wd wp Пошук:
    ⬜

    Холмская епархія

    Холмская епархія — царкоўна-адміністрацыйная адзінка (епархія), заснаваная ў 1230-я гады рускім каралём Данілам[1], спачатку ва Уграўску (яе епіскапам быў манах Іаасаф), пазней (каля 1240 г.) у г. Хэлмі.

    Гісторыя дыяцэзіі

    Даніла пабудаваў царкви св. Іаана Златавуста, св. Космы і Даміяна і Прасв. Маці Божая. Холмская епархія ўваходзіла ў склад Кіеўскай мітраполіі (пераходна — у XIV ст. да Галіцкай мітраполіі). У 1596 гпры епіскапе Дыянісіі Збіруйскім прыняў Берасцейскую унію. Вядомымі біскупамі былі Мяфодзій Цярлецкі (1630-1649), які абараняў грэка-каталіцкую царкву ад ціску рымска-каталіцкага (лацінскага) духавенства, і Якаў Суша (1652-1684); пры іх епархія перажывала вялікі росквіт, мела духоўную семінарыю і школу падзячных настаўнікаў. У Холмскай епархіі (Х.е.) значную ролю адыгрывалі манастыры: Холмскі, Яблачынскі і Туркавыскі.

    Холмская епархія (карычневы колер) на карце Рускай уніяцкай царквы ў Рэчы Паспалітай 1772 г.

    Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 г. гэтае біскупства спачатку было падзелена (паўночная частка з Холмам засталася за Польшчай, а паўднёвая — пад Аўстрыяй). Так, у 1772 г. Холмская епархія налічвала 542 прыходы, а пасля далучэння гэтых зямель да Расійскай імперыі ў 1815 г. — 293.

    З 1807 г. епархія ўвайшла ў склад Варшаўскага княства, у 1815 г. - да Каралеўства Польскага; з таго часу зазнала моцны ўплыў паланізацыі (гл. «Холмшчына»). З 1807 г. Холмская епархія належала да Галіцкай мітраполіі УГКЦ (гл. «Руская уніяцкая царква»); з 1830 года непасрэдна падпарадкоўвалася Ватыкану.

    Пад Расійскай імперыяй

    Пры біскупе Фердынанде Ціханоўскім (1810–1828) колькасць украінскіх каталіцкіх парафій скарацілася з 317 да 278. Расія аказвала ціск на яго наступніка Ф. Шымборскаго (1828–1851), патрабуючы пераходу ў праваслаўе, на што не пагадзіўся, але пагадзіўся «ачысціць» абрад ад лацінізмаў. У далейшым X.е. узначаліў І. Тарашкевіч, якому расійскія ўлады далі маскоўскага дарадцы І. Потыя. 1863 г. кандыдатам стаў біскуп І. Калінскі (1863–1866), які выявіў сябе паланафілам і супраціўляўся патрабаванням рэферэнта па рэлігійных справах у Варшаве князя Чаркаскага, які патрабаваў ачышчэння уніяцкага абраду. Затым расійскія ўлады змясцілі яго, і на пасаду адміністратара X.е. прызначаны масквіч І. Вайціцкі (1866–1868), які праводзіў прарасійскую палітыку і запрашаў на Холмшчыну святароў з Галіччыны (сярод іх быў будучы адміністратар - М. Попель). У 1868 г. Папа Пій IX асудзіў дзеянні Вайніцкага. Паколькі Ватыкан не прызнаў Вайціцкага, расійскія ўлады пагадзіліся на новага біскупа, якім стаў канонік са Львова Міхаіл Куземскі (1868–1871). Ён хацеў ачысціць абрад ад лацінскіх уплываў, але ў той жа час заставаўся верным Рыму. З-за цяжкасцей, якія ствараў яму царскі ўрад Расіі, ён быў вымушаны адмовіцца ад прастола і вярнуцца ў Львоў. Папа Рымскі не прызнаў адрачэння Куземскага, але лічыў яго холмскім біскупам да самай смерці ў 1879 годзе. У 1872 годзе Холмская епархія налічвала каля 240 тысяч вернікаў, аб’яднаных у 260 прыходаў[2].

    Далучэнне епархіі да РПЦ

    У 1875 г. улады прызначылі адміністратарам Х.е. згаданага Попеля, прыхільніка праваслаўя. 18 лютага 1875 года Попель ад імя Холмскага духавенства і Холмскай кансісторыі падаў прашэнне аб прыняцці ў склад Рускай праваслаўнай царквы 120 прыходаў. Пасля розных актаў гвалту 16 красавіка 1875 г. цар Аляксандр II «дазволіў» усынаўленне X. е. «рос. Маці Рускіх Цэркваў». У выніку «рос. уз’яднанне» 74 святары высланы ў Сібір, 60 сасланы ў Галіцыю; таксама было забіта некалькі вернікаў, а 600 выслана ў Сібір. Пасля незаконнай ліквідацыі уніі Х. е. далучылася да Варшаўскай праваслаўнай епархіі, а Попель стаў яе вікарыем. 1897 г. на яго месцы быў заменены рэктар Холмскай семінарыі маскоўскі клірык Ціхан. І 1902 г. Епіскапам Холмскім стаў Еўлогій (Васіль) Георгіеўскі. З 1905г . X.е. аддзялілася ад Варшавы і стала асобнай з епіскапам Еўлогіем на чале.

    Пад польскай уладай

    Пасля Першай сусветнай вайны Холмская епархія была далучана да Варшаўскай архіепархіі, якую ўзначаліў мітрапаліт Дыянісій Валедынскі. У 1921 годзе польскі ўрад перадаў катэдру ў Холме рыма-каталіцкім святарам. Большая частка цэркваў была ўзята або разбурана або зачынена. Падчас нямецкай акупацыі Холмскі сабор і ацалелыя храмы былі вернуты праваслаўным украінцам, а Холмская епархія (пад назвай Холмска-Падляская) была адноўлена. — епіскапам прызначаны Агіенка (Іларыён), які ў 1944 годзе быў узведзены ў сан мітрапаліта Холмскай епархіі, якая налічвала тады 91 прыход. У Польшчы пасля ІІ сусветнай вайны Холмскае біскупства было канчаткова ліквідавана.

    Біскупы

    Дапаможныя біскупы

    Крыніцы

    Заўвагі

    1. ↑ Ігор Скочиляс. Собори духовенства Холмсько-Белзької унійної єпархії XVII століття (типологія, внутрішня організація та склад учасників) // Дрогобицький краєзнавчий збірник. Дрогобич: Коло, 2014. Вип. XVII–XVIII. С. 126-142.
    2. ↑ Деятельность Холмской консистории // Волынские Епархиальные Ведомости. – 1872. – № 2. – Ч. неоф. – С. 60-63. (руск.)
    Тэмы гэтай старонкі (5):
    Катэгорыя·Грэка-каталіцтва
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з украінскай
    Катэгорыя·Епархіі Украіны
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
    Катэгорыя·Адміністрацыйны падзел уніяцкай царквы