wd wp Пошук:

Леў Андрэевіч Арцымовіч

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Арцымовіч. Леў Андрэевіч Арцымовіч (25 (12) лютага 1909, Масква — 1 сакавіка 1973, Масква) — савецкі фізік, акадэмік АН СССР (1953, член-карэспандэнт з 1946). Член Прэзідыума АН СССР з 1953, акадэмік-сакратар Аддзялення агульнай фізікі і астраноміі АН СССР з 1957. Герой Сацыялістычнай Працы (1969)[6].

Працы па атамнай і ядзернай фізіцы. Пад кіраўніцтвам Арцымовіча ўпершыню ў СССР распрацаваны электрамагнітны метад падзелу ізатопаў. Л. А. Арцымовіч быў непасрэдным удзельнікам савецкага атамнага праекта[7]. З 1951 нязменны кіраўнік даследаванняў па фізіцы высокатэмпературнай плазмы і праблеме кіраванага тэрмаядзернага сінтэзу. Пад кіраўніцтвам Арцымовіча ўпершыню ў свеце ў лабараторных умовах ажыццёўлена тэрмаядзерная рэакцыя ва ўстойлівай квазістацыянарнай плазме[6]. Сталінская прэмія 1-й ступені (1953). Ленінская прэмія (1958). Дзяржаўная прэмія СССР (1971).

Быў старшынёй Кансультатыўнага камітэта Еўратама па тэрмаядзернаму сінтэзу.

Прафесар Оксфардскага ўніверсітэта Крыстафер Луэлін-Сміт(англ.) бел. назваў Л. А. Арцымовіча «прызнаным піянерам і лідарам даследаванняў у гэтай галіне» (лекцыя «На шляху да тэрмаядзернай энергетыцы» у ФІАНе)[8]

Біяграфія

Бацька — Андрэй Міхайлавіч Арцымовіч — паходзіў са збяднелай дваранскай сям’і, працаваў статыстыкам ва Упраўленні чыгунак Маскоўскага вузла. Маці — Вольга Львоўна Ляві — была родам з французскай Швейцарыі, з яўрэйскай сям’і. Падчас грамадзянскай вайны сям’я вельмі бедавала і ў 1919 годзе з-за цяжкага харчовага становішча пакінула Маскву і пераехала ў Беларусь.

Бацькі вымушаны былі аддаць сына ў дзіцячы дом, адкуль ён збег і некаторы час быў беспрытульным. Пасля заканчэння грамадзянскай вайны становішча сям’і паступова палепшылася. У 1922 годзе бацька быў запрошаны на пасаду загадчыка кафедры статыстыкі ў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт. У 1924 годзе Арцымовіч паступіў на фізіка-матэматычны факультэт Беларускага ўніверсітэта, які скончыў у 1928 годзе[6].

Пасля заканчэння ўніверсітэта каля года правёў у Маскве, працуючы ў розных бібліятэках для павышэння адукацыі. У 1929 годзе абараніў у Беларускім універсітэце дыпломную працу «Тэорыя характарыстычных рэнтгенаўскіх спектраў», што дало яму права на атрыманне дыплома замест простага пасведчання аб заканчэнні ўніверсітэта. Неўзабаве пасля абароны дыплома пераехаў у Ленінград і ў 1930 годзе паступіў на працу ў Ленінградскі фізіка-тэхнічны інстытут (ЛФТІ)[6] на пасаду звышштатнага прэпаратара. Арцымовіч пачаў сваю навуковую працу ў рэнтгенаграфічным аддзеле ЛФТІ, але праз паўгода перайшоў у аддзел электронных з’яў і рэнтгенаўскіх прамянёў, якім кіраваў П. І. Лукірскім[9].

Навуковая дзейнасць

Асноўныя працы па атамнай і ядзернай фізіцы. Даследаваў працэсы ўзаемадзеяння хуткіх электронаў з рэчывам, атрымаў дадзеныя аб залежнасці інтэнсіўнасці тармазнога выпраменьвання і поўных страт энергіі ад энергіі хуткіх электронаў[6], якія пацвердзілі высновы і прадказанні квантавай тэорыі, што ў той час мела прынцыповае значэнне. У 1935 годзе сумесна з І. В. Курчатавым даказаў захоп нейтрона пратонам. Сумесна з А. І. Аліханавым і А. І. Аліханьянам даказаў захаванне імпульсу пры анігіляцыі электрона і пазітрона (1936)[6].

Разам з Курчатавым даследаваў заканамернасці паглынання павольных нейтронаў ядрамі розных рэчываў (19341941).

Падчас Вялікай Айчыннай вайны разам з ЛФТІ быў эвакуіраваны ў Казань, дзе займаўся абароннай тэматыкай. Праводзіў тэарэтычныя даследаванні ў вобласці электроннай оптыкі і па тэорыі выпраменьвання ў Бэтатроне, займаўся распрацоўкай электронна-аптычных сістэм начнога бачання ў інфрачырвонай вобласці спектру.

У 1944 годзе перайшоў на працу ў Лабараторыю вымяральных прыбораў АН СССР (ЛВПАН, ператворана ў 1955 годзе ў Інстытут атамнай энергіі імя І. В. Курчатава)[6]. Пад кіраўніцтвам Арцымовіча ўпершыню ў СССР распрацаваны электрамагнітны метад падзелу ізатопаў[6]. У 1953 годзе гэтая праца была ўдастоена Сталінскай прэміі 1-й ступені СССР.

У 1950 годзе Арцымовіч узначаліў эксперыментальныя даследаванні ў краіне па кіраваным тэрмаядзернага сінтэзу[6]. У 1952 годзе ён адкрыў нейтроннае выпраменьванне высокатэмпературнай плазмы (праца атрымала Ленінскую прэмію ў 1958 годзе). Таксама гэта дасягненне было прызнана як навуковае адкрыццё і занесена ў Дзяржаўны рэестр адкрыццяў СССР пад № 3 з прыярытэтам ад 4 ліпеня 1952 ў наступнай фармулёўцы: «Пры даследаванні высокатэмпературнай плазмы ўстаноўлена невядомая раней з’ява, якая складаецца ў тым, што ў плазме, утворанай пры праходжанні магутных імпульсаў току праз дэйтэрый, узнікае нейтроннае выпраменьванне інтэнсіўнасцю каля 108 нейтронаў на разрад. Гэта выпраменьванне абумоўлена з’яўленнем у плазме групы нераўнавесных хуткіх часціц (дэйтронаў)»[10].

Праз некалькі гадоў (1956) усталяваў нятэрмаядзерную прыроду нейтронаў, выпраменьваных у газаразрадных пінчах.

Арцымовіч кіраваў працай на тэрмаядзерных устаноўках «Токамак», што завяршылася атрыманнем фізічнай тэрмаядзернай рэакцыі. У прыватнасці, на ўстаноўцы «Токамак-4» былі зарэгістраваныя першыя тэрмаядзерныя нейтроны (1968). Цыкл работ па атрыманні і даследаванню высокатэмпературнай плазмы ў «Токамаках» быў удастоены Дзяржаўнай прэміі СССР (1971).

У 1932—1936 гадах — дацэнт ЛДУ.

З 1946 года — прафесар кафедры прыкладной ядзернай фізікі МІФІ.

У 1953—1973 гадах — прафесар, заснавальнік кафедры атамнай фізікі МДУ.

У 1955 годзе падпісаў «Ліст трахсот».

У 1963—1973 годзе быў намеснікам старшыні Савецкага Пагуошскага камітэта і ўзначальваў Нацыянальны камітэт савецкіх фізікаў.

Узнагароды і званні

Памяць

Асноўныя працы

Некаторыя артыкулы

Зноскі

  1. Lev Andreevič Arcimovič // NUKAT — 2002.
  2. Lev Andreevič Arcimovič // CONOR.SR
  3. Lev Andreevič Arcimovič // MAK
  4. Арцимович Лев Андреевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  5. Lew Andrejewitsch Arzimowitsch // Brockhaus Enzyklopädie
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Арцимович Лев Андреевич // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 31. — 737 с..
  7. Атомный проект СССР. К 60-летию создания ядерного щита России Архівавана 12 верасня 2009. Каталог экспонатов выставки 24 июля — 20 сентября 2009 г. (руск.)
  8. лекцыя Крыстафера Луэлін-Сміта «На пути к термоядерной энергетике», прачытаная 17 мая 2009 года ў ФІАНе.
  9. Письма деятелей науки и культуры против реабилитации Сталина (руск.)
  10. Научные открытия России.

Літаратура

Спасылкі

Леў Андрэевіч Арцымовіч на сайце «Героі краіны»

Тэмы гэтай старонкі (30):
Вучоныя паводле алфавіта
Памерлі ў Маскве
Памерлі ў 1973 годзе
Пахаваныя на Новадзявочых могілках
Нарадзіліся 12 лютага
Фізікі СССР
Асобы на марках
Вікіпедыя:Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «І. Іпб. Прозвішча»
Кавалеры ордэна Леніна
Члены Шведскай каралеўскай акадэміі навук
Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Кавалеры ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга
Вікіпедыя:Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «Імя Прозвішча»
Члены Акадэміі навук ГДР
Члены РАН
Лаўрэаты Сталінскай прэміі
Лаўрэаты Дзяржаўнай прэміі СССР
Члены Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук
Асобы
Нарадзіліся 25 лютага
Нарадзіліся ў 1909 годзе
Выпускнікі фізіка-матэматычнага факультэта БДУ
Дактары фізіка-матэматычных навук
Вікіпедыя:Артыкулы пра асоб, для якіх не існуюць старонкі віду «І. Прозвішча»
Лаўрэаты Ленінскай прэміі
Нарадзіліся ў Маскве
Правадзейныя члены АН СССР
Героі Сацыялістычнай Працы
Памерлі 1 сакавіка
Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных