wd wp Пошук:
    ⬜

    Дагестан

    Рэспубліка Дагестан — суб’ект Расійскай Федэрацыі, размешчаны ва ўсходняй частцы Паўночнага Каўказа. Сталіца — горад Махачкала. З усходу абмываецца водамі Каспійскага мора. Мяжуе з Грузіяй, Азербайджанам, Чачнёй, Стаўрапольскім краем і Калмыкіяй. На тэрыторыі Дагестана знаходзіцца самы паўднёвы пункт Расіі — гара Базардзюзю. Абмежаваны на паўночным сходзе Гімрынскім хрыбтом.

    Поўдзень рэспублікі займаюць горы і перадгор’і Каўказа, на поўначы — пачынаецца Прыкаспійская нізіна. Плошча складае 50,3 тыс. км².

    Геаграфія

    Чыркейскае вадасховішча

    Дагестан размешчаны ва ўсходняй частцы Паўночнага Каўказа, на ўсходзе абмываецца Каспійскім морам. Берагавая лінія (530 км) слаба раздзеленая. На поўначы — Аграханскі і Кізлярскі залівы і Аграханскі паўвостраў. Дагестан ўключае астравы Чэчэнь, Цюленевы і інш. Паверхні тэрыторыя Дагестана дзеліцца на 4 часткі. Нізінная (значная частка тэрыторыі ляжыць ніжэй за ўзровень мора) — паўднёвы захад Прыкаспійскай нізіны, падзяляецца на Церска-Кумскую, Церска-Сулакскую і Прыморскую нізіны. Перадгор’і складаюцца з асобных хрыбтоў паўночна-заходняга і паўночна-ўсходняга распасцірання, падзеленыя шырокімі далінамі і катлавінамі. Унутраны горны Дагестан характарызуецца спалучэннем шырокіх плато (Арактаў, Гунібскае, Хунзахскага і інш.) і вузкіх монаклінальных грабянёў (хрыбет Салатаў, Гімрынскі і інш.). Вышыня да 2500 м. Горныя хрыбты ў многіх месцах прарэзаны глыбокімі цяснінамі-каньёнамі, сярод якіх па сваёй глыбіні (да 1800 м) вылучаецца Галоўны каньён ракі Сулак. Высакагорны Дагестан уключае 2 асноўныя ланцугі гор — Галоўны, або Водападзельны, хрыбет Вялікага Каўказа (Дагестану належыць паўночны схіл) і яго Бакавы хрыбет. Вышэйшы пункт Дагестана — гара Базардзюзю, 4466 м (на мяжы з Азербайджанам).

    З карысных выкапняў прамысловае значэнне маюць радовішча нафты, гаручых газаў, каменнага вугалю, серы, мергеляў, кварцавых пяскоў. Мінеральныя крыніцы.

    Клімат у цэлым характарызуецца багаццем цяпла і сухасцю. Сярэдняя тэмпература студзеня на нізіне ад + 1,4 °C да −3 °C (у гарах ад — 5 °C да — 11 °C), ліпеня да + 24 °C. Ападкаў выпадае ў сярэднім за год 200—300 мм на паўночна-усходняй нізіне і 600—800 мм у гарах (максімум у вясенне-летні перыяд). Безмарозны перыяд на нізіне ад 160—180 дзён на поўначы да 235—250 дзён на поўдні.

    Рачная сетка Дагестана адрозніваецца значнай гушчынёй. Жыўленне рэк пераважна дажджавое і снегавое. Галоўныя рэкі: Церак, Сулак з Аварскім Койсу, Андыйскім Койсу, Казікумухскім Койсу і Каракойсу, Самур. Рэкі выкарыстоўваюцца для гідраэнергетыкі, меліярацыі, водазабеспячэння, часткова для сплаву лесу. Звыш 100 невялікіх азёр з агульнай плошчай каля 150 км², найбольшая колькасць іх у нізоўях Церака і Сулака.

    Глебы на нізіне каштанавыя, лугавыя, саланчакі. У перадгор’ях сустракаюцца каштанавыя і горна-лясныя глебы. На спадзістых паўночна-ўсходніх схілах перадгор’яў, а таксама на плато ўнутраных горных частак развіты горныя чарназёмы. Для гор характэрныя таксама горна-стэпавыя, горныя бурыя лясныя і горна-лугавыя глебы. Расліннасць на нізіне і ў ніжніх частках схілаў гор пераважна пустынная палынова-салянкавая і паўпустынная палынова-злакавая. Вышэй 500—600 м да 1500—1600 м — лясныя масівы пераважна з дуба, граба, бука, а ва ўнутраным і высакагорным Дагестана — з бярозы, хвоі і інш.

    Насельніцтва

    Насельніцтва 2 576 531 чалавек (2002). З іх у гарадах жывуць 42,7 %. Нацыянальны склад:

    НародКолькасць у 2002 годзе, тыс.

    (*Архівавана 26 студзеня 2012.)

    Аварцы758,4 (29,4 %)
    у т. л. Андыйцы21,3
    у т. л. Дыдойцы15,2
    у т. л. Ахвахцы6,4
    у т.л. Бежцінцы6,2
    у т.л. Карацінцы6,0
    у т.л. Гінухцы0,5
    Даргінцы425,5 (16,5 %)
    Кумыкі365,8 (14,2 %)
    Лезгіны336,7 (13,1 %)
    Лакцы139,7 (5,4 %)
    Рускія120,9 (4,7 %)
    Азербайджанцы111,7 (4,3 %)
    Табасараны110,2 (4,3 %)
    Чачэнцы87,9 (3,4 %)
    Нагайцы38,2 (1,5 %)
    Рутульцы24,3 (0,9 %)
    Агулы23,3 (0,9 %)
    Цахуры8,2
    Армяне5,7
    Татары4,7
    Украінцы2,9
    Яўрэі1,5
    Горскія яўрэі1,1
    паказаны народы з колькасцю больш за 1000 чаловек

    Дагестан падзяляецца на 38 адміністрацыйных раёнаў. Сёлы: Ахты, Чынар.

    Вядомыя асобы

    Зноскі

    1. ↑ АКТМУ Праверана 13 сакавіка 2015.
    2. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/wJkrbrPg/Popul2021_Site.xls
    3. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (6):
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без назвы артыкула
    Дагестан
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без нумароў старонак
    Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
    Вікіпедыя:Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікідадзеных без беларускага подпісу
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без аўтара