wd wp Пошук:
    ⬜

    Рагулькі высокія

    Рагу́лькі высокія, Козлікі высокія[3] (Delphinium elatum) — травяністая расліна сямейства Казяльцовыя (Ranunculaceae).

    Арэал

    Барэальны сібірска-таежны від. Натуральная вобласць распаўсюджання — Паўночна-Усходняя Еўропа і Сібір, ахоплівае Забайкалле і Сярэднюю Азію. Сустракаецца ў гарах Цянь-Шаня і паўднёва-ўсходніх гарах Еўропы: Альпах, Карпатах, Судэтах і ў баснійска-сербскім памежным раёне. У Беларусі знаходзіцца ў ізаляваных лакалітэтах на паўднёва-заходняй мяжы арэала.

    Расце ў лясной зоне, у негустых светлых лясах, на лясных палянах, у ярах на схілах, акрамя паўднёвых, часам па берагах рэк на лугах. У гарах засяляе субальпійскія вобласці, да 2000 м над узроўнем мора. Рэдка ўтварае зараснікі, звычайна расце рассеяна адзінкавымі экзэмплярамі і невялікімі групамі.

    Апісанне

    Шматгадовая расліна. Вышыня сцябла ад 1 да 4 м. Карэнішча кароткае, шматгаловае. Карані махрыстыя, шаравата-карычневага колеру.

    Сцябло простае, прамастаячае, раўнамерна пакрытае лісцем, полае і рабрыстае, звычайна голае, часам валасістае ў ніжняй частцы.

    Лісце чарговае, доўгачарашковае, у агульным абрысе круглявае, ля аснавання глыбокасэрцападобнае, пальчата рассечанае на 3 рамбічныя датыкальныя долі, далей лапчастае, пяці-сяміраздельнае, часта востразубчаста надрэзанае. Пласцінка ліста голая або па баках і жылках валасістая, даўжынёй 3-7 см, шырынёй да 16 см. Рассечанасць і апушанасць лісця моцна вар’іруецца.

    Кветкі Delphinium elatum
    Кветкі культурнай формы

    Кветкі буйныя (дыяметр 2-3 см), абодваполыя, розных адценняў сіняга, няправільныя (зігаморфныя) з перайначанымі верхнімі чашалісцікамі — шпорцамі. Сабраны ў простыя негустыя доўгія гронкі на верхавіне сцябла. Прыкветкі ў аснаванні кветаножак вузкалінейныя, суцэльныя. Чашалісцікі пялёсткападобныя суцэльныя, лікам 5. Аснаванне верхняга чашалісціка працягваецца ў полы шпорац.

    Пялёсткі чорнага або цёмна-бурага колеру, іх усяго 4, удвая карацей чашалісцікаў. Два верхніх зменены ў 2 нектарніка. Нектарнікі выцягнутыя ў шпорац, укладзены ў шпорац чашалісцікаў. Два ніжніх пялёстка ператвораныя ў 2 стамінодзія, якія на канцах двунадрезаны, з жоўтымі валасінкамі, якія ўтвараюць бародку. Тычачкі шматлікія. Тры песцікі з верхнімі завязямі. Формула кветкі:

    ↑

    K

    5

    C

    2

    n e c t

    :

    2

    s t

    A

    ∞

    G

    3 − 5

    {\displaystyle \uparrow K_{5};C_{2^{nect}:2^{st}};A_{\infty };G_{3-5}}

    \{\displaystyle \uparrow K_\{5\}\;C_\{2^\{nect\}:2^\{st\}\}\;A_\{\infty \}\;G_\{3-5\}\}[4].

    Плод — шматлістоўка, сабраная з трох лістовак. Насенне дробнае карычневае, бліскучае, амаль трохграневае, па рэбрах вузкаплёнкавакрылатаее.

    Асаблівасці біялогіі

    Цвіце ў чэрвені-жніўні. Размнажаецца вегетатыўна і насеннем. Зацвітае на другі год. Спее ў жніўні-верасні.

    Хімічны склад

    Расліна добра вывучана.

    Усе часткі расліны ўтрымліваюць дытэрпенавыя алкалоіды, трацічныя аміны. Агульнае ўтрыманне алкалоідаў ў каранях дасягае 4 %, у насенні — 2,5 %, у лісці — 1,3 %.

    Галоўны алкалоід элацін(руск.) бел., утрыманне якога складае прыкладна трэць ад агульнай колькасці іншых алкалоідаў расліны.

    Іншыя алкалоіды: дэльсін, дэльфелацін (эльдэлін), дельфелін (дельфемін), кандэльфін, меціллікаканіцін(фр.) бел. (дэларцін).

    Расліна змяшчае аканітавую кіслату(руск.) бел., гліказід камфероль. У суквеццях утрымліваюцца флаваноіды.

    Выяўляюцца макра- і мікра- элементы:

    Таксікалогія

    Атрутная расліна, аказвае расслабляльнае дзеянне на шкілетную мускулатуру, у вялікіх дозах можа выклікаць параліч асобных груп цягліц і абезрухоўліванне. Паражае страўнікава-кішачны тракт і сардэчна-сасудзістую сістэму.

    Лячэнне, як пры атручванні аканітам, прамыванне страўніка, танін, слабільнае. У залежнасці ад стану могуць прымяняцца узбуджальныя або сардэчныя сродкі.

    Выкарыстанне

    Медыцына

    Служыла сыравінай для атрымання алкалоіда элаціна. Абмежавана ўжываецца ў народнай медыцыне.

    Інсектыцыды

    Расліна атрутная. Адвары травы традыцыйна выкарыстоўваліся для знішчэння мух і іншых насякомых у жылых памяшканнях.

    Садовая расліна

    Дэкаратыўнае расліна, культывуецца ў кветніках. Нярэдка дзічэе. Рагулькі высокія выкарыстоўваюцца як садовая дэкаратыўная расліна і паслужыла зыходным відам для селекцыі шматлікіх культурных дэкаратыўных сартоў і гібрыдаў, якія разводзяцца садоўнікамі.

    Ахова

    Від занесены ў Чырвоную Кнігу Рэспублікі Беларусь. Ахоўваецца ў Латвіі[5], шэрагу рэгіёнаў Расіі[6].

    Зноскі

    1. ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
    2. ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
    3. ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь.. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 45. — 160 с. — 2 350 экз.
    4. ↑ Экофлора Украины = Екофлора України / Відпов. редактор Я.П. Дідух. — Київ: Фітосоціоцентр, 2004. — Т. 2. — 480 с. (укр.) .
    5. ↑ Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь Архівавана 26 верасня 2017.
    6. ↑ Delphinium elatum L. // ИАС «ООПТ России»(руск.)

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (14):
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
    Катэгорыя·Лекавыя расліны
    Катэгорыя·Расліны, апісаныя ў 1753 годзе
    Катэгорыя·Чырвоная кніга Беларусі
    Катэгорыя·Рагулькі
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю з аўтарам
    Катэгорыя·Расліны паводле алфавіта
    Катэгорыя·Флора Еўразіі
    Катэгорыя·Травы
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю з назвай артыкула
    Катэгорыя·Ядавітыя расліны
    Катэгорыя·Дэкаратыўныя расліны
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю з нумарамі старонак