wd wp Пошук:
    ⬜

    Харкаў

    Харкаў (укр.: Харкiв, руск.: Харьков) — горад ва ўсходняй частцы Украіны. Адміністрацыйны цэнтр Харкаўскай вобласцi; першая сталіца Савецкай Украіны. Насельнiцтва 1 445 755 чалавек (2011). Плошча 306 км². Гэта самы вялікі горад, які знаходзіцца на 50-й паралелі.

    Зараз тэрыторыя Харкава дзеліцца на 9 адміністрацыйных раёнаў, якія кіруюцца раённымі адміністрацыямі. Афіцыйны статус у горадзе маюць украінская і руская мовы.

    Буйны навуковы, культурны, індустрыяльны і транспартны цэнтр Украіны, быў трэцім індустрыяльным цэнтрам СССР пасля Масквы і Ленінграда.

    Горад узнагароджаны ордэнам Леніна (1970) і ордэнам Кастрычніцкай рэвалюцыі (1983).

    Паходжанне назвы

    На месцы Харкава знаходзіўся старажытны горад Данец, яшчэ з часоў Кіеўскай Русі. Назва горада паходзіць, імаверна, ад назвы ракі Харкаў («Хар-Кобе»). Іншыя версіі — ад заснавальніка пасялення казака Харытона (Харка) альбо ад казака Івана Каркача (Харкача). Існуе таксама і Палавецкая версія — ад палавецкага горада Шарукань (Харукань).

    З пачатку XVII стагоддзя Харкаўшчына належала да Маскоўскай дзяржавы, але да 1650 года тут не было аселага насельніцтва. Маскоўскія цары імкнуліся выкарыстаць пасяленні ў якасці абарончай лініі супраць крымскіх татар і нагайцаў: «белгародская», «ізюмская» і «ўкраінская» лініі. Расійскія «служылыя людзі» не былі сталым насельніцтвам.

    Геаграфія

    Размяшчэнне

    Харкаў размешчаны на водападзельным узвышшы і ў даліне рачок Харкаў, Лопань, Вуды і Немышля, апошнія мелі раней забалочаныя берагі і часам улетку перасыхалі. На тэрыторыі сучаснага горада гэтыя невялікія рачулкі сходзяцца і за горадам зліваюцца праз Вуды ў Северскі Данец.

    Найвышэйшай кропкай над узроўнем мора — 120 м — з’яўляецца Лесапарк, найніжэйшай — 94 м — Наваселеўка. З гледзішча рэльефу, Харкаў падзяляецца на чатыры нізіны і чатыры ўзвышшы. Вышыні Харкава, пераважна пясчаныя, да нядаўна былі схаваныя хваёвымі і бярозавымі лясамі.

    Даўжыня Харкава:[3]

    Выгляд на раку Лопань і Кафедральны сабор

    Клімат

    Клімат Харкава — лагодна-кантынентальны: зіма халодная і снежная, але зменлівая, лета — спякотнае. Сярэдняя тэмпература года — + 6,9 °C (у студзені — 6,9, у ліпені + 20,3). Сярэдняя колькасць ападкаў за год 513 мм, найбольшая ў чэрвені і ліпені. Клімат дазваляе займацца гародніцтвам і садоўніцтвам, уключна з вінаградарствам.

    Насельніцтва

    Пасля рэвалюцыі 1917 года, ў 1920-я гады колькасць жыхароў Харкава стала павялічвацца. Паводле перапісу 1926 года, ў горадзе пражывала 417 000 чалавек (трэцяе месца пасля Кіева і Адэсы). Адносную большасць насельніцтва складалі ўкраінцы (38,3 %), далей былі рускія — 38 %, яўрэі — 19,5 % (адсоткі на 1897 год: 29,2, 60,0, 6,1 адпаведна). Тэндэнцыя да павелічэння колькасці жыхароў выразна прыкметная і ў 1930-х гадах, галоўным чынам праз прыліў працоўных сіл; у 1939 Харкаў меў 833 000 жыхароў.

    Падчас нямецка-фашысцкай акупацыі колькасць насельніцтва ўпала праз мабілізацыю ў войска, масавага вывазу на працы за мяжу і праз пошук прытулку ў правінцыі, і ў 1942—43 гадах скарачэнне склала 160—180 000 чалавек. Пасля 1944 года насельніцтва горада пачало хутка расці. Перапіс 1959 года паказаў рост жыхароў Харкава да 953 000 чалавек. Значная частка яго — прамысловыя працаўнікі, служачыя, будаўнікі, а таксама працаўнікі транспарта, гандлю, адукацыі і аховы здароўя. Нацыянальны склад наступны: ўкраінцаў 48 %, рускіх — 40 %, яўрэяў — 9 %.

    Прамысловасць

    Адукацыя і навука

    60 навукова-даследчых інстытутаў, 90 ВНУ (Харкаўскі нацыянальны медыцынскі ўніверсітэт, Харкаўскі нацыянальны ўніверсітэт імя В. Н. Каразіна і інш.

    Культура

    6 музеяў, карцінная галерэя, 8 тэатраў, 80 бібліятэк.

    Выдатнасці горада

    Цэнтральная плошча Харкава — помнік архітэктуры плошча Свабоды (да другой паловы 1990-х гг. — плошча Дзяржынскага), другая паводле памераў у Еўропе i сёмая ў свеце.

    Харкаўскi заапарк — адкрыўся трэцiм у Расiйскай імперыi.

    Праз батанiчны сад Харкаўскага ўнiверсiтэта i Парк iмя Горкага працягнутая падвясная канатная дарога.

    У Харкаве знаходзiцца ўпраўленне Паўднёвай украінскай чыгункi і дзiцячая чыгунка.

    Харкаўскi планетарый iмя Ю. А. Гагарына быў адкрыты ў 1957 годзе.

    Вядомыя асобы

    Асноўныя артыкулы: Вядомыя асобы Харкава і Ганаровыя грамадзяне Харкава

    Гл. таксама

    Зноскі

    1. ↑ GeoHive
    2. ↑ https://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2022/zb/05/zb_Сhuselnist.pdf
    3. ↑ Геаграфічная даведка, сайт Харкава Архівавана 18 снежня 2013.
    4. ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 6: Дадаізм — Застава. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6), ISBN 985-11-0035-8. — С. 444.
    5. ↑ Прафесар В. А. Скумін
    6. ↑ Беларусь: Энцыкл. даведнік / Беларуская энцыклапедыя; Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 760. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
    Тэмы гэтай старонкі (9):
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без нумароў старонак
    Гарады Харкаўскай вобласці
    Населеныя пункты паводле алфавіта
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без назвы артыкула
    Гарады-героі Украіны
    Харкаў
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без аўтара
    Вікіпедыя:Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай