wd wp Пошук:

Ганна Тумаркін

Ганна-Э́стэр Тума́ркін (Ганна Паўлаўна Тумаркіна, ням.: Anna Ester Tumarkin; 16 лютага 1875, Дуброўна, Горацкі павет — 7 жніўня 1951, Гюмліген, кантон Берн, Швейцарыя) — швейцарскі філосаф, гісторык філасофіі, псіхолаг яўрэйскага паходжання; першая ў Еўропе жанчына — прафесар філасофіі (1909).

Біяграфія

Ганна Тумаркін нарадзілася ў заможнай яўрэйскай сям’і[4]. Яе бацькі — бесарабскі купец і пасля асабісты дваранін[5] Полціэл (Павел Майсеевіч) Тумаркін (пам. 1906 г.)[6][7] і яго жонка Сафія Герцэнштэйн — паходзілі з Дуброўны, але ўжо ў самым раннім дзяцінстве іх дачка Хана-Эстэр (у будучыні Ганна-Эстэр) расла ў Кішынёве. Тут скончыла жаночую гімназію і настаўніцкія курсы[8].

Ганна Тумаркін пачала навучанне ў Берлінскім універсітэце пад кіраўніцтвам Вільгельма Дзільтэя[9]. З 1892 года жыла ў Швейцарыі, дзе да таго часу ўжо вучыўся яе старэйшы брат. Паступіла на філасофскае аддзяленне Бернскага ўніверсітэта, дзе ў 1895 годзе паспяхова абараніла дысертацыю па параўнальнаму аналізу філасофскіх прац Гердэра і Канта, выдадзеную ў першай кнізе «Бернскага курса філасофіі» пад рэдакцыяй яе навуковага кіраўніка Людвіга Штайна(італ.) бел..

У 1898 годзе Тумаркін атрымала сталую пазіцыю прыватдацэнта (Privatdozentin) у Бернскім універсітэце і такім чынам стала першай у Швейцарыі і ў Еўропе жанчынай — выкладчыкам філасофіі[10]. У 1906 годзе атрымала званне тытулярнага прафесара (Honorarprofessorin), а ў 1909 — экстраардынарнага прафесара (Professorin Extraordinaria) там жа. Выкладала эстэтыку і гісторыю філасофіі ў Бернскім універсітэце да 1943 года. З 1921 года дзяліла кватэру з лекарам Ідай Гоф (1880—1952) у доме № 44 па Hallwylstrasse; разам з І. З. Гоф наведвала сваякоў у Бесарабіі, якая стала румынскай у 1925 і 1937 гадах. Большасць Тумаркіных, якія засталіся ў горадзе, былі дэпартаваныя і забітыя праз некалькі гадоў. Ганна Тумаркін — аўтар шэрагу манаграфічных прац па філасофіі, тэарэтычнай псіхалогіі, эстэтыцы і культуралогіі, гістарычнаму аналізу прац Спінозы, Гердэра і Канта, у тым ліку «Гердэр і Кант» (1896), «Да апісання Юстыніуса Кернера(руск.) бел.», 1898), «Асацыятыўны прынцып у гісторыі эстэтыкі» (1899), «Гульня здольнасцяў у Канта» (1905), «Да трансцэндэнтальнага метаду кантавай эстэтыкі» (1906), «Эстэтычны ідэал і этычная норма» (1907), «Крытычная праблема ў пракрытычных працах Канта» (1908), «Кантавае вучэнне пра рэч-у-сабе» (1909), «Паэзія і светапогляд» (1919), які «Рамантычны светапогляд» (1920), «Якім чынам магчымая псіхалогія як навука» (1921), «Пралегемоны да навуковай псіхалогіі» (1923), «Апалонава і Дыянісава у старажытнагрэчаскай філасофіі» (1927), «Метады псіхалагічнага даследавання» (1929), «Эстэтыка Іаан Георг Зульцэр(руск.) бел.» (1933), «Сутнасць і станаўленне швейцарскай філасофіі» (1948), і многіх іншых.

16 лютага 2000 года — у дзень нараджэння Тумаркін — адна з прылеглых да старога корпусу Бернскага ўніверсітэта вуліц атрымала назву Tumarkinweg у яе гонар. У Бернскім універсітэце была арганізавана навуковая праграма ANNA, у памяць аб філосафе.

Сям’я

Кнігі Г. Тумаркін

Зноскі

  1. 1 2 Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #11743843X // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 26 красавіка 2014.
  2. Anna Tumarkin // FemBio: Банк інформації про видатних жінок, Frauendatenbank, Банк данных о выдающихся женщинах Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #11743843X // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 17 красавіка 2015.
  4. Некаторыя крыніцы згадваюць месцам яе нараджэння Кішынёў — верагодна, памылкова (напр., тут).
  5. Lilia Zabolotnaia. Destinul unei familii. Câteva crâmpeie din istoria dinastiei Tumarkin. Tyragetia, 2002, 11 (стр. 193: о даровании личного дворянства купцу П. М. Тумаркину).
  6. У выбарчых спісах ад Бесарабскай губерні за 1906 называецца Полтиэл Моисеевич Тумаркин (імя па бацьку сыноў: Полтиелов). Займаўся аптовым гандлем абуткам, публіцыстыкай на іўрыце і перакладамі з рускай мовы на іўрыт (пад імем Полтиэл Иосеф Тумаркин). Адзін з першых перакладчыкаў сучаснай амерыканскай літаратуры на іўрыт (з дапамогай рускай мовы, см. S. Ilan Troen. The Discovery of America in the Israeli University: Historical, Cultural, and Methodological Perspectives. Journal of American History, 81(1): 164—182, 1994). Сярод перакладаў — «Шенат хаАлпаим: хаАтака ме-ат хаПрофессор Беллами(руск.) бел.» О. Синина (1898).
  7. «Шенат хаАлпаим» у перакладзе П. Ё. Тумаркина
  8. В мире закрытых дверей Архівавана 28 сакавіка 2019.
  9. Anna Tumarkin, «Wilhelm Dilthey». Archiv für Geschichte der Philosophie 25:143-153, 1912
  10. История Бернского университета Архівавана 26 лютага 2015.
  11. Улица Пушкина, дом 11
  12. Воспоминания Ю. А. Орлова
  13. Яе бацька, Аляксандр Якаўлевіч Фрэнклі, з 1946 года быў шматгадовым вядучым і пасля галоўным рэдактарам рускага аддзела радыё «Голас Амерыкі», аўтар успамінаў пра жыццё рускай эміграцыі ў Парыжы канца 1920-х гадоў, апублікаваных яго жонкай — Наталляй Аляксандраўнай Фрэнклі-Тумаркінай.
  14. Lilia Zabolotnaia. Destinul unei familii. Câteva crâmpeie din istoria dinastiei Tumarkin (Le destin d’une famille. Fragments de l’histoire de la dynastie Tumarkin). In: Tyragetia, 2002, 11, стр. 193—196.
  15. Пляменнік С. Г. Тумаркіна — эсэр і публіцыст Марк Вяніямінавіч Вішняк (1883—1976).
  16. Воспоминания М. В. Вишняка(недаступная спасылка)
  17. Интервью с историком Ниной Тумаркин
  18. Письмо Нины Тумаркин(недаступная спасылка)
  19. Paid Notice: Deaths ZETLIN, VALENTINE WOLF, M.D. (англ.)

Гл. таксама

Спасылкі

Тэмы гэтай старонкі (21):
Катэгорыя·Жанчыны-філосафы
Катэгорыя·Дактары навук
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Выпускнікі ВНУ Швейцарыі
Катэгорыя·Філосафы XX стагоддзя
Катэгорыя·Асобы
Катэгорыя·Выпускнікі Бернскага ўніверсітэта
Катэгорыя·Постаці швейцарскай псіхалогіі
Катэгорыя·Памерлі 7 жніўня
Катэгорыя·Вучоныя паводле алфавіта
Катэгорыя·Нарадзіліся ў Дуброўне
Катэгорыя·Памерлі ў кантоне Берн
Катэгорыя·Постаці Кішынёва
Катэгорыя·Памерлі ў 1951 годзе
Катэгорыя·Выкладчыкі Бернскага ўніверсітэта
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі
Катэгорыя·Нарадзіліся ў 1875 годзе
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Катэгорыя·Нарадзіліся 16 лютага
Катэгорыя·Постаці швейцарскай філасофіі
Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай