14 красавіка 2018 года ў 04:00 па мясцовым (сірыйскiм) часу (UTC+3), Злучаныя Штаты Амерыкі, Францыя і Вялікабрытанія нанеслі серыю ракетных удараў па ўрадавых аб’ектах у Сірыі[2]. У аперацыі былі выкарыстаныя крылатыя ракеты марскога і паветранага базіравання[3].
Паводле дадзеных Еўрапейскага камандавання Узброеных сіл ЗША па трох мэтам на тэрыторыі Ciрые было ўжыта 105 ракет розных тыпаў[4][5]. Паводле дадзеных Генеральнага штаба Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі Войскамі супрацьпаветранай абароны (СПА) Узброеных сіл Сірыйскай Арабскай Рэспублікі ў паветранай прасторы краіны было выяўлена 103 ракеты[6]. Паводле справаздачы EUCOM ciлы СПА Сірыі і Расіі не збілі ніводнай ракеты саюзнікаў[5][7]. У сваю чаргу, Сірыйская армія заявіла, што збіла большасць ракет, выпушчаных па яе тэрыторыі[8]. Паводле дадзеных Міністэрства абароны Расіі чатыры ваенныя аэрадрома не пацярпелі, на двух ёсць невялікія разбурэння інфраструктуры. Аб’екты ў раёне населеных пунктаў Барз і Джарамані, меркавана, якія адносяцца да так званай «ваеннай хімічнай праграме» Дамаска, часткова разбураны, пры гэтым яны даўно не выкарыстоўваюцца, людзей і абсталявання на іх не было[9]. У ходзе атакі трое мірных жыхароў Сірыі атрымалі раненні.
Тры заходнія дзяржавы заявілі, што нанеслі ўдары ў адказ на меркаванае ўжыванне хімічнай зброі ў Думе ва Усходняй Гуце ўрадавымі войскамі 7 красавіка таго ж года. Сірыйскі ўрад адмаўляе сваю датычнасьць да нападаў на Думу і называе гэтыя ўдары парушэннем міжнароднага права[10][11][12].
Асноўны артыкул: Ужыванне хімічнай зброі ў Думе 7 красавіка 2018 гадa ў сірыйскім горадзе Дума нібыта была здзейсненая меркаваная хімічная атака, у выніку якой, па розных звестках, нібыта загінула ад 48 да 150 чалавек[13][14]. Па паведамленнях групоўкi Джэйш аль-Іслам, якія кантралявалі Думу, і некалькіх медыцынскіх i наглядальных груп, у тым ліку «Белыя каскі», верталёты сірыйскай арміі скінулі на горад т. зв. атыповыя (імправізаваныя/самаробныя) бомбы[13][15][16][17][18]. Як мяркуецца, бомбы былі падрыхтаваны баявымі атрутнымі рэчывамі, такімі як хлор і зарын[19][20]. Па зробленым пасля Францыяй і ЗША заяве прымяненне хлору пацвердзілася дадзенымі лабараторнага аналізу мачы і крыві пацярпелых[21].
Па сцвярджэнні Сусветнай арганізацыі аховы здароўя (СААЗ) i супрацоўнічаючыя з ёй «партнёры ў сферы аховы здароўя» паведамілі пра тое, што загінула больш за 70 чалавек, прычым у 43 загінулых смерць наступіла ў выніку развіцця сімптомаў, аналагічных сімптомаў атручвання высокатаксічнымі хімічнымі рэчывамі, каля 500 чалавек былі дастаўлены ва ўстановы аховы здароўя з прыкметамі і сімптомамі, характэрнымі для атручвання таксічнымі хімічнымі рэчывамі. У прыватнасці, у пацярпелых было адзначана моцнае раздражненне слізістых абалонак, парушэнне дыхання і працы цэнтральнай нервовай сістэмы[22]. Пры гэтым афіцыйны прадстаўнік СААЗ Тарык Язарэвіч заявіў, што арганізацыя не мае доступу ў горад Дума і не можа пацвердзіць інфармацыю аб ужыванні там хімічнай зброі[23].
Як і ў папярэдніх падобных выпадках, ЗША, Вялікабрытанія і Францыя, а таксама некаторыя іншыя дзяржавы, усклалі адказнасць за ўжыванне хімічнай зброі на сірыйскія ўлады. Сірыйскае дзяржаўнае інфармагенцтва паведаміла пра тое, што кантраляваўшыя на той момант горад паўстанцы «сфабрыкавалі доказы аб прымяненні хімічнай зброі з мэтай перашкодзіць наступу сірыйскай арміі»[24]. Расія і Іран адмаўлялі факт прымянення хімічнай зброі[25]. Расiйскія прадстаўнікі выказалі здагадку інсцэніроўку інцыдэнту «Белымі каскамі»[26]. Пасля (13 красавіка) Расія сцвярджала, што інцыдэнт быў зымітаваны Вялікабрытаніяй, каб справакаваць ЗША на нанясенне авіяўдараў[27][28].
10 красавіка адбылося экстраннае пасяджэнне Савета Бяспекі ААН, абмеркавалі меры рэагавання на дадзены выпадак меркаванага выкарыстання хімічнай зброі і — з-за прымянення права вета — які апынуўся не ў стане прыняць якую-небудзь рэзалюцыю[29]. Праект рэзалюцыі, прапанаваны ЗША, атрымаў большасць галасоў (супраць прагаласавалі толькі Расiя і Балівія, Кітай устрымаўся), але быў заблякаваны Расіяй. Расійскі праект рэзалюцыі не атрымаў большасці галасоў (за — 6, супраць — 7, двое ўстрымаліся)[30]. Пасля гэтага ЗША, Вялікабрытанія і Францыя сталі вывучаць магчымасці прымянення ваеннай сілы ў якасці «сумеснай ciлавой меры ў адказ»[21][31][32].
Паветраная групоўка[33]
Марская групоўка[33]
Эскадраны мінаносец тыпу «Жорж Легі» забяспечваў супрацьлодкавую абарону ў акваторыі Міжземнага мора.
Невядомае колькасць комплексаў С-125, С-200, «Бук», «Куб», «Оса», Страла-10, Панцыр-С1 войскаў СПА Сірыі.
Па заяве Міністэрства абароны РФ сірыйскія СПА выкарыстоўвалі 112 зенітных ракет: С-125 _ 13; С-200 — 8; «Бук» — 29; «Куб» — 21; «Оса» — 11; «Страла-10» — 5; «Панцыр-С1» — 25, перахопленая 71 мэта з 103[49][50].
Па заяве Міністэрства абароны ЗША сірыйскія СПА выпусцілі больш за 40 ракет класа «зямля-паветра», прычым большасць запускаў адбылося ўжо пасля таго, як ўдары па аб’ектах былі скончаны[51].
03:42 — пачатак нанясення ракетных удараў кааліцыі па інфармацыі Міністэрства абароны РФ[52].
04:03 — прэзідэнт ЗША Дональд Трамп паведаміў аб пачатку нанясення «кропкавых ўдараў» па Сірыі ў адказ на меркаваную хімічную атаку у сірыйскім горадзе Дума[53].
04:15 — па паведамленнях відавочцаў у Дамаску прагучалі першыя выбухі.
05:07 — сірыйская армія заявіла, што адбіла паветраную атаку ў раёне горада Кісва, размешчанага ў 15 км на поўдзень ад Дамаска[52].
05:20 — завяршэнне ракетных удараў кааліцыі па Сірыі па інфармацыі Міністэрства абароны РФ[52].
05:22 — старшыня аб’яднанага камітэта начальнікаў штабоў генерал Джозэф Данфорд заявіў аб завяршэнні першай хвалі удараў[54]. Ён таксама паведаміў, што Расія не была загадзя папярэджана аб рыхтуемых ударах[55], аднак, іншымі прадстаўнікамі ЗША, а таксама прадстаўнікамі Францыі былі зробленыя заявы аб адваротным[56]. Кааліцыя наносіла ўдары па навуковаму цэнтру ў Дамаску, складах хімічнай зброі і каманднага пункта ў заходнім Хомсе[52].
06:35 — міністэрства абароны Вялікабрытаніі паведаміла што самалёты Panavia Tornado (GR4) выпусцілі ракеты Storm Shadow па ваеннаму аб’екту, былой ракетнай базе — у пятнаццаці мілях на захад ад Хомса, дзе, па іх ацэнках, захоўвалася хімічная зброя[52].
07:00 — міністэрства абароны Расійскай Федэрацыі заявілі што падразьдзяленьні СПА, які затуляе аб’екты ў Тартус і Хмейміме не ўдзельнічалі ў адлюстраванні ракетнай атакі кааліцыі[52]. За некалькі дзён да гэтага пасол РФ у Ліване заявіў аб праве Расіі збіваць выпушчаныя па Сірыі ракеты і адкрываць агонь[57].
Па сцвярджэнні амерыканскіх, брытанскix і французскіх вайсковых пастаўленыя перад імі ў дадзеным выпадку задачы — разбурэнне трох аб‚ектаў, як мяркуецца былі задзейнічаныя ў сірыйскай праграме вытворчасці хімічнай зброі — былі паспяхова вырашаны, пра што наглядна сведчаць спадарожнікавыя фатаграфіі аб’ектаў да і пасля нанясення удараў, а таксама рэпартажы з месцаў падзей. Не адмаўляючы гэтага, Сірыя і Расія акцэнтуюць увагу на вялікай колькасці збітых — па сцвярджэнні іх прадстаўнікоў — крылатых ракет. Міністэрства абароны РФ таксама сцвярджае, што ракетныя ўдары былі нанесеныя і па іншых — ня абвешчаных афіцыйна — мэтам, прычым СПА многіх з іх была рэалізаваная са 100%-ай выніковасцю. Амерыканскія ваенныя адмаўляюць перахоп хоць бы адной крылатай ракеты. Французскія вайскоўцы паведамляюць, што ў дачыненні да ўсіх 12 выкарыстаных імі ракет няма ніякіх прыкмет іх перахопу[58]. Па сцвярджэнні Міністэрства абароны Расіі, па любых методыкax разліку, для знішчэння заяўленых трох аб’ектаў «дастаткова не больш за 10 ракет на кожны з трох аб‚ектаў з улікам трохразовага перакрыцця для іх гарантаванага знішчэння»[59]. 20 красавіка міністр замежных спраў Расіі заявіў аб тым, што расійскія вайскоўцы «зусім хутка» пададуць доказы перахопу некаторай колькасці ракет. Па словах міністра, гэтыя доказы прадэманструюць, што «наша арыфметыка ня беспадстаўная»[60].
Дзяржаўныя СМІ Сірыі паведамілі пра знішчэнне 13 крылатых ракет[6].
Сцвярджаецца таксама, што ў ноч на 14 красавіка сірыйскія вайскоўцы выявілі 2 разарваліся ракеты «Тамагаўк»; пасля ракеты перададзеныя расiйскім вайскоўцам[61].
Увечары таго ж дня (14 красавіка) руіны аб’екта ў Базры наведалі журналісты Франс-Прэс падчас візіту арганізаванага Міністэрствам інфармацыі Сірыі. Супрацоўнікі «аб’екта» распавялі ім падчас сустрэчы што гэтым «аб’ектам» з’яўляецца «Навукова-Даследчы цэнтр», у якім яны займаліся «даследаваннямі і распрацоўкай у галіне фармацэўтыкі і хімічнай прадукцыі грамадзянскага прызначэння», якая выкарыстоўваецца «для атрымання хімічных рэчываў, якія ўжываюцца пры вырабе прадуктаў харчавання, лекаў і дзіцячых цацак» (па іншых паведамленнях на «аб’екце» вырабляліся проціяддзя пры змяіных ўкусах[62]). І што следчыя АЗХЗ ўжо наведалі гэты цэнтр і «пацвердзілі, што ён не рабіў ніякага хімічнай зброі»[63].
Раней паведамлялася аб тым, што ў тых выпадках, калі інспектары АЗХЗ атрымлівалі магчымасць доступу да аб’ектаў, некаторыя іх часткі былі ад іх зачыненыя.[64].
Ваенны аглядальнік Аляксандр Гольц адзначыў, што ў час вайны ў Іраку рэжым Садама Хусейна валодаў сапраўды такімі ж сістэмамі СПА савецкай вытворчасці, як і рэжым Асада. Пры гэтым, у 2003 годзе іракскія СПА не змаглі супрацьстаяць амерыканскім «Тамагаўк», што выклікае пытанні адносна такой высокай выніковасці СПА Сірыі[65].
На думку некаторых аналітыкаў, заявы Сірыі аб перахопе ракет не заслугоўваюць даверу, паколькі сірыйская СПА, раней якая прадстаўляла сабой значную сілу, была крытычна аслаблена ў ходзе шматгадовага канфлікту. Гэтыя аналітыкі адзначаюць, што нават больш магутная сістэма СПА сутыкнулася б з праблемамі пры адлюстраванні дадзенага ўдару, улічваючы колькасць і тэхналагічнасць запушчаных ракет, якiя ажыццяўляюць палёт на малой вышыні, а таксама з улікам таго, што кааліцыя, верагодна, распачала меры па падаўленні сірыйскіх радараў[66].
На думку выдання Jane’s IHS «Прадэманстраваныя рэшткі ракет маглі належаць ракетам, уразіўшых свае мэты, або ракетам, якія апынуліся няздольнымі зрабіць гэта падчас папярэдняга ўдару» (The missile remnants it displayed could have come from missiles that hit their targets or failed in a previous attack)[67].
14 красавіка 2018 года Расія ўнесла на разгляд Савета Бяспекі ААН праект рэзалюцыі, што асуджае ўдар ЗША і саюзнікаў па Сірыі і якая патрабуе ад іх неадкладна спыніць агрэсію. За дакумент прагаласавалі тры краіны: Расія, Кітай (пастаянныя члены СБ) і Балівія. Устрымаліся чатыры краіны: Казахстан, Перу, Экватарыяльная Гвінея і Эфіопія. Прагаласавалі супраць восем краін, уключаючы ЗША, Францыю і Вялікабрытанію (пастаянныя члены СБ)[68].
Сваю падтрымку, у той ці іншай ступені, дзеянняў ЗША, Вялікабрытаніі і Францыі выказалі наступныя дзяржавы: Аўстралія, Албанія, Балгарыя, Германія, Грэцыя, Данія, Ізраіль, Іспанія, Італія, Канада, Катар, Калумбія, Кувейт, Нідэрланды, Новая Зеландыя, Польшча, Румынія, Саудаўская Аравія, Турцыя, Украіна, Харватыя, Чэхія, Эстонія, Японія. Наступныя краіны выказалі сваю заклапочанасць тым, што адбылося, непрыманне — у гэтай або падобных выпадках _ мер ваеннага характару або нежаданне прымаць чыю-небудзь бок: Аўстрыя, Алжыр, Аргенціна, Бразілія, В’етнам, Егіпет, Індыя, Інданезія, Ірландыя, Кіпр, Марока Пакістан, Сербія, Фінляндыя, Чылі, Швецыя. Ракетныя ўдары па тэрыторыі Сірыі былі асуджаныя, з рознай ступенню эмацыйнасці, наступнымі краінамі: Беларусь, Балівія, Венесуэла, Іран, Кітай, Куба, Ліван, Расія[69].
Згодна са Статутам ААН прымяненне сілы суверэннымі дзяржавамі ў мэтах забеспячэння міжнароднай бяспекі магчыма пры наяўнасці адпаведнага дазволу з боку СБ ААН. Прымяненне Расіяй свайго права вета пры галасаванні ў СБ ААН азначае практычную немагчымасць атрымання такога дазволу. У выніку гэтага прымяненне ваеннай сілы можа юрыдычна абгрунтоўвацца толькі неабходнасцю дэманстрацыі дзейснасці забароны хімічнай зброі, прымусовым выкананнем абавязацельстваў Сірыі як члена Канвенцыі аб забароне хімічнай зброі і памяншэннем пакут насельніцтва шляхам яго абароны ад далейшага прымянення хімічнай зброі[70].
Некаторымі спецыялістамі па міжнароднаму праву раней ужо рабіліся сцвярджэнні аб незаконнасці нанясення удараў без згоды з боку СБ ААН. Імі таксама выказвалася меркаванне, што падтрымка Злучанымі Штатамі паўстанцаў у іх барацьбе супраць сірыйскага ўрада таксама супярэчыць палажэнням міжнароднага права[71].
Урад Вялікабрытаніі апублікавала сваю прававую пазіцыю адносна нанесеных удараў, з якой вынікае іх абгрунтаванасць гуманітарнымі меркаваннямі[72][73].