wd wp Пошук: ⬜

Валянцін Антонавіч Пянькоўскі

Валянці́н Анто́навіч Пянько́ўскі (1 (14) красавіка 1904, Магілёў — 26 красавіка 1969, Мінск) — савецкі военачальнік, генерал арміі (1961).

Біяграфія і служба ў 1920—1941 гадах

Беларус. Сын рабочага-чыгуначніка. У Чырвонай Арміі з кастрычніка 1920 года, паступіў добраахвотнікам ва ўзросце 16 гадоў. Служыў красноармейцем ў часцях Войскаў унутранай аховы рэспублікі (ВУХ) у горадзе Орша, удзельнічаў у Грамадзянскай вайне 1918—1920. У 1922 годзе скончыў 21-я кавалерыйскія курсы Петраградскай ваеннай акругі. Падчас вучобы быў залічаны ў склад зводнага эскадрону курсантаў і ў яго шэрагах удзельнічаў у ліквідацыі белафінскай авантуры ў Карэліі. Пасля заканчэння курсаў з верасня 1922 года служыў на іх жа памочнікам камандзіра ўзвода. У снежні 1922 года залічаны курсантам у 2-ю кавалерыйскую школу ў Петраградзе. У красавіку 1923 года звольнены ў запас у сувязі з скарачэннем РСЧА.

Вярнуўся ў Оршу, працаваў сакратаром у акруговым камітэце камсамола, таксама ўступіў у мясцовы атрад ЧОН і актыўна ўдзельнічаў у барацьбе з бандытызмам.

У кастрычніку 1924 года, дамогся паўторнага залічэння ў Чырвоную Армію, быў накіраваны на вучобу. У 1927 годзе скончыў Аб’яднаную Беларускую ваенную школу імя ЦВК Беларускай ССР у Мінску [2]. Пасля яе заканчэння пакінуты ў школе, служыў камандзірам узвода курсантаў, курсавым камандзірам. З кастрычніка 1929 года — камандзір артылерыйскай батарэі 27-га артылерыйскага палка 27-й Омскай стралковай дывізіі Беларускай ваеннай акругі (Віцебск). З мая 1931 года служыў у 8-м палку супрацьпаветранай абароны ў той жа акрузе: памочнік камандзіра і камандзір навучальнага дывізіёна, памочнік камандзіра палка па матэрыяльна-тэхнічным забеспячэнні.

У 1933 годзе скончыў Курсы ўдасканалення камсаставу зенітнай артылерыі ў Севастопалі. З мая 1933 года — камандзір асобнага зенітнага дывізіёна ў Крэменчуге, з мая 1935 — камандзір дывізіёна курсантаў у Севастопальскім вучылішчы зенітнай артылерыі.

У чэрвені 1938 года капітан В. А. Пянькоўскі быў арыштаваны органамі НКУС СССР і ў тым жа месяцы звольнены з Чырвонай Арміі. Амаль 2 гады знаходзіўся ў турме пад следствам, вызвалены ў красавіку 1940 года за адсутнасцю віны[3]. Пасля вызвалення адноўлены ў РСЧА, прызначаны камандзірам 254-га асобнага зенітнага дывізіёна ў Кіеўскай ваеннай акрузе, з кастрычніка 1940 года вучыўся на Курсах удасканалення камсаставу зенітнай артылерыі ў Еўпаторыі. Пасля іх заканчэння, з мая 1941 года — намеснік начальніка штаба Кіеўскай зоны СПА і адначасова намеснік начальніка Упраўлення СПА Кіеўскай асобай ваеннай акругі.

Вялікая Айчынная вайна

Маёр Пянькоўскі В. А. удзельнічаў у Вялікай Айчыннай вайне з першага дня, удзельнічаючы ў абароне ад удараў Люфтвафэ гарадоў Украінскай ССР і войскаў Паўднёва-Заходняга фронту. З жніўня 1941 года — начальнік штаба Упраўлення СПА Паўднёва-Заходняга фронту. Удзельнік прыгранічнай абарончай бітвы на Заходняй Украіне, Кіеўскай і Сумско-Харкаўскай абарончых аперацыях. Апынуўшыся ў акружэнні падчас Кіеўскай катастрофы войскаў Паўднёва-Заходняга фронту, вывез з катла вялікую групу байцоў і камандзіраў з зброяй. У сакавіку 1942 года прызначаны начальнікам СПА 40-й арміі Паўднёва-Заходняга фронту, але не ўступіў у пасаду і неўзабаве гэта прызначэнне было адменена. У красавіку 1942 года прызначаны начальнікам СПА 21-й арміі на тым жа фронце.

У маі 1942 года пераведзены з Войскаў СПА на самастойную камандную працу і прызначаны камандзірам 76-й стралковай дывізіі імя К. Я. Варашылава ў складзе 21-й арміі, якая ваявала на Паўднёва-Заходнім і Сталінградскім фронце. Добра праявіў сябе ў цяжкіх бітвах Воронежско-Варашылаўградскай аперацыі і абарончага этапу Сталінградскай бітвы.

У жніўні 1942 года камандуючы арміяй генерал А. І. Данілаў прызначыў палкоўніка В. А. Пянькоўскага, як лепшага камандзіра дывізіі ў арміі, на пасаду начальніка штаба 21-й арміі. На гэтай пасадзе Пянькоўскі ваяваў да Перамогі, у тым ліку — калі армія за выдатныя баявыя поспехі ў красавіку 1943 года была перайменаваная ў 6-ю гвардзейскую армію. На чале штаба арміі ваяваў на Паўднёва-Усходнім, з верасня 1942 на Сталінградскім, з кастрычніка 1942 — на Данском, з вясны 1943 — на Варонежскім, з кастрычніка 1943 — на 2-м Прыбалтыйскім, з мая 1944 — на 1-м Прыбалтыйскім, з лютага 1945 — зноў на 1-м Прыбалтыйскім, з красавіка 1945 года — на Ленінградскім франтах. Паспяхова кіраваў працай штаба арміі ў Курскай бітве, у Белгарадска-Харкаўскай наступальнай аперацыі, у бітве за Днепр, у Беларускай і Прыбалтыйскай наступальных аперацыях, у блакадзе Курляндскай групоўкі нямецкіх войскаў.

З чэрвеня 1945 года — начальнік штаба 25-й арміі Прыморскай групы войскаў Далёкаўсходняга фронту. У складзе 1-га Далёкаўсходняга фронту армія паспяхова дзейнічала ў Харбіна-Гірынскай наступальнай аперацыі савецка-японскай вайны.

Пасля вайны

Пасля вайны да мая 1946 года — начальнік штаба 25-й арміі Прыморскай ваеннай акругі (армія дыслакавалася на тэрыторыі Паўночнай Карэі з штабам у Пхеньяне). У 1947 годзе скончыў Вышэйшыя акадэмічныя курсы пры Вышэйшай ваеннай акадэміі імя К. Я. Варашылава. Затым — начальнік штаба Прыкарпацкай ваеннай акругі (студзень 1947 — сакавік 1950), Прыморскай ваеннай акругі (красавік 1950 — май 1953), Забайкальскай ваеннай акругі (чэрвень 1953 — верасень 1954), Далёкаўсходняй ваеннай акругі (верасень 1954 — сакавік 1956). З сакавіка 1956 года — камандуючы войскамі Далёкаўсходняй ваеннай акругі. З ліпеня 1961 года — камандуючы войскамі Беларускай ваеннай акругі.

З ліпеня 1964 года — намеснік міністра абароны СССР па баявой падрыхтоўцы, з мая 1968 года — ваенны інспектар-саветнік Групы генеральных інспектараў Міністэрства абароны СССР.

Член КПСС з 1926 года. Кандыдат у члены ЦК КПСС (1961—1969). Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР 5—7-га скліканняў (1958—1969).

Памёр 26 красавіка 1969 года. Пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.

Водгукі сучаснікаў

З успамінаў Героя Савецкага Саюза генерал-палкоўніка Чысцякова І. М., камандуючага 21-й, 6-й гвардзейскай і 25-й арміямі, з кастрычніка 1942 па верасень 1945 гадоў, дзе В. А. Пянькоўскі быў нязменным начальнікам штаба армій:

Маючы шырокую агульную і ваенную падрыхтоўку, В. А. Пянькоўскі валодаў да таго ж выдатнымі арганізатарскімі здольнасцямі. Фізічна вельмі дужы, нястомны, ён захапляў навакольных сваёй энергіяй. Быў Валянцін Антонавіч чалавекам вельмі чулым. Як у многіх, былі ў яго любімыя слоўцы. Калі звяртаўся да яго з непрыемным для сябе пытаннем усхваляваны чалавек, Пянькоўскі звычайна скажа яму бадзёра: «Уля-я-я! Ну, а цяпер давай разбяромся…»

Гэта яго «Уля-я-я!» дзейнічала на людзей неяк падбадзёрвальна, заспакаяльна.

У сталовую ён прыходзіў заўсёды з просьбай: «Бульбы, бульбы дайце хутчэй…»

Жыццё ў яго на вайне было, зразумела, напружаным да мяжы. І хоць вонкава ён быў заўсёды спакойны, нервы часам трохі здавалі, і ў вольную хвіліну ён прасіў мяне: «Давай, Іван Міхайлавіч, паскачам на конях». Гэта было для яго своеасаблівай разрадкай. Калі пасля падзення гітлераўскай Германіі мяне накіроўвалі на вайну з Японіяй, камандаваць 25-й арміяй, І. В. Сталін прапанаваў мне ўзяць з сабой тых генералаў і афіцэраў з 6-й гвардзейскай, каго палічу патрэбным. Зразумела, што першым быў В. А. Пянькоўскі …

На рэдкасць хутка і выразна ўмеў В. А. Пянькоўскі арганізаваць працу ўсіх аддзелаў штаба нашай арміі для выканання той ці іншай задачы.— Чистяков И. М. Служим Отчизне. — 2-е изд. — М.: Воениздат, 1985. — 288 с., 10 л. ил. — (Военные мемуары). Литературная запись Г. С. Комиссаровой. — Глава «На плацдарме у Клетской».

Сувязь з Алегам Пянькоўскім

Устаноўлена, што палкоўнік Галоўнага разведвальнага ўпраўлення Алег Пянькоўскі, расстраляны па прысудзе Ваеннай калегіі Вярхоўнага суда СССР у 1963 годзе па абвінавачванні ў шпіянажы на карысць ЗША і Вялікабрытаніі, не быў унучаты пляменнік В. А. Пянькоўскага[4].

Старшыня КДБ у 1961—1967 гадах У. Я. Сямічастны ў сваіх успамінах[4] піша літаральна наступнае:

Не пацвердзіліся і апавяданні Пянькоўскага пра тое, што брат яго дзеда, Валянцін Антонавіч Пянькоўскі, быў начальнікам штаба ваеннай акругі на Далёкім Усходзе, а потым у Беларусі. Такі чалавек сапраўды існаваў і названыя пасады займаў. У Вялікую Айчынную вайну ён змагаўся пад камандаваннем Радзівона Якаўлевіча Маліноўскага. Аднак той Пянькоўскі не меў з нашым "героем" нічога агульнага, акрамя прозвішча. Такая выдумка патрэбна была Алегу Пянькоўская для таго, каб узмацніць сваю значнасць у вачах заходніх партнёраў ...

Узнагароды

2 ордэна Леніна
5 ордэнаў Чырвонага Сцяга (13.12.1941, 4.02.1943, …)
2 ордэна Кутузава 1-й ступені (22.07.1944, 8.09.1945)
ордэн Суворава 2-й ступені (29.06.1945)
ордэн Кутузава 2-й ступені (27.08.1943)
медалі
ордэн Польскай Народнай Рэспублікі

Воінскія званні

Капітан (1936)
Маёр (1940 ці 1941)
Падпалкоўнік (1941)
Палкоўнік (1941)
Генерал-маёр (1.10.1942)
Генерал-лейтэнант (13.09.1944)
Генерал-палкоўнік (8.08.1955)
Генерал арміі (5.05.1961).

Ганаровыя званні

Ганаровы грамадзянін Полацка

Зноскі

1 2 3 Пеньковский Валентин Антонович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
↑ Костин Б. А. Маргелов. — м: Молодая гвардия, 2005. — 320 с. — (Жизнь замечательных людей). — 5 000 экз. — ISBN 5-235-02846-5.
↑ Борис Долготович. На изломе судьбы//«Беларусская думка», 2013, № 7. — С.76—81.
1 2 Семичастный, В.Е. Глава «Дело Пеньковского» // Беспокойное сердце. — М.: Вагриус, 2003. — С. 230.

Літаратура і крыніцы

Пеньковский Валентин Антонович // Военная энциклопедия: В 8 томах / Председатель Главной редакционной комиссии Иванов С. Б. — М.: Воениздат, 2002. — Т. 6: Огарков - “Прогресс”. — С. 306—307. — 639 с. — ISBN 5-203-01873-1.
Коллектив авторов Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь. — М.: Кучково поле, 2015. — Т. 4. — С. 1147-1149. — 330 экз. — ISBN 978-5-9950-0602-2.
Иванов Юрий. Освобождавший Витебщину: Валентин Антонович Пеньковский.// //Артыкул і фотаздымак на Віцебскім інфармацыйным партале.
Казаков К. Генерал армии В.А. Пеньковский//«Военно-исторический журнал». 1984. — № 4. — С.84—86.
Чистяков И. Слово о боевом друге//«Военно-исторический журнал». 1974. — № 4. — С.124—126.