wd wp Пошук:
    ⬜

    Парэчкі

    Парэ́чкі[3] (Ribes) — род кветкавых раслін манатыпнага сямейства агрэставых (Grossulariaceae).

    Батанічнае апісанне

    Марфалогія

    Лістападныя, радзей вечназялёныя кусты з вышынёй да 2 метраў. Парасткі гладкія, часам шыпаватыя. Лісце простае, чаргаванае, голае або апушанае, бывае з залозкамі, большай часткай дланепадобна-лопасцевае.

    Кветкі ў гронках, двух- ці аднаполыя. Кветкаложа ўвагнутае, зрослае з завяззю і пераходзячае па баках у 5 звычайна зеленаватых чашалісцікаў. Пялёсткаў таксама 5, усе вольныя. тычынак столькі ж. Завязь аднагнездавая, шматнасенная. Слупкі два.

    Формула кветкі:

    ∗

    K

    4 − 5

    C

    4 − 5

    A

    4 − 5

    G

    ( 2 − 4 )

    {\displaystyle \ast K_{4-5};C_{4-5};A_{4-5};G_{(2-4)}}

    \{\displaystyle \ast K_\{4-5\}\;C_\{4-5\}\;A_\{4-5\}\;G_\{(2-4)\}\}. Структура кветкі нестабільная[4].

    Плод — ягада.

    Распаўсюджанне

    Уключае каля 150 відаў. Да 50 відаў распаўсюджаныя ў Еўропе, Азіі і Паўночнай Амерыцы, прычым некаторыя спускаюцца на поўдзень кантынента па Андам да Магеланавага праліва.

    У раўніне Еўрапейскай часткі Расіі прысутнічаюць 3 дзікарослых віды, на Каўказе — 6, большая колькасць іх расце ў Сібіры, асабліва Усходняй.

    Біялагічныя асаблівасці

    Найлепшай глебай для росту парэчак лічыцца чарназёмны суглінак, але яна можа расці і на іншых глебах, як лёгкіх, так і шчыльных, толькі б месца было урадлівым і вільготным; для захавання першай умовы лёгкія і малаўрадлівыя глебы добра ўгнойваюць праз 2-3 гады і, акрамя таго, на працягу лета паліваюць вадкімі ўгнаеннямі, каб захаваць вільготнасць у глебе. У сухой мясцовасці варта высаджваць парэчку не на градках, а ў канаўках (чырвоныя і белыя парэчкі лягчэй пераносяць сухасць глебы, чым чорныя). Адначасова з угнаеннем робяць глыбокую апрацоўку глебы на 45-55 см; паміж раслінамі ж зямля пушыцца кожны год. Некаторыя раяць на лета паверхню град пакрываць пластом гною.

    Што ж тычыцца месцазнаходжання, то кусты парэчкі рэкамендуецца саджаць на адкрытым, асветленым сонцам месцы. З той жа мэтай адлегласць паміж кустамі павінна быць не менш за метр, каб яны не зацянялі адзін аднаго, інакш атрымліваюцца дробныя і шчуплыя ягады.

    Парэчкі, як і агрэст, размножваюць тронкамі і адводкамі; тронкі звычайна зразаюць восенню, па ападу лісця, з моцных кустоў, пад самым вочкам, затым складаюць іх на зіму ў склеп і вясной высаджваюць, як толькі адтае зямля, у цяністым месцы. У цёплым кліматце тронкі саджаюць і ўвосень.

    Размнажэнне травяністымі отводка вырабляюць у ліпені, папярэдне надрэзаўшы кару.

    Пасадка парэчак вырабляецца лепш за ўсё ў жніўні ў градкі або канавы, напоўненыя сумессю зямлі з гноем. Пасля пасадкі, калі надвор’е сухое, робіцца 2 разы на тыдзень паліў, не менш за 1 вядро на куст. Паверхня глебы пакрываецца гноем і пластом саломы.

    Абразанне (вясной) складаецца ва ўкарачэнні маладых галін на 5-6 вочкаў і выдаленні старых галін. Кожны куст павінен мець самае большае 10-15 галін розных узростаў. Старыя галіны трэба выдаляць, таму што самыя буйныя ягады атрымліваюцца на 3-5-гадовых галінах. Пакідаць больш старыя галіны можна толькі на штамбах.

    Звычайна парэчкі разводзяць у выглядзе куста, з дапамогай абрэзкі маладых раслін на ўзроўні 20 см, але часам чырвоныя парэчкі (але зусім не чорныя), дзеля вонкавага выгляду, выганяюць у паўштамбавай або штамбавай форме (першая мае ствол да 50 см вышыні, другая — да 1 м). Апошняя форма выводзіцца прышчэпкай (капуліроўкай) на Ribes Aureum Pursh або, у рэдкіх выпадках, на чорных парэчках. У паўночных раёнах краіны небяспечна выводзіць штамб вышэй 70 см.

    Арэал

    Налічваецца каля 150 відаў. Пашыраны ў халодным і ўмераным паясах Еўразіі, Амерыкі і ў Афрыцы (Атласкія горы).

    Класіфікацыя

    Віды

    Найбольш вядомыя наступныя віды парэчак: чорныя (Ribes nigrum) і чырвоныя (Ribes rubrum) парэчкі — абодва віды дзіка растуць у Паўночнай Еўропе і ў Сібіры. Адрозненне паміж імі, акрамя колеру ягад, у тым, што ў чорных парэчак лісце і ягады надзвычай духмяныя ад эфірнага алею. Ён утрымліваецца ў асаблівых залозках, якія пакрываюць асабліва густа ніжнюю паверхню лісця. З соку чорных парэчак (фр.: Cassis) робяць таксама розныя сіропы і лікёры. У вялікай колькасці разводзяць агрэст (Ribes uva-crispa) [syn. Ribes grossularia], які таксама належыць да роду парэчак. Сярод садовых культур вядома некалькі сотняў выведзеных гатункаў. Ягады многіх іншых культурных відаў парэчкі таксама ўжываюцца ў ежу, але ў невялікай колькасці яны збіраюцца і з дзікарослых кустоў. Некаторыя віды (напрыклад, парэчкі залацістыя (Ribes aureum), Ribes floridum і Ribes sanguineum) разводзяць як дэкаратыўныя прыгожаквітнеючыя расліны.

    На Беларусі сярод дзікарослых і культурных відаў парэчкі альпійскія ці светлыя (Ribes alpinum), парэчкі залацістыя (Ribes aureum), парэчкі пушыстыя (Ribes spicatum), парэчкі чорныя (Ribes nigrum), парэчкі чырвоныя (Ribes rubrum), агрэст (Ribes uva-crispa). Трапляюцца ў вільготных лясах, сярод хмызнякоў, ускрай балот і па берагах рэк; культывуюцца ў прамысловым і аматарскім садаводстве.

    Віды парэчак аб’ядноўваюць у 3 групы. Для чорных парэчак характэрны спецыфічны пах з-за наяўнасці залозак на ніжняй паверхні лісця. Група чырвоных парэчак як лекавыя расліна вядомая з XIV ст., як ягадная — з XVI ст. Група залацістых парэчак эндэмічная для Паўночнай Амерыкі.

    Гібрыды

    Значэнне і ўжыванне

    Харчовыя, лекавыя, дэкаратыўныя расліны.

    Акрамя ўжывання непасрэдна ў ежу, з парэчак гатуюць варэнне, кампот, жэле, пасцілу, мармелад, сіропы і парэчкавае віно.

    Лісце і плады парэчкі выкарыстоўваюцца для падрыхтоўкі адвараў і гарбаты, у якасці смакавага дадатку ў мяса і рыбу.

    Многія віды парэчак — меданосныя расліны[6].

    Спрадвеку на Русі з парэчак рыхтавалі брагу.

    Сок чорнай парэчкі выкарыстоўваецца для падрыхтоўкі натуральных харчовых фарбавальнікаў.

    Зноскі

    1. ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
    2. ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
    3. ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь.. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 8. — 160 с. — 2 350 экз.
    4. ↑ Андреева И. И., Родман Л. С. Ботаника. — 3-е, перераб. и доп. — М.: Колос, 2005. — С. 428. — 528 с. — ISBN 5-9532-0114-1.
    5. ↑ Звесткі пра род Ribes у базе даных Index Nominum Genericorum Міжнароднай асацыяцыі па таксанаміі раслін (IATP).(англ.)
    6. ↑ Абрикосов Х. Н. и др. Смородина // Словарь-справочник пчеловода / Сост. Федосов Н. Ф. — М.: Сельхозгиз, 1955. — С. 342.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (10):
    Вікіпедыя:Запыты на пераклад з рускай
    Парэчкі
    Ягадныя культуры
    Флора Еўразіі
    Расліны паводле алфавіта
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без нумароў старонак
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Артыкулы з перасягнутай глыбінёй разгортвання
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю з назвай артыкула
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без аўтара