wd wp Пошук: ⬜

Юзаф Ядкоўскі

Юзаф Ядкоўскі (польск.: Jόzef Jodkowski, руск.: Юзеф Иодковский; 20 снежня 1890, Гродна — 2 студзеня 1950) — беларускі і польскі археолаг, нумізмат, архітэктар. Вучыўся ў Я. Ф. Арлоўскага.

Біяграфія

Паходзіў з дробнашляхецкага роду Гродзенскага павета. Нарадзіўся 20 снежня 1890 г. у Гродне ў небагатай сям’і рамеснікаў Юзафа Ядкоўскага і Зоф’і Занеўскай[2]. Сям’я жыла ў двухпавярховым доме № 16 на вул. Паштовай [3].

Вучыўся ў Гродзенскай гімназіі, дзе удзельнічаў у 1905 г. у школьнай забастоўцы. У гэтыя гады ён захапіўся гісторыяй Гродзеншчыны і пачаў збіраць разнастайныя друкаваныя і рукапісныя матэрыялы, а таксама пісаць свае першыя навуковыя працы. У выглядзе невялікіх нарысаў і артыкулаў яны з 1907 г. друкаваліся ў выданнях «Віленская газета» («Dziennik Wileński») і «Святавіт» («Światowit»). Апынуўшыся пад пагрозай выключэння з гімназіі, патэнцыяльнага арышту за палітычную дзейнасць і атрымання так званага «воўчага білета», які б зрабіў немагчымым паступленне ў іншую навучальную ўстанову ў Расійскай імперыі, у 1906 ці 1907 г. Ядкоўскі перабраўся ў Варшаву, дзе працягваў вучобу і адначасова працаваў у археалагічным музеі[2].

Скончыў у 1913 годзе Маскоўскі археалагічны інстытут [4]. Працаваў у гэтым жа інстытуце і ў Імператарскім Маскоўскім і Румянцаўскім музеі. У 1910—1914 гг. як сябра Маскоўскага археалагічнага таварыства шмат падарожнічаў па Віленскай, Гродзенскай і Мінскай губернях (у тым ліку рабіў раскопкі ў Міры на тэрыторыі замка ў 1912 годзе) для фіксацыі і кансервацыі помнікаў гісторыі і правядзення археалагічных прац[2].

У 1920 годзе вярнуўся ў Гродна, дзе заняўся пачатковым зборам помнікаў гісторыі. Аднак пры пагрозе заняцця горада бальшавіцкімі войскамі, значную частку сабранага давялося эвакуіраваць. Пасля службы ў польскім войску і ўдзелу ў савецка-польскай вайне, за што быў узнагароджаны залатым крыжам, Ядкоўскі зноў вярнуўся ў Гродна[2].

Па яго ініцыятыве створаны Дзяржаўны музей у Гродне (цяпер Гродзенскі гісторыка-археалагічны музей), які і ўзначальваў у 1922—1936 гадах[4].

Рабіў раскопкі ў Ваўкавыску (1925), даследаваў княжацкі хорам, Верхнюю і Ніжнюю цэрквы на тэрыторыі Старога замка ў Гродне (1931—1936)[4]. Раскопкі ў 1930-х гг. ля Каложскай царквы, Новага і Старога замкаў выклікалі канфлікт з польскімі археолагамі, якія вінавацілі Ядкоўскага ў іх бессістэмнасці і парушэнні методыкі правядзення. У выніку ён быў адхілены ад правядзення раскопак[2].

У 1936 годзе пакінуў Гродна і пераехаў ў Варшаву, дзе да Другой сусветнай вайны працуючы ў Дзяржаўных зборах мастацтва ў Каралеўскім замку [2]. З 1945 хавальнік фондаў Народнага музея [4], дзе аднаўляў амаль цалкам знішчаны Нумізматычны кабінет[2].

Памёр 2 студзеня 1950 г.

Творы

Аўтар прац «Гродна» (Вільня, 1923 г.), «Гарадзішча Ваўкавыска» (Гродна, 1925 г.), «Раннесярэдневяковае Гродна ў святле археалагічных раскопак у Гродзенскім Старым каралеўскім замку ў 1932 і 1933 гг.» (Варшава, 1934 г.), «Абарончы храм на Каложы ў Гродне» (Гродна, 1936 г.) і інш. Засталася нявыдадзенай шматтомная праца Ядкоўскага «Польскія рэліквіі ў Расіі»[3].

Сям’я

У шлюбе з Галінай Баброўскай меў дачку Альжбету[2].

Памяць

Прэмія імя Юзафа Ядкоўскага, уручаецца з 2012.
Напачатку 2000-х грамадскасць Гродна сабрала подпісы за прадастаўленне імя Ядкоўскага адрэзку Нёманскай набярэжнай, якая з’явілася дзякуючы Ядкоўскаму, для аховы ад падтаплення пагоркаў, на якіх знаходзяцца Стары і Новы замкі і Каложская царква. Улада зварот грамадскасці праігнаравала.

Бібліяграфія

Замок в Мире // Древности: Тр. комиссии по сохранению древних памятников… М., 1915. Т. 6;
Церкви, приспособленные к обороне в Литве и Литовской Руси // М.;
Grodno. Wilno, 1923;
Grodzisko Wołkowyskie. Grodno, 1925;
Świątynia warowna na Kołoży w Grodnie; Grodno, 1936.

Зноскі

1 2 Bibliothèque nationale de France JÓzef Jodkowski // data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011.
1 2 3 4 5 6 7 8 Дзейнасць Юзафа Ядкоўскага па даследаванні і папулярызацыі гісторыі паўстання 1863—1864 гг.
1 2 Ядкоўскі Юзаф Юзэфавіч. Легенды Гродзеншчыны: галерэя знакамітых асоб
1 2 3 4 Ядкоўскі Юзаф // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.

Літаратура

Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2003. — 616 с.: іл. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0276-8. С. 288
Ядкоўскі Юзаф // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
Беларусь: энцыкл. давед. — Мн., 1995. — С. 787.
Беларуская ССР: кароткая энцикл. Т. 5. — Мн., 1981. — С. 691.
Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. Т. 5. — Мн., 1987. — С. 678.
Беларуская энцыклапедыя. Т. 18. Кн.1. — Мн., 2004. — С. 242.

Спасылкі

На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх
Віктар Какарека «Юзеф Иодковский — страницы жизни»
Вячаслаў ШВЕД. Юзаф Ядкоўскі: вядомы і невядомы(недаступная спасылка)
Ядкоўскі Ю. «Баторыеўка і былы езуіцкі касцёл у першай чвэрці ХІХ стагоддзя» Архівавана 22 снежня 2015.