wd wp Пошук: ⬜

Ваенная аперацыя Расіі ў Сірыі

Ваенная аперацыя Расіі ў Сірыі — удзел Узброеных сіл Расійскай Федэрацыі ў баявых дзеяннях супраць тэрарыстычных фарміраванняў «Ісламскай дзяржавы» і «Фронт аль-Нусра» на баку ўрадавых войскаў і праўрадавых ваенізаваных фарміраванняў у ходзе грамадзянскай вайны ў Сірыі з верасня 2015 года па цяперашні час[9]. За гэты перыяд Расія тройчы аб’яўляла пра згортванне ваеннай аперацыі і свайго кантынгенту ў Сірыі, але і пасля працягвала ўдзел у баявых дзеяннях[10].

Асноўныя мэты — барацьба з тэрарыстамі, стабілізацыя законнай улады ў краіне і стварэнне ўмоў для пошуку палітычнага кампрамісу[11][12].

22 жніўня 2018 года Мінабароны РФ апублікавала відэасправаздачу па выніках аперацыі УС РФ у Сірыі пад назвай «Вынікі ў лічбах». У ён гаворыцца, што баявы вопыт у Сірыі атрымалі 63 012 расійскіх вайскоўцаў, з іх амаль палова (25 738 чалавек) — афіцэры. Таксама ў аперацыі ў Сірыі ўдзельнічалі 434 генералы. Праз групоўку войскаў у Сірыі прайшлі ўсе камандуючыя войскамі ваенных акруг, агульнавайсковых армій і армій ВПС і СПА, камандзіры дывізій, а таксама 95 % камандзіраў агульнавайсковых брыгад і палкоў. За час аперацыі быў апрабаваны 231 узор зброі, авіяцыя здзейсніла больш за 39 тыс. баявых вылетаў, сілы ВМФ — 189 баявых паходаў[13]. Поўныя дадзеныя пра сілы, якія прыцягваюцца для вядзення баявых дзеянняў у Сірыі, кіраўніцтва УС РФ не раскрывала. Пэўна не вядомы як поўны склад расійскіх войскаў на тэрыторыі Сірыі, так і поўны пералік злучэнняў і вайсковых часцей, падраздзялення якія накіроўвалі ў Сірыю[14].

У аперацыі на тэрыторыі САР задзейнічаны падраздзяленні ВПС, ССА, ВМФ, СПА, марской пяхоты, матастралковых і інжынерных войскаў.

Папярэднія падзеі

На пачатак лета 2015 года ваенная сітуацыя ў Сірыі да моманту пачатку аперацыі для ўрада Башара Асада была катастрафічнай, пагражаючы яму паразай і захопам Дамаска, што прывяло б да крушэння сірыйскай дзяржаўнасці. Тэрарыстычныя групоўкі і фарміраванні ўзброенай апазіцыі ажыццяўлялі атакі пераважна ўздоўж буйных транспартных магістраляў у напрамку буйных і густанаселеных гарадоў і знаходзіліся на подступах да Хамы, Дамаска, Латакіі, Эль-Хасакі, Эс-Сувейды, што давала ім стратэгічную перавагу і кантроль над цэлымі правінцыямі. Радыкальныя групоўкі да гэтага часу таксама ўзялі кантроль над большасцю нафтавых радовішчаў. Найбуйнейшыя нафтавыя запасы, размешчаныя на тэрыторыі ад Ракі да Пальміры і паблізу Дэйр-эз-Зора, трапілі пад кантроль тэрарыстаў. Урадавыя сілы былі фактычна прыціснуты да заходняй мяжы Сірыі, а на поўначы краіны ўчастак лініі фронту ўтрымлівалі курды [15].

Каб пазбегнуць паразы сірыйскія ўлады звярнуліся па дапамогу да Расіі. Ужо 26 жніўня 2015 года паміж Расіяй і Сірыяй было заключана Пагадненне пра размяшчэнне авіяцыйнай групы Узброеных сіл Расійскай Федэрацыі на сірыйскай тэрыторыі, паводле яго авіягрупа па просьбе ўрада Сірыі размешчана на тэрыторыі краіны бестэрмінова, аэрадром Хмеймім перадаецца расійскаму боку бязвыплатна. Усё ўзбраенне, боепрыпасы, абсталяванне і матэрыялы для расійскіх сіл увозяцца на тэрыторыю Сірыі без збораў, пошлін і любога дагляду. Асабовы склад авіягрупы атрымлівае дыпламатычны статус. Пагадненнем вызначана, што прысутнасць расійскай авіяцыі ў Сірыі «не скіравана супраць іншых дзяржаў»[16][17].

У жніўні—верасні 2015 года ў СМІ з’явіліся паведамленні пра павелічэнне расійскага кантынгенту, уключна з адпраўкай значнай колькасці ваеннай тэхнікі і асабовага складу, у 720-м пункце матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння ВМФ Расіі [18][19] і пра магчымасць санкцыянавання Саветам Федэрацыі выкарыстання расійскіх войскаў у Сірыі — нават калі ЗША адмовяцца ад прапановы аб’яднання сіл[20]. Расійскае кіраўніцтва наяўнасць такіх планаў адмаўляла[21][22]. Па дадзеных Reuters, важную ролю ў прыняцці Расіяй рашэння пра ўдзел у канфлікце ў Сірыі сыграў таемны візіт у Маскву генерала Корпуса вартавых ісламскай рэвалюцыі Касема Сулеймані, які знаходзіўся пад санкцыямі ААН, і яго перамовы з расійскім кіраўніцтвам[23]. Па дадзеных выдання Bloomberg, ініцыятарамі пачатку ваенных дзеянняў у Сірыі сталі міністр абароны Сяргей Шайгу, сакратар Савета бяспекі Мікалай Патрушаў і кіраўнік Адміністрацыі прэзідэнта Сяргей Іваноў. Магчымасць ваеннага ўмяшання ў грамадзянскую вайну ў Сірыі расійскае кіраўніцтва пачало разглядаць у жніўні 2015 года[24].

Дзейнічая адпаведна з Дагаворам «Пра дружбу і супрацоўніцтва паміж СССР і Сірыйскай Арабскай Рэспублікай» ад 8 кастрычніка 1980 года[25][26], прэзідэнт Сірыі Башар Асад звярнуўся да Расіі з афіцыйнай просьбай пра аказанне ваеннай дапамогі, на падставе чаго 30 верасня Савет Федэрацыі даў прэзідэнту Расійскай Федэрацыі Уладзіміру Пуціну згоду на выкарыстанне Узброеных сіл Расійскай Федэрацыі на тэрыторыі Сірыі. Пры гэтым гаворка ішла толькі пра прымяненне ваенна-паветраных сіл для аказання авіяцыйнай падтрымкі сухапутным войскам Сірыі, без правядзення наземнай аперацыі[27][28].

Ход аперацыі

2015

Першыя авіяўдары па сірыйскай тэрыторыі самалёты ПКС Расіі нанеслі 30 верасня 2015 года. Дзеянні расійскай авіяцыі дазволілі пераламіць сітуацыю на карысць сірыйскага ўрада і пацясніць узброеную апазіцыю і тэрарыстаў[15]. Ужо праз тыдзень армія Башара Асада разгарнула наступленне на антыўрадавыя фарміраванні[29]. 15 кастрычніка УС САР і праўрадавыя фарміраванні пры падтрымцы расійскай авіяцыі пачалі наступленне на стратэгічна важны горад Алепа.

З 17 лістапада ўдары ПКС Расіі значна ўзмацніліся, да бамбардзіровак пазіцый баевікоў падключыліся бамбардзіроўшчыкі далёкай авіяцыі.

7 кастрычніка караблі каспійскай флатыліі зрабілі 26 пускаў крылатых ракет з акваторыі Каспійскага мора, знішчыўшы 11 цэляў на тэрыторыі Сірыі[30][31]. 20 лістапада караблі каспійскай флатыліі зрабілі 18 пускаў крылатых ракет, паразіўшы 7 цэляў[32]. 8 снежня ўдары крылатымі ракетамі па цэлях у Сірыі зрабіла падводная лодка «Растоў-на-Доне» Чарнаморскага флоту, якая знаходзілася ў акваторыі Міжземнага мора [33][34].

Да 25 снежня расійская авіяцыя здзейсніла 5240 вылетаў, у тым ліку 145 вылетаў самалётаў стратэгічнай ракетаноснай і далёкай бамбардзіровачнай авіяцыі[35].

У ходзе сірыйскай аперацыі былі ўпершыню ўжыты крылатыя ракеты марскога базіравання «Калібр»[36] і крылатыя ракеты паветранага базіравання Х-101 [37][38].

2016

У пачатку 2016 года сустаршыні Міжнароднай групы падтрымкі Сірыі — Расія і ЗША — сталі ініцыятарамі пагаднення пра перамір’е з групоўкамі ўзброенай апазіцыі[39], галоўнай мэтай якога стаў падзел «умеранай апазіцыі» і тэрарыстаў[40].

23 лютага 2016 года МА РФ адкрыла на тэрыторыі авіябазы Хмеймім Каардынацыйны цэнтр па прымірэнні варагуючых бакоў на тэрыторыі Сірыйскай Арабскай Рэспублікі [41]

27 лютага рэжым спынення агню паміж урадавымі сіламі і фарміраваннямі ўзброенай апазіцыі ў Сірыі ўступіў у сілу. Рэжым спынення агню не распаўсюджваўся на «Ісламскую дзяржаву», «Джэбхат ан-Нусра» і шэраг іншых тэрарыстычных арганізацый, прызнаных такімі ААН. Прымірэнне варагуючых бакоў забяспечвалі расійскі Каардынацыйны цэнтр, амерыканскі цэнтр па прымірэнні ў Амане (Іарданія) і рабочая група ў Жэневе[42]. Да перамір’я далучыліся сотні населеных пунктаў.

14 сакавіка прэзідэнт Пуцін распарадзіўся пачаць вывад «асноўнай часткі» расійскай ваеннай групоўкі з тэрыторыі Сірыі, бо «задача, пастаўленая перад Міністэрствам абароны і Узброеных Сіламі, у цэлым выканана». Разам з тым, ПКС Расіі працягнулі нанясенне ўдараў на тэрыторыі Сірыі[43][44][45].

Рашэнне пра вывад асноўных сіл РФ з Сірыі было прынята прэзідэнтам Пуціным па ўзгадненні з сірыйскім бокам. Для маніторынгу рэжыму спынення агню «ў каардынацыі з замежнымі партнёрамі» ў Сірыі працягвалі функцыянаваць дзве расійскія базы — Хмеймім і Тартус[46].

Падпісанне пагаднення дазволіла сірыйскай арміі сканцэнтравацца на барацьбе з фарміраваннямі «Ісламскай дзяржавы» ў цэнтральнай Сірыі. 6 сакавіка пачалася аперацыя па вызваленні Пальміры, у распрацоўцы якой прымалі актыўны ўдзел расійскія ваенныя саветнікі. Была арганізавана магутная авіяцыйная і артылерыйская падтрымка наступлення войскаў. Нягледзячы на распачаты частковы вывад расійскай групоўкі, у раёне Пальміры працягвалі дзейнічаць вайскоўцы расійскіх Сіл спецыяльных аперацый, а на пазіцыях сірыйскіх войскаў знаходзіліся расійскія ваенныя саветнікі. 27 сакавіка было абвешчана пра вызваленне Пальміры, пасля чаго сюды па просьбе прэзідэнта Сірыі Башара Асада быў накіраваны зводны атрад Міжнароднага супрацьміннага цэнтра ВС РФ для дапамогі ў размініраванні горада і аб’ектаў гістарычнай спадчыны[39].

Да канца красавіка, аднак, працэс мірнага ўрэгулявання ў Сірыі быў спынены, і рэжым спынення агню разваліўся[47][48].

Наступныя падзеі паказалі, што размовы пра разгром радыкальных ісламістаў і пераход ад ваеннай кампаніі да палітычнага ўрэгулявання заўчасныя. Асноўнай праблемай стала размежаванне «ўмеранай апазіцыі», якую падтрымлівалі ЗША, Турцыя і шэраг арабскіх краін, і тэрарыстычных арганізацый («Ісламская дзяржава» і «Джэбхат ан-Нусра»)[49]. Атрады ІД і «Джэбхат ан-Нусры» на працягу года не толькі ўтрымлівалі свае пазіцыі, але і наступалі на ключавых кірунках. Сірыйскім войскам не толькі ўдавалася атакаваць, але і даводзілася абараняцца пры падтрымцы расійскай авіяцыі і афіцэраў расійскіх сухапутных войскаў і спецыяльных падраздзяленняў. Пры гэтым Расія падвяргалася шматлікім абвінавачванням краін Захада ў падтрымцы «крывавага рэжыму» Башара Асада, а расійскія і сірыйскія ВПС — у бамбардзіраванні мірных жыхароў і ўжыванні хімічнай зброі. Расійскае кіраўніцтва, аднак, працягвала трымацца абранага курсу[50].

У чэрвені Турцыя і Расія распачалі крокі па аднаўленні адносін, пагоршаных праз з інцыдэнт з расійскім бамбардзіроўшчыкам Су-24, збітым 24 лістапада 2015 года турэцкімі ВПС у раёне сірыйска-турэцкай мяжы. Прэзідэнт Турцыі Рэджэп Таіп Эрдаган выбачыўся, пасля чаго расійскі бок пайшоў на аднаўленне супрацоўніцтва.

У жніўні паміж ваеннымі ведамствамі Расіі і Турцыі пачаліся актыўныя перамовы, якія завяршыліся падпісаннем у студзені 2017 года мемарандума пра прадухіленне інцыдэнтаў і забеспячэнне бяспекі палётаў авіяцыі ў ходзе аперацыі ў Сірыі. У сярэдзіне снежня 2016 года турэцкія войскі, якія ўдзельнічалі ў аперацыі «Шчыт Еўфрата» супраць баевікоў ІД, распачалі няўдалую спробу наступу на горад Эль-Баб і панеслі страты ў жывой сіле і тэхніцы, былі вымушаны спыніць наступленне і звярнуцца да Расіі за падтрымкай[51].

22 верасня сірыйская ўрадавая армія пры падтрымцы расійскай авіяцыі пачала штурм раёнаў Алепа, якія знаходзіліся пад кантролем апазыцыі. Да сярэдзіны снежня Алепа цалкам перайшоў пад кантроль урадавых сіл. Скарыстаўшыся тым, што асноўныя сірыйскія ўрадавыя сілы былі адцягнуты на аблогу Алепа, фарміраванні ІД у пачатку снежня здолелі адбіць Пальміру і прылеглыя тэрыторыі.

2017

У рамках перамоўнага працэсу ў Астане, ініцыяванага ў студзені 2017 года Расіяй, Іранам і Турцыяй, былі выпрацаваны дамоўленасці аб стварэнні трох так званых зон дээскалацыі[52] — у правінцыі Ідліб, у раёне Дамаска (Усходняя Гута) і на мяжы правінцый Хомс і Хама.

6 студзеня 2017 года Мінабароны РФ абвясціла аб сыходзе з Сірыі караблёў Паўночнага флоту на чале з цяжкім авіяносным крэйсерам «Адмірал Кузняцоў», у адпаведнасці з рашэннем прэзідэнта Уладзіміра Пуціна аб скарачэнні групоўкі войскаў у САР[53]. За час знаходжання авіяносца «Адмірал Кузняцоў» у Міжземным моры небаявыя страты склалі два знішчальнікі: МіГ-29КР (14.11.16) і Су-33 (5.12.16).

18 студзеня пачалася першая сумесная аперацыя ВКС Расіі і Турцыі ў Сірыі супраць групоўкі «Ісламская дзяржава», у ваколіцах горада Эль-Баб, у якой былі задзейнічаныя франтавыя бамбавікі Су-24М і Су-34, а таксама штурмавікі Су-25СМ у звязку з экіпажамі F-16 і F-4 ВПС Турцыі[54].

Летам—восенню 2017 года сірыйская армія пры падтрымцы ПКС Расіі, у тым ліку далёкай авіяцыі, нанесла баевікам «Ісламскай дзяржавы» шэраг вырашальных паражэнняў у цэнтральнай і ўсходняй Сірыі, вызваліўшы значную тэрыторыю, у тым ліку трасу Дамаск — Дэйр-эз-Зор, а таксама заходні бераг Еўфрата, і выйшла да мяжы з Іракам[55][56] [57].

У чэрвені былі распрацаваны амерыкана-расійскія пагадненні аб перамір’і паміж урадавымі войскамі і «ўмеранай апазіцыяй» і стварэнні зон дээскалацыі ў паўднёвых раёнах Сірыі (правінцыі Дэр’а, Эль-Кунейтра і Эс-Сувейда). Тады ж, ва ўмовах шырокамаштабнага наступлення праамерыканскіх «Сірыйскіх дэмакратычных сіл» і урадавай Сірыйскай арабскай арміі (САА) супраць «Ісламскай дзяржавы», паміж Расіяй і ЗША была дасягнутая дамоўленасць аб усталяванні ракі Еўфрат у якасці падзяляльнай лініі паміж СДС (мяжуючымі па левым беразе ракі) і САА[58].

6 снежня начальнік Генеральнага штаба Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі — першы намеснік Міністра абароны Расіі генерал арміі Валерый Герасімаў заявіў, што тэрыторыя Сірыі цалкам вызвалена ад тэрарыстаў, а ўсе бандфарміраванні ІД знішчаны[59].

Нягледзячы на разгром фарміраванняў «Ісламскай дзяржавы» да канца 2017 года і яго фактычнай ліквідацыі, іншыя групоўкі радыкальных ісламістаў ўсё яшчэ захоўвалі значны патэнцыял для супраціву ўрадавым сілам. Аперацыі па ліквідацыі анклаваў тэрарыстычных арганізацый і радыкальных груповак, падчас якіх расійскія ПКС аказвалі паветраную падтрымку ўрадавай арміі, працягваліся і ў далейшым.

11 снежня прэзідэнт Уладзімір Пуцін падчас наведвання авіябазы Хмеймім абвясціў аб завяршэнні баявых дзеянняў і вывадзе расійскіх войскаў з Сірыі і ў той жа дзень аддаў загад міністру абароны Сяргею Шайгу аб вывадзе асноўнай часткі сіл і сродкаў расійскай групоўкі войскаў[60].

2018

У пачатку 2018 года ўрадавыя войскі правялі паспяховую аперацыю на паўночным захадзе Сірыі, у ходзе якой ад баевікоў «Хаят Тахрыр-аш Шам» і ІД была вызвалена значная тэрыторыя на стыку правінцый Алепа, Хама і Ідліб, а таксама занятая стратэгічная авіябаза «Ат Духур». Да канца лета 2018 года сірыйскія ўрадавыя войскі пры дапамозе Расіі і Ірана ўсталявалі кантроль над трыма з чатырох створаных у 2017 годзе зон дээскалацыі: на паўднёвым захадзе Сірыі (частка тэрыторыі правінцый Эс-Сувейда, Дэр’а і Эль-Кунейтра), вакол Дамаска (Усходняя Гута) і на мяжы правінцый Хомс і Хама. Упершыню з 2012 года сталіца краіны перастала падвяргацца абстрэлам з боку ўзброенай апазіцыі і джыхадзістаў. За выключэннем двух кантраляваных «Ісламскай дзяржавай» участкаў тэрыторыі ў Сірыйскай пустыні і на ўсходнім беразе ракі Еўфрат, сірыйскія ўлады змаглі вярнуць сабе ўсе тэрыторыі, акрамя тых, якія знаходзяцца пад апекай Турцыі (зона дээскалацыі Ідліб на паўночным захадзе краіны) і ЗША (паўночны ўсход)[61].

У жніўні — пачатку верасня ЗША ўзмацнілі ваенны ціск на Сірыю ў сувязі з падрыхтоўкай сірыйскай арміі і праўрадавых фарміраванняў да буйнамаштабнага наступлення на правінцыю Ідліб — апошні на тэрыторыі Сірыі буйны анклаў антыўрадавых узброеных фарміраванняў[62][63][64]. ЗША засяродзілі ў Міжземным моры і Персідскім заліве групоўку носьбітаў крылатых ракет, дастатковую для нанясення масіраванага ўдару па Сірыі[65][66]. Расійскія ВМС, са свайго боку, разгарнулі ля міжземнаморскага ўзбярэжжа Сірыі самую магутную групоўку за ўвесь час канфлікту[67][68] ў сувязі з пагрозамі міжнароднай кааліцыі нанесці ўдары па пазіцыях сірыйскіх урадавых сіл[69]. Пра намер далучыцца да ЗША ў нанясенні ўдару па Сірыі заявілі Вялікабрытанія, Францыя і Германія[70][71]. Напружанасць была знятая пасля таго, як 17 верасня па выніках перамоў паміж прэзідэнтамі Расіі і Турцыі быў падпісаны мемарандум аб стабілізацыі становішча ў правінцыі Ідліб і стварэнні дэмілітарызаванай зоны ўздоўж лініі судакранання сірыйскіх войскаў і ўзброенай апазіцыі[72][73].

У ноч на 18 верасня чатыры знішчальнікі F-16 ВПС Ізраіля нанеслі ўдар кіраванымі авіяцыйнымі бомбамі па сірыйскіх аб’ектах у раёне горада Латакія. Сірыйскія падраздзяленні СПА, спрабуючы нейтралізаваць удары з дапамогай ЗРК С-200, збілі расійскі самалёт радыёэлектроннай разведкі і радыёэлектроннай барацьбы Іл-20, які заходзіў у гэты час на пасадку на авіябазе Хмеймім. Усе 15 чалавек, якія знаходзіліся на борце, загінулі. Мінабароны РФ у сваёй заяве ўсклала адказнасць за гібель расійскага самалёта на ізраільскія самалёты, якія ажыццяўлялі заход на мэты на малой вышыні з боку Міжземнага мора, фактычна прыкрываючыся расійскім самалётам, і падставілі яго пад агонь сірыйскай СПА. У сувязі з катастрофай расійскае кіраўніцтва прыняло рашэнне ў самыя кароткія тэрміны паставіць Сірыі зенітныя ракетныя комплексы С-300 і ўсталяваць на камандных пунктах сірыйскіх злучэнняў СПА расійскія аўтаматызаваныя сістэмы кіравання для забеспячэння цэнтралізаванага кіравання ўсімі сіламі і сродкамі СПА Сірыі, вядзення маніторынгу паветранага становішча і аператыўнага цэлеўказання. Акрамя таго, было заяўлена, што ў прылеглых да Сірыі раёнах над акваторыяй Міжземнага мора будзе ўжывацца радыёэлектроннае падаўленне спадарожнікавай навігацыі, бартавых РЛС і сістэм сувязі баявой авіяцыі замежных дзяржаў, якія атакавалі аб’екты на сірыйскай тэрыторыі. 3 кастрычніка міністр абароны РФ Сяргей Шайгу даклаў Савету бяспекі Расіі аб завяршэнні дастаўкі ў Сірыю зенітных комплексаў С-300. Сяргей Шайгу таксама даклаў аб ажыццяўленні работ па стварэнні адзінай сістэмы кіравання СПА ў Сірыі.

18 снежня 2018 года міністр абароны РФ Сяргей Шайгу паведаміў аб завяршэнні вываду асноўнай расійскай групоўкі з Сірыі: «На тэрыторыю Расіі выведзены тэхніка і ўзбраенне, якія не ўваходзяць у склад нашых баз у Хмейміме і Тартус. Колькасны склад групоўкі скарочаны і даведзены да ўстаноўленага штата, дастатковага для выканання задач». Палёты расійскай авіяцыі ў Сірыі скарочаныя са 100 у дзень да двух-чатырох у тыдзень, у асноўным для даразведкі абстаноўкі. Шайгу ўдакладніў, што састаў групоўкі, якая застаецца ў Сірыі, тыпавы, супастаўны з расійскімі ваеннымі базамі ў Кыргызстане, Таджыкістане і Арменіі. На тэрыторыі Сірыі працягвае функцыянаванне расійскі Цэнтр па прымірэнні варагуючых бакоў, у Сірыі пачалася рэалізацыя праграмы па аднаўленні мірнага жыцця і вяртанні бежанцаў, для каардынацыі якой у Расіі, Сірыі, Ліване і Іарданіі створаны міжведамасныя каардынацыйныя штабы.

2019

У студзені расійская ваенная паліцыя пачала патруляванні зоны бяспекі ўздоўж сірыйска-турэцкай мяжы ў раёне населенага пункта Манбідж (поўнач правінцыі Алепа, 85 км ад цэнтра правінцыі) з задачай забеспячэння бяспекі і кантролю за становішчам і перамяшчэннем узброеных фарміраванняў. У снежні 2018 года сірыйская армія ўвайшла ў горад Манбідж пасля вываду з яго курдскіх фарміраванняў і ўзняла над горадам сірыйскі сцяг. Курды пагадзіліся перадаць яго сірыйскім уладам у абмен на гарантыю абароны горада ад турэцкага ўварвання[74].

У лютым расійскі Цэнтр па прымірэнні варагуючых бакоў сумесна з урадам Сірыі адкрыў у раёнах Джлеб і Джэбэль-эль-Гураб гуманітарныя калідоры і разгарнуў пункты пропуску для выхаду бежанцаў з лагера Эр-Рукбан[75][76]. У пачатку сакавіка ў адпаведнасці з рашэннем, прынятым на пасяджэнні міжведамасных каардынацыйных штабоў Расіі і Сірыі па вяртанні бежанцаў на тэрыторыю САР, у мэтах прадухілення гуманітарнай катастрофы ў лагеры бежанцаў Эр-Рукбан былі сфарміраваны і накіраваны да пункта пропуску Джлеб шэсць атобусных калон для добраахвотнага і бесперашкоднага вяртання жыхароў лагера Эр-Рукбан да месцаў сталага пражывання. Амерыканскі бок, аднак, адмовіўся прадаставіць гарантыі бяспекі перамяшчэння гуманітарных калон у межах 55-кіламетровай зоны вакол амерыканскай базы ў Гэт-Танфе[77], што фактычна сарвала гуманітарную аперацыю па выратаванні сірыйскіх грамадзян, якія знаходзяцца ў лагеры Эр-Рукбан.

У лютым міністры абароны Расіі і Турцыі Сяргей Шайгу і Хулусі Акар падпісалі мемарандум, які рэгламентуе дзеянні расійскіх і турэцкіх ваенных пры сумесным патруляванні зоны Ідліб[78]. Патруляванне было пачата ў сакавіку.

У сакавіку расійская авіяцыя, якая дыслакуецца на авіябазе Хмеймім, пачала нанясенне кропкавых удараў па раёнах, адкуль ажыццяўляліся абстрэлы мяжуючых з ідлібскай зонай населеных пунктаў і авіябазы Хмеймім[79][80].

З канца сакавіка сітуацыя вакол зоны дээскалацыі Ідліб пачала пагаршацца. Пачасціліся абстрэлы населеных пунктаў у раёнах, прылеглых да Ідліба, а таксама ўдары па авіябазе Хмеймім[81].

З 11 красавіка ўздоўж лініі судакранання супрацьлеглых бакоў на ўчастку паміж турэцкімі пунктамі Баркум і Сурман павінна было пачацца скаардынаванае патруляванне сумеснымі калонамі расійскіх і турэцкіх вайскоўцаў. Было заяўлена, што ў выпадку поспеху пасля 20 красавіка ваеннаслужачыя дзвюх краін пачнуць сумеснае патруляванне паўночна-ўсходняй частцы зоны дээскалацыі[78].

Па дамоўленасці паміж Расіяй і Турцыяй па перыметры зоны дээскалацыі Ідліб былі размешчаны наглядальныя пасты расійскай ваеннай паліцыі, якія сумесна з турэцкім бокам кантралююць выкананне рэжыму спынення агню[82].

У сакавіку-красавіку баевікі ІД, якія перайшлі да партызанскіх метадаў барацьбы, наладзілі некалькі засад на камунікацыях урадавых сіл, у выніку чаго загінулі некалькі сірыйскіх і расійскіх вайскоўцаў[83].

20 красавіка расійскі віцэ-прэм’ер Юрый Барысаў па выніках сустрэчы з сірыйскім прэзідэнтам Башарам Асадам заявіў, што Расія мае намер падпісаць дамову аб арэндзе на 49 гадоў порта Тартус — аднаго з двух асноўных партоў Сірыі на Міжземным моры. Там жа знаходзіцца адзіная замежная база расійскага флоту. У пачатку 2017 года Расія і Сірыя падпісалі пагадненне аб размяшчэнні расійскага Ваенна-марскога флоту ў порце Тартус на 49 гадоў[84].

Пасля 20 красавіка рэзка пачасціліся бамбардзіроўкі сірыйскай і расійскай авіяцыі ў зоне дээскалацыі Ідліб. Пры гэтым, нягледзячы на невыкананне ўмоў вераснёўскага пагаднення па зоне Ідліб і жаданне сірыйскіх уладаў вярнуць кантроль над гэтым раёнам, расійскія прадстаўнікі працягвалі сцвярджаць, што час для маштабнай аперацыі яшчэ не прыйшоў. У канцы красавіка ў інтэрв’ю ТАСС спецпрадстаўнік прэзідэнта РФ па Сірыі Аляксандр Лаўрэнцьеў заяўляў: «На дадзеным этапе мы не проста не вітаем, а нават выступаем супраць якіх-небудзь буйнамаштабных наступальных аперацый, там вельмі шмат мірнага насельніцтва, якое можа быць выкарыстана баевікамі ў якасці жывога шчыта, дапусціць чаго ні ў якім разе нельга». Прэзідэнт Уладзімір Пуцін тады ж заявіў, што на любую вылазку тэрарыстаў рушыць услед зваротны ўдар з расійскага боку, але «шырокамаштабная аперацыя зараз немэтазгодная»[85].

Як патлумачыў 29 ліпеня начальнік Галоўнага аператыўнага ўпраўлення Генштаба УС РФ генерал-палкоўнік Сяргей Рудскіх, расійскія ПКС ва ўзаемадзеянні з турэцкім бокам займаюцца выяўленнем і кропкавым знішчэннем агнявых сродкаў тэрарыстаў, іх тэхнікі, узбраення і складоў з боепрыпасамі ў зоне дээскалацыі Ідліб. У прыватнасці, за чэрвень—ліпень у паўднёва-заходняй частцы зоны дээскалацыі Ідліб «кропкавымі ўдарамі было знішчана 11 танкаў, 17 БМП, 12 рэактыўных сістэм залпавага агню, 29 пікапаў з буйнакалібернымі кулямётамі, а таксама тры склады, на якіх знаходзіліся больш за 40 беспілотных лятальных апаратаў». Расійскія ПКС таксама ва ўзаемадзеянні з сірыйскімі ВПС адбілі атакі баевікоў на пазіцыі ўрадавых сіл[86].

Да канца жніўня сірыйская армія пры падтрымцы ПКС Расіі ліквідавала Латамінскі выступ баевікоў на поўначы правінцыі Хама, а таксама заняла стратэгічны горад Хан-Шэйхун, на трасе Дамаск—Алепа і такім чынам вызваліла ад баевікоў правінцыю Хама, за выключэннем горных раёнаў.

22 кастрычніка прэзідэнты Расіі і Турцыі Уладзімір Пуцін і Таіп Эрдаган па выніках шасцігадзінных перамоў падпісалі мемарандум аб узаемаразуменні з дзесяці пунктаў. Дакумент прадугледжвае, у прыватнасці, увод на сірыйскі бок мяжы з Турцыяй за межамі зоны аперацыі «Крыніца міру» падраздзяленняў расійскай ваеннай паліцыі і сірыйскай пагранслужбы. Яны садзейнічаюць вываду курдскіх атрадаў і іх ўзбраення на 30 кіламетраў ад сірыйска-турэцкай мяжы, а таксама ажыццяўляюць патруляванне сумесна з туркамі[87].

Такім чынам па выніках пагадненняў сірыйская армія і падраздзяленні расійскай ваеннай паліцыі занялі гарады Манбідж і Табка на захад ад Еўфрата, усталявалі сумесны з турэцкімі сіламі кантроль над сірыйска-турэцкай мяжой, у прыватнасці расійская ваенная паліцыя ўвайшла ў горад Кабані, пачалі сумесныя патруляванні мяжы ад Кабані да Камышлы. У той жа час курдскія падраздзяленні былі адведзены на 30 км ад мяжы, а акупацыйныя падраздзяленні арміі ЗША былі цалкам выведзены з раёна.

У лістападзе сілы ваеннай паліцыі Расіі ў рамках патрулявання сірыйска-турэцкай мяжы занялі некалькі апорных баз, пакінутых арміяй ЗША. 14 лістапада МА РФ абвясціла аб стварэнні апорнай авіябазы ў горадзе Эль-Камышлы на паўночным усходзе Сірыі паблізу межаў з Турцыяй і Іракам. Авіябаза будзе выкарыстоўвацца для базавання верталётаў ПКС РФ, якія ажыццяўляюць падтрымку ваеннай паліцыі РФ у гэтым раёне[88].

2020

На працягу студзеня амерыканскія ваенныя некалькі разоў блакавалі перамяшчэнні расійскіх вайскоўцаў на паўночным усходзе Сірыі, па стратэгічнай аўтатрасе М4 (Алепа — Рака — Хасаке). 15 студзеня расійская калона з 60 транспартных сродкаў, якія вылучылі з базы ў раёне Тэль-Тамра, была спынена на шляху да аднаго з нафтавых радовішчаў у раёне Румейлан, дзе размешчана авіябаза ЗША. У задачу расійскіх вайскоўцаў уваходзіла стварэнне блокпаста ў дадзеным раёне. 21 студзеня амерыканцы заблакавалі рух двух расійскіх аўтакалон на кантрольна-прапускных пунктах, якія знаходзяцца пад кантролем урадавых войскаў Сірыі. Першая калона была заблакаваная на скрыжаванні ля населенага пункта Тэль-Байдара ў паўночнай частцы правінцыі Хасаке, недалёка ад горада Камышлы. Другая была блакаваная ля горада Малікія ў той жа правінцыі[89].

1 лютага падчас атакі шахідмабіляў на ўскраінах Алепа загінулі чацвёра снайпераў ФСБ Расіі[90].

У пачатку сакавіка па выніках расійска-турэцкіх перамоў у Маскве было складзена перамір’е і ўстаноўлены новыя зоны бяспекі, з сумесным расійска-турэцкім патруляваннем.

29 мая прэзідэнт Уладзімір Пуцін даручыў Мінабароны і МЗС правесці перамовы з Сірыяй аб перадачы дадатковай нерухомай маёмасці і акваторыі ў раёне сірыйскага ўзбярэжжа. Згодна з распараджэннем, па дасягненні дамоўленасці Мінабароны і МЗС маюць права падпісаць ад імя дзяржавы названы пратакол, «дазволіўшы ўносіць у яго праект, ухвалены урадам РФ, змены, якія не маюць прынцыповага характару»[91].

У чэрвені з’явіліся чарговыя паведамленні аб тым, што амерыканскія і расійскія войскі сутыкнуліся адзін з адным у супрацьстаянні на паўночным усходзе Сірыі[92]

З 18 па 24 жніўня расійская і сірыйская авіяцыя пры падтрымцы артылерыі і спецназа знішчыла 327 баевікоў у Сірыі. Удары былі нанесеныя ў раёне гібелі расійскага ваеннага саветніка генерал-маёра Вячаслава Гладкіх[93].

26 кастрычніка расійскія ВКС нанеслі авіяўдар па лагеры пратурэцкіх баевікоў групоўкі »Файлак аш-Шам», які знаходзіцца побач з турэцкай мяжой непадалёк ад населенага пункта Харым. У выніку нападу былі знішчаны каля 80 баевікоў[94][95].

2021

5 лютага СУ-24М ВКС Расіі нанеслі авіяўдары па пазіцыях групоўкі «Аджнад аль-Каўказ», якая складаецца з выхадцаў з Паўночнага Каўказа. У выніку ўдараў былі знішчаны дзясяткі баевікоў, склад з баепрыпасамі і ваеннай тэхнікай. Авіяўдары былі нанесены ў гадавіну гібелі лётчыка Рамана Філіпава[96].

19 красавіка 2021 года ў выніку удараў ВКС Расіі на паўночны ўсход ад Пальміры былі знішчаны каля 200 баевікоў[97].

Напады на расійскія ваенныя базы

28 снежня 2017 года расійскі зенітны ракетна-гарматны комплекс (ЗРГК) «Панцыр-С1», які затуляе расійскую авіябазу Хмеймім, збіў дзве ракеты, запушчаныя з тэрыторыі суседняй правінцыі Ідліб. Яшчэ адна ракета ўзарвалася ў раёне горада Джабла (Латакія).

31 снежня расійскі верталёт Мі-24 пацярпеў крушэнне з-за тэхнічнай няспраўнасці пры выкананні пералёту на аэрадром Хама. Абодва пілоты загінулі. Борттэхнік верталёта атрымаў траўмы і быў аператыўна эвакуіраваны пошукава-выратавальнай групай на аэрадром Хмеймім, дзе яму была аказана неабходная медыцынская дапамога. У той жа дзень баевікі ажыццявілі мінамётных абстрэл базы Хмеймім, у выніку чаго, па заяве Мінабароны, загінулі два чалавекі[98]. У інтэрнэце таксама прайшла інфармацыя аб пашкоджанні або нават знішчэнні сямі самалётаў, якую Мінабароны абверг, аднак у сеткі неўзабаве з’явіліся фатаграфіі пашкоджанняў асколкамі па меншай меры аднаго самалёта СУ-24М[99].

У ноч з 5 на 6 студзеня 2018 года, як паведамілі ў расійскім міністэрстве абароны, сістэмай забеспячэння бяспекі расійскай авіябазы Хмеймім і пункта матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння ВМФ Расіі ў горадзе Тартус была сарваная спроба атакі тэрарыстаў з масіраваным выкарыстаннем ударных беспілотных лятальных апаратаў (БПЛА) самалётнага тыпу. З трынаццаці малапамерных паветраных мэтаў невядомай прыналежнасці, выяўленых расійскімі сродкамі СПА на значным аддаленні ад расійскіх вайсковых аб’ектаў, шэсць паветраных мэтаў расійскім падраздзяленням РЭБ удалося ўзяць пад кантроль, перахапіўшы знешняе кіраванне, а сем БПЛА былі знішчаны зенітна-ракетным гарматным комплексам «Панцыр-С»[100]. Як паведамілі ў міністэрстве, у выніку расшыфроўкі дадзеных, перахопленых БПЛА, вызначана дакладнае месца іх запуску на аддаленні больш за 50 км ад мэтаў[101]. Эксперты мяркуюць, што да нападу на расійскія ваенныя базы можа быць датычная групоўка «Ахрар аш-Шам» — саюз ісламісцкіх брыгад, якія раней узаемадзейнічалі з «Джэбхат ан-Нусра» ў правінцыях Ідліб і Хама. Пасля расколу і пачатку міжусобнай вайны з «Ан-Нусрай» «Ахрар аш-Шам» перайшла ў шэрагі апазіцыйнага альянсу «Свабодная сірыйская армія» (ССА)[102].

У заяве Міністэрства абароны РФ ад 8 студзеня 2018 года гаварылася:

«Інжынерныя рашэнні, выкарыстаныя тэрарыстамі пры атацы на расійскія аб’екты ў Сірыі, маглі быць атрыманы толькі ад адной з краін, якія валодаюць высокімі тэхналагічнымі магчымасцямі па забеспячэнню спадарожнікавай навігацыі і дыстанцыйным кіраваннем скідам прафесійна сабраных самаробных выбуховых прылад у прызначаных каардынатах».

Афіцыйны прадстаўнік міністэрства абароны ЗША ў гутарцы з карэспандэнтам ТАСС заявіў, што якія б там ні было здагадкі аб тым, што ЗША ці сілы ўзначальванай імі міжнароднай кааліцыі мелі дачыненне да нападу на базы, «не маюць пад сабой факталагічнай асновы і з’яўляюцца вельмі безадказнымі». Пры гэтым ён адмовіўся паведаміць, якія задачы вырашаў выведвальны самалёт ВМС ЗША «Poseidon», які, паводле інфармацыі Мінабароны Расіі, знаходзіўся над акваторыяй Міжземнага мора ў раёне Тартус і Хмейміма падчас нападу на расійскія ваенныя аб’екты[103][104].

24 кастрычніка 2018 года на пленарным пасяджэнні Сяншаньскага форуму па бяспецы ў Пекіне намеснік міністра абароны Расіі генерал-палкоўнік Аляксандр Фамін заявіў, што кіраванне дронаў, якія атакавалі базы ПКС Расіі, пасля таго, як дроны сутыкнуліся з дзеяннем расійскіх сістэм радыёэлектроннага падаўлення, вялося ў ручным рэжыме з самалёта-выведніка ЗША «Poseidon-8»[105].

Узаемадзеянне з іншымі краінамі

Асноўны артыкул: Ваенная аперацыя супраць Ісламскай дзяржавы

Сірыя

З верасня 2015 года Расія, Сірыя, Іран і Ірак узгадняюць дзеянні праз размешчаны ў Багдадзе «Міжнародны каардынацыйны цэнтр па барацьбе з ІДІЛ»[106][107].

З самага пачатку аперацыі, як заяўлялі афіцыйныя прадстаўнікі Мінабароны Расіі, авіяўдары ў інтарэсах забеспячэння баявых дзеянняў сірыйскай арміі планаваліся ў цеснай каардынацыі з сірыйскімі штабамі і на аснове дадзеных паветранай разведкі.

23 лютага 2016 года Мінабароны Расіі адкрыла на тэрыторыі авіябазы Хмеймім Каардынацыйны цэнтр па прымірэння варагуючых бакоў на тэрыторыі Сірыйскай Арабскай Рэспублікі (начальнік цэнтра — генерал-лейтэнант Сяргей Кураленка)[108][109][110], у склад якога ўвайшлі групы аналізу і планавання, вядзення перамоў, заключэння пагадненняў і ўзаемадзеяння з замежнымі арганізацыямі, інфармацыйнай падтрымкі, аказання гуманітарнай дапамогі насельніцтву Сірыі[111]. У задачы Цэнтра ўваходзіць садзейнічанне перамоўнаму працэсу аб прымірэнні паміж прадстаўнікамі ўрада Башара Асада і варожымі яму фарміраваннямі (акрамя ІДІЛ, «Фронту ан-Нусра» і іншых арганізацый, прызнаных тэрарыстычнымі Саветам Бяспекі ААН), заключэнне пагадненняў аб спыненні агню, узаемадзеянне з міжнароднымі арганізацыямі па пытаннях дастаўкі насельніцтву Сірыі гуманітарнай дапамогі і вяртанні бежанцаў[109].

ЗША

Кантакты паміж ваеннымі ведамствамі Расіі і ЗША былі разарваныя ў 2014 годзе ў сувязі з далучэннем Крыма да Расіі [112]. Восенню 2015 года, пасля перамоў на вышэйшым узроўні, гэтыя кантакты былі адноўленыя. Прэзідэнты Абама і Пуцін дамовіліся аб кантактах паміж ваеннымі каб пазбегнуць канфліктаў і для выключэння ўзаемных перашкод у аперацыях у Сірыі[113][114]. Пры гэтым Расія адмовілася далучыцца да дзеючай пад эгідай ЗША міжнароднай кааліцыі, спаслаўшыся на тое, што гэтая кааліцыя дзейнічае ў Сірыі без мандата Савета бяспекі ААН і не маючы згоды законнага ўрада Сірыі. Разам з тым расійскае кіраўніцтва заявіла, што «як мінімум» імкнецца пазбягаць недаразумення з кааліцыяй, а «як максімум» — супрацоўнічаць, каб «барацьба супраць тэрарызму вялася больш эфектыўна»[115]. 20 кастрычніка ўступіў у сілу Мемарандум аб бяспецы палётаў над Сірыяй[116][117][118]. Дакумент рэгламентуе палёты самалётаў і БПЛА над Сірыяй, вызначае каналы сувязі паміж ваеннымі Расіі і ЗША, а таксама механізм узаемадзеяння пры крызісных сітуацыях, але не прадугледжвае абмену разведданымі і каардынацыі мэтаў удараў[119]. Дасягнуты пагадненні аб мінімальных бяспечных дыстанцыях паміж самалётамі Расіі і ЗША[120][121][122].

17 чэрвеня 2016 года міністр абароны ЗША Эштан Картэр абвінаваціў Расію ў ігнараванні просьбаў не бамбіць атрады сірыйскай апазіцыі, якія дзейнічаюць пры падтрымцы ЗША на поўдні Сірыі. Па дадзеных CNN 16 чэрвеня два знішчальніка-бамбавіка Су-34 у раёне Эт-Танф скінулі на пазіцыі баевікоў бомбы і касетныя боепрыпасы[123]. Расійскі бок, каментуючы гэты інцыдэнт, заявіў, што расійскім сілам цяжка адрозніваць атрады ўмеранай апазіцыі, якія падтрымліваюцца ЗША, і атрады «Фронту ан-Нусры», якія лічацца тэрарыстычнымі[124]. Афіцыйны прадстаўнік Мінабароны РФ генерал-маёр Ігар Канашэнкаў падкрэсліў, што расійскае абароннае ведамства на працягу некалькіх месяцаў беспаспяхова прапаноўвала амерыканскім калегам скласці адзіную карту месцаў размяшчэння апазіцыйных сіл[125].

9 верасня 2016 года ў Швейцарыі міністр замежных спраў Расіі Сяргей Лаўроў і дзяржсакратар ЗША Джон Керы дасягнулі пагаднення аб шматступенным плане па Сірыі. Ён, у прыватнасці, уключаў у сябе ўвядзенне рэжыму спынення агню, размежаванне апазіцыі і тэрарыстычных груповак, стварэнне дэмілітарызаванай зоны для забеспячэння бесперашкоднага гуманітарнага доступу ў Алепа. Было таксама ўзгоднена стварэнне расійска-амерыканскага цэнтра для размежавання апазіцыі і тэрарыстычных груповак. Дасягнутыя дамоўленасці, аднак, былі сарваныя з-за шэрагу інцыдэнтаў, якія адбыліся пасля ўступлення ў сілу рэжыму спынення агню. 17 верасня ў выніку авіяўдару, нанесенага па горадзе Дэйр-эз-Зор кааліцыяй на чале з ЗША, загінулі больш за 60 сірыйскіх вайскоўцаў і каля 100 чалавек атрымалі раненні, чым неадкладна скарысталіся фарміраванні ІД, якія аблажылі сірыйскую авіябазу на ўскраіне горада. 19 верасня ў ваколіцах Алепа быў нанесены ўдар па сумесным гуманітарным канвоі ААН і Сірыйскай супольнасці Чырвонага Паўмесяца, у выніку чаго загінулі па меншай меры 18 чалавек. ЗША ўсклалі адказнасць за інцыдэнт на Расію і сірыйскія ўлады. 3 кастрычніка Дзярждэпартамэнт ЗША заявіў аб прыпыненні свайго ўдзелу ў двухбаковых каналах сувязі з Расіяй, усталяваных з мэтай падтрымання рэжыму спынення баявых дзеянняў у Сірыі, і прыпыніў перамовы аб імплементацыі мірнага пагаднення ў гэтай краіне. ЗША адклікалі з Сірыі свой персанал, які павінен быў удзельнічаць у стварэнні Сумеснага цэнтра па імплементацыі[126].

14 лістапада 2016 года, падчас першай тэлефоннай размовы прэзідэнта РФ Уладзіміра Пуціна з абраным прэзідэнтам ЗША Дональдам Трампам, была дасягнутая дамоўленасць «аб неабходнасці аб’яднання намаганняў у барацьбе з агульным ворагам нумар адзін — міжнародным тэрарызмам і экстрэмізмам» і абмяркоўваліся пытанні сумеснага ўрэгулявання крызісу ў Сірыі[127]. Трамп, які ўступіў на пасаду ў студзені 2017 года, абвясціў адной са сваіх задач перамогу над «Ісламскай дзяржавай». У сувязі з гэтым ён заявіў пра гатоўнасць узаемадзейнічаць з Расіяй у барацьбе з ІД, аднак узаемадзеянне дзвюх міжнародных антытэрарыстычных кааліцый, узначаленых Расіяй і ЗША, па большай частцы абмяжоўвалася выкарыстаннем тэлефонных каналаў сувязі для прадухілення магчымых інцыдэнтаў[52].

Ізраіль

Каардынацыю таксама атрымалася наладзіць паміж цэнтрам кіравання ПКС РФ у Сірыі і ВПС Ізраіля[46]. Расія, аднак, неаднаразова была вымушаная заяўляць пратэсты ў сувязі з авіяўдарамі ВПС Ізраіля па сірыйскай тэрыторыі, якія ставілі пад пагрозу жыццё расійскіх вайскоўцаў. У ноч на 18 верасня 2018 года ў ходзе ізраільскага авіаналёту на сірыйскія аб’екты ў раёне горада Латакія сірыйскія падраздзяленні СПА, спрабуючы адбіць удары з дапамогай ЗРК С-200, збілі расійскі самалёт радыёэлектроннай разведкі і радыёэлектроннай барацьбы Іл-20М, які заходзіў у гэты час на пасадку на авіябазе Хмеймім. Усе 15 чалавек, якія знаходзіліся на борце, загінулі. Мінабароны РФ усклала адказнасць за гібель расійскага самалёта на ізраільскія самалёты, якія ажыццяўлялі заход на мэты на малой вышыні з боку Міжземнага мора, фактычна прыкрываючыся расійскім самалётам, і падставілі яго пад агонь сірыйскай СПА[81].

Турцыя

Турцыя, якая нервова адрэагавала на пачатак расійскай ваеннай аперацыі, вінаваціла расійскія ПКС у парушэнні паветранай прасторы Турцыі ў раёне сірыйска-турэцкай мяжы[128][129] і заяўляла аб «небяспечным збліжэнні» расійскай і турэцкай ваеннай авіяцыі[130]. 6 кастрычніка Турцыя прапанавала Расіі стварыць групу па ўзгадненні дзеянняў у Сірыі на ўзроўні міністэрстваў абароны дзвюх краін[131]. 17 кастрычніка прэм’ер-міністр рэспублікі Ахмет Давутаглу заявіў, што турэцкія войскі будуць збіваць самалёты, якія парушылі паветраную прастору краіны[132]. 20 кастрычніка была арганізавана прамая тэлефонная лінія паміж міністэрствамі абароны РФ і Турцыі па пытаннях прадухілення паветраных здарэнняў у небе над Сірыяй[133]. Нягледзячы на гэтыя крокі, 24 лістапада турэцкім знішчальнікам F-16 быў збіты расійскі бамбавік Су-24. Гэты інцыдэнт пацягнуў доўгае пагаршэнне расійска-турэцкіх адносін. Мінабароны РФ абвясціла аб спыненні ваенных кантактаў з Турцыяй[134], сама ж Турцыя адмовілася далучацца да створанай Расіяй кааліцыі[135]. У выніку, пасля заканчэння паловы года, канфлікт удалося ўрэгуляваць, і адносіны ў значнай ступені аднавіліся[136].

18 студзеня 2017 года ПКС Расіі ўпершыню ў гісторыі нанеслі ўдары па тэрарыстычных групоўках сумесна з ВПС Турцыі, дзяржавы-члена НАТА [137].

22 кастрычніка 2020 года прэзідэнты Расіі і Турцыі Уладзімір Пуцін і Рэджэп Таіп Эрдаган правялі ў Сочы перамовы, якія замацавалі новыя зоны ўплыву на паўночным усходзе Сірыі і прыпынілі турэцкую ваенную аперацыю ў рэгіёне [138]. 23 кастрычніка на сірыйскi бок сірыйска-турэцкай мяжы ўводзяцца падраздзяленні расійскай ваеннай паліцыі і сірыйскай памежнай службы. З гэтага моманту пачнецца сумеснае расійска-турэцкае патруляванне на глыбіню да 10 км ад мяжы на захад і на ўсход ад раёна аперацыі «Крыніца міру», акрамя горада Эль-Камышлы[139].

Гуманітарная дапамога

У 2015 годзе Урад РФ выдзеліў на аказанне Сірыі гуманітарнай дапамогі 2 млн долараў[140]. У студзені 2016 года Расія паставіла 22 тоны гуманітарнай дапамогі для некалькіх сірыйскіх гарадоў. З сярэдзіны лютага 2016 года сірыйскія ваенна-транспартныя самалёты пры падтрымцы расійскіх знішчальнікаў Су-30 скідалі гуманітарную дапамогу жыхарам асаджаным у баевікамі горад Дэйр-эз-Зор пры дапамозе грузавых парашутаў[141][142].

Гуманітарная дапамога пастаўляецца таксама гуманітарнымі канвоямі. Дапамога ідзе праз Каардынацыйны цэнтр па прымірэнні варагуючых бакоў на тэрыторыі Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, у складзе якога працуе Група аказання гуманітарнай дапамогі насельніцтву Сірыі[143].

Улетку 2016 года Расія і Сірыя разгарнулі шырокамаштабную гуманітарную аперацыю ў Алепа[144].

Акрамя дзяржавы, дапамогу Сірыі аказваецца расійскімі палітычнымі партыямі (КПРФ, ЛДПР, Справядлівая Расія)[145]. Любая арганізацыя можа падаць заяўку на аказанне гуманітарнай дапамогі мірнаму насельніцтву харчовымі таварамі, адзеннем і таварамі для дзяцей, даслаўшы заяўку ў Нацыянальны цэнтр кіравання абаронай Расійскай Федэрацыі на афіцыйным сайце Мінабароны Расіі[146].

Па лініі МНС Расіі гуманітарная дапамога грамадзянам Сірыі аказваецца пачынаючы з 2012 года[147][148][149].

Медыкі УС Расіі аказваюць сірыйскім лекарам дапамогу ў лячэнні грамадзянскага насельніцтва. Дзеці, якія пакутуюць цяжкімі захворваннямі, дастаўляюцца для лячэння ў Ваенна-медыцынскую акадэмію імя С. М. Кірава [150]. З канца лістапада 2016 года ў Сірыі разгорнутыя мабільныя шпіталі Мінабароны Расіі (МОСН) і МНС, накіраваны лекары Центраспаса[151][152].

Пасля вызвалення Пальміры вясной 2016 года ў ёй разгорнуты палявы шпіталь для мясцовых жыхароў і механізаваны хлебазавод[153].

Асабісты склад шпіталя быў разгорнуты з медыцынскага атрада спецыяльнага прызначэння ў колькасці 50 медыкаў-вайскоўцаў, якія прыбылі з Усходняй ваеннай акругі. Ён працаваў у Сірыі з красавіка па чэрвень 2016 года. За гэты час меддапамога была аказана больш чым 200 пацыентам[154].

У канцы лістапада 2016 года ў Сірыю па даручэнні прэзідэнта Расіі Уладзіміра Пуціна быў перакінуты 697-й медыцынскі атрад спецыяльнага прызначэння Усходняй ваеннай акругі, дыслакаваных у Хабараўску. За час працы аказалі медычную дапамогу больш чым 5 тысячам жыхароў Сірыі, 415 чалавек прайшлі лячэнне ў стацыянары, 100 чалавек былі праапераваныя. Ваенныя медыкі таксама суправаджалі гуманітарныя калоны і аглядалі хворых у складзе выязных брыгад[155][156][157]. 5 снежня 2016 года ўмеранай апазіцыяй быў выраблены мінамётных абстрэл разгорнутага для аказання медыцынскай дапамогі насельніцтву шпіталя. У выніку прамога траплення міны ў прыёмнае аддзяленне загінулі дзве медсёстры і быў паранены урач-педыятр[158][159][160][161].

17 студзеня 2017-га атрад быў выведзены ў Расію. На змену 697-му шпіталь быў накіраваны 35-ы асобны медыцынскі атрад (АМА) ПДВ з Пскова. Далей, на аснове ратацыі, па тры месяцы ў Сірыі працуюць розныя медыцынскія атрады УС Расіі складам каля 100 ваенных лекараў і малодшых медыцынскіх спецыялістаў[162][163].

На снежань 2017 года зводны медыцынскі атрад налічваў 240 ваенных лекараў, якія аказваюць медыцынскую дапамогу мірнаму насельніцтву Сірыі[164].

Значэнне

Гэтая аперацыя стала першай у гісторыі постсавецкай Расіі, калі расійскія вайскоўцы прынялі ўдзел у баявых дзеяннях за межамі былога СССР [165]. Як паказвае аўтарытэтны амерыканскі часопіс «Military Review», уступленне Расіі ў канфлікт супала з правядзеннем мадэрнізацыі і маштабных рэформаў расійскіх узброеных сіл. Ім прыйшлося прыступіць да баявой працы ва ўмовах недастатковага вопыту экспедыцыйных аперацый, абмежаваных магчымасцяў па далёкім забеспячэнні, забеспячэнні і задзейнічанні інфраструктуры аддаленага ТВД. Спачатку было зусім незразумела, ці акажуць тыя сілы, якія Расія зможа вылучыць для Сірыі, значны ўплыў на падзеі. Акрамя гэтага, самі расійскія ваенныя былі невысокага меркавання пра баяздольнасць сірыйскай арміі, а ўзаемадзеянне з Іранам і шыіцкіх рухам Хезбала значна ўскладняла каардынацыю намаганняў. Больш за тое, расійскае кіраўніцтва зрабіла ўсё, каб мінімізаваць шансы на ўцягванне краіны ў доўгатэрміновую кампанію. Для гэтага ў ходзе баявых дзеянняў падтрымлівалася магчымасць аператыўнага вываду ў любы момант усіх задзейнічаных сіл. Нават пасля сур’ёзных інвестыцый у сірыйскую інфраструктуру расійскі Генеральны штаб працягваў абмяжоўваць склад уведзенага вайсковага кантынгенту зыходзячы з прынцыпу мінімальнай неабходнасці. Як правіла, такая стратэгія грунтаваліся на няўдалым досведзе заходніх краін у ходзе экспедыцыйных войнаў на Блізкім Усходзе[166].

Тым не менш, як лічаць амерыканскія эксперты, уступленне Расіі ў канфлікт дазволіла радыкальным чынам змяніць накіраванасць і характар ваенных дзеянняў[166]. Уступленне Расіі ў вайну дапамагло сірыйскай урадавай арміі спыніць прасоўванне баевікоў ІД, а затым перайсці ў контрнаступленне, адбіўшы у тэрарыстаў і апазіцыі большую частку краіны.

Вядомыя ўдзельнікі аперацыі

У культуры

к/ф «Неба» (Расiя, 2021)
к/ф «Пальміра» (Расія, 2022)

Зноскі

↑ Минобороны подвело итоги операции в Сирии // ТАСС, 22.08.2018
↑ Подсчитано число погибших в Сирии россиян
↑ Раскрыты подробности гибели российских офицеров в Сирии // Лента.ру, 27 марта 2019
↑ “Syrian Revolution : nine years on: 586,100 persons killed and millions of Syrians displaced and injured”
↑ 46 months of Russian military operations on the Syrian territory kill through its warplanes about 18715 people including 8208 civilians including about 1985 children
↑ Минобороны отчиталось о военной операции в Сирии
↑ Шойгу подвел итоги военной операции России в Сирии(недаступная спасылка)
↑ 46 months of Russian military operations on the Syrian territory kill through its warplanes about 18715 people including 8208 civilians including about 1985 children
↑ Основные этапы российской операции в Сирии. Хроника // 12.12.2017
↑ Вывод, с которым многие не согласятся. Решение президента США вывести войска из Сирии вызвало критику союзников и одобрение Владимира Путина // Газета «Коммерсантъ» № 236 от 21.12.2018
↑ Путин назвал основную задачу российских военных в Сирии (нявызн.), Интерфакс (11 кастрычніка 2015).
↑ Два года операции в Сирии: чего добилась Россия и какой ценой «Русская служба Би-би-си», 29.09.2017
↑ Минобороны в цифрах отчиталось об основных итогах операции в Сирии // РБК, 22.08.2018
↑ Какая военная группировка РФ останется в Сирии
1 2 Изиляева Л. О. Особенности реализации внешнеполитического курса России в Сирии на современном этапе // ЭКОНОМИКА И УПРАВЛЕНИЕ: НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ, № 3 (137), 2017]
↑ Соглашение между Российской Федерацией и Сирийской Арабской Республикой о размещении авиационной группы Вооружённых Сил Российской Федерации на территории Сирийской Арабской Республики от 26 августа 2015 года
↑ Госдума ратифицировала соглашение о размещении в Сирии авиагруппировки РФ// Интерфакс
↑ Как Рунет искал российские войска в Сирии (нявызн.). Русская служба Би-би-си (7 верасня 2015). Праверана 1 кастрычніка 2015.
↑ Сирия. Как это было (нявызн.). Lenta.ru (2 кастрычніка 2015).
↑ СМИ узнали о планах России нанести удары по ИГ без участия США (нявызн.), Интерфакс (24 верасня 2015).
↑ Песков опроверг сообщения об участии России в бомбардировках позиций ИГ (нявызн.), Интерфакс (6 верасня 2015).
↑ Кремль не подтвердил сообщения о запросе в СФ по поводу армии в Сирии (нявызн.), Интерфакс (24 верасня 2015).
↑ Laila Bassam, Tom Perry. How Iranian general plotted out Syrian assault in Moscow (нявызн.) (недаступная спасылка). Reuters (6 кастрычніка 2015). Архівавана з першакрыніцы 9 кастрычніка 2015. Праверана 1 снежня 2019.
↑ Henry Meyer, Ilya Arkhipov. Putin’s Gamble: Syria Move Born of Hopes of Coming in From Cold (нявызн.). Bloomberg (2 кастрычніка 2015).
↑ Договор о дружбе и сотрудничестве между СССР и САР (1980), РИА Новости (30 сентября 2015)
↑ О дружбе и сотрудничестве между СССР и Сирийской Арабской Республикой / Договор от 08 октября 1980 года / Документ СПС-20770463/19845095 Архівавана 16 красавіка 2018., Право.ru
↑ Асад в письме Путину попросил о военной помощи в Сирии // Forbes
↑ Асад в письме попросил Путина о военной поддержке (нявызн.). Газета.Ru (30 верасня 2015). Праверана 1 кастрычніка 2015.
↑ Вооружённые силы Сирийской Арабской республики начали широкомасштабное наступление // КП
↑ Путин рассказал подробности о ракетных пусках с кораблей по позициям ИГ (нявызн.). Lenta.ru. Праверана 8 кастрычніка 2015.
↑ Зеленодольские корабли нанесли удары по ИГИЛ из Каспийского моря (нявызн.) (недаступная спасылка). Бизнес Online. Деловая электронная газета Республики Татарстан (7 кастрычніка 2015). Архівавана з першакрыніцы 3 мая 2019. Праверана 7 кастрычніка 2015.
↑ Ракетные удары Каспийской флотилии поразили боевиков ИГ в трех провинциях (нявызн.), Интерфакс (20 лістапада 2015).
↑ Шойгу рассказал о нанесении ударов по ИГИЛ в Сирии с подводной лодки (нявызн.) (8 снежня 2015).
↑ Крылатый «Калибр», 08.12.2015. Кира Латухина. Интернет-портал «Российской газеты».
↑ С начала операции в Сирии российские летчики совершили 5240 вылетов (нявызн.), Интерфакс (25 снежня 2015).
↑ Первое боевое применение новейших крылатых ракет можно назвать историческим (нявызн.). Деловая газета «Взгляд.ру» (7 кастрычніка 2015). Праверана 8 кастрычніка 2015.
↑ Nicholas de Larrinaga. Russia launches long-range air sorties into Syria(англ.) . Jane’s Defence Weekly (17 лістапада 2015). Праверана 18 лістапада 2015.
↑ Минобороны рассказало о «высочайшей точности» запущенных с подлодки ракет (нявызн.), РБК (10 снежня 2015).
1 2 Сирийский рубеж. Авторский коллектив: М. С. Барабанов, А. Д. Васильев, С. А. Денисенцев, А. В. Лавров, Н. А. Ломов, Ю. Ю. Лямин, А. В. Никольский, Р. Н. Пухов, М. Ю. Шеповаленко (редактор). С предисловием С. К. Шойгу и послесловием С. В. Лаврова. М.: Центр анализа стратегий и технологий, 2016. — 184 с. Глава 2. Крах «системы Сайкса-Пико» и начало гражданской войны в Сирии
↑ Ъ-Власть — Между Раккой и Алеппо
↑ На авиабазе Хмеймим начал работу Координационный центр по примирению враждующих сторон на территории Сирии // Министерство обороны Российской Федерации
↑ Инициативы России и США по урегулированию сирийского конфликта // ТАСС, 3 октября 2016 года
↑ Российская авиация продолжит удары по террористам в Сирии (нявызн.). Интерфакс (18 сакавіка 2016). Праверана 19 сакавіка 2016.
↑ Генштаб: ВКС РФ продолжат наносить удары по ИГ и «Джебхат ан-Нусре» (нявызн.). РИА Новости. Праверана 29 сакавіка 2016.
↑ Минобороны РФ заявляет о продолжении авиаударов по ИГ (нявызн.). Русская служба Би-би-си (19 сакавіка 2016). Праверана 19 сакавіка 2016.
1 2 Из России с поддержкой. КАК РОССИЙСКИЕ ВОЕННЫЕ ПОМОГАЛИ БОРОТЬСЯ С ТЕРРОРИСТАМИ В СИРИИ // Спецпроект ТАСС
↑ Ъ-Власть — Между Раккой и Алеппо
↑ Спецпосланник ООН в Сирии просит Путина и Обаму принять меры по сохранению перемирия // Rambler News Service, 28.04.2016
↑ Перемирительная сила. Россия и Турция приглашают сирийское правительство и вооруженную оппозицию к столу переговоров // Газета «Коммерсантъ», 29.12.2016
↑ Сирийский год. Как Россия наращивала военную и дипломатическую активность на Ближнем Востоке // Журнал «Власть», 26.12.2016
↑ Дружественному огню не дают разгореться // Газета «Коммерсантъ», 10.02.2017
1 2 Война и мир Сирии. Восстановлению страны мешает раскол между двумя «антитеррористическими коалициями» // «Коммерсантъ», 29.12.2017
↑ Военные отчитались о выполненных палубной авиацией боевых задачах в САР
↑ Военные самолёты нашли общую цель // «Коммерсантъ», 19.01.2017
↑ Ту-22М3 нанесли ещё один групповой удар по игиловцам в Сирии
↑ Разгром ИГИЛ в Сирии. Репортаж Евгения Поддубного из Абу-Кемаля
↑ С ювелирной точностью силы ВМФ России нанесли удар ракетами «Калибр» в Сирии по террористам ИГИЛ
↑ Новый виток войны: как победа над ИГ изменила сирийский конфликт // РБК, 15.02.2018
↑ Российский Генеральный штаб заявил о полном освобождении Сирии от террористов ИГИЛ / mil.ru, 06.12.2017
↑ Нет повода не выйти. Российские военные приступили к завершению операции в Сирии // «Коммерсантъ», 12.12.2017
↑ Вывод в пользу Турции. В 2019 году Анкара может сыграть центральную роль в сирийском урегулировании // «Коммерсантъ» № 241 от 28.12.2018
↑ Обзор карты боевых действий, оперативная сводка по Сирии 17.08.2018 // Free news, 17.08.2018
↑ Трамп предостерёг Россию от «серьёзной гуманитарной ошибки» в Сирии // РБК, 04.09.2018
↑ Bloomberg узнал о предупреждении от Болтона о готовности ударить по Сирии // РБК, 25.08.2018
↑ Сирия приведена в повышенную боеготовность. США стягивают в регион носители крылатых ракет // Коммерсант, 28.08.18
↑ Минобороны сообщило о подготовке США удара по Сирии с моря и с воздуха // РБК, 27.08.2018о
↑ Россия развернула у берегов Сирии самую мощную группировку кораблей // РБК, 28.08.2018
↑ // НАТО сочло значительной российскую эскадру у берегов Сирии // РБК, 28.08.2018
↑ В шаге от войны // Free news, 29.08.2018
↑ Болтон пообещал «более мощный» ответ на применение химоружия в Сирии // РБК, 10.09.2018
↑ Меркель допустила возможность присоединения Германии к удару по Сирии // РБК, 12.09.2018
↑ Иран заявил о предотвращении войны в Сирии благодаря дипломатии // РБК, 18.09.2018
↑ Трамп поблагодарил Россию и Сирию за остановку наступления в Идлибе // РБК, 26.09.2018
↑ Российская военная полиция начала патрулировать район Сирии рядом с Турцией // Коммерсантъ, 08.01.2019
↑ Пункты временного размещения для беженцев из «Эр-Рукбана» развернут 19 февраля // ТАСС, 15.02.2019
↑ Свыше 1,6 млн сирийцев вернулись в свои дома из разных районов страны и зарубежья // ТАСС, 19.02.2019
↑ МО РФ: США отказались гарантировать безопасность перемещения гуманитарных колонн в Сирии // ТАСС, 03.03.2019
1 2 Командующего ВДВ десантировали в Сирию. Российские силы в республике возглавил Андрей Сердюков // Газета «Коммерсантъ» № 65 от 12.04.2019
↑ СМИ: сирийские войска ведут бои с террористами в районе Абу-Духур на севере страны // ТАСС, 09.03.2019
↑ Ракетно-бомбовые удары желают остаться неизвестными. Российская авиация атаковала цели в сирийской провинции Идлиб // Газета «Коммерсантъ» № 41 от 11.03.2019
1 2 Боевики выпустили по базе Хмеймим три снаряда // Коммерсантъ, 06.08.2019
↑ Минобороны РФ назвало «фейком» сообщения об участии российского спецназа в боях в Идлибе // Коммерсантъ, 18.07.2019
↑ Автоколонна сирийской армии бесследно пропала на шоссе Пальмира — Дейр-эз-Зор // Информационно-аналитический портал Free News, 12.04.2019
↑ Борисов анонсировал контракт на аренду сирийского порта Тартус на 49 лет // РБК, 20.04.2019
↑ Деэскалация перешла в нападение. Ситуация на севере Сирии вновь резко обострилась // Газета «Коммерсантъ» № 78 от 07.05.2019
↑ Генштаб ВС РФ: боевики перебрасывают силы в юго-западную часть зоны деэскалации «Идлиб» // ТАСС, 29.07.2019
↑ Москва полностью выполнила задачи российско-турецкого меморандума
↑ В Минобороны заявили о создании новой базы в Сирии
↑ Американская «ДПС» с большой дороги: Пентагон готовит провокации в Сирии? // Eurasia Daily, 26.01.2020
↑ ВАЖНО: В Сирии героически погибла группа спецназа ФСБ (ФОТО)
↑ Россия планирует расширить свои базы в Сирии(руск.) . www.kommersant.ru (29 мая 2020). Праверана 29 мая 2020.
↑ US, Russian troops square off in northeast Syria as Kremlin eyes wider footprint. US-Russian standoff near Derik, Syria, blocks traffic for hours before Russians return to Qamishli. by Jared Szuba, June 3, 2020.
↑ Минобороны РФ отчиталось об уничтожении более 300 боевиков в Сирии(руск.) . www.kommersant.ru (25 жніўня 2020). Праверана 25 жніўня 2020.
↑ Россия нанесла авиаудар по сирийским боевикам в Идлибе. Их поддерживала Турция
↑ У границы с Турцией: ВКС РФ ударили по лагерю боевиков в Сирии
↑ Уничтожили выходцев с Кавказа: ВКС ударили по боевикам в Сирии Архівавана 6 лютага 2021.
↑ ВКС России уничтожили замаскированную базу террористов в Сирии
↑ Хмеймим попал под огонь. Радикальные исламисты обстреляли из миномётов российскую авиабазу в Сирии // «Коммерсант.ru», 04.01.2018
↑ То, что Минобороны РФ назвало «фейком», оказалось правдой (нявызн.), Девятый канал (5 студзеня 2018). Праверана 5 студзеня 2018.
↑ Боевики вышли в воздушное пространство. Военные отбили атаку беспилотников на российские объекты в Сирии // «Коммерсант», 09.01.2018
↑ В Минобороны раскрыли подробности атаки дронов на авиабазу Хмеймим // РИА Новости
↑ СМИ назвали причастную к атаке на базу «Хмеймим» группировку Архівавана 27 снежня 2019.
↑ В Пентагоне назвали выводы о причастности США к атаке на базы РФ в Сирии беспочвенными // ТАСС, 09.01.2018
↑ Минобороны начало поисковую операцию. Военные не верят, что боевики самостоятельно подготовили атаку на объекты в Сирии // «Коммерсант», 10.I.2018
↑ Минобороны РФ обвинило США в управлении атаковавшими Хмеймим дронами.
↑ Создан Центр по борьбе с ИГ радиостанция Эхо Москвы, 26 сентября 2015
↑ Россия просит США отказаться от «использования террористов в геополитических целях» // Коммерсантъ, 09.08.2019
↑ В Сирии создали координационный центр по примирению враждующих сторон (нявызн.), Lenta.ru (23 лютага 2016). Праверана 22 сакавіка 2016.
1 2 На авиабазе Хмеймим заработал центр по примирению сторон конфликта в Сирии (нявызн.), Интерфакс (23 лютага 2016). Праверана 29 сакавіка 2016.
↑ Минобороны России рассказало о процессе перемирия в Сирии (нявызн.). РИА Новости. Праверана 29 сакавіка 2016.
↑ Минобороны РФ: центр примирения в Сирии состоит из пяти подразделений (нявызн.). РИА Новости. Праверана 29 сакавіка 2016.
↑ США решили пока не координировать с РФ ход борьбы с ИГ в Сирии (нявызн.), Интерфакс (24 верасня 2015).
↑ Обама и Путин договорились о контактах между военными по ситуации в Сирии
↑ Глава Пентагона приказал открыть каналы коммуникации с РФ по Сирии (нявызн.), Интерфакс (29 верасня 2015).
↑ Россия отказалась присоединяться к возглавляемой США коалиции против ИГ (нявызн.), Интерфакс (1 кастрычніка 2015).
↑ Военные России и США провели первые переговоры по Сирии // ИА Интерфакс, 01.10.2015
↑ Минобороны РФ подготовило предложения по обеспечению безопасности полетов авиации в Сирии // ИА Интерфакс, 13.10.2015
↑ Пентагон сообщил о прогрессе в предотвращении конфликтов в небе над Сирией // ИА Интерфакс, 14.10.2015
↑ Меморандум по безопасности полетов в Сирии между РФ и США вступил в силу // ИА Интерфакс
↑ США и Россия установили безопасную дистанцию между самолётами в Сирии // ИА Интерфакс
↑ Russians make closest contact to date with U.S. war planes over Syria(англ.) , CBS News (5 кастрычніка 2015).
↑ США и Россия близки к соглашению о безопасности полётов в Сирии // Русская служба Би-би-си. 15 октября 2015
↑ Глава Пентагона обвинил Россию в игнорировании просьб США // Lenta.ru, 18 июня 2016
↑ «Пентагон о Сирии: РФ или игнорирует США, или у неё плохая разведка» // Русская служба Би-би-си
↑ В Минобороны раскрыли подробности беседы с Пентагоном об авиаударах в Сирии // Lenta.ru (19 июня 2016)
↑ «У всех иссякло терпение»: Вашингтон разорвал контакты с Москвой по Сирии // ТАСС, 04.10.2016
↑ Телефонный разговор с избранным президентом Соединённых Штатов Америки Дональдом Трампом
↑ Власти Турции обвинили самолет РФ в нарушении воздушного пространства (нявызн.), РИА Новости (5 кастрычніка 2015). Праверана 5 кастрычніка 2015.
↑ МИД Турции сообщил о втором нарушении пространства российским самолетом (нявызн.). Lenta.ru (6 кастрычніка 2015). Праверана 6 кастрычніка 2015.
↑ Турецкий МИД: самолеты России и Турции 13 раз опасно сближались (нявызн.). ТАСС (15 кастрычніка 2015).
↑ Турция предложила России механизм предотвращения военных инцидентов (нявызн.), РБК (6 кастрычніка 2015).
↑ Турция будет сбивать самолеты, нарушившие воздушное пространство страны (нявызн.). ТАСС (17 кастрычніка 2015).
↑ Россия и Турция открыли телефонную линию по вопросам предотвращения авиаинцидентов в Сирии (нявызн.), Газета.ру (20 кастрычніка 2015).
↑ РФ будет сбивать опасные для российской группировки в Сирии цели (нявызн.), Интерфакс (24 лістапада 2015).
↑ Турция отказалась вступать в созданную Россией коалицию по борьбе с ИГ (нявызн.), Коммерсантъ (26 снежня 2015).
↑ Не маленькая, но в целом победоносная. Обозреватель «Ъ» Максим Юсин о российской военной кампании в Сирии // «Коммерсантъ», 28.09.2017
↑ Начальник Главного оперативного управления Генштаба ВС РФ генерал-лейтенант Сергей Рудской провёл брифинг для представителей СМИ
↑ Мир на смену «Источника мира». Владимир Путин и Реджеп Тайип Эрдоган договорились о статусе-кво на севере Сирии // «Коммерсантъ» от 22.10.2019
↑ Меморандум о взаимопонимании между Российской Федерацией и Турецкой Республикой. 22.10.2019
↑ Россия пожертвовала два миллиона долларов на гуманитарную помощь в Сирии // NEWSru.com
↑ Гуманитарная помощь доставлена нуждающимся сирийцам в Дейр-эз-Зоре, 11.02.2016 Архівавана 31 сакавіка 2016.
↑ Россия развёртывает гуманитарную операцию в Сирии // РИА Новости
↑ Бюллетень Центра примирения : Министерство обороны Российской Федерации Архівавана 3 сакавіка 2016.
↑ Россия и власти Сирии начинают масштабную гуманитарную операцию в Алеппо // РИА Новости
↑ Президент Сирии Башар Асад высоко оценил помощь КПРФ и её лидера Г. А. Зюганова

* [ЛДПР объявляет о сборе гуманитарной помощи для народа Сирии. — Официальный сайт ЛДПР, информационное агентство ЛДПР, новости ЛДПР](http://ldpr.ru/party/regions/Dagestan_Republic/Dagestan_events/LDPR_obiavliaet_o_sbore_gumanitarnoiy_pomoshi_dlia_naroda_Sirii_/) [Архівавана](https://web.archive.org/web/20160330180309/http://ldpr.ru/party/regions/Dagestan_Republic/Dagestan_events/LDPR_obiavliaet_o_sbore_gumanitarnoiy_pomoshi_dlia_naroda_Sirii_/) 30 сакавіка 2016.
* [СПРАВЕДЛИВАЯ РОССИЯ — Санкт-Петербург: представительство международного управления Партии СР передало гуманитарную помощь Сирии](http://www.spravedlivo.ru/5_71948.html)

↑ Программа оказания гуманитарной помощи жителям Алеппо : Министерство обороны Российской Федерации Архівавана 25 кастрычніка 2016.
↑ Второй самолёт МЧС России вылетел в Сирию с партией гуманитарной помощи // Радио Свобода
↑ Самолет МЧС России доставил в Сирию 20 тонн гуманитарной помощи // Первый канал
↑ МЧС продолжит оказывать гуманитарную помощь Сирии в 2016 году // РИА Новости
↑ Сирийские дети, страдающие тяжелыми хроническими заболеваниями, доставлены для лечения в Военно-медицинскую академию в Петербурге // Министерство обороны Российской Федерации
↑ Поручение Минобороны и МЧС об организации мобильных госпиталей в Алеппо
↑ МЧС России направляет в Сирию аэромобильный госпиталь и врачей «Центроспаса» (видео) Архівавана 30 лістапада 2016.
↑ Россия решила развернуть в Пальмире полевой госпиталь // Взгляд.ру
↑ Российские военные медики вернулись из Пальмиры в Россию Архівавана 11 ліпеня 2017.
↑ Российские врачи из отряда спецназначения вылетят в Сирию
↑ Российские медики возвращаются из Сирии
↑ Медсестер из России убила мина оппозиции
↑ Обстрел российского госпиталя в Алеппо: все факты, 05.12.2016, Анастасия Голубева, телеканал «Дождь».
↑ Две российские медсестры погибли в Сирии, 5.12.2016, Виктор Барвинок, газета «Комсомольская правда».
↑ Обстрел российского госпиталя в Алеппо, 06.12.2016, «Meduza».
↑ Стали известны имена российских медсестер, погибших при обстреле госпиталя в Сирии, 06.12.2016, телеканал «Настоящее Время».
↑ Отдельный медицинский отряд ВДВ вернулся из Сирийской Арабской Республики, где выполнял гуманитарные задачи, спасая жизни людей
↑ МОСН ЦВО ВС России вернулся из Сирии Архівавана 14 студзеня 2019..
↑ Российские медики оказали помощь более чем 60 тысячам жителей Алеппо / РИА «Новости», 08.12.2017
↑ Jonathan Marcus. Syria: What can Russia’s military do?(англ.) , Би-би-си .
1 2 M. Kofman, M. Rojansky. What Kind of Victory for Russia in Syria? (англ.) // Military Review : журнал. — 2018. — March-April. — С. 6—23.