wd wp Пошук:
    ⬜

    Джавахарлал Нэру

    У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Нэру.

    Джавахарлал Нэру (хіндзі: जवाहरलाल नेहरू, 14 лістапада 1889 — 27 мая 1964) — індыйскі палітык, першы прэм’ер-міністр Індыі (15 жніўня 1947 — 27 мая 1964), адзін з лідараў нацыянальна-вызваленчай барацьбы за незалежнасць Індыі. Прадстаўляў партыю Індыйскі нацыянальны кангрэс.

    Пад настаўніцтвам Махатмы Гандзі стаў старшынём Індыйскага нацыянальнага кангрэса, а надалей, пасля здабыцці краінай незалежнасці 15 жніўня 1947 года, першым прэм’ер-міністрам Індыі. Заставаўся на гэтым пасту аж да 27 мая 1964 года, калі памёр ад сардэчнага прыступу. Бацька Індзіры Гандзі і дзед Раджыва Гандзі, якія былі трэцім і сёмым прэм’ер-міністрамі Індыі адпаведна.

    Уступіўшы ў пасаду прэм’ер-міністра, у вонкавай палітыку Неру заняў нейтральную пазіцыю, якая разумела незалежнасць Індыі як ад заходняга, так і ад усходняга блокаў. З прычыны гэтага ён разам з Гамалем Абдэль Насерам і Іосіпам Брозам Ціта ўзяў удзел у трохбаковых кансультацыях, што папярэднічалі стварэнню Руху недалучэння, які яднаў краіны з эканомікай значна адрознай ад ліберальнага капіталізму і савецкага этатызму. Аднак пазней ён прызнаў, што нейтральная пазіцыя ў адносінах да міжнароднага камунізму, што праводзіў агрэсіўную экспансіянісцкую палітыку, была малаэфектыўная. Напад Кітая на Індыю прымусіў яго звярнуцца да краін НАТА і адмовіцца ад нейтралітэту.

    Ва ўнутранай палітыцы Нэру быў актыўным прыхільнікам умяшання дзяржавы ў эканоміку краіны, прызнаючы пры гэтым прыватную ініцыятыву як асноўны функцыйны рухавік для гарманічнага эканамічнага і сацыяльнага развіцця.

    Маладосць

    Джавахарлал Нэру нарадзіўся 14 лістапада 1889 года ў Алахабадзе ў сям’і, што належыць да варны (касты) кашмірскіх брахманаў. Яго маці была Сваруп Рані (1863—1954), а яго бацька Матылал Нэру (1861—1931) быў адным з кіраўнікоў найбуйнейшай у краіне партыі Індыйскі нацыянальны кангрэс у 1919—1920 і 1928—1929 гадах. Свайго сына Джавахарлала (чыё імя перакладаецца з хіндзі як «каштоўны рубін») ён адправіў у прэстыжную англійскую школу ў Хараў (Вялікі Лондан). Падчас свайго знаходжання ў Вялікабрытаніі таксама ён быў вядомы як Джо Нэру (Joe Nehru)[11]. У 1912 годзе Нэру скончыў юрыдычны факультэт Кембрыджскага ўніверсітэта. Яшчэ ў Англіі яго ўвага прыцягвае дзейнасць правадыра індыйцаў у змаганні за нацыянальную волю Махатмы Гандзі, які толькі што вярнуўся з Паўднёвай Афрыкі і пазней зробіцца непасрэдным настаўнікам і палітычным настаўнікам Джавахарлала Нэру[12]. Пасля вяртання ў Індыю Нэру пасяліўся ў Алахабадзе і працаваў у адвакацкай канторы бацькі.

    8 лютага 1916 года, у дзень індуісцкага свята, што азначае прыход вясны, Нэру жаніўся з шаснаццацігадовай Камалай Каўл. Праз год пасля вяселля ў іх нарадзілася адзіная дачка, якую назвалі Індзірай.

    Моладзевы лідар

    Адначасна Нэру стаў адным з актывістаў ІНК, які змагаўся за незалежнасць Індыі негвалтоўнымі сродкамі. На родную зямлю ён глядзеў вачамі чалавека, які атрымаў еўрапейскую адукацыю і глыбока засвоіў заходнюю культуру. Знаёмства з навукай Гандзі дапамагло вярнуцца на родную глебу і сінтэзаваць еўрапейскія ідэі з індыйскай традыцыяй. Нэру, як і іншыя лідары ІНК, вызнаваў дактрыну Махатмы Гандзі. Каланіяльныя ўлады Вялікабрытаніі неаднаразова кідалі Нэру ў турмы, дзе ён правёў у агульнай складанасці каля 10 гадоў. Нэру прыняў актыўны ўдзел у ініцыяванай Гандзі кампаніі несупрацы з каланіяльнымі ўладамі, а потым — у кампаніі байкоту брытанскіх тавараў.

    Старшыня ІНК

    У 1927 годзе Нэру быў абраны старшынём ІНК. Таксама ў тым годзе, Джавахарлал прыехаў на святкаванне дзесяцігоддзя Кастрычніцкай рэвалюцыі разам з бацькам Моцілалам Нэру, сястрой Крышнай і жонкай Камалай[13].

    У 1938 году колькасць партыі ўзрасла да 5 млн чалавек, павялічыўшыся больш за ў 10 раз. Але да таго часу пазначыўся раскол паміж індуістамі і мусульманамі. Партыя апошніх — Усёіндыйская мусульманская ліга — стала выступаць за стварэнне незалежнай ісламскай дзяржавы Пакістан — «краіны чыстых». У 1936 годзе, пасля выхаду з турмы, выступаючы на сесіі Кангрэса ў Лакхнаў, Нэру заявіў:

    Я ўпэўнены, што адзіны ключ да развязка праблем, што стаяць перад светам і перад Індыяй, — сацыялізм. Калі я прамаўляю гэта слова, я ўкладаю ў яго не расплывісты гуманістычны сэнс, а дакладнае навукова-эканамічнае ўтрыманне… Я не бачу іншага шляху знішчэння беспрацоўя, дэградацыі і залежнасці індыйскага народа, апроч сацыялізму. Для гэтага неабходны шырокія рэвалюцыйныя ператварэнні ў нашым палітычным і грамадскім ладзе, знішчэнне багатых у сельскай гаспадарцы і прамысловасці… Гэта азначае ліквідацыю прыватнай уласнасці (за невялікім выняткам) і замену цяперашняй сістэмы, заснаванай на пагоне за прыбыткам, высокім ідэалам кааператыўнай вытворчасці…

    Першы прэм’ер-міністр Індыі

    24 жніўня 1946 года Нэру стаў віцэ-прэм’ерам Часовага ўрада Індыі — Выканаўчайга савета пры віцэ-каралю Індыі, а ў чэрвені 1947 года — першым кіраўніком урада і міністрам замежных спраў і абароны незалежнай Індыі. У ліпені 1947 года Усёіндыйскі камітэт ІНК большасцю галасоў прыняў брытанскую прапанову пра падзел Індыі на дзве дзяржавы — Індыйскі Саюз і Пакістан. 15 жніўня 1947 года Нэру ўпершыню падняў сцяг незалежнай Індыі над Чырвоным фортам у Дэлі. У ноч з 14 на 15 жніўня Джавахарлал Нэру сказаў, што:

    " Калі гадзіннік праб'е поўнач і ўвесь свет пагрузіцца ў сон, Індыя прачнецца да жыцця і волі, у гэты ўрачысты момант мы клянёмся прысвяціць сябе служэнню Індыі, яе народу і, што яшчэ важней, вялікай справе служэння ўсяму чалавецтву[12]. Мы цалкам выпакутавалі нашу волю, сэрцы нашы дагэтуль захоўваюць боль гэтых пакут. Тым не менш з мінулым скончана, і цяпер усе нашы намеры скіраваны толькі ў будучыню. Але будучае гэта будзе нялёгкім. Служэнне Індыі азначае служэнне мільёнам няшчасных. Яно азначае імкненне спыніць стагадовую галечу, хваробы і няроўныя магчымасці. Мы павінны пабудаваць новы велічны дом свабоднай Індыі — дом, у якім змогуць жыць усе яе дзеці[13]. "
    Джавахарлал Нэру са Старшынём КНР Маа Цзэдунам.

    У лютым 1948 года Індыю пакінулі апошнія кантынгенты брытанскіх войскаў. У 1947—1948 гадах прайшла вайна паміж Індыяй і Пакістанам з-за Кашміра. У выніку траціна спрэчнага штата апынулася пад кантролем Пакістану, а асноўная частка была ўлучана ў склад Індыі.

    Большасць індуісцкага насельніцтва давярала ІНК. На выбарах 1947 года патужнікі Нэру заваявалі 86 % усіх месцаў у парламенце. Нэру атрымалася дамагчыся далучэння да Індыйскага Саюза амаль усіх індыйскіх княстваў, 555 з 601. У 1954 годзе да Індыі былі далучаны французскія, а ў 1962 годзе — партугальскія анклавы на ўзбярэжжы.

    У студзені 1950 года па ініцыятыве Нэру Індыя была абвешчана свецкай і дэмакратычнай рэспублікай. Канстытуцыя Індыі складалася з гарантыі асноўных дэмакратычных свабод і забарону дыскрымінацыі па прыкметах рэлігіі, нацыянальнасці ці касты. Сістэма кіравання была прэзідэнцка-парламенцкай, але асноўная ўлада прыналежала прэм’ер-міністру, абіранаму парламентам. Парламент стаў двухпалатным, якія складаліся з народнай палаты і рады штатаў. 28 штатаў атрымалі шырокую ўнутраную аўтаномію, права на ўласнае заканадаўства і паліцыю, рэгуляванне эканамічнай дзейнасці. Надалей лік штатаў узрос, бо было створана некалькі новых штатаў па нацыянальнай прыкмеце. У лістападзе 1956 года былі створаны 14 новых штатаў і 6 саюзных тэрыторый. Усе яны, у адрозненне ад старых штатаў, былі больш-менш аднастайнымі ў этнічным дачыненні. Было ўведзена ўсеагульнае, непасрэднае, роўнае і таемнае галасаванне ўсіх грамадзянаў, пачынаючы з узросту ў 21 год, і мажарытарная сістэма прадстаўніцтва.

    Унутраная палітыка. Рэформы ў эканоміцы і сацыяльнай сферы

    Паштовая марка СССР, прысвечаная Д. Нэру, 1989, 15 капеек (ЦФА 6121, Скот 5813).

    Ва ўнутранай палітыку Нэру імкнуўся замірыць усе народы Індыі і індуістаў з мусульманамі і сікхамі, варагуючыя палітычныя партыі, а ў эканоміцы — прынцыпы планавання і рынкавай эканомікі. Ён унікаў радыкальных рашэнняў, і яму атрымоўвалася захоўваць адзінства правай, левай і цэнтрысцкай фракцый Кангрэса, захоўваючы ў сваёй палітыцы баланс паміж імі. Нэру папярэджваў народ:

    Няможна забываць, што беднату немагчыма адразу ператварыць у багацце пасярэдніцтвам якога-небудзь чараўніцтва, ужыўшы сацыялістычны ці капіталістычны метад. Адзіны шлях ляжыць праз напружаную працу, паляпшэнне прадукцыйнасці працы і арганізацыі справядлівага размеркавання прадуктаў. Гэта працяглы і цяжкі працэс. У слаба развітай краіне капіталістычны метад не падае такіх магчымасцей. Толькі з дапамогай планавага сацыялістычнага падыходу можна дасягнуць бесперапыннага прагрэсу, хоць на гэта запатрабуецца час.

    Ён таксама падкрэсліваў сваё імкненне згладзіць сацыяльныя і класавыя супярэчнасці:

    Не скідаючы з рахункаў класавыя супярэчнасці, мы хочам вырашыць гэту праблему мірным шляхам на грунце супрацы. Мы імкнёмся да згладжвання, а не да абвастрэння класавых канфліктаў, і імкнёмся прыцягнуць людзей на свой бок, а не пагражаем ім змаганнем і знішчэннем… Тэорыя класавых канфліктаў і войн састарэла і стала занадта небяспечнай у наш час.

    Нэру абвясціў курс на стварэнне ў Індыі грамадства «сацыялістычнага ўзору», што азначала пераважную ўвагу развіццю дзяржаўнага сектара эканомікі, падтрымку дробнага прадпрымальніцтва, імкненне стварыць агульнанацыянальную сістэму сацыяльнага страхавання. На першых усеагульных выбарах, праведзеных у 1951—1952 гадах, Кангрэс атрымаў 44,5 % галасоў і больш 74 % месцаў у народнай палаце. У той жа час Нэру быў прыхільнікам умацавання дзяржаўнага сектара эканомікі. У рэзалюцыі пра прамысловую палітыку, якую Нэру абвясціў на Устаноўчым сходзе ў красавіку 1948 года, агадвалася ўсталяваць манаполію дзяржавы ў вобласці вытворчасці ўзбраенняў, атамнай энергіі і жалезна-дарожнага транспарта. У шэрагу галін, у тым ліку самалётабудаванні і некаторых іншых выглядаў машынабудавання, нафтавай і вугальнай прамысловасці, чорнай металургіі, дзяржава пакідала за сабой вылучнае права на будаванне новых прадпрыемстваў. 17 найважных галін прамысловасці былі абвешчаны аб’ектамі дзяржаўнага рэгулявання. У 1948 годзе быў нацыяналізаваны Рэзервовы банк Індыі, а ў 1949 годзе быў усталяваны дзяржаўны кантроль за дзейнасцю прыватных банкаў. У 1950-я гады Нэру ўжыццявіў скасаванне ранейшых феадальных павіннасцяў у аграрным сектары. Абшарнікам было забаронена зганяць арандатараў з зямлі. Былі таксама абмежаваны памеры абшарніцкага землеўладання. На другіх усеагульных выбарах у 1957 годзе ІНК на чале з Нэру зноў здабыў перамогу, захаваўшы абсалютную большасць у парламенце. Колькасць пададзеных за ІНК галасоў узрасло да 48 %. На наступных выбарах у 1962 годзе партыя Нэру страціла 3 % галасоў, але, дзякуючы мажарытарнай сістэме, захавала кантроль над парламентам у Дэлі і ўрадамі большасці штатаў.

    Вонкавая палітыка

    Нэру, які карыстаўся вялікім аўтарытэтам у свеце, стаў адным з аўтараў палітыкі недалучэння да палітычных блокаў. Яшчэ ў 1948 годзе на з’ездзе ІНК у Джайпуры былі сфармуляваны асноўныя прынцыпы вонкавай палітыкі Індыі: антыкаланіялізм, захаванне міру і нейтралітэту, няўдзел у вайскова-палітычных блоках. Адным з першых урад Нэру прызнаў Кітайскую Народную Рэспубліку, што, аднак, не запабегла вострых памежных канфліктаў з Кітаем з-за Тыбета ў 1959 і ў 1962 гадах. Няшчасці індыйскага войска ў пачатковай стадыі канфлікту 1962 года прывялі да нарастання крытыкі ўрада Нэру ў краіне і да адстаўкі членаў урада, што належалі да левай фракцыі ІНК. Але Нэру атрымалася захаваць адзінства партыі.

    Важным кірункам вонкавай палітыкі ўрада Нэру 1950 — пачатку 1960-х гг. была ліквідацыя каланіяльных анклаваў еўрапейскіх дзяржаў на Індастанскім паўвостраве. У 1954 годзе, пасля перамоў з французскім урадам, у склад Індыі былі ўлучаны тэрыторыі т.зв. Французскай Індыі (Пандзішэры і інш.). У 1961 годзе пасля недоўгачасовай сілавой аперацыі індыйскія войскі занялі партугальскія асады на паўвостраве — Гоа, Даман і Дыу (іх далучэнне да Індыі было прызнана Партугаліяй у 1974 годзе).

    Восенню 1949 гады Нэру наведаў ЗША. Гэты візіт спрыяў усталяванню дружалюбных адносін, актыўнаму прыходу ў Індыю амерыканскага капіталу, развіццю гандлёва-эканамічных сувязяў. ЗША бачылі ў Індыі процівагу камуністычнаму Кітаю. Напачатку 1950-х гадоў быў падпісаны шэраг пагадненняў са ЗША пра эканамічную і тэхнічную дапамогу. Аднак Нэру адпрэчыў амерыканскую прапанову пра вайсковую дапамогу ў ходзе індыйска-кітайскага ўзброенага канфлікту 1962 года, аддадучы перавагу захаваць прыхільнасць палітыцы нейтралітэту. У той жа час ён ясна акрэсліў межы індыйскага нейтралітэту:

    Калі пад пагрозай знаходзіцца свабода і справядлівасць, калі здзяйсняецца агрэсія, мы не можам быць і не будзем нейтральнымі

    Ён прымаў эканамічную дапамогу ад СССР, але не стаў савецкім саюзнікам, а выступаў за мірнае існаванне дзяржаў з розным грамадскім ладам. У 1954 годзе ён высунуў 5 прынцыпаў мірнага суіснавання (панча шыла), на аснове якіх праз год паўстаў Рух недалучэння. Гэтыя прынцыпы былі ўпершыню адлюстраваны ў індыйска-кітайскім пагадненні пра Тыбет, па якім Індыя прызнавала ўлучэнне гэтай тэрыторыі ў склад КНР. Прынцыпы панча шыла агадвалі: узаемная павага тэрытарыяльнай цэласці і суверэнітэту, узаемны ненапад, неўмяшанне ва ўнутраныя справы адзін аднаго, выкананне прынцыпаў роўнасці і ўзаемнай выгады бакоў, мірнае суіснаванне. У 1955 годзе Нэру ездзіў у Маскву і зблізіўся з Савецкім Саюзам, у якім бачыў магутную процівагу Кітаю. У Савецкам Саюзе Нэру наведаў Сталінград, Ялту, Алтай, Тбілісі, Ташкент, Самарканд, Магнітагорск і Свярдлоўск. У Свярдлоўску (цяпер — Екацярынбург) Нэру з дачкой Індзірай Гандзі сустракалі тысячы простых гараджанаў — індыйскі прэм’ер быў здзіўлены такой ветласцю. У гэтым горадзе ён наведаў найбуйнейшы завод «Уралмаш», з якім пазней Індыя склала кантракт. З тых часоў завод паставіў у Індыю больш 300 экскаватараў[14]. Па меры нарастання савецка-кітайскіх супярэчнасцяў савецка-індыйскія адносіны рабіліся ўсё цяснейшымі, а ўжо пасля смерці Нэру яны фактычна ператварыліся ў саюзныя.

    Смерць

    Адзначаюць, што ўзрушэнне ад вайны з Кітаем прывяло да пагаршэння самаадчування Нэру[15].

    Нэру памёр 27 мая 1964 года ў Дэлі ад шчырага прыступу. Паводле тэстаменту, яго пыл быў развеяны над святой ракой Ямунай.

    Працы

    Памяць

    Зноскі

    1. 1 2 Jawaharlal Nehru // journal Праверана 24 ліпеня 2018.
    2. 1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
    3. ↑ Jawaharlal Nehru // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
    4. 1 2 Неру Джавахарлал // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
    5. ↑ http://www.encyclopedia.com/topic/Chou_En-lai.aspx
    6. ↑ http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17487870701440598
    7. 1 2 3 4 5 6 7 8 Jawaharlal Nehru Праверана 24 ліпеня 2018.
    8. ↑ Pas L. v. Genealogics — 2003. — ed. size: 683713
    9. ↑ https://nehrufamily.wordpress.com/ Праверана 5 ліпеня 2018.
    10. 1 2 3 Jawaharlal nehru Праверана 24 ліпеня 2018.
    11. ↑ Zachariah, Benjamin. Nehru. Routledge: 2004. стр. 17-19 ISBN 0-415-25016-1
    12. 1 2 Раджив Мотилал Неру | Институт социально-политических исследований Архівавана 28 лютага 2014.
    13. 1 2 Джавахарлал Неру | Институт социально-политических исследований Архівавана 28 лютага 2014.
    14. ↑ Анна Осипова. Этот день в истории Свердловской области - 18 июня (нявызн.). www.oblgazeta.ru. Праверана 19 чэрвеня 2016.
    15. ↑ Китай. Внешэкономсвязи, политика
    16. ↑ Наименование улиц Москвы Архівавана 5 красавіка 2015. на портале Грамота.ру. Площадь Джавахарлала Неру.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (26):
    Міністры фінансаў Індыі
    Нарадзіліся ў Алахабадзе
    Вікіпедыя:Старонкі з неадназначнымі геаланцужкамі
    Рэвалюцыянеры Індыі
    Міністры абароны Індыі
    Выпускнікі Кембрыджскага ўніверсітэта
    Члены Індыйскага нацыянальнага кангрэса
    Сацыялісты Індыі
    Памерлі ў 1964 годзе
    Асобы
    Вікіпедыя:Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікідадзеных без беларускага подпісу
    Вікіпедыя:Істотныя артыкулы
    Выпускнікі Трыніці-каледжа (Кембрыдж)
    Члены Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук
    Нарадзіліся ў 1889 годзе
    Філатэлісты Індыі
    Памерлі 27 мая
    Памерлі ў Нью-Дэлі
    Міністры замежных спраў Індыі
    Нарадзіліся 14 лістапада
    Выпускнікі Хэрау
    Антыкаланіялісты
    Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
    Дынастыя Нэру-Гандзі
    Кавалеры Бхарат Ратна
    Прэм’ер-міністры Індыі