запыты на пераклад з украінскай
    Палітвязні Беларусі
    Нарадзіліся ў 1962 годзе
    Асобы
    Праваабарончы цэнтр «Вясна»
    Вікіпедыя:Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «Імя Прозвішча»
    Лаўрэаты прэміі імя Францішка Аляхновіча
    Вікіпедыя:Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі
    Дысідэнты Беларусі
    Члены Талакі
    Выпускнікі філалагічнага факультэта ГДУ
    Нарадзіліся ў Сартавальскім раёне
    Дэпутаты Мінскага гарадскога Савета дэпутатаў
    Выпускнікі Гомельскага дзяржаўнага ўніверсітэта
    Праваабаронцы Беларусі
    Грамадскія дзеячы Беларусі
    Члены Беларускага ПЭН-цэнтра
    Члены Партыі БНФ
    Лаўрэаты прэміі імя Алеся Адамовіча
    Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі міру
    Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы
    Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
    Вікіпедыя:Біяграфіі сучаснікаў
    Члены Каардынацыйнай рады
    Члены Саюза беларускіх пісьменнікаў