wd wp Пошук:

Леў Андрэевіч Арцымовіч

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Арцымовіч. Леў Андрэевіч Арцымовіч (25 (12) лютага 1909, Масква — 1 сакавіка 1973, Масква) — савецкі фізік, акадэмік АН СССР (1953, член-карэспандэнт з 1946). Член Прэзідыума АН СССР з 1953, акадэмік-сакратар Аддзялення агульнай фізікі і астраноміі АН СССР з 1957. Герой Сацыялістычнай Працы (1969)[6].

Працы па атамнай і ядзернай фізіцы. Пад кіраўніцтвам Арцымовіча ўпершыню ў СССР распрацаваны электрамагнітны метад падзелу ізатопаў. Л. А. Арцымовіч быў непасрэдным удзельнікам савецкага атамнага праекта[7]. З 1951 нязменны кіраўнік даследаванняў па фізіцы высокатэмпературнай плазмы і праблеме кіраванага тэрмаядзернага сінтэзу. Пад кіраўніцтвам Арцымовіча ўпершыню ў свеце ў лабараторных умовах ажыццёўлена тэрмаядзерная рэакцыя ва ўстойлівай квазістацыянарнай плазме[6]. Сталінская прэмія 1-й ступені (1953). Ленінская прэмія (1958). Дзяржаўная прэмія СССР (1971).

Быў старшынёй Кансультатыўнага камітэта Еўратама па тэрмаядзернаму сінтэзу.

Прафесар Оксфардскага ўніверсітэта Крыстафер Луэлін-Сміт(англ.) бел. назваў Л. А. Арцымовіча «прызнаным піянерам і лідарам даследаванняў у гэтай галіне» (лекцыя «На шляху да тэрмаядзернай энергетыцы» у ФІАНе)[8]

Біяграфія

Бацька — Андрэй Міхайлавіч Арцымовіч — паходзіў са збяднелай дваранскай сям’і, працаваў статыстыкам ва Упраўленні чыгунак Маскоўскага вузла. Маці — Вольга Львоўна Ляві — была родам з французскай Швейцарыі, з яўрэйскай сям’і. Падчас грамадзянскай вайны сям’я вельмі бедавала і ў 1919 годзе з-за цяжкага харчовага становішча пакінула Маскву і пераехала ў Беларусь.

Бацькі вымушаны былі аддаць сына ў дзіцячы дом, адкуль ён збег і некаторы час быў беспрытульным. Пасля заканчэння грамадзянскай вайны становішча сям’і паступова палепшылася. У 1922 годзе бацька быў запрошаны на пасаду загадчыка кафедры статыстыкі ў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт. У 1924 годзе Арцымовіч паступіў на фізіка-матэматычны факультэт Беларускага ўніверсітэта, які скончыў у 1928 годзе[6].

Пасля заканчэння ўніверсітэта каля года правёў у Маскве, працуючы ў розных бібліятэках для павышэння адукацыі. У 1929 годзе абараніў у Беларускім універсітэце дыпломную працу «Тэорыя характарыстычных рэнтгенаўскіх спектраў», што дало яму права на атрыманне дыплома замест простага пасведчання аб заканчэнні ўніверсітэта. Неўзабаве пасля абароны дыплома пераехаў у Ленінград і ў 1930 годзе паступіў на працу ў Ленінградскі фізіка-тэхнічны інстытут (ЛФТІ)[6] на пасаду звышштатнага прэпаратара. Арцымовіч пачаў сваю навуковую працу ў рэнтгенаграфічным аддзеле ЛФТІ, але праз паўгода перайшоў у аддзел электронных з’яў і рэнтгенаўскіх прамянёў, якім кіраваў П. І. Лукірскім[9].

Навуковая дзейнасць

Асноўныя працы па атамнай і ядзернай фізіцы. Даследаваў працэсы ўзаемадзеяння хуткіх электронаў з рэчывам, атрымаў дадзеныя аб залежнасці інтэнсіўнасці тармазнога выпраменьвання і поўных страт энергіі ад энергіі хуткіх электронаў[6], якія пацвердзілі высновы і прадказанні квантавай тэорыі, што ў той час мела прынцыповае значэнне. У 1935 годзе сумесна з І. В. Курчатавым даказаў захоп нейтрона пратонам. Сумесна з А. І. Аліханавым і А. І. Аліханьянам даказаў захаванне імпульсу пры анігіляцыі электрона і пазітрона (1936)[6].

Разам з Курчатавым даследаваў заканамернасці паглынання павольных нейтронаў ядрамі розных рэчываў (19341941).

Падчас Вялікай Айчыннай вайны разам з ЛФТІ быў эвакуіраваны ў Казань, дзе займаўся абароннай тэматыкай. Праводзіў тэарэтычныя даследаванні ў вобласці электроннай оптыкі і па тэорыі выпраменьвання ў Бэтатроне, займаўся распрацоўкай электронна-аптычных сістэм начнога бачання ў інфрачырвонай вобласці спектру.

У 1944 годзе перайшоў на працу ў Лабараторыю вымяральных прыбораў АН СССР (ЛВПАН, ператворана ў 1955 годзе ў Інстытут атамнай энергіі імя І. В. Курчатава)[6]. Пад кіраўніцтвам Арцымовіча ўпершыню ў СССР распрацаваны электрамагнітны метад падзелу ізатопаў[6]. У 1953 годзе гэтая праца была ўдастоена Сталінскай прэміі 1-й ступені СССР.

У 1950 годзе Арцымовіч узначаліў эксперыментальныя даследаванні ў краіне па кіраваным тэрмаядзернага сінтэзу[6]. У 1952 годзе ён адкрыў нейтроннае выпраменьванне высокатэмпературнай плазмы (праца атрымала Ленінскую прэмію ў 1958 годзе). Таксама гэта дасягненне было прызнана як навуковае адкрыццё і занесена ў Дзяржаўны рэестр адкрыццяў СССР пад № 3 з прыярытэтам ад 4 ліпеня 1952 ў наступнай фармулёўцы: «Пры даследаванні высокатэмпературнай плазмы ўстаноўлена невядомая раней з’ява, якая складаецца ў тым, што ў плазме, утворанай пры праходжанні магутных імпульсаў току праз дэйтэрый, узнікае нейтроннае выпраменьванне інтэнсіўнасцю каля 108 нейтронаў на разрад. Гэта выпраменьванне абумоўлена з’яўленнем у плазме групы нераўнавесных хуткіх часціц (дэйтронаў)»[10].

Праз некалькі гадоў (1956) усталяваў нятэрмаядзерную прыроду нейтронаў, выпраменьваных у газаразрадных пінчах.

Арцымовіч кіраваў працай на тэрмаядзерных устаноўках «Токамак», што завяршылася атрыманнем фізічнай тэрмаядзернай рэакцыі. У прыватнасці, на ўстаноўцы «Токамак-4» былі зарэгістраваныя першыя тэрмаядзерныя нейтроны (1968). Цыкл работ па атрыманні і даследаванню высокатэмпературнай плазмы ў «Токамаках» быў удастоены Дзяржаўнай прэміі СССР (1971).

У 1932—1936 гадах — дацэнт ЛДУ.

З 1946 года — прафесар кафедры прыкладной ядзернай фізікі МІФІ.

У 1953—1973 гадах — прафесар, заснавальнік кафедры атамнай фізікі МДУ.

У 1955 годзе падпісаў «Ліст трахсот».

У 1963—1973 годзе быў намеснікам старшыні Савецкага Пагуошскага камітэта і ўзначальваў Нацыянальны камітэт савецкіх фізікаў.

Узнагароды і званні

Памяць

Асноўныя працы

Некаторыя артыкулы

Зноскі

  1. Lev Andreevič Arcimovič // NUKAT — 2002.
  2. Lev Andreevič Arcimovič // CONOR.SR
  3. Lev Andreevič Arcimovič // MAK
  4. Арцимович Лев Андреевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  5. Lew Andrejewitsch Arzimowitsch // Brockhaus Enzyklopädie
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Арцимович Лев Андреевич // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 31. — 737 с..
  7. Атомный проект СССР. К 60-летию создания ядерного щита России Архівавана 12 верасня 2009. Каталог экспонатов выставки 24 июля — 20 сентября 2009 г. (руск.)
  8. лекцыя Крыстафера Луэлін-Сміта «На пути к термоядерной энергетике», прачытаная 17 мая 2009 года ў ФІАНе.
  9. Письма деятелей науки и культуры против реабилитации Сталина (руск.)
  10. Научные открытия России.

Літаратура

Спасылкі

Леў Андрэевіч Арцымовіч на сайце «Героі краіны»

Тэмы гэтай старонкі (30):
Катэгорыя·Вучоныя паводле алфавіта
Катэгорыя·Памерлі ў Маскве
Катэгорыя·Памерлі ў 1973 годзе
Катэгорыя·Пахаваныя на Новадзявочых могілках
Катэгорыя·Нарадзіліся 12 лютага
Катэгорыя·Фізікі СССР
Катэгорыя·Асобы на марках
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «І. Іпб. Прозвішча»
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Леніна
Катэгорыя·Члены Шведскай каралеўскай акадэміі навук
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Кавалеры ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «Імя Прозвішча»
Катэгорыя·Члены Акадэміі навук ГДР
Катэгорыя·Члены РАН
Катэгорыя·Лаўрэаты Сталінскай прэміі
Катэгорыя·Лаўрэаты Дзяржаўнай прэміі СССР
Катэгорыя·Члены Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук
Катэгорыя·Асобы
Катэгорыя·Нарадзіліся 25 лютага
Катэгорыя·Нарадзіліся ў 1909 годзе
Катэгорыя·Выпускнікі фізіка-матэматычнага факультэта БДУ
Катэгорыя·Дактары фізіка-матэматычных навук
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «І. Прозвішча»
Катэгорыя·Лаўрэаты Ленінскай прэміі
Катэгорыя·Нарадзіліся ў Маскве
Катэгорыя·Правадзейныя члены АН СССР
Катэгорыя·Героі Сацыялістычнай Працы
Катэгорыя·Памерлі 1 сакавіка
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных