Карэйская хваля[1], або Халю (кар. 한류, кіт. 韓流, раман. Hallyu) — паняцце, якое адносіцца да распаўсюджвання сучаснай культуры Паўднёвай Карэі(руск.) бел. па ўсім свеце. «Карэйская хваля» прыносіць значны прыбытак у бюджэт Паўднёвай Карэі[2][3]. Халю працягвае ўмацоўваць пазіцыі ў Азіі і заваёўвае Акіянію, Паўночную і Лацінскую Амерыку, Еўропу і Блізкі Усход.
Па адной версіі, выраз «Карэйская хваля» распаўсюдзіўся ў канцы 1990-х гадоў з падачы Міністэрства культуры, спорту і турызму Рэспублікі Карэя(руск.) бел., якое распаўсюджвала музычныя дыскі з надпісам «халю». Па іншай версіі, гэты тэрмін быў уведзены ва ўжытак пекінскімі журналістамі яшчэ ў сярэдзіне 1990 — х і адлюстроўваў хуткарослую папулярнасць паўднёвакарэйскай індустрыі забаў у Кітаі[4][5]. Культуролагі лічаць, што важнай кропкай старту «карэйскай хвалі» сталі словы прэзідэнта Паўднёвай Карэі Кім Ён Сама, які ў 1994 годзе «вызначыў культурную індустрыю як важны напрамак развіцця». Асаблівае значэнне экспарт культуры як тавару набыў пасля Азіяцкага фінансавага крызісу 1997 года(руск.) бел..
Асноўны артыкул: Тэлесерыялы Паўднёвай Карэі У 1997 годзе, калі ў Паўднёвай Карэі захапіў эканамічны крызіс і вера ў працэс індустрыяльнай мадэрнізацыі пахіснулася, у краіне шырока распаўсюдзіўся так званы «сацыетальны» рух, прадстаўнікі якога бачылі шлях да пераадолення крызісу ў прыцягненні інвестыцый у індустрыю шоў-бізнэсу з яе высокімі дывідэндам[6]. У 1999 пачалі прыходзіць навіны аб нараджэнні моды на «карэйскую хвалю» у Кітаі, Тайвані, В’етнаме, Ганконгу і іншых азіяцкіх краінах<[7]. Карэйскія тэлесерыялы («дарамы») пачалі распаўсюджвацца па Азіі, заваяваўшы папулярнасць у Японіі, Кітаі і Паўднёва-Усходняй Азіі[1][4]. Пачаўся наступ і на еўрапейскі[8][9] і на паўночнаамерыканскі[10] рынак. Глабальнаму прасоўванню паўднёвакарэйскіх тэлесерыялаў паспрыяў Netflix.
Карэйская поп-музыка або K-pop стала неад’емнай часткай халю[3]. Карэйскай поп-музыцы прыпісваюць асаблівую прыгажосць і індывідуальнасць[11], а таксама шматграннасць[12], У апошнія гады карэйскія забаўляльныя кампаніі пачалі прызнаваць YouTube ключавым фактарам міжнароднага распаўсюджвання карэйскай культуры[9]. Па словах Берні Чхо, прэзідэнта аднаго з сеульскіх агенцтваў, якія займаюцца маркетынгам міжнародных карэйскіх выканаўцаў, забаўляльныя кампаніі агрэсіўна спрабуюць укараніцца на міжнародныя рынкі праз Інтэрнэт[13].
Паняцце халю таксама ўключае ў сябе і распаўсюджванне іншых аспектаў карэйскай культуры, такіх, як нацыянальная кухня(руск.) бел., адзенне, відэа-гульні, літаратура(руск.) бел. і мова[1][4]. Так, напрыклад, Рэспубліка Карэя дабілася ўключэння рэцэпту кімчхі(руск.) бел. ў спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны чалавецтва ЮНЕСКА[14].
Падчас фарміравання халю, у яе раннія гады, многія крытыкі прадказвалі змяншэнне карэйскай хвалі. Аднак свежыя тэндэнцыі даказваюць толькі адваротнае. Хоць халю дасягае новых вышынь, некаторыя эксперты даюць прагнозы аб стабільным росце экспарту карэйскай культуры ў доўгатэрміновай перспектыве.
Карэйская хваля з’яўляецца падставай для нацыянальнага гонару для многіх карэйцаў. Лі Данын у «Карэя Джорнал» пісаў, што «калі карэйская хваля працягне ўздымацца, тым самым адлюстроўваючы дыпламатычныя адносіны на базе капіталістычнай логікі, а не на базе … дыферэнцыяцыі культурных густаў мас, тады яна павінна будзе ўвязацца ў жорсткую барацьбу з кітайскім этнацэнтрызмам і японскім гнуткім нацыяналізмам».
У 2005—2007 гадах карэйскія акцёры-мужчыны былі самымі высокааплатнымі па-за Галівудам. Па дадзеных паўднёвакарэйскіх СМІ, ганарар зоркі «Зімовай санаты(руск.) бел.» Пэ Ёнджуна(руск.) бел. складаў прыкладна $5 мільёнаў за фільм; што рабіла гэтага акцёра самым высокааплатным ў Азіі. Прынамсі дзевяць іншых карэйскіх акцёраў зарабляюць больш за $10 млн у год. Сучасная карэйская культура магнітам прыцягвае замежных турыстаў[15].
Турызм у Рэспубліцы Карэя зведаў вялікія змены ў сувязі з цікавасцю да карэйскай культуры. Толькі за 2003 год турызм вырас з 2,8 млн да 3,7 млн[4], а ў 2012 годзе колькасць замежных турыстаў, якія наведалі Паўднёвую Карэю, склала 11,1 млн[16][17]. Змест тэлеперадач, фільмы, музыка выкарыстоўваюцца Карэйскім агенцтвам крэатыўнага кантэнту пры Міністэрстве культуры, спорту і турызму з мэтай павысіць цікавасць да краіны[18].
У 2008 паўднёвакарэйскі дуэт Dong Bang Shin Ki(руск.) бел./Tohoshinki трапіў у Кнігу рэкордаў Гінэса за самы вялікі ў свеце фан-клуб. Сяброўства дадзенага фан-клуба складае 800000 афіцыйных членаў толькі ў Паўднёвай Карэі, і 200000 афіцыйных членаў у Японіі і больш 200000 міжнародных членаў. Таксама яны патрапілі ў Кнігу рэкордаў Гінэса ў 2009 годзе. Акрамя гэтага група ўваходзіць у спіс самых фатаграфаваных знакамітасцяў у свеце. З моманту дэбюту, які адбыўся 26 снежня 2003 года, пяцёра ўдзельнікаў групы, па розных ацэнках, былі сфатаграфаваныя каля 500 млн раз у часопісах, вокладках альбомаў, рэкламе і т. д. Ацэнкі ўключаюць як індывідуальныя, так і групавыя фота[19].
Мае месца пранікненне халю поп-культуры ў Паўночную Карэю. 20 лістапада 2010 Міністэрства дзяржбяспекі Паўночнай Карэі арыштавала чалавека, які стварае копіі паўднёвакарэйскіх дарам на DVD у яго родным Пхёнанбук-до і прадае іх у Пхеньяне[20].
У Японіі карэйская хваля пачала распаўсюджвацца пасля паспяховага вяшчання «Зімовай санаты(руск.) бел.». Тады галоўным фокусам халю былі японкі сярэдняга ўзросту, сталыя глядачкі тэлесерыялаў[4]. Паспяховы бум карэйскай культуры адбыўся дзякуючы карэйскім музычным выканаўцам BoA(руск.) бел. і Dong Bang Shin Ki(руск.) бел.. Альбом Выбранае 2010 дэбютаваў як № 1 у чартах Oricon(руск.) бел. па продажы 413000 копій[21]. Яны пабілі 15-гадовы рэкорд па тыднёвых продажах замежнай групы, які ў апошні раз быў пабіты Бон Джові у 1995. Dong Bang Shin Ki(руск.) бел.таксама з’яўляецца першай карэйскай групай, якая выступала ў «Такійскім купале(англ.) бел.» на 100000 пасадачных месцаў, квіткі на якія былі распрададзеныя да канцэрта. JYJ(руск.) бел. у наступным годзе выступала перад 140000 гледачамі ў тым жа месцы падчас іх «Жывога канцэрта на Дзень Падзякі ў Токіа». Dong Bang Shin Ki(руск.) бел. з’яўляецца адзінай групай, запрошанай на прэстыжнае музычнае навагодняе шоу Kōhaku Uta Gassen(руск.) бел., на якія запрашаюцца толькі самыя знакамітыя J-pop зоркі. Як лічаць японцы, выступ у Kōhaku з’яўляецца важным пунктам у кар’еры спевака[22].
Big Bang(руск.) бел. заваяваў папулярнасць у Японіі падчас свайго дэбюту, які ў чартах Арыкон лічыўся як № 2. Пра Big Bang у адной японскай газеце пісалі хвалебны артыкул, называючы яго «карэйскай EXILE(руск.) бел.». Падчас апытання грамадскай думкі пра групу сказалі, што «ў Японіі адбываецца проста нейкая манія па іх».
Адной з вядучых зорак сучаснай карэйскай хвалі з’яўляецца паўднёвакарэйскі акцёр, спявак і рэжысёр Чан Гын Сок(руск.) бел.. Дарама «Ты прыгожы» («N. Jell: You’re beautiful» 2009, SBS) з ім у галоўнай ролі прыцягнула да яго ўвагу тысяч японскіх гледачоў і зрабіла яго улюбёнцам японцаў. Дарамы з ім у галоўнай ролі: «Мэры, дзе ж ты была ўсю ноч?», «Дождж кахання», «Прыгажунчык» — атрымалі велізарную папулярнасць у Японіі і іншых краінах. У маі 2011 года Чан Гын Сок выпускае свой першы сінгл «Let Me Cry» і на першым жа тыдні ён распрадаецца ў колькасці 119 149 копій, займаючы вышэйшую радок у чарце Oricon(руск.) бел.[23], а Чан Гын Сок становіцца першым неяпонцам, які дамогся падобнага, пасля чаго ён і быў прызнаны зоркай халю.
У 2010 карэйскія жаночыя групы ХGirls’ Generation(руск.) бел. і Kara адкрылі шлях для іншых К-pop выканаўцаў на міжнародныя рынкі, пасля таго як занялі першыя пяць радкоў у чартах Oricon(руск.) бел.[24][25]. К-pop групы, якія складаюцца з дзяўчат, пачалі заваёўваць рынак Японіі з фокусам на моладзь і падлеткаў. K-pop групы разглядаліся як «стромкія і прывабныя» з больш “моцным характарам, чым «мілыя» са звыклым каваі(руск.) бел.-характарам, уласцівым J-pop групам, якія складаюцца з дзяўчат. У 2011 новы сінгл ‘Take Off’ групы 2PM(руск.) бел. заняў верхні радок у некалькіх чартах[26], асабліва ў чартах USEN J-POP[27] і самае значнае, трэці радок у Арыконе. Ужо маючы вялікі фан-клуб у Японіі, нягледзячы на тое, што яшчэ не выпускалі японскіх альбомаў, Girls’ Generation пабіла рэкорды за свой першы альбом, які выйшаў у чэрвені 2011 года, калі за першы тыдзень было распрададзена 232000 копій. Затым ХGirls’ Generation(руск.) бел. сталі ўдвая плацінавымі, прадаўшы больш 500000 дыскаў іх першага альбома, стаўшы першай карэйскай групай, якая пераадолела мяжу 500000. Многія карэйскія групы сталі вядомымі, дэбютаваўшы ў Японіі.
Аднак, халю таксама была сустрэтая крытыкай. Кансерватыўна настроеныя і нацыяналістычныя групы(руск.) бел. Японіі арганізавалі анты-халю дэманстрацыі. 7 жніўня 2011 года больш за 2000 пікетоўцаў выйшлі перад штаб-кватэрай Fuji Television(руск.) бел. у Адайбэ(руск.) бел., Токіа, выступаючы супраць празмернай колькасці карэйскіх драм, якія вяшчаюць тэлестанцыяй[28][29]. Раней, у ліпені 2011 года, вядомы акцёр Сасукэ Такаока(англ.) бел. быў звольнены яго агенцтвам за чуткі, якія ён распускаў, выступаючы супраць наплыву карэйскіх мыльных опер[30]. Іншая дэманстрацыя супраць карэйскай хвалі прайшла 21 жніўня.
З 2011 па 2014 года ў Японію вярнулася карэйская хваля ўжо з новай карэйска-кітайскай папулярнай айдал-групай Exo(руск.) бел.. Exo(руск.) бел. і ХGirls’ Generation(руск.) бел. сталі папулярнымі сярод моладзі і падлеткаў.
Кітай першым падвергнуўся ўдару карэйскай хвалі. У 2006 паўднёвакарэйскія праграмы на кітайскіх урадавых тэлеканалах паказваліся часцей, чым астатнія разам узятыя замежныя праграмы. У дадатак, карэйская музыка мела масавую прыцягальнасць для рынкаў Тайвані і Ганконга. Гандлёвы дэфіцыт Кітая ў сферы культурнай прадукцыі паслужыў прычынай спробаў кітайскіх уладаў абмежаваць увоз карэйскіх дарам і правядзенне канцэртаў у некалькіх выпадках[31]. На Тайвані поспех карэйскай культуры абавязаны «палітыцы лакалізацыі»[32]. Попыт на карэйскія дарамы быў гэтак вялікі, што некаторыя тэлестанцыі былі адкрыты спецыяльна для іх вяшчання. TVB, які паказвае карэйскую рэкламу ў Ганконгу, заснаваў новы тэлеканал, які гадзінамі вяшчаў толькі карэйскія дарамы. Іншы незалежны тэлеканал ATV паказвае карэйскія дарамы ў прайм-тайме пяць разоў на тыдзень.
Нягледзячы на сваю папулярнасць у Кітайскім свеце, карэйскія дарамы падвяргаюцца жорсткім мерам па скарачэнні эфірнага часу на Тайвані і Кітаі дзяржаўнай адміністрацыяй па справах радыё, кіно і тэлебачання, з-за страху таго, што іх уласнай прадукцыі будзе нанесены ўрон з прычыны развітой карэйскай кінаіндустрыі[33].
Карэйская хваля назіраецца ў такіх месцах, як Маніпур, Індыя, дзе карэйская культура прыйшла на месца забароненых Балівудскіх серыялаў і фільмаў[34][35][36]. Моладзь гарадскога Непала таксама злавіла карэйскую хвалю. Карэйская музыка і серыялы становяцца сапраўды папулярнымі і на Блізкім Усходзе, дзе адзін тэлеканал так і называецца — карэйскае ТВ, на арабскай. У Індыі, а таксама ў Пакістане, карэйскія серыялы і музыка здабылі ультрамодную рэпутацыю і папулярнасць. Карэйская хваля таксама дасягнула берагоў Тайланда, Філіпін і іншых частак Паўднёва-Усходняй Азіі[9].
Паўночнаамерыканская халю адносна маладая. Яна распаўсюдзілася з прыходам лічбавай эпохі, і ў асноўным праз музыку і драмы. Сацыяльныя сеткі, такія як Фэйсбук, YouTube, Твітэр сталі прызнанымі ў якасці інструментаў па распаўсюджванні карэйскай хвалі. Карэйскія выканаўцы BoA(англ.) бел., Se7en(англ.) бел., Wonder Girls(англ.) бел. і JYJ(руск.) бел. паспрабавалі ўварвацца на амерыканскі рынак, кожны з пэўнай ступенню поспеху[9][13][37]. {{нп3|Рэйн (акцёр)|Rain|ru|Рейн (актёр)}}, карэйская суперзорка, задзейнічаны цяпер у амерыканскай кінаіндустрыі[38]. 2 мая will.i.am(руск.) бел. наведаў Ян Хён Сока(руск.) бел., 2NE1(руск.) бел. у будынку YG Entertainment(руск.) бел. і правёў чатырохгадзінную гутарку датычна прасоўвання 2NE1 у ЗША. will.i.am(руск.) бел. з Black Eyed Peas таксама выпусціў новы відэакліп «Check It Out» сумесна з Нікі Мінаж які выклікаў цікавасць у карэйскай публікі з-за наяўнасці карэйскага тэксту ў песні. will.i.am(руск.) бел. выказаў сваё захапленне працай 2NE1(руск.) бел., папрасіўшы дзяўчат пастарацца запісаць песні, над якой ён працаваў у Штатах. Прадстаўнікі YG Entertainment пракаментавалі наступнае: «з прыездам will.i.am(руск.) бел. мы адчулі, што наблізіліся да рэалізацыі пастаўленай мэты і змаглі пазначыць дату выпуску амерыканскага альбома 2NE1(руск.) бел.»
У дадатак, карэйскія кампаніі ў апошні час праяўляюць цікавасць да паўночнаамерыканскіх сайтаў. Сайты DramaFever(англ.) бел., DramaCrazy, Crunchyroll, Hulu(укр.) бел. і многія іншыя прапануюць тэлевізійныя шоў на карэйскай мове[10]. Карэйская кампанія Enswers набыла Soompi.com(укр.) бел., амерыканскі сайт, прысвечаны K-поп-культуры[39].
У Еўропе назіраецца жывая цікавасць да К-pop і карэйскіх дарам, дзякуючы YouTube і сацыяльным сеткам. 1 мая 2011 года фанаты К-pop са ўсёй Еўропы арганізавалі флэш-моб у Луўры з патрабаваннем паўторных Гастроляў SM у Парыжы, квіткі на мінулы канцэрт былі распрададзеныя за пятнаццаць хвілін[40]. Падчас флэш-мобу фанаты К-pop выканалі танец пад песню Super Junior(англ.) бел. «Sorry Sorry». Дэманстрацыя ўвянчалася поспехам, паколькі SM Entertainment вырашыла правесці яшчэ адзін канцэрт. У выніку больш за 14000 людзей сабралася на жывым канцэрце ў канцэртнай зале Зеніт (Парыж)(руск.) бел. 10 і 11 чэрвеня. Вельмі папулярнымі прадстаўнікамі сталі акцёры і зоркі халю Чан Гын Сок(руск.) бел., Лі Джун Гі(руск.) бел. і Лі Мін Хо(руск.) бел., а таксама групы Exo(руск.) бел. і BTS(укр.) бел. ва Украіне, Расіі і Казахстане[41].
У ліпені 2011, сінгл 2NE1(руск.) бел. «I Am the Best» заняў першы радок на нямецкім музычным канале VIVA(руск.) бел. на онлайн кліп-чартах, за якім рушылі ўслед «Mona Lisa(англ.) бел.» гурта MBLAQ(англ.) бел. і песня «Breath» гурта Beast(англ.) бел.[42].
Назіраецца рост цікавасці да карэйскай культуры на Блізкім Усходзе і Паўночнай Афрыцы, які выяўляецца праз YouTube і сацыяльныя сеткі.
Як і астатнія рухаючыя сілы медыя-прамысловасці, што растуць, карэйская поп-культура падвергнулася нападкам у краінах, у якіх хутка распаўсюджвалася, як у прыкладзе з Японіяй, Кітаем і Тайванем. Анты-карэйскія настроі сыходзяць каранямі ў гістарычную варожасць і этнічны нацыяналізм[43]. У Японіі была выпушчаная кніга коміксаў Нянавісць да карэйскай хвалі (яп.: マンガ 嫌韓流 Манга кэнканрю:?) 26 ліпеня 2005 года, якая стала бэстсэлерам № 1 у японскім падраздзяленні Amazon.com. Японскі акцёр Сасукэ Такаока(англ.) бел. адкрыта выказваў сваю непрыязнасць да карэйскай хвалі ў сваім Твітэры, што справакавала інтэрнэт-рух па байкоце карэйскіх перадач на японскім тэлебачанні 8 жніўня[44].