wd wp Пошук: ⬜

Джэймс Прэскат Джоўль

Джэймс Прэскат Джоўль (англ.: James Prescott Joule; 24 снежня 1818, Сэлфард, графства Ланкашыр, Англія — 11 кастрычніка 1889, Сэйл, графства Чэшыр, Англія) — англійскі фізік, півавар, які ўнёс значны ўнёсак у станаўленне тэрмадынамікі. Абгрунтаваў на вопытах закон захавання энергіі. Усталяваў закон, што вызначае цеплавое дзеянне электрычнага току. Вылічыў скорасць руху малекул газа і ўсталяваў яе залежнасць ад тэмпературы.

Джоўль вывучаў прыроду цяпла, і выявіў яе сувязь з механічнай працай. Гэта прывяло да тэорыі захавання энергіі, што ў сваю чаргу прывяло да распрацоўкі першага закону тэрмадынамікі. У гонар Джоўля названа адзінка вымярэння энергіі — джоўль. Ён працаваў з лордам Кельвінам над абсалютнай шкалой тэмпературы, рабіў назіранні над магнітастрыкцыяй, адкрыў сувязь паміж токам, што бяжыць праз праваднік з вызначаным супраціўленнем і вылучаемым пры гэтым цяплом, названы законам Джоўля.

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям’і заможнага ўладальніка броварнага завода ў Солфардзе блізу Манчэстэра, атрымаў хатнюю адукацыю, прытым цягам некалькіх гадоў яго настаўнікам па элементарнай матэматыцы, пачаткам хіміі і фізікі быў Дальтан[6]. З 1833 года (з 15 гадоў) працаваў на броварным заводзе, і, паралельна з навучаннем (да 16 гадоў) і заняткамі навукай да 1854 года браў удзел у кіраванні прадпрыемствам, пакуль яно не было прададзена[7].

Першыя эксперыментальныя даследаванні пачаў ужо ў 1837 годзе, зацікавіўшыся магчымасцю замены паравых машын на бровары на электрычныя. У 1838 годзе па рэкамендацыі аднаго са сваіх настаўнікаў Дэвіса (англ.: John Davies), блізкім сябрам якога быў вынаходнік электрарухавіка Сцёрджэн, апублікаваў першую працу па электрычнасці ў навуковым часопісе Annals of Electricity, арганізаваным за год да гэтага Сцёрджэнам, праца была прысвечана будове электрамагнітнага рухавіка. У 1840 годзе выявіў эфект магнітнага насычэння пры намагнічванні ферамагнетыкаў[6], і на працягу 1840—1845 гадоў эксперыментальна вывучае электрамагнітныя з’явы.

Адшукваючы лепшыя спосабы вымярэнні электрычных токаў, Джэймс Джоўль у 1841 годзе адкрыў названы яго імем закон, што ўсталёўвае квадратычную залежнасць паміж сілай току і вылучанай гэтым токам у правадыру колькасцю цеплыні (у рускай літаратуры фігуруе як закон Джоўля — Ленца, бо 1842 году незалежна гэты закон быў адкрыты расійскім фізікам Ленцам). Адкрыццё не было ацэнена Лонданскім каралеўскім таварыствам, і працу атрымалася апублікаваць толькі ў перыядычным часопісе Манчэстэрскага літаратурнага і філасофскага таварыства (англ.: Manchester Literary and Philosophical Society)[6].

У 1840 годзе ў Манчэстэр пераязджае Сцёрджэн і ўзначальвае Галерэю практычных ведаў (англ.: Royal Victoria Gallery for the Encouragement of Practical Science) — камерцыйную выстаўна-адукацыйную ўстанову, куды ў 1841 годзе запрашае Джоўля як першага лектара.

У працах пачатку 1840-х гадоў даследавала пытанне эканамічнай дамэтнасці электрамагнітных рухавікоў, спачатку мяркуючы, што электрамагніты могуць быць крыніцай неабмежаванай колькасці механічнай працы, але неўзабаве пераканаўся, што з практычнага пункту погляду паравыя машыны таго часу былі эфектыўней[8], апублікаваўшы ў 1841 годзе высновы, што эфектыўнасць «ідэальнага» электрамагнітнага рухавіка на 1 фунт цынку (выкарыстанага ў акумулятарах) складае ўсяго толькі 20 % ад эфектыўнасці паравога на 1 фунт спальванага вугалю, не хаваючы пры гэтым расчаравання[9].

У 1842 годзе выяўляе і апісвае з’яву магнітастрыкцыі, якая складаецца ў змене памераў і аб’ёму цела пры змене яго стану намагнічанасці. У 1843 годзе фармулюе і публікуе даканцовыя вынікі прац па даследаванні цеплавылучэння ў правадырах, у прыватнасці, эксперыментальна паказвае, што вылучанае цёпла ніякім чынам не заходзіць з асяроддзя, што беззваротна аспрэчвала тэорыю цепларода, прыхільнікі якой усё яшчэ заставаліся ў той час. У тым жа годзе зацікавіўся агульнай праблемай колькасных суадносін паміж рознымі сіламі, што прыводзяць да вылучэння цеплыні, і, прыйдучы да пераканання ў існаванні прадказанай Маерам (1842) вызначанай залежнасці паміж працай і колькасцю цеплыні, шукаюць лікавыя суадносіны паміж гэтымі велічынямі — механічны эквівалент цяпла. На працягу 1843—1850 гадоў праводзіць серыю эксперыментаў, бесперапынна дасканалячы эксперыментальную тэхніку і штораз пацвярджаючы прынцып захавання энергіі колькаснымі вынікамі.

У 1844 годзе сям’я Джоўляў пераехала ў новы дом у Уэли-Рэйдж (англ.: Whalley Range), дзе для Джэймса была абсталявана зручная лабараторыя[9]. У 1847 годзе жаніўся з Амеліяй Граймс, неўзабаве ў іх з’явіліся сын і дачка, у 1854 годзе Амелія Джоўль памерла[9].

У 1847 годзе знаёміцца з Томсанам, які дае высокую ацэнку эксперыментальнай тэхніцы Джоўля, і з якім пасля плённа супрацоўнічае, шмат у чым пад уплывам Джоўля фармуюцца і ўяўленні Томсана на пытанні малекульна-кінетычнай тэорыі[10]. У першых жа супольных працах Томсан і Джоўль ствараюць тэрмадынамічную тэмпературную шкалу.

У 1848 годзе для тлумачэння цеплавых эфектаў пры падвышэнні ціску прапануе мадэль газу як такога, што складаецца з мікраскапічных пруткіх шарыкаў, сутыкненне якіх са сценкамі пасудзіны і стварае ціск, і даючы ацэнку скорасці «пруткіх шарыкаў» вадароду каля 1850 м/c. Па рэкамендацыі Клаўзіуса гэта праца была апублікавана ў «Філасофскіх працах Каралеўскага таварыства», і, хоць у ёй пасля былі выяўлены сур’ёзныя заганы[11], яна зрабіла значны ўплыў на станаўленне тэрмадынамікі, у прыватнасці, ідэйна перагукаецца з працамі па Ван-дэр-Ваальса пачатку 1870-х гадоў па мадэляванні рэальнага газу.

Да канца 1840-х гадоў працы Джоўля атрымваюць усеагульнае прызнанне ў навуковай супольнасці, і ў 1850 годзе ён абраны сапраўдным членам Лонданскага каралеўскага таварыства[10].

У працах 1851 года, дасканалячы свае тэарэтычныя мадэлі ўяўлення цеплыні як руху пруткіх часціц, досыць дакладна тэарэтычна вылічыў цеплаёмістасць некаторых газаў[12].

У 1852 годзе выяўляе, мерае і апісвае ў серыі супольных з Томсанам прац эфект змены тэмпературы газу пры адыябатычным драселяванні, вядомы як эфект Джоўля — Томсана, які стаў пасля адным з асноўных метадаў атрымання звышнізкіх тэмператур, тым самым спрыяўшы з’яўленню фізікі нізкіх тэмператур як галіны прыродазнаўства.

У 1850-я гады публікуе вялікую серыю артыкулаў пра дасканаленне электрычных вымярэнняў, прапануючы канструкцыі вальтметраў, гальванометраў, амперметраў, забяспечвальныя высокую дакладнасць вымярэнняў; у цэлым цягам усёй навуковай практыкі Джоўль надаваў значная ўвага эксперыментальнай тэхніцы, што дазваляе атрымваць высокадакладныя вынікі.

У 1859 годзе даследуе тэрмадынамічныя ўласцівасці цвёрдых цел, мераючы цеплавы эфект пры дэфармацыях, і адзначае нестандартныя ў параўнанні з іншымі матэрыяламі ўласцівасці каўчуку[9].

У 1860-я гады цікавіцца прыроднымі з’явамі, прапануючы магчымыя тлумачэнні прыроды атмасферных навальніц, міражоўметэарытаў.

У 1867 годзе Джоўль па прапанаванай Томсанам схеме праводзіць для Брытанскай навуковай асацыяцыі вымярэнні эталона механічнага эквіваленту цеплыні, але атрымвае вынікі, разбежныя са значэннямі, што атрымваюцца з чыста механічных доследаў, аднак удакладненне ўмоў механічных эксперыментаў пацвердзілі дакладнасць вымярэнняў Джоўля і ў 1878 годзе эталон супраціву быў перагледжаны[11].

На пачатковых этапах дзейнасці Джоўль ставіў эксперыменты і займаўся даследаваннямі вылучна на ўласныя сродкі, аднак пасля продажу бровара ў 1854 годзе матэрыяльнае становішча паступова пагоршылася, і давялося карыстацца фінансаваннем розных навуковых арганізацый, а ў 1878 годзе прызначана дзяржаўная пенсія[11]. З дзяцінства пакутаваў з-за хваробы хрыбетніка, а з пачатку 1870-х гадоў з-за дрэннага стану здароўя практычна не працаваў. Сканаў у 1889 годзе

Механічны эквівалент цяпла

Пачынальна з 1843 года Джоўль шукае пацверджанне прынцыпу захавання энергіі і спрабуе вылічыць механічны эквівалент цяпла. У першых доследах мерае нагрэў вадкасці, у якую пагружаны саленоід з жалезным стрыжнем, які круціцца ў полі электрамагніта, праводзячы вымярэнні ў выпадках стуленай і растуленай абкруткі электрамагніта, потым удасканаліць эксперымент, выключаючы ручное кручэнне і прыводзячы электрамагніт у дзеянне які апускаецца грузам. Па выніках вымярэнняў фармулююць суадносіны[13][14]:

Колькасць цеплыні, якая ў стане нагрэць 1 фунт вады на 1 градус па Фарэнгейце, роўна і можа быць пераўтворана ў механічную сілу, якая ў стане падняць 838 фунтаў на вертыкальную вышыню ў 1 фут Арыгінальны тэкст (англ.)    The quantity of heat capable of raising the temperature of a pound of water by one degree of Farhenheit's scale is equal to, and may be converted into, a mechanical force capable of raising 838 lb. to the perpendicular height of one foot.

Вынікі эксперыментаў публікуе ў 1843 годзе ў артыкуле «Пра цеплавы эфект магнітаэлектрычнасці і механічным значэнні цяпла»[15]. У 1844 годзе фармулюе першы варыянт закона цеплаёмістасці складаных крышталічных цел, вядомы як закон Джоўля — Копа (Коп (ням.: Hermann Kopp) у 1864 годзе даў дакладную фармулёўку і канчатковае эксперыментальнае пацверджанне).

Далей, у вопыце 1844 года мерае цеплавылучэнне пры працісканні вадкасці праз вузкія трубкі, у 1845 годзе — мерае цеплыню пры сціску газу, а ў вопыце 1847 года параўноўвае выдаткі на кручэнне мяшалкі ў вадкасці з утворанай у выніку трэння цеплынёй[6].

У працах 1847—1850 гадоў дае яшчэ больш дакладны механічны эквівалент цяпла. Ім выкарыстоўваўся металічны каларыметр, усталяваны на драўляным лаве. Усярэдзіне каларыметра знаходзілася вось са змесцаванымі на ёй лопасцямі. На бакавых сценках каларыметра месцаваліся шэрагі пласцінак, што перашкаджалі руху вады, але не якія падзелі лопасці. На вось знадворку каларыметра намотвалася нітка з двума якія звісаюць канцамі, да якім былі прымацаваны грузы. У эксперыментах мералася колькасць цеплыні, што выдаткоўваецца пры кручэнні восі з-за трэння. Гэта колькасць цеплыні параўноўвалася са зменай становішча грузаў і сілай, што робіць на іх.

Эвалюцыя значэнняў механічнага эквіваленту цёплая, атрыманая ў эксперыментах Джоўля (у фута-фунтах ці фута-фунт-сіле на брытанскую тэрмічную адзінку):

• 838 (4,51 Дж/кал), 1843;
• 770 (4,14 Дж/кал), 1844;
• 823 (4,43 Дж/кал), 1845
• 819 (4,41 Дж/кал), 1847
• 772,692 (4,159 Дж/кал), 1850.

Апошняя ацэнка блізкая да звышдакладных значэнняў вымярэнняў, ажыццёўленым у XX стагоддзі.

Змаганне за прыярытэт у адкрыцці закона захаванні энергіі

З другой паловы 1840-х гадоў на старонках «Прац Французскай акадэміі навук» (фр.: Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des sciences) завярнулася вострая дыскусія пра прыярытэт у адкрыцці закона захавання энергіі для тэрмадынамічных сістэм паміж Джоўлем і Маерам, і, хоць публікацыя Маера выйшла некалькі раней, ён, быўшы лекарам па прафесіі, не ўспрымаўся сур’езна, тады як Джоўля ўжо падтрымвалі буйныя фізікі, у прыватнасці, яго даклад 1847 года ў Брытанскай навуковай асацыяцыі атрымаў высокія ацэнкі прысутнічалых на паседжанні Фарадэя, Стокса і Томсана[16].

Гельмгольц, які апублікаваў прынцып захавання энергіі ў 1847 годзе, у 1851 годзе зважае на працы Маера, а ў 1852 годзе адкрыта прызнае яго прыярытэт.

Наступны віток змагання за прыярытэт адбыўся ў 1860-я гады, калі закон атрымаў усеагульнае прызнанне ў навуковым асяроддзі. Тындаль у 1862 годзе ў публічнай лекцыі паказвае прыярытэт Маера, і на яго пункт погляду прыстае Клаўзіус. Тэт, вядомы прабрытанскімі патрыятычнымі паглядамі, у серыі публікацый настойвае на прыярытэце Джоўля, не прызнаючы за працай Маера 1842 года фізічнага ўтрымання, яму апануе Клаўзіус, а філосаф Дзюрынг, адначасна абніжаючы значэнне прац Джоўля і Гельмгольца, актыўна настойвае на прыярытэце Маера, што шмат у чым паслужыла даканцоваму прызнанню прыярытэту Маера[16].

Прызнанне і памяць

У 1850 годзе абраны членам Лонданскага каралеўскага таварыства. У 1852 годзе за працы па колькасным эквіваленце цяпла ўзнагароджаны першай Каралеўскім медалём. У 1860 годзе абраны ганаровым прэзідэнтам Манчэстэрскага літаратурнага і філасофскага таварыства (англ.: Manchester Literary and Philosophical Society).

Атрымаў навуковыя ступені доктара права дублінскага Трыніці-каледжа (1857), доктара грамадзянскага права (англ.: DCL) Оксфардскага ўніверсітэта (1860), дактары права (LL.D.) Эдынбургскага ўніверсітэта (1871)[17].

У 1866 годзе Джоўлю прысуджана медаль Коплі, у 1880 годзе — медаль Альберта. У 1878 годзе ўрадам яму была прызначана пажыццёвая пенсія ў 215 фунтаў.

У 1872 і 1877 гадах двойчы абіраўся прэзідэнтам Брытанскай навуковай асацыяцыі (англ.: British Association for the Advancement of Science)[18].

На другім Міжнародным кангрэсе электрыкаў, што праходзіў у 1889 годзе — год смерці Джоўля, яго імем названа ўніфікаваная адзінка вымярэння працы, энергіі, колькасці цеплыні, для якой не патрабаваўся каэфіцыент пераходу паміж механічнай працай і цяплом (механічны эквівалент цяпла), якая стала адной з вытворных адзінак СІ з уласным імем.

У Манчэстэрскай ратушы усталяваны помнік Джоўлю працы скульптара Альфрэда Гільберта (англ.: Alfred Gilbert), насупраць помніка Дальтану.

У 1970 г. Міжнародны астранамічны саюз прысвоіў імя Джэймса Джоўля кратару на адваротнаму баку Месяца.

Бібліяграфія

Апублікаваў 97 навуковых прац, з якіх каля 20 былі напісаны супольна з Томсанам і Лаянам Плэфэрам; большасць супольных прац ставяцца да ўжывання механічнай тэорыі цяпла да тэорыі газаў, малекульнай фізікі і акустыцы. Значная частка прац прысвечана дасканаленню эксперыментальнай і вымернай апаратуры. Складанні сабраны ў двухтамовіку, выдадзеным Фізічным грамадствам у Лондане 1884—1887) і перакладзены ў 1872 годзе Германам Шпрэнгелем на нямецкай мове[19].

Галоўныя працы:

• Joule, J. P. On Electro-Magnetic Forces // Annals of Electricity. — 1838. — Т. V. — С. 187. — «Пра электрамагнітныя сілы».
• Joule, J. P. On the Producing of Heat by Voltaic Electricity // Proceedings of the Royal Society. — 1840 (December, 17). — «Пра вылучэнне цяпла электрычнасцю».
• Joule, J. P. On New Class of Magnetic Forces // Annals of Electricity. — 1841. — Т. VIII. — С. 219. — «Пра новы клас магнітных сіл».
• Joule, J. P. On the Electric Origin of the Heat of Combustion // Philosophical Magazine Series 3. — 1841. — Т. XX. — С. 98. — «Пра электрычную прыроду цяпла згарання».
• Joule, J. P. On the Electrical Origin of Chemical Heat // Philosophical Magazine Series 3. — 1843. — Т. XXII. — С. 204. — «Пра электрычную прыроду хімічнага цяпла».
• Joule, J. P. On the Heat evolved during the Electrolysis of Water // Memoirs of the Manchester Literary and Philosophical Society. — 1843. — Т. VII. — С. 87. — «Пра цяпло, што выдаткоўваецца пры электролізе вады».
• Joule, J. P. On the Calorific Effects of Magneto-Electricity, and on the Mechanical Value of Heat // Philosophical Magazine Series 3. — 1843. — Т. XXIII. — С. 263, 347, 435. — «Пра цеплавы эфект магнітаэлектрычнасці і пра механічны эквівалент цяпла».
• Joule, J. P. On the Changes of Temperature Produced by the Rarefaction and Condensation of Air // Philosophical Magazine Series 3. — 1845. — Т. XXVI. — С. 369. — «Об изменениях температуры при разрежении и конденсации воздуха».
• Joule, J. P. On the Existence of an Equivalent Relation between Heat and the ordinary Forms of Mechanical Power // Philosophical Magazine Series 3. — 1845. — Т. XXVII. — С. 205. — «Пра існаванне эквівалентных суадносін паміж цяплом і звычайнымі формамі механічнай энергіі».
• Joule, J. P. On the Mechanical Equivalent of Heat, as determined from the Beat evolved by the Agitation of Liquids. // Reports of British Association. — 1847. — С. 55. — «Пра механічны эквівалент цяпла, вызначаным ад трэння, што ўзнікае пры перамешванні вадкасцяў цяпла».
• Joule, J. P. Expériences sur l’Identité entre le Calorique et la Force méchanique. Détermination de l’équivalent par la Chaleur dégagée pendant la friction du Mercure // Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des sciences. — 1847. — № August 23. — «Эксперыменты пра эквівалентнасць цеплавой і механічнай энергіі. Вызначэнне колькаснага эквіваленту цяпла, што выдаткоўваецца пры шараванні ртуці».
• Joule, J. P. On Matter, Living Force, and Heat // Manchester Courier. — 1848 (May, 5). — «Пра матэрыю, жывую сілу і цеплыню».
• Joule, J. P. On the Effects of Magnetism upon the Dimensions of Iron and Steel Bars // Philosophical Magazine Series 3. — 1848. — Т. XXX. — С. 76, 225. — «Пра ўплыў магнетызму на памеры чыгунных і сталёвых цел».
• Joule, J. P. On the Mechanical Equivalent of Heat, and on the Constitution of the Elastic Fluids. // Reports of British Association. — 1848. — С. 21. — «Пра механічны эквівалент цяпла і пра будынак пруткіх вадкасцяў».
• Joule, J. P. On Mechanical Appearnce of Lighting // Philosophical Magazine Series 3. — 1850. — Т. XXXVII. — С. 127. — «О механическом явлении свечения».
• Joule, J. P. On the Heat disengaged in Chemical Combinations // Philosophical Magazine Series 4. — 1852. — Т. III. — С. 481. — «Пра цяпло, што вызваляецца пры хімічных рэакцыях».
• Joule, J. P. On the Economical Production of Mechanical Effect from Chemical Forces // Manchester Memoirs. — 1852. — Т. X. — С. 173. — «Пра эканамічны эфект механічных праяў хімічных рэакцый».
• Joule, J. P., Introductory Research on the Induction of Magnetism by Electrical Currents // Philosophical Magazine Series 4. — 1856. — С. 287. — «Уступныя даследаванні па магнітнай індукцыі, выкліканай электрычнымі токамі».
• Joule, J. P. On the Fusion of Metals by Voltage Electricity // Manchester Memoirs. — 1856. — Т. XIV. — С. 173. — «Пра плаўленне металаў электрычнасцю».
• Joule, J. P. On the utilization of the Sewage of London and other Large Towns // Manchester Memoirs. — 1856. — Т. XV. — С. 146. — «Пра ўтылізацыю сцёкавых вод у Лондане і іншых буйных гарадах».
• Joule, J. P., On an Improved Galvanometer // Philosophical Magazine Series 4. — 1857. — Т. XV. — С. 432. — «Пра ўдасканалены гальванометр».
• Joule, J. P., On some Thermo-Dynamic Properties of Solids // Philosophical Transactions. — 1859. — Т. CXLIX. — С. 91. — «Пра некаторыя тэрмадынамічныя ўласцівасці цвёрдых цел».
• Joule, J. P., On Thermal Effects of Compressing Fluids // Philosophical Transactions. — 1859. — Т. CXLIX. — С. 133. — «Пра тэмпературныя эфекты пры сцісканні вадкасцей».
• Joule, J. P., On Surface Condensation of Steam // Philosophical Transactions. — 1861. — Т. CLI. — С. 133. — «Пра павярхоўную кандэнсацыю пара».
• Joule, J. P. On Probable Cause of Electrical Storms // Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society. — 1862. — Т. II. — С. 218. — «Пра магчымую прыроду навальніц».
• Joule, J. P. Notes on Mirage at Douglas // Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society. — 1863. — Т. III. — С. 39. — «Нататкі пра міраж у Дугласе».
• Joule, J. P. On a Sensitive Barometer // Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society. — 1863. — Т. III. — С. 47. — «Пра адчувальны барометр».
• Joule, J. P. Note on the Meteor of February 6, 1818 // Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society. — 1863. — Т. III. — С. 213. — «Нататкі пра метэарыт 6 лютага 1818 года».
• Joule, J. P. On an Apparcctus for determining the Horizontal Magnetic Intensity in Absolute Measure // Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society. — 1867. — Т. VI. — С. 129. — «Пра прыбор для вызначэння гарызантальнай напружанасці магнітнага поля ў абсалютных велічынях».
• Joule, J. P. On a New Magnetic Dip-Circle // Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society. — 1867. — Т. VI. — С. 129. — «Пра новы магнітны інклінометр».
• Joule, J. P. On the Alleged Action of Cold in rendering Iron and Steel brittle // Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society. — 1871. — Т. X. — С. 91. — «Пра меркаваны ўплыў холаду на падвышэнне далікатнасці чыгуну і сталі».
• Joule, J. P. On the Magnetic Storm of February, 1872 // Proceedings of the Manchester Literary and Philosophical Society. — 1872. — Т. XI. — С. 91. — «Пра магнітную буру ў лютым 1872 года».

Зноскі

1. 1 2 James Prescott Joule // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
2. ↑ James Prescott Joule // Brockhaus Enzyklopädie / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
3. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
4. 1 2 Pas L. v. Genealogics — 2003. — ed. size: 683713
5. ↑ www.accademiadellescienze.it Праверана 1 снежня 2020.
6. 1 2 3 4 Голин, Филонович, 1989, с. 382
7. ↑ Піўная марка завода Джоўляў існуе і ў пачатку XXI стагоддзя, Joule’s Story (нявызн.) (недаступная спасылка). Joule’s Brewery. Архівавана з першакрыніцы 23 ліпеня 2013. Праверана 10 мая 2013.
8. ↑ Голин, Филонович, 1989, с. 381—382
9. 1 2 3 4 Glazebrook, R. T. Joule, James Prescott (DNB00) // {{{загаловак}}}. — 1885—1900. — Vol. 30.
10. 1 2 Голин, Филонович, 1989, с. 383
11. 1 2 3 Голин, Филонович, 1989, с. 384
12. ↑ Джоуль Джеймс Прескотт // Т. 8. Дебитор — Евкалипт. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
13. ↑
    100 великих научных открытий / Д. К. Самин. — М.: Вече, 2002. — С. 90—93. — 480 с. — 25 000 экз. — ISBN 5-7838-1085-1.
14. ↑ Donald S. L. Cardwell. James Joule: A Biography. — Manchester University Press, 1991. — С. 57. — 333 с. — ISBN 0-7190-3479-5.
15. ↑ Joule, J. P (1843). “On the calorific effects of magneto-electricity, and on the mechanical value of heat”. Philosophical Magazine, Series 3 23: 263–276.
16. 1 2 Спасский, Б. И. §45. Открытие закона сохранения энергии // История физики. — 2-е. — М.: Высшая школа, 1977. — Т. I. — С. 308—316. — 320 с.
17. ↑ У Вялікабрытаніі ступень доктара права з’яўляецца найвышэйшай доктарскай ступенню, прысвойванай па прадстаўленні сумы перадавых даследаванняў. Таксама нярэдка прысуджаецца за заслугі на грамадскай ніве (часцяком — у палітыку і правасуддзі)
18. ↑ Джеймс Прескотт Джоуль — онлайн-энциклопедия «Кругосвет»
19. ↑ The Scientific Papers of James Prescott Joule / Joule,.

Літаратура

• Голин Г. М., Филонович С. Р. Джоуль. Об определении механического эквивалента тепла (предисловие) // Классики физической науки. — М.: Высшая школа, 1989. — С. 382—385. — 576 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-06-000058-3.

Спасылкі

	Джэймс Прэскат Джоўль на Вікісховішчы

• Lamont, A.. The great experimenter who was guided by God(англ.)  (недаступная спасылка). Answers in Genesis, № 15/2 March 1993 (1 сакавіка 1993). Архівавана з першакрыніцы 7 ліпеня 2013. Праверана 10 мая 2013.
• Гершун А. Г. Джоуль, Джеймс Прескотт // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.

Тэмы гэтай старонкі (24):
Нарадзіліся 24 снежня
Памерлі ў 1889 годзе
Фізікі Вялікабрытаніі
Вікіпедыя:Артыкулы з ручной вікіфікацыяй месца нараджэння ў картцы
Вікіпедыя:Спасылка на Вікісховішча непасрэдна ў артыкуле
Асобы
Члены Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук
Выпускнікі Манчэстэрскага ўніверсітэта
Фізікі XIX стагоддзя
Вікіпедыя:Артыкулы з ручной вікіфікацыяй месца смерці ў картцы
Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Памерлі ў Чэшыры
Памерлі 11 кастрычніка
Вучоныя паводле алфавіта
Нарадзіліся ў Ланкашыры
Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы
Нарадзіліся ў 1818 годзе
Вікіпедыя:Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікідадзеных без беларускага подпісу
Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША
Члены Лонданскага каралеўскага таварыства
Вікіпедыя:Істотныя артыкулы
Вучоныя, у гонар якіх названы фізічныя адзінкі вымярэння
Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Узнагароджаныя медалём Коплі