У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Аладаў. Вальмен Мікалаевіч Ала́даў (12 лютага 1930, Менск — 2 лістапада 2021, Мінск) — беларускі архітэктар. Заслужаны архітэктар БССР (1969). Доктар архітэктуры (1999), прафесар (1993). Спецыяліст у вобласці праектавання і будаўніцтва жылых, грамадскіх і вытворчых будынкаў, тэарэтык і педагог, арганізатар архітэктурнай дзейнасці. Акадэмік, член Акадэмічнага Савета Міжнароднай акадэміі архітэктуры (аддзяленне ў Маскве), замежны член Расійскай акадэміі архітэктуры і будаўнічых навук, ганаровы член Украінскай акадэміі архітэктуры, ганаровы член Беларускага саюза архітэктараў[1] (2010).
Нарадзіўся 12 лютага 1930 года ў сям’і Мікалая Ільіча і Алены Васілеўны Аладавых. Бацька быў вядомым кампазітарам і рэктарам кансерваторыі, маці — дырэктарам Дзяржаўнай карціннай галерэі БССР[2].
Вялікую Айчынную вайну заспеў у родным Мінску. Раніцай 24 чэрвеня 1941 года нацысты пачалі масіраваную бамбардзіроўка Мінска. У гэты час Вальмен і яго брат Гельмір былі з бацькамі на вуліцы, пасля трывогі сям’я здолела дабегчы да музея, дзе працавала маці, і схавацца ў яго бамбасховішчы. 25 ліпеня ад з’едлівага дыму знаходзіцца ў будынку стала небяспечна. Бацькі прынялі рашэнне прабірацца ў Маскву да сваякоў[2].
Разам з усімі работнікамі музея мы выйшлі з будынка і пайшлі па вул. Карла Маркса ў бок Маскоўскай шашы. Далёка на гарызонце праглядалася страшная карціна горада ў агні. Мы праходзілі міма падпаленых дамоў — яны былі пазбаўленыя жыцця. Замест вокнаў утварыліся чорныя квадраты, у асобных секцыях яшчэ ўспыхвалі агеньчыкі. Месцамі ў сценах віднеліся расколіны. Камяні, якімі выбрукаваны вуліцы, былі раскіданы, як пушнінкі. Паўсюль целы загінулых і ад іх жудасны пах… |
Сям’я дайшла да станцыі Калодзішчы, дзе 26 чэрвеня села ў чыгуначны састаў. На працягу некалькіх дзён сям’я Аладовых спрабавала выбрацца з акупаванай немцамі тэрыторыі. Некалькі разоў бежанцы траплялі ў рукі нямецкіх агентаў, перапранутых у форму чырвонаармейцаў, неаднаразова хаваліся ад бамбёжак[2].
У Горках ім выдалі дакумент аб аказанні садзейнічання ў эвакуацыі, дзякуючы якому сям’я дабраліся да Саратава. У Саратаве сям’я Аладовых пражыла да 1943 года. У гэты час Вальмен практычна не вучыўся з-за сур’ёзнай траўмы нагі[2].
У 1943 годзе многіх дзеячаў мастацтва і культуры пачалі пераводзіць у Маскву, сярод іх апынуліся і Аладавы. У Маскве іх пасялілі ў гасцініцы «Якар». Тут Вальмен пазнаёміўся з Уладзімірам Воінавым, сынам вядомага архітэктара Аляксандра Воінава, які аказаў на яго вялікі ўплыў і прадвызначыў выбар ім прафесіі[2].
У жніўні 1944 годзе сям’я вярнулася ў Мінск, дзе першыя часы жыла ў будынку кансерваторыі на плошчы Свабоды. Пазней ім выдалі жыллё ў знакамітым доме на вул. Ульянаўскай, дзе са сваімі сем’ямі жылі Кузьма Чорны, Пятрусь Броўка, Янка Маўр, Аркадзь Куляшоў, Максім Танк, Іван Ахрэмчык[2].
У Мінску Вальмен скончыў школу № 42, сярод яго аднакласнікаў быў Жарэс Алфёраў, будучы лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы[2].
Праваліўся на ўступных экзаменах у Маскоўскі архітэктурны інстытут, атрымаўшы двойку па чарчэнні. Маці Алена Аладава звярнулася ў Савет Міністраў, адкуль просьбу дазволіць Вальмену пераздаць экзамен накіравалі да рэктара інстытута. З другой спробы яго прынялі ў інстытут[3], які ён скончыў у 1953 годзе[4].
Працаваў у інстытуце «Белдзяржпраект» у 1953—1964 гадах (архітэктар, старшы архітэктар, кіраўнік групы, галоўны архітэктар праектаў) у Георгія Заборскага. Пад кіраўніцтвам Заборскага Аладаў стаў кіраўніком буйных праектаў, у тым ліку серый тыпавых жылых дамоў[2]. Член КПСС з 1964 года[5]. У 1964—1965 гадах начальнік ВКБ «Белгандальмантаж» МГ БССР[1]. У 1965—1980 гадах дырэктар інстытута «Белдзіпрагандаль». У 1966—1970 старшыня праўлення Саюза архітэктараў БССР[4]. У 1970—1978 гадах кансультант БДТМІ[1]. У 1972 годзе атрымаў акадэмічную ступень кандыдата архітэктуры[4].
Па ініцыятыве Аладава з’явіліся званне «Заслужаны архітэктар Беларусі», пазней падобныя званні былі ўведзены ва ўсіх рэспубліках СССР[3].
З 1980 года выкладае ў БПІ[6], старшы выкладчык, пасля дацэнт кафедры архітэктуры жылых і грамадскіх будынкаў[5]. У 1981—1992 гадах кіраўнік студэнцкага праектнага бюро БПІ[1].
З 1992 года дырэктар творчай майстэрні-школы прафесара В. М. Аладава[1].
З 1993 года прафесар. У 1999 годзе абараніў доктарскую дысертацыю па тэме «Архітэктура прадпрыемстваў грамадскага харчавання для стабільных сацыяльных структур».
Жыў у Мінску, у доме па адрасе вуліца Янкі Купалы, 17 (праспект Незалежнасці, 30)[7][1]. Памёр 2 лістапада 2021 года[8].
Член Саюза архітэктараў з 1956, Старшыня Праўлення СА БССР, член Праўлення СА СССР (1967—1971), прэзідэнт, старшыня Беларускай акадэміі архітэктуры (1996—2006), з 2006 года старшыня Беларускага грамадскага аб’яднання архітэктараў і дзеячаў будаўнічых навук (БААрх)[1].
Займаўся праблемамі архітэктуры жылых і грамадскіх будынкаў, прадпрыемстваў гандлю і грамадскага харчавання; аховы помнікаў культуры і архітэктуры.
Аўтар больш за 100 ажыццёўленых праектаў[9]:
У Мінску[4]:
У іншых гарадах[4]:
Распрацаваў архітэктурнае рашэнне прадпрыемстваў грамадскага харчавання для стабільных калектываў, на аснове якога пабудавана і рэканструявана больш 3000 завадскіх, школьных сталовых[1].
Аўтар больш як 70 публікацый па пытаннях архітэктуры, 6 кніг у т.л. «Сталовыя з лініяй раздачы ежы тыпу „Эфект“» (Мінск, 1974)[5], «Базавыя сталовыя будаўнікам» (Мінск, 1983), «Архітэктура прадпрыемстваў грамадскага харчавання для стабільных калектываў» (Мн: Вышэйшая школа, 1987—189 с.)[1].
У шлюбе з архітэктарам Нінэль Іванаўнай Аладавай, ад якое мае двух сыноў — Вадзіма (нар. 1965) і Андрэя (нар. 25 снежня 1958). Вадзім — мастак, працуе ў Германіі[11], Андрэй — фізік, працуе старшым навуковым супрацоўнікам у ФДБУН «Навукова-тэхналагічны цэнтр мікраэлектронікі і субмікронных гетэраструктур РАН»[12].
Заслужаны архітэктар Рэспублікі Беларусь, лаўрэат прэміі Савета Міністраў СССР (1976), лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь (2000, у аўтарскім калектыве) — за комплекс даследаванняў па тэорыі архітэктуры (фарміраванне беларускай навуковай школы), створаны ў 1995—1998 гадах. Узнагароджаны ордэнам «Знак пашаны», ордэнам Францыска Скарыны (2020)[13], граматай ВС БССР і шасцю медалямі, граматамі Саюза архітэктараў СССР і Беларускага саюза архітэктараў, дыпломамі ВДНГ БССР, медалем ВДНГ СССР, узнагароднымі знакамі Спорткамітэта БССР і Міністэрства адукацыі РБ[9]. Нагрудны знак Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь «Выдатнік адукацыі» (2010).
Вальмен Мікалаевіч Аладаў у Вікіцытатніку | |
Вальмен Мікалаевіч Аладаў на Вікісховішчы |