wd wp Пошук: ⬜

Фердынанд I Габсбург

Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі

Магчымы машынны пераклад, ужыванне ненарматыўнага правапісу або лексікону. Для праверкі ёсць адмысловыя праграмы.

Фердына́нд I Га́бсбург (10 сакавіка 1503 — 25 ліпеня 1564) — аўстрыйскі эрцгерцаг з 1521, кароль рымлян з 1531, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з 1558.

Актыўны ўдзельнік барацьбы супраць княжацкай Рэфармацыі ў Германіi, якая падрывала пазіцыі імператарскай улады. Разам з тым, прыхільнік памяркоунай рэформы каталіцкай царквы, схіляўся да кампрамісу з пратэстантамі i гусітамі, на Трыдэнцкім саборы (1545—1563) спрабаваў дабіцца скасавання цэлібату i надання міранам права прычашчацца з чашы. Адзін з ініцыятарау заключэння Аўгсбургскага рэлігійнага міру 1555.

Палітыка

Як кіраўнік Аўстрыі, Багеміі і Каралеўскай Венгрыі, Фердынанд прыняў палітыку цэнтралізацыі і, агульнага з іншымі манархамі свайго часу, будаўніцтва абсалютнай манархіі. У 1527 ён выдаў канстытуцыю для сваіх спадчынных абласцей і ўсталяваў палітыку на аўстрыйскі лад у Прэсбургу для Венгрыі, у Празе для Багеміі, і ў Брэслау для Сілезіі. Апазіцыя ў тых царствах вымусіла Фердынанда саступіць незалежнасць гэтых устаноў ад назірання Аўстрыйскім урадам (1559).

У 1547 войскі Багеміі, паўсталі супраць Фердынанда пасля таго, як ён загадаў, ім выступіць супраць нямецкіх пратэстантаў. Пасля захопу Прагі з дапамогай іспанскіх сіл яго брата Карла V, ён прыняў зваротныя меры, абмяжоўваючы прывілеі гарадоў Багеміі і ўстанаўліваючы новую бюракратыю каралеўскіх службовых асоб, для кіравання гарадскімі ўладамі. Фердынанд быў выступаў супраць пераўтварэнняў. Дапамагаў каталіцкай царкве весці вайну супраць пратэстанства. Напрыклад, у 1551 ён запрасіў езуітаў у Вену, і ў 1556 у Прагу. Нарэшце, у 1561 Фердынанд аднавіў Мітраполію Прагі, якая была папярэдне ліквідаваная з-за поспеху пратэстантаў. Фердынанд памёр у Вене, пахаваны ў Празе.

Фердынанд у беларускай гісторыі

На венскім кангрэсе 1515, у выніку дыпламатычнай місіi Мікалая Радзівіла (сына Мікалая Старога), які атрымаў за гэта тытул імперскага князя, дасягнутая дамоўленасць аб шлюбе Фердынанда з Ганнай Ягелонкай, дачкой чэшскага i вянгеpскага каpаля Уладзіслава Ягелона, унучкай Казіміpа (шлюб заключаны ў 1521), i аб магчымасці пераходу Чэхіi i Венгpыі ад Ягелонаў да Габсбургаў. Жыгімонт II Аўгуст быў двойчы (1543—1545 i з 1553) жанаты з дачкамі Фердынанда i Ганны Ягелонкі: Лізаветай (1526—1545) i Кацярынай (1533—1572), адным з ініцыятараў гэтых шлюбаў быў Мікалай Радзівіл Чорны. Пасля разгрома Венгрыі туркамі пры Мохачы ў 1526 i гібелі свайго швагра Людовіка II Ягелона Фердынанд абраны каpалём Чэхіi i Венгpыі, што выклікала серыю грамадзянскіх войн паміж прыхільнікамі яго i венгерскага магната Янаша Запальяі, таксама абранага венгерскім каралём i падтрыманага Польшчай. Жорстка падавіу рух за незалежнасць Чэхіi, спрыяў кансалідацыі спадчынных уладанняў аўстрыйскіх Габсбургаў у адзіны дзяржаўны комплекс. Карыстаўся папулярнасцю ў «сепаратысцкай» часткі беларуска-літоўскага грамадства, якая бачыла ў Габсбургах процівагу Польшчы. Яго паслы ў Вільні у 1528 адзначалі, што літоўскія паны-рада больш спрыяюць Габсбургам, чым палякі, апрача Канстанціна Астрожскага, які сімпатызаваў Запальяі. Выхадцы з ВКЛ непасрэдна ўдзельнічалі ў ваенных дзеяннях на баку Фердынанда, як, напрыклад, I. Перасветаў, які ў 1535 быў нават яго паслом да малдаўскага гаспадара Пятра Рарэша. У 1532 Iлья Астрожскі, насуперак рашэнням сойму ВКЛ, прапаноўваў Фердынанду выставіць уласныя ўзброеныя атрады для вайны з Турцыяй. У 1535—1539 у батанічным садзе Фердынанда ў Празе працаваў Ф. Скарына, па некаторых звестках, быў яго асабістым урачом.

Зноскі

1 2 Ferdinand I // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
1 2 Ferdinand I, Holy Roman Emperor // SNAC — 2010. Праверана 9 кастрычніка 2017.
↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118532502 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 13 жніўня 2015.
1 2 3 4 5 6 7 Kindred Britain
↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
1 2 3 Lundy D. R. The Peerage

Літаратура

Алесь Белы. Фердынанд I Габсбург // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.. — Мн.: БелЭн.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Фердынанд I Габсбург

Папярэднік: Людовік II Ягелон	Кароль Багеміі 1526–1564	Пераемнік: Максіміліян II
Папярэднік: Людовік II Ягелон	Кароль Венгрыі 1526–1564	Пераемнік: Максіміліян II
Папярэднік: Карл V Габсбург	Кароль Італіі 1556–1564	Пераемнік: Максіміліян II
Папярэднік: Карл V Габсбург	Імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі 1558–1564	Пераемнік: Максіміліян II

Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі (да Атона I — «рымскія імператары») (800—1806)

800		814		840		843		855		875		877		881		887		891
	Карл I		Людовік I		—		Лотар I		Людовік II		Карл II		—		Карл III		—

891		894		898		899		901		905		915		924		962		973		983
	Гвіда		Ламберт		Арнульф		—		Людовік III		—		Берэнгар I		—		Атон I		Атон II

983		996		1002		1014		1024		1027		1039		1046		1056		1084		1105		1111		1125		1133		1137		1155
	—		Атон III		—		Генрых II		—		Конрад II		—		Генрых III		—		Генрых IV		—		Генрых V		—		Лотар II		—

1155		1190		1197		1209		1215		1220		1250		1312		1313		1328		1347		1355		1378		1410
	Фрыдрых I		Генрых VI		—		Атон IV		—		Фрыдрых II		—		Генрых VII		—		Людовік IV		—		Карл IV		—

1410	1437		1452		1493		1508		1519		1530		1556		1564		1576		1612		1619		1637
	Жыгімонт	—		Фрыдрых III		—		Максіміліян I		—		Карл V		Фердынанд I		Максіміліян II		Рудольф II		Маціяс		Фердынанд II

1637		1657		1705		1711		1740		1742		1745		1765		1790		1792		1806
	Фердынанд III		Леапольд I		Іосіф I		Карл VI		—		Карл VII		Франц I		Іосіф II		Леапольд II		Франц II

Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі