wd wp Пошук:
    ⬜

    Палушнік азёрны

    Палушнік азёрны[1] (Isoëtes lacustris) — водная расліна, від роду Палушнік (Isoetes) сямейства Палушнікавыя (Isoеtaceae).

    Апісанне

    Палушнік азёрны. Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885

    Шматгадовая вечназялёная водная разнаспоравая травяністая расліна вышынёй 8-20 см з укарочаным сцяблом і клубнепадобным карэнішчам са шматлікімі каранямі. Расце зараснікамі або групамі на пяшчаным або пясчана-глейкім грунце па дне алігатрофных азёр на глыбіні да 4 метраў і больш.

    Ад сцябла адыходзіць пучком жорсткае цёмна-зялёнае шылападобнае лісце (філоіды): унутранае лісце (трафафілы) стэрыльнае, вонкавае (спарафілы) з расшыранай асновай — фертыльнае. Сцябло кароткае, у аснове цыбулепадобна патоўшчанае, да асновы двух-трохлопасцевае. Ад сцябла паміж лопасцямі адыходзяць шматлікія карані. Вышэй на сцябле размешчаны лісты. Яны ўнізе расшыраныя, з добра выражаным язычком, а кверху звужаюцца і становяцца шылападобнымі (адсюль назва расліны — шыльнік). Унутры лістоў амаль па ўсёй даўжыні праходзяць паветраныя каналы. Пашыраная лопасцевая аснова сцябла адпавядае рызафору, а верхняя частка, ад якой адыходзяць лісты, — сцяблу. Унутры сцябла праходзіць цыліндрычная стэла. Яна пашыраецца данізу і ўтварае дзве ці трылопасці, ад якіх адыходзяць пучкі, накіраваныя ў карані, а ад верхняй часткі стэлы — адгалінаванні ў лісты. Стэла акружана шырокім кальцом кары. У парэнхіме, што ахоплівае стэлу, маецца праслойка мерыстэмы, аналагічная камбію. Тут адрозніваюцца рызаморфныя і сцябловыя мерыстэмы. У выніку дзейнасці камбію сцябло палушніка нарастае ўтаўшчыню.

    У пазухах лісця ўтвараюцца сядзячыя макра- і мікраспарангіі, прыкрытыя пакрывалам (вэлюмам). Мегаспоры (50-100) бугорчата-маршчакаватыя. Сперматазоіды шматжгуцікавыя.

    Распаўсюджанне

    Палушнік азёрны пад тоўшчай вады

    Арэал уключае Паўночную Амерыку, Еўропу (Скандынавія, Цэнтральная, Атлантычная і Усходняя Еўропа) і нешматлікія ізаляваныя папуляцыі на Урале і ў Заходняй Сібіры.

    На Беларусі трапляецца пераважна ў Паазер’і. Месцы росту: пясчаныя літаралі алігатрофных і мезатрофных з прыкметамі алігатрафіі азёр з вельмі нізкай мінералізацыяй вады. Утварае чыстыя або мяшаныя (з лабеліяй Дортмана (Lobelia dortmanna) і эладэяй канадскай (Elodea canadensis)) прыбярэжныя зараснікі («палушнікавыя лугі») шырынёй 20-50 м.

    Ва Украіна сустракаецца ў Заходнім Палессі: Валынская, Ровенская вобласці. Утварае монадамінантныя зараснікі, папуляцыі прадстаўлены ў выглядзе шырокіх шчыльных палос на плыткаводдзі азёр (азёры Белае(руск.) бел. (Валадзімірацкі раён(укр.) бел.), возера Лукі(укр.) бел. Ратнеўскага раёна, Варанкі Валадзімерацкага раёна, азёры Вялікае і Сярэдняе Зарычненскага раёна), таксама сустракаецца асобнымі плямамі (азёры Свіцязь і Пясочнае(укр.) бел. Шацкага нацыянальнага прыроднага парку і на возеры Любча Ковельскага раёна).

    У Расіі сустракаецца ў Мурманскай вобласці, Карэліі, Ленінградскай, Пскоўскай, Наўгародскай, Цвярской, Яраслаўскай, Іванаўскай, Маскоўскай (возера Белае-Бардукоўскае(руск.) бел. ў Шатурскім раёне(руск.) бел.), Уладзімірскай (ля вёскі Дваязёры(руск.) бел. Мелянскоўскага раёна(руск.) бел.), Разанскай (Светлае возера(руск.) бел.), Ніжагародскай (азёры Святое-Дзедаўскае, Святое-Сцяпурынскае, Вялікае Плотава і Малое Плотава), Свярдлоўскай (блізу Екацярынбурга), Чалябінскай (у азёрах Кундравы(руск.) бел. і Тургаяк(руск.) бел..

    Біялогія

    Расце зараснікамі або групамі на чыстых празрыстых плыткаводдзях (глыбіня 0,7-2 м, часам да 4 метраў і больш) мезатрофных і алігамезатрофных замкнёных або слабапратокавых азёр з пясчаным або пясчана-глейкім грунтам з нязначным узроўнем вады. Зараснікі адносяцца да класа Isoëto-Nanojuncetea. Гідрафіт.

    Размнажэнне спорамі, адзначана апаспорыя. На ўнутранай пашыранай частцы спарафіла ў глыбокай ямцы знаходзяцца прыкрытыя язычком (лігулай) мега- і мікраспарангіі на кароткіх ножках ад 3 мм да 3 см. У мегаспарангіях развіваюцца ад 50 да 2000 мегаспор, а ў мікраспарангіях — ад некалькіх тысяч да соцен тысяч мікраспор. Спарангіі паспяваюць, ападаюць, часта ўсплываюць на паверхню вады, згніваюць і выслабаняюць споры. Апошнія прарастаюць у гаметафіты. Жаночы гаметафіт падобны на гаметафіт селагінелы, а мужчынскі складаецца з адной праталіяльнай клеткі і аднаго антэрыдыя, які мае сценку з 4 клетак і 2 сперматагенныя клеткі. Кожная сперматагенная клетка ўтварае па аднаму мнагажгуцікаваму сперматазоіду. Пасля апладнення з зіготы развіваецца зародак спарафіта, а затым — дарослая расліна. Спараносіць у жніўні-верасні. Жаночы спарафіт жыве за кошт пажыўных рэчываў мегаспоры.

    Вельмі патрабавальны да чысціні вады.

    Абмежавальныя фактары і ахова

    Від знаходзіцца пад пагрозай знікнення. Прычынамі змены колькасці віду становіцца парушэнне гідралагічнага рэжыму азёр, іх забруджванне бытавымі і прамысловымі сцёкамі (антрапагенная эўтрафікацыя), вытоптванне плыткаводдзя скатом.

    Занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі, Украіны(руск.) бел. і Расіі(руск.) бел.. Ахоўваецца таксама ў Літве, Латвіі і Польшчы[2].

    Неабходныя меры па абмежаванні рэкрэацыйнай нагрузкі на ўзбярэжжа азёр, дзе расце гэта расліна, даследаванне стану ўсіх раней вядомых папуляцый віду і стварэнне асабліва ахоўных прыродных тэрыторый ва ўразлівых месцах яго арэалу.

    У Беларусі мае ўразлівы прыродаахоўны статус. Ахоўваецца ў Нацыянальным парку «Нарачанскі» і гідралагічных заказніках(укр.) бел. «Глыбокае — Вялікае Астравіта», «Крывое», «Рычы», «Свіцязянскі»[2].

    Ва Украіне мае ўразлівы прыродаахоўны статус. Ахоўваюць у Чарэмскім(руск.) бел., Ровенскім(руск.) бел. (Белаазёрская дзялянка) прыродных запаведніках, у Шацкім нацыянальным прыродным парку, батанічным заказніку(укр.) бел. мясцовага значэння «Любча» (Валынская вобласць). Забаронена парушэнне ўмоў росту.

    У Чалябінскай вобласці ахоўваецца на тэрыторыі помніка прыроды «Возера Тургаяк(руск.) бел.».

    Выкарыстанне

    Мае гаспадарчае і камерцыйнае значэнне як прыдатная для аквакультуры дэкаратыўная, кармавая расліна. Месца нерасту рыб. Замацоўвае дно вадаёмаў.

    Зноскі

    1. ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь.. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 69. — 160 с. — 2 350 экз.
    2. 1 2 ПОЛУШНИК ОЗЁРНЫЙ Архівавана 4 сакавіка 2016. (руск.)

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (11):
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Катэгорыя·Артыкулы пра расліны без GRIN
    Катэгорыя·Флора Паўночнай Амерыкі
    Катэгорыя·Палушнікавыя
    Катэгорыя·Чырвоная кніга Беларусі
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з украінскай
    Катэгорыя·Расліны, апісаныя ў 1753 годзе
    Катэгорыя·Расліны паводле алфавіта
    Катэгорыя·Флора Еўразіі
    Катэгорыя·Дэкаратыўныя расліны