wd wp Пошук: ⬜

Рыцар Янка і каралеўна Мілана

«Рыцар Янка і каралеўна Мілана» — серыя прыгодніцкіх гісторый юнакоў у іншасвеце, які нагадвае беларускае Сярэднявечча. Фэнтэзі на падставе беларускай міфалогіі [1].

Аўтар кнігі — Алег Грушэцкі. Рэдактары — Аксана Спрынчан, Марыя Ліпніцкая. Ілюстратар — Віктар Козел. Выдавецтва — «Чатыры чвэрці»[2]. Для дзяцей малодшага і сярэдняга школьнага ўзросту[3][4].

Серыя задумана як трылогія. Першая частка — «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства» — пабачыла свет у 2021 годзе, другая частка — «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Каралеўству патрэбны героі» — выйшла ў 2022 годзе, трэцяя частка запланаваная на 2023—2024 гады.

Сюжэт

«Таямнічае каралеўства»

Юныя брат і сястра, Янка і Мілана, прыязджаюць на летнія вакацыі ў вёску і выпадкова знаходзяць у дзедавай каморы загадкавае старажытнае люстэрка, упрыгожанае шляхецкім гербам, праз якое трапляюць у таямнічае каралеўства Сварга, якое нагадвае беларускае Сярэднявечча і адначасова казачны свет, дзе ўсё жывое размаўляе чалавечай мовай, дзе ёсць рыцары, Цмок, міфічныя істоты з беларускіх паданняў: волат Вярнігара, вужалкі, гарцукі і злыдні, ваўкалакі, лясун, багнік Кадук…[5]. Але тое, калісьці шчаслівае ды славутае каралеўства, падманам і падступствам захапіў злы чараўнік Волх, які ўтрымліваецца на троне пры дапамозе чарадзейства і бязлітасных чорных ваўкалакаў, ды трымае ўсіх мірных жыхароў каралеўства ў спалоху[6].

Згодна са старажытнай легендай, якая захавалася ў мудрага Пугача, менавіта гэтым юнакам належыць выратаваць каралеўства[7]. Яны бяруцца за справу і выпраўляюцца ў небяспечнае падарожжа — праз страшны Чорны Лес і праз топкае балота брыдкага багніка Кадука. Юныя героі аб’яднаюць вакол сябе просты люд, парэшткі ваяроў і рыцараў, а яшчэ мужных баявых мядзведзяў і дужых бясстрашных зуброў. Нават сапраўднага Цмока перавабліваюць на свой бок. У барацьбе ім дапаможа дух еднасці, гатоўнасць ахвяраваць сабою за іншага, дабрыня і арыентаванасць у бок святла[6].

Юнакоў чакаюць неверагодныя прыгоды, рыцарскія бітвы, таямніцы, складаныя загадкі-галаваломкі, барацьба за волю і вызваленне краю ад злога чарадзея і ненавісных чорных ваўкалакаў. Але прыгоды і бітвы, пераадоленне ўласных страхаў і перашкод толькі гартуюць, і зробяць са звычайных хлопчыка і дзяўчынкі сапраўдных герояў[1][8].

«Каралеўству патрэбны героі»

Да канца летніх вакацый застаецца зусім нядоўга, але перад ад’ездам дадому, юнакі Янка і Мілана жадаюць яшчэ раз наведаць таямнічае каралеўства Сварга. Толькі за гэты час адбыліся ў ім жахлівыя змены — Цмок быў забіты, Вярнігара знік, а каралеўства захапіў яшчэ больш магутны і злы вядзьмак, якім рухае толькі помста. Юныя героі ізноў выпраўляюцца ў небяспечнае падарожжа праз гіблыя мясціны — Чорны Лес і Паганае Балота. І задача перад імі зараз стаіць больш складаная[9]. Але найперш давядзецца адшукаць волата Вярнігару і ўратаваць з вязніцы караля Мацея, якога змогуць вызваліць толькі таямнічыя веды прыгажунь-вужалак, якія, апроч усяго яшчэ пакажуць і свой ваяўнічы характар на поле бітвы[10].

Юнакам належыць ізноў узначаліць барацьбу, толькі цяпер змагацца давядзецца куды з больш страшным і магутным злом, здольным вынішчыць усё на сваім шляху. Падчас прыгод юныя героі нават у такіх цяжкіх умовах завядуць сябе новых сяброў і спазнаюць прыгожае пачуццё закаханасці. А іх сябры, мужныя рыцары і ваяры, прымуць удзел у сапраўдных рыцарскіх спаборніцтвах. У цяжкай барацьбе за волю юнакам дапамогуць як старыя, так і новыя знаёмыя — брат Вярнігары асілак Вярнідуб, сёстры спрытных гарцукоў, здольныя страляць маланкамі, і іншыя міфічныя істоты. Янка і Мілана прымуць удзел у бітвах яшчэ больш гучных і слаўных. Але ці дадуць рады юныя героі тым выпрабаванням — залежыць толькі ад іх саміх, ад іх смеласці, мудрасці, рашучасці і адвагі[11][10].

Гісторыя стварэння

У першапачатковым варыянце першая частка рамана «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства» была напісана 10 лістапада 2012 года[12]. Упершыню ўрывак з рамана быў прадстаўлены на конкурсе «Першая глава» (арганізатар — выдавецтва «Рэгістр») 1 снежня 2012 года[13], што фактычна робіць твор першым сучасным сапраўдным беларускім фэнтэзі[3].

За восем гадоў кніга каля пяці разоў перапісвалася, праводзіліся кансультацыі з рэдактарамі, сябрамі-пісьменнікамі і гісторыкамі для паляпшэння твора. Былі пэўныя праблемы і з публікацыяй — доўгі час аўтар шукаў выдавецтва, якое пагадзілася б надрукаваць кнігу[12].

У красавіку 2021 года кніга выйшла ў выдавецтве «Чатыры чвэрці». Рэдактарам кнігі стала адна з лепшых рэдактараў Беларусі дзіцячая пісьменніца Аксана Спрынчан. Аформіў кнігу таленавіты мастак Віктар Козел, выкладчык па маляванню ў Крупіцкай школе мастацтваў[3].

Упершыню кніга была прадстаўлена на юбілейнай творчай вечарыне святкавання 15-годзя Паэтычнага тэатра «Арт. С» 23 красавіка 2021 года, амаль адразу пасля выхаду з друку[14].

У 2022 годзе пабачыла свет другая частка трылогіі, «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Каралеўству патрэбны героі»[9]. Рэдактарам выступіла Марыя Ліпніцкаая, спецыяліст па рэдакцыйнай падрыхтоўцы выданняў[15].

Крытыка

Кніга з’яўляецца ўнікальнай тым, што яе можна назваць сапраўдным беларускім фэнтэзі [3]. Як адзначылі ў самім выдавецтве, кніга была вельмі ўпадабаная юнымі чытачамі[16][17]. Беларускія СМІ таксама адзначаюць, што кніга з’яўляецца папулярнай і карыстаецца попытам[9][11][10].

У маі 2021 года ў Нацыянальнай акадэміі навук прайшоў II Міжнародны форум даследчыкаў беларускай казкі, на якім, сярод іншых, быў прадстаўлены даклад «Ідэйна-вобразныя пошукі ў кнізе казак Алега Грушэцкага „Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства“», аўтар даклада — літаратуразнаўца і навуковы супрацоўнік аддзела ўзаемасувязей літаратур «Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі» Таццяна Барысюк [18]. Літаратуразнаўцы, якія таксама прымалі ўдзел у навуковай канферэнцыі, пагадзіліся, што твор з’яўляецца высокамастацкім, сімволіка-алегарычным, і базуецца на беларускім фальклоры. А сама Таццяна Барысюк лічыць, што ён нават варты экранізацыі або інсцэніроўкі[19].

Навуковы супрацоўнік Дзяржаўнага літаратурнага музея імя Максіма Багдановіча літаратурны крытык газеты «Літаратура і мастацтва» Яна Будовіч кажа, што пачатак апавядання пачынаецца, здаецца, і не з самага арыгінальнага хода, бо завязка пабудаваная па класічнай схеме, але арыгінальнасць твора выяўляеццацца далей па сюжэце. У сцэне з гарцукамі, пачварнымі чорнымі чалавечкамі з чорнымі лютымі тварамі, якія, ледзь кранаючыся травы, скачуць па наваколлі на невялічкіх карузлікавых конях і пры гэтым злосна смяюцца дзіцячымі пранізлівымі галасамі, Будовіч бачыць алюзію, адсыл на «Дзікае паляванне караля Стаха». Галоўных герояў кнігі, юных Янку і Мілану, аўтару атрымалася надзяліць нестандартным мысленнем, што, па словах крытыка, ярка выяўляецца ў тым, як яны распрацоўвалі стратэгічныя планы бітваў. Майстэрству тых малалетніх стратэгаў пазайздросцілі б праслаўленыя палкаводцы, тут ёсць чаму павучыцца, лічыць Таццяна Будовіч. Юным героям кнігі прысутны еднасць, дабрыня, ахвярнасць, велікадушнасць і арыентаванасць у бок святла. Усё гэта спрыяе здзяйсненню самых смелых дзіцячых памкненняў. Ёсць у дзіцячай казцы і алюзіі на шэраг дарослых праблем. Асэнсоўваючы твор, крытык філасафічна заўважае: «няма казак лепшых ад тых, што складаюцца самім жыццём». На думку Яны Будовіч кніга будзе цікавай не толькі дзецям, але і дарослым, бо «яна вучыць непрамалінейна мысліць, знаходзіць выйсце там, дзе яго, здавалася б, няма і быць не можа, думаць і клапаціцца найперш пра тых, хто побач: калі ёсць адчуванне еднасці, пераадолець магчыма ўсё»[6].

Літаратурны крытык Кася Іофе з Кракаўскага Ягелонскага ўніверсітэта (Польшча) назвала кнігу ўнікальнай, бо гэта «першае беларускае фэнтэзі, дакладна напісанае канкрэтна для дзяцей на падставе беларускага фальклору, і яе героямі з’яўляюцца міфічныя постаці беларускіх легенд, а падзеі разгортваюцца ў свеце, які нагадвае беларускае Сярэднявечча». Алега Грушэцкага крытык лічыць адным з найлепшых дзіцячых фантастаў[20].

Адзначаюць і мастацкае афармленне кнігі. Паэт і драматург Сяргей Патаранскі (выпускнік Беларускай акадэміі мастацтваў, выкладчык творчай спэцыялізацыі ў кірунку літаратурнай і тэатральнай работы ў Беларускім гуманітарным ліцэі імя Я. Коласа), каментуючы аздабленне выдання адзначае: «Калі малюнкі годныя, то і сам змест варты ўвагі… У дзіцячым пісьменстве так — самому мастаку мусіць быць прывабна…»[21].

Адзнакі кнігі

2022 год — адразу дзве часткі трылогіі, першая і другая, увайшлі ў рэкамендаваны беларускім дзіцячым часопісам «Жэўжык» спіс кніг да чытання для дзяцей 9—12 гадоў[22].
2022 год — першая частка трылогіі «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства» намінінавана на Літаратурную прэмію імя Ежы Гедройца аргкамітэтам прэміі[23].
2022 год — першая частка трылогіі «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства» ўвайшла ў хіт продажаў на найбуйнейшай пляцоўцы рынку электронных кніг у Расіі і краінах СНД «ЛитРес»[24].

Зноскі

1 2 Выйшла новая кніга Алега Грушэцкага. Гэта фэнтэзі на аснове беларускага фальклору (нявызн.). Новы Час (4 мая 2021). Архівавана з першакрыніцы 3 чэрвеня 2021. Праверана 31 мая 2021.
↑ Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства (нявызн.). Чатыры чвэрці (29 лістапада 2021). Праверана 21 чэрвеня 2021.
1 2 3 4 „Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства” (нявызн.). Беларускае Радыё Рацыя (8 чэрвеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 8 чэрвеня 2021. Праверана 8 чэрвеня 2021.
↑ Белорусские писатели и издатели рассказали о книжных новинках ко Дню письменности(руск.) . Belarus.by (19 жніўня 2021). Архівавана з першакрыніцы 21 верасня 2021. Праверана 21 верасня 2021.
↑ Фэнтэзі па-беларуску. Пабачыла свет новая кніга Алега Грушэцкага «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства» (нявызн.). Народная Воля (14 мая 2021). Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2021. Праверана 22 чэрвеня 2021.
1 2 3 Яна Будовіч Дабрыня супраць злых чараў // Літаратура і мастацтва : газета. — Мн.: 18 чэрвеня. — № 24. — С. 6. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2021.
↑ Фэнтэзі па-беларуску. Прыгоды паводле беларускіх паданняў (нявызн.). Наша Ніва (12 мая 2021). Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2021. Праверана 22 чэрвеня 2021.
↑ Юры Тамковіч. Скаўтынг у сэрцы, казкі ў душы (нявызн.). mocny.by (21 лютага 2020). Архівавана з першакрыніцы 24 лютага 2020. Праверана 24 лютага 2020.
1 2 3 Каралеўству патрэбны героі. Выйшаў з друку працяг дзіцячага беларускага фэнтэзі пра рыцара Янка і каралеўну Мілану (нявызн.). Новы Час (24 чэрвеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2022. Праверана 26 чэрвеня 2022.
1 2 3 Героі беларускага фэнтазі вяртаюцца // Наша слова : газета. — Ліда.: ТБМ, 13 ліпеня 2022. — № 28. — С. 11—12.
1 2 Каралеўству патрэбны героі. Выйшаў з друку працяг дзіцячага беларускага фэнтэзі пра рыцара Янка і каралеўну Мілану (нявызн.). Budzma.org (24 чэрвеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2022. Праверана 26 чэрвеня 2022.
1 2 «Сямейная праграма» з Алегам Грушэцкім на YouTube«Сямейная праграма» // 1 Нацыянальны канал Белрадыё, 15 мая 2021
↑ Алег Грушэцкі - урывак з рамана «Рыцар Янка і прынцэса Мілана. Таямніче каралеўства» (нявызн.). Кніжнае выдавецтва «Рэгістр» (1 снежня 2012). Архівавана з першакрыніцы 14 ліпеня 2022. Праверана 26 ліпеня 2022.
↑ Алег Грушэцкі. Паэтычнаму тэатру «Арт.С» — 15! (нявызн.). Новы Час (24 красавіка 2021). Архівавана з першакрыніцы 24 красавіка 2021. Праверана 12 мая 2021.
↑ Марыя Ярашэвіч. Кітайскія казкі, падручнік, біяграфія. Якія кнігі ўзнагародзілі на кніжнай выстаўкі-кірмашы? (нявызн.). Звязда (1 красавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2022. Праверана 26 чэрвеня 2022.
↑ 19 августа 2021 г. в 11.00 у Прэс-цэнтры Дома прэсы адбылася прэс-канферэнцыя на тэму: «Слова пісьменніка: праз стагоддзі ў будучыню» (нявызн.). РУП «Дом прэсы» (19 жніўня 2021). Архівавана з першакрыніцы 29 жніўня 2021. Праверана 29 жніўня 2021.
↑ Відэаролік на YouTube Прэс-канферэнцыя «Слова пісьменніка: праз стагоддзі ў будучыню». Прэс-цэнтр Дома прэсы, 19 жніўня 2021 (гл. ад 24 хв. 21 с.)
↑ II Міжнародны форум даследчыкаў беларускай казкі. — Мн.: НАН РБ ЦДБКМЛ, 2021. — С. 15, 17. — 20 с.
↑ Таццяна Барысюк. Сёння выступіла на II Міжнародным форуме даследчыкаў беларускай казкі (нявызн.). Facebook (27 мая 2021). Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2021. Праверана 22 чэрвеня 2021.
↑ Olga Wójcik. Bialoruska literatura dla dzieci (ад 27 хв. 25 с.)(польск.) . Radio z QLTURĄ (23 жніўня 2021). Праверана 7 жніўня 2021.
↑ Сяргей Патаранскі. Як вам ілюстрацыі да працягу прыгод рыцара Янкі і каралеўны Міланы? (нявызн.). Выдавецтва «Чатыры чвэрці» //Толькі пра літаратуру (28 красавіка 2022). Праверана 23 чэрвеня 2022.
↑ Кнігі для чытання. Для дзяцей на ўзрост 9—12 гадоў (№55) (нявызн.). Жэўжык (24 чэрвеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 7 ліпеня 2022. Праверана 7 ліпеня 2022.
↑ Абвешчаны спіс намінантаў на літаратурную прэмію імя Ежы Гедройця (нявызн.). Новы Час (19 верасня 2022). Архівавана з першакрыніцы 20 верасня 2022. Праверана 20 верасня 2022.
↑ Алег Грушэцкі(руск.) . Litres.ru (26 кастрычніка 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 кастрычніка 2022. Праверана 26 кастрычніка 2022.

Літаратура

Заблоцкі С. Фэнтэзі па-беларуску. Прыгоды паводле беларускіх паданняў // Народная Воля : газета. — Мн.: 14 мая 2021. — В. 4595. — № 35. — С. 8.
Яна Будовіч Дабрыня супраць злых чараў // Літаратура і мастацтва : газета. — Мн.: 18 чэрвеня 2021. — № 24. — С. 6.
Лаўрык Т. А. Элементы еўрапейскага рыцарскага рамана ў творах Л. Дайнекі «Меч князя Вячкі» і «Назаві сына Канстанцінам» / Лаўрык Т. А. // Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветных : матэрыялы ХІІІ Міжнар. навук. канф., прысвечанай 100-годдзю БДУ і 90-годдзю з дня нараджэння члена-карэспандэнта НАН Беларусі, прафесара А. А. Лойкі (г. Мінск, 28-29 кастр. 2021 г.). — Мінск, 2021. — С. 365.
Героі беларускага фэнтазі вяртаюцца // Наша слова : газета. — Ліда.: ТБМ, 13 ліпеня 2022. — № 28. — С. 11—12.
Барысюк Т. П. Ідэйна-жанравыя пошукі ў кнізе казак А. Грушэцкага «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства» // Казка ў еўрапейскай прасторы 2: гісторыя і сучаснасць : матэрыялы ІІ Міжнароднага форуму даследчыкаў беларускай казкі (Мінск, 27—29 мая 2021 г.) / Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры / уклад. Ю. В. Пацюпа; рэдкал.: А. I. Лакотка (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: Беларуская навука, 2022. — С. 144—149. — 211 с. — ISBN 978-985-08-2933-7.

Спасылкі

«Сямейная праграма» з Алегам Грушэцкім. Інтэрв’ю пра кнігу «Рыцар Янка і каралеўна Мілана» (Першы Нацыянальны канал Белрадыё, 15 мая 2021)

Урывак з першай кнігі на старонцы выдавецтва «Чатыры чвэрці».
Урывак з другой кнігі на старонцы выдавецтва «Чатыры чвэрці».
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Рыцар Янка і каралеўна Мілана