wd wp Пошук:
    ⬜

    Язэп Якаўлевіч Варонка

    У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Варонка.

    Язэ́п (Іо́сіф Я́каўлевіч) Варо́нка (16 красавіка 1891, Кузніца, Сакольскі павет — 4 ліпеня 1952, Чыкага, ЗША) — беларускі палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст. Першы старшыня Народнага сакратарыята Беларускай Народнай Рэспублікі.

    Біяграфія

    Язэп Варонка ў студэнцкія часы, 1910—1914 гг.

    Нарадзіўся ў вёсцы Кузніца Сакольскага павета Гродзенскай губерні (цяпер у Падляскім ваяводстве Польшчы) у праваслаўнай сям’і[1]. Быў вольным слухачом юрыдычнага факультэта Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта, выключаны праз нясплату за навучанне (1914). Удзельнічаў у другім «Усерасійскім студэнцкім зборніку» (1911). Быў супрацоўнікам пецярбургскай газеты «Воскресная вечерняя газета» (бел.: Нядзельная вячэрняя газета), часопісаў «Зритель» (бел.: Глядач), «Театральное обозрение» (бел.: Тэатральны агляд), быў сакратаром рэдакцыі газеты «Столичные вести» (бел.: Сталічныя весткі). Свае вершы ў рускамоўных выданнях падпісваў псеўданімам Юрий Вегов.

    Пасля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года ўступіў у Беларускую сацыялістычную грамаду, з чэрвеня 1917 член яе ЦК. Прадстаўляў беларускія арганізацыі ў Асобай нарадзе для выпрацоўкі палажэння аб выбарах ва Усерасійскі Устаноўчы сход, удзельнічаў у рабоце Дзяржаўнай нарады (жнівень 1917, Масква). У прамове на Усерасійскай дэмакратычнай нарадзе (верасень 1917, Петраград) ад імя Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый выказаўся супраць урадавай кааліцыі сацыялістычных партый з буржуазнымі. Уваходзіў у склад Часовага савета Расійскай рэспублікі (Перадпарламента).

    Да снежня 1917 года ўзначальваў камітэт Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны. На II сесіі Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый (кастрычнік 1917, Мінск) падтрымаў прапановы аб увядзенні аўтаноміі Беларусі явачным парадкам; выбраны камісарам юстыцыі і ўнутраных спраў Вялікай беларускай рады. Дэлегат Усебеларускага з’езда ад Беларускага выканаўчага камітэта Петраградскага гарнізона[2], па разгоне старшыня Выканаўчага камітэта Рады Усебеларускага з’езда.

    У лютым — ліпені 1918 года старшыня Народнага сакратарыята Беларусі і народны сакратар замежных спраў, адзін з ініцыятараў абвяшчэння Беларускай Народнай Рэспублікі 25 сакавіка 1918 года. У красавіку 1918 года разам з іншымі актывістамі Рады БНР падпісаў тэлеграму кайзеру Вільгельму II з падзякай «за вызваленне Беларусі нямецкімі войскамі ад цяжкага прыгнёту, гвалту і анархіі». Па распадзе Беларускай сацыялістычнай грамады быў адным з лідараў Беларускай партыі сацыялістаў-федэралістаў. Рэдагаваў часопіс «Варта».

    Ад Віленскай беларускай рады 27 лістапада 1918 года высунуты кандыдатам у сябры літоўскага ўрада пры Літоўскай Тарыбе[3]. У снежні 1918 — красавіку 1920 года міністр беларускіх спраў і сябра кабінета міністраў Літоўскай Рэспублікі, неўзабаве практычна адышоў ад падтрымкі інтарэсаў Беларускай Народнай Рэспублікі, узяўшы за мэту стварэнне беларускай аўтаноміі ў складзе Літоўскай Рэспублікі[4][5]. З вясны 1921 года старшыня беларускага Чырвонага Крыжа, з лістапада 1922 года старшыня таварыства «Беларуская грамада ў Коўне».

    У 1923 з’ехаў у ЗША, жыў у Чыкага. Узначальваў Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю, быў адным з кіраўнікоў Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады, выдаваў газету «Белорусская трибуна» (бел.: Беларуская трыбуна), вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё. У 1932 годзе ажаніўся з Марыяй Пятроўскай.

    Пахаваны на могілках Элмвуд[en] у Рывер-Гроўв[en], прыгарадзе Чыкага, побач з ім пахаваная жонка Марыя (1902—1991)[6].

    Выдавецкая дзейнасць, публіцыстыка

    Язэп Варонка, «Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд» (1920)

    Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Быў рэдактарам газеты «Беларускі народ». Адначасова рэдактар беларускага часопіса «Часопісь» (Коўна, 1919—1920) і рэдактар-выдавец рускамоўнай штодзённай газеты «Вольная Литва» (бел.: Вольная Літва) (чэрвень 1921 — люты 1922, з перапынкамі) і яе дадатку — часопіса «Зеркало» (бел.: Люстэрка) (1921).

    Аўтар брашур «Белорусский вопрос к моменту Версальской мирной конференции. Историко-политический очерк» (бел.: Беларускае пытанне на момант Версальскай мірнай канферэнцыі. Гістарычна-палітычны нарыс) (Коўна, 1919), «Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд. 2 выд.» (Коўна, 1920), «Gudų klausimas».

    У гісторыка-публіцыстычных працах абагульняў асноўныя факты з гісторыі беларускага нацыянальнага руху ў гады рэвалюцыі ў Расіі і грамадзянскай вайны, аналізаваў тагачаснае палітычнае становішча. Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. Адмоўна ацэньваў палітыку ў нацыянальным пытанні як Часовага ўрада Расіі, так і Савета Народных Камісараў. У яго інтэрпрэтацыі Першы Усебеларускі з’езд — гэта Устаноўчы з’езд, які ўвёў у межах Беларусі рэспубліканскі лад, замацаваў права народа на зямлю і інш. Ухваляў абвяшчэнне БНР, а ўтварэнне БССР разглядаў як палітычны манеўр, з дапамогай якога бальшавікі імкнуліся «авалодаць розумамі элементаў, што нацыянальна адрадзіліся». Адначасова асуджаў захоп Беларусі войскамі Польшчы, паказваў крывадушнасць палітыкі польскіх акупантаў, выкрываў іх бясчынствы ў дачыненні да мясцовага насельніцтва.

    Зноскі

    1. ↑ Алег Латышонак: У Язэпа Варонкі былі правадырскія замашкі(нявызн.). racyja.com. Праверана 19-4-2020.
    2. ↑ Міхалюк Д., 2015, с. 196
    3. ↑ Міхалюк Д., 2015, с. 307
    4. ↑ Міхалюк Д., 2015, с. 328
    5. ↑ Міхалюк Д., 2015, с. 330
    6. ↑ У Чыкага знойдзена магіла першага прэм’ер-міністра БНР Язэпа Варонкі

    Літаратура

    Спасылкі

    s: Язэп Якаўлевіч Варонка ў Вікікрыніцах
    commons: Язэп Якаўлевіч Варонка на Вікісховішчы
    Тэмы гэтай старонкі (27):
    Міністры нацыянальнасцей БНР
    Вікіпедыя:Спасылкі на Энцыклапедыю гісторыі Беларусі без аўтара
    Памерлі 4 ліпеня
    Памерлі ў 1952 годзе
    Пахаваныя ў Ілінойсе
    Вікіпедыя:Спасылкі на Энцыклапедыю гісторыі Беларусі без назвы артыкула
    Памерлі ў Чыкага
    Міністры замежных спраў БНР
    Палітыкі Беларусі
    Постаці беларускай эміграцыі
    Нарадзіліся 16 красавіка
    Міністры асветы БНР
    Міністры ўнутраных спраў БНР
    Выпускнікі СПбДУ
    Члены Беларускай сацыялістычнай грамады
    Памерлі 4 чэрвеня
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Журналісты Беларусі
    Міністры беларускіх спраў Літвы
    Артыкулы са спасылкамі на Вікікрыніцы
    Вікіпедыя:Старонкі з неадназначнымі геаланцужкамі
    Прэм’ер-міністры БНР
    Нарадзіліся ў 1891 годзе
    Асобы
    Нарадзіліся ў Гродзенскай губерні
    Вікіпедыя:Спасылкі на Энцыклапедыю гісторыі Беларусі без нумароў старонак
    Члены Віленскай беларускай рады