wd wp Пошук:
    ⬜

    Бузіна чорная

    Бузіна чорная[5][6][7] (Sambucus nigra) — лістападны куст, від роду бузіна (Sambucus) сямейства адоксавыя (Adoxaceae) (раней гэты род уключалі ў сямейства Бружмелевыя (Caprifoliaceae)[8] ці вылучалі ў асобнае сямейства Sambucaceae)[9].

    Назва

    Бузіна чорная, бузіна, бэз чорны[10], бузіна[11][12], бэза[13]

    Батанічнае апісанне

    Дыяграма кветкі

    Бузіна чорная — хмызняк, які дасягае ў вышыню 2-6[8] метраў (радзей да 10 метраў). Сцябло галінастае, мае тонкую дравяністыя абалонку і кіпрую мяккую сэрцавіну. Сарцавіна галін белая, мяккая[8].

    Лісце — чаргавальнае, буйное, даўжынёй 10-30 см, няпарна-перыстае[8]. Кветкі — жаўтлява-белага колеру (асобныя кветкі белыя), дыяметрам 5-8 мм, пяціпялёсткавая, сабраныя ў буйныя суквецці 10-25 см у дыяметры[8]. Плод — чорна-фіялетавая, ягадападобная, сакавітая касцянка, дыяметрам 5-7 мм з 3-4 костачкамі[8].

    Цвіце ў маі-чэрвені, плады спеюць у жніўні-верасні.

    Арэал

    Прыродны арэал — Макаранезія (Азорскія астравы і Мадэйра), Паўночная Афрыка (Алжыр і Туніс), зона ўмеранага клімату ў Азіі (заходні і паўночны Іран, Турцыя), амаль ўся Еўропа, Закаўказзе (Арменія, Азербайджан, Грузія), Украіна, Малдова, Беларусь. Занесена і прыжылася ў Новай Зеландыі.

    У Расіі расце на поўдні Еўрапейскай часткі.

    Расце ў якасці падлеску ў іглічных і лісцяных лясах, месцамі ўтварае зараснікі[8]. Лёгка дзічэе і распаўсюджваецца ўздоўж дарог, на могілках, у населеных пунктах, на пустках.

    Лекавая сыравіна

    Эббі Уільямс Хіл(англ.) бел.. «Сунічнае дрэва, кізіл і бузіна». 1900
    Эббі Уільямс Хіл(англ.) бел.. «Сунічнае дрэва, кізіл і бузіна». 1900

    Нарыхтоўка

    У лекавых мэтах нарыхтоўваюць кветкі (лац.: Flores Sambuci) і плады бузіны. У добра праветраным і сухім памяшканні сыравіна бузіны захоўвае прыдатнасць на працягу 2-3 гадоў.

    Суквецці бузіны (дзікарослай і культурнай) збіраюць у фазе поўнага цвіцення ў маі — чэрвені. Сабраныя суквецці сушаць на гарышчах, у адрынах, у добрае надвор’е — пад адкрытым небам. Затым праводзяць аддзяленне кветак ад кветаножак, праціраючы суквецці праз буйныя рэшаты. Сухія кветкі маюць слабы водар і саладкавы смак.

    Плады збіраюць у перыяд поўнай спеласці, у жніўні — верасні, сушаць у сушылках або ў печах пры тэмпературы 60-65 °C, у сонечнае надвор’е — пад адкрытым небам. Сухія плады без паху, маюць кіславата-саладкавы густ.

    Хімічны склад

    У розных частках расліны ўтрымліваюцца біялагічна актыўныя рэчывы:

    Асноўныя фізіялагічныя ўласцівасці частак расліны

    Giftig
    Атрутныя усе часткі расліны, за выключэннем кветак, абалонкі і мякаці спелых ягад (але уключаючы само саспелае насенне); таксічнасць абумоўлена утрыманнем гліказіду [самбунігрына](https://de.wikipedia.org/wiki/sambunigrin "de:sambunigrin")(ням.) [бел.](/Самбунігрын "Самбунігрын") C14H17NO6 ([Нумар CAS](/Рэгістрацыйны_нумар_CAS "Рэгістрацыйны нумар CAS") 99-19-4)), які адшчапляе [цыяністы вадарод](/Цыяністы_вадарод "Цыяністы вадарод"), [бензальдэгід](/Бензальдэгід "Бензальдэгід") і [глюкозу](/Глюкоза "Глюкоза") пры [гідролізе](/Гідроліз "Гідроліз")[[15]](/Бузіна_чорная#cite_note-15). Кара ўтрымлівае крышталікі [аксалату кальцыю](https://ru.wikipedia.org/wiki/Оксалат%20кальция "ru:Оксалат кальция")(руск.) [бел.](/Аксалат_кальцыю "Аксалат кальцыю").

    Прымяненне

    Зверху ўніз:
    Суквецце бузіны чорнай.
    Ягады бузіны чорнай.

    Медыцынскае прымяненне

    Прэпараты з кветак бузіны чорнай валодаюць патагонным, мачагонным, супрацьзапаленчым, дэзінфікуючым дзеяннем[8]. Іх ужываюць у выглядзе настояў, напараў, адвараў, пры прастудзе, грыпе, захворваннях верхніх дыхальных шляхоў, нырак і мачавога пузыра, для паласкання паражніны рота. У гінекалогіі настоі і адвары кветак бузіны чорнай выкарыстоўваюць для мікраклізмаў, спрынцаванняў і ванначак пры запаленчых захворваннях похвы. Мачагоннымі ўласцівасцямі валодае таксама кара бузіны, што пацверджана клінічнымі назіраннямі. Пры запорах п’юць кісялі, прыгатаваныя з свежых або высушаных ягад бузіны. Настой з кветак выкарыстоўваюць для паласкання пры запаленчых захворваннях поласці рота і горла, для кампрэсаў і прыпарак.

    У народнай медыцыне адвары з кветак бузіны прымаюць пры хваробах нырак, рэўматызме(руск.) бел., падагры і запаленні суставаў. Маладое лісце бузіны, адваранае ў малацэ, ужываюць вонкава як супрацьзапаленчы сродак пры апёках, фурункулах, абапрэласцях(руск.) бел., запаленні гемараідальных вузлоў. Хворыя суставы рэкамендуюць яшчэ абкладваць аблітай кіпенем сумессю кветак бузіны і рамонку, узятых пароўну (змякчальны збор). Адвары з каранёў бузіны рэкамендуюць пры дыябеце, хоць колькі-небудзь пераканаўчых дадзеных аб эфектыўнасці такога лячэння няма[16].

    Па сваіх лекавых уласцівасцях гэта расліна падобна на бузіну травяністую (Sambucus ebulus)[9].

    Харчовае прымяненне

    З ягад бузіны чорнай зрэдку вараць варэнне, павідла, кісялі. У Англіі традыцыйна вясной збіраюць суквецці і рыхтуюць напой Elderflower cordial(англ.) бел., які вырабляюць таксама і прамыслова. Часам ягады вараць разам з яблыкамі для традыцыйнага яблычнага пірага. Швейцарскі вытворца Biotta AG вырабляе свежавыціснуты сок з сабраных уручную ягад бузіны, якія раслі на сонцы, узмацняючы дзеянне соку экстрактам з кветак бузіны.

    Маладыя суквецці бузіны часам дадаюць да вінаграднага сусла для паляпшэння водару і смаку віна.

    Ужыванне ў дэкаратыўным садаводстве

    Дэкаратыўная расліна, часта гадуецца ў садах і парках[8]. Характэрная арнаментальным лісцем, карункавымі суквеццямі з духмянымі кветкамі, прыгожымі пладамі.

    Выведзена мноства сартоў. Сярод іх — Sambucus nigra ‘Eva’ з ружова-чорным лісцем і ружовымі кветкамі (расліна больш вядома пад гандлёвай назвай Black Lace Elderberry — «Бузіна чорныя карункі»)[17].

    Іншыя спосабы выкарыстання

    Са спелых пладоў можна атрымліваць бясшкодны фарбавальнік, які выкарыстоўваецца ў харчовай прамысловасці, у тым ліку для надання колеру вінам[8].

    Меданос.

    Таксанамічнае становішча

    Раней род Бузіна ўключалі ў сямейства Caprifoliaceae альбо вылучалі ў асобнае сямейства Бузіновыя (Sambucaceae). Зараз гэты род ўваходзіць у сямейства Адоксавыя парадку Варсянкакветныя.

      яшчэ адно сямейства Бружмелевыя   яшчэ больш за дваццаць відаў, у тым ліку бузіна гронкавая і бузіна травяністая
           
      парадак Варсянкакветныя     род Бузіна    
                 
      аддзел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя (класіфікацыя згодна Сістэме APG III)     сямейства Адоксавыя     Бузіна чорная
               
      яшчэ 44 парадкі кветкавых раслін, з якіх да варсянкакветных найбольш блізкія Астракветныя, Парасонакветныя і Aquifoliales   яшчэ тры роды: Адокса, Каліна і Sinadoxa  
         

    Сінонімы

    Сінонімы:

    Прыродныя разнавіднасці

    Паводле The Plant List[18]:

    Зноскі

    1. ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
    2. ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
    3. 1 2 Sambucus nigra L. на сайце The Plant List
    4. 1 2 Бузіна чорная: інфармацыя на сайце GRIN
    5. ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь.. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 117. — 160 с. — 2 350 экз.
    6. ↑ Назва згодна з Я. П. Шмярко, І. П. Мазан. Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні. — Мн: Навука і тэхніка, 1989. — С. 388. — 399 с. — ISBN 5-343-00120-3.
    7. ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
    8. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Митюков А. Д., Налетько Н. Л., Шамрук С. Г. Бузина чёрная // Дикорастущие плоды, ягоды и их применение. — Мн: Ураджай, 1975. — С. 31-33. — 200 с. — 130 000 экз.
    9. 1 2 Бузина (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі(Праверана 24 красавіка 2012)
    10. ↑ Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
    11. ↑ Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
    12. ↑ Шатэрнік М. В. Краёвы слоўнік Чэрвеньшчыны. Мінск, 1929
    13. ↑ З. Верас, Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік, Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра. Вiльня, Субач 2, 1924
    14. ↑ Блинова К. Ф. и др. Ботанико-фармакогностический словарь: Справ. пособие / Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева. — м: Высш. шк., 1990. — С. 174. — ISBN 5-06-000085-0.
    15. ↑ Campa, C. et al. (2000): Analysis of cyanogenic glycosides by micellar capillary electrophoresis. In: J. Chromatogr. B. Biomed. Sci. Appl. 739:95-100. PMID 10744317
    16. ↑ Скляревский, Губанов, 1970
    17. ↑ Black Lace Архівавана 15 чэрвеня 2011. // Proven Winners. (англ.)
    18. ↑ Sambucus nigra L. на сайте The Plant List

    Літаратура

    Тэмы гэтай старонкі (14):
    Катэгорыя·Флора Еўропы
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
    Катэгорыя·Лекавыя расліны
    Катэгорыя·Расліны паводле алфавіта
    Катэгорыя·Дэкаратыўныя кусты
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Катэгорыя·Адоксавыя
    Катэгорыя·Старонкі з нелікавымі аргументамі formatnum
    Катэгорыя·Харчовыя расліны
    Катэгорыя·Флора Паўночнай Афрыкі
    Катэгорыя·Флора Каўказа
    Катэгорыя·Кусты
    Катэгорыя·Дэкаратыўныя расліны
    Катэгорыя·Меданосныя расліны