wd wp Пошук:
    ⬜

    Талер

    Талеры:
    Саксен-Альтэнбург, 1616 год
    Саксонія, 1592 год (рэверс)
    Імператар Леапольд I, 1701 год
    Саксонія, 1592 год (аверс)
    у цэнтры — падвойны талер Аўстрыі, 1635 год.

    Талер — назва буйнай срэбнай манеты, якая ў XVI—XIX стагоддзях адыгрывала важную ролю ў грашовым звароце Еўропы і ў міжнародным гандлі.

    З’яўленне талера

    Цірольскі гульдынер эрцгерцага Жыгімонта

    Гульдынер

    Першым у Еўропе чаканку буйнай срэбнай манеты вагай у унцыю пачаў эрцгерцаг Ціроля Жыгімонт. Спачатку ў 1484 годзе ім была выпушчана манета з высакапробнага серабра вагай каля 15,5 г.

    У 1486 годзе ён выпусціў вялікую манету вагай 31,83 г. Яна ўтрымлівала 29,23 г чыстага срэбра і была прыраўнана да 60 крэйцэраў — гэта значыць адпавядала залатому гольдгульдэну, таму яе назвалі гульдэнгрош, або гульдынер.

    У канцы XV—пачатку XVI стагоддзя срэбныя гульдынеры атрымалі распаўсюджванне ў Цэнтральнай Еўропе. У 1493 годзе гульдынер пачалі выпускаць у Берне (Швейцарыя), у 1500 — у Саксоніі. Вага гульдынера некалькі паменшыўся — да 29,2 г (гульдынер = 1/8 кельнскай маркі).

    Ёахімсталер 1525 г.

    Ёахімсталер

    У перайманне гульдынеру ў 1518 годзе граф Штэфан Шлік пачаў чаканку ўласнай срэбнай манеты ў горадзе Ёахімсталь на паўночным захадзе Багеміі (цяпер — горад Яхімаў у Чэхіі). Яна важыла 29,5 г і ўтрымоўвала 27,2 г чыстага срэбра (гэта значыць мела некалькі меншую спробу, чым гульдынер).

    На аверсе манеты быў намаляваны багемскі леў, на рэверсе — святы Іоахім.

    Па назве горада манета атрымала назву «Ёахімсталер» (Joachimsthaler). Гэтая складаная назва ва ўжытку была скарочана да звыклага нам слова «талер» (спачатку Thaler, пасля — Taler).

    Выпуск багемскіх талераў быў настолькі вялікім (да 1528 г. было выпушчана 2,2 мільёнаў штук), што манеты хутка распаўсюдзіліся па ўсёй Германіі. Неўзабаве талер стаў вельмі папулярным аплатным сродкам.

    У 1527 годзе пасля смерці Штэфана Шліка Імператар Карл V адабраў манетную рэгалію (права чаканкі манеты) у яго сям’і на карысць імператарскаму дому.

    Усталяванне стандарту талера

    Распаўсюджванне талера

    Талер у Германіі

    Аўстрыйскі талер эрцгерцага Леапольда, 1632
    год

    Крызіс XVII стагоддзя

    Талер у XVIII стагоддзі

    Талер у XIX—XX стагоддзях

    Талер у Нідэрландах

    Талер у Швейцарыі

    Да ўводзін франка рэспублікі Гельвецыя ў 1798 годзе талер быў асноўнай грашовай адзінкай шматлікіх швейцарскіх кантонаў.

    У звароце выпускаліся самыя разнастайныя наміналы ад 2 талераў да кратных наміналаў у 1/3, 1/6 і 1/2 талера.

    Талер у Скандынавіі

    У Скандынаўскіх краінах талер атрымаў назву далер (daler).

    Далер у Швецыі

    Далер у Даніі

    У Даніі далер чаканіўся па любекскай манетнай сістэме (= 3 маркі). У 1544 годзе далер стаў асноўнай срэбнай манетай каралеўства.

    У 1625 годзе была ўведзена грашовая сістэма 1 рыгсдалер (Rigsdaler — дзяржаўны далер) = 6 марак (кожная па 16 скілінгаў, кожны скіллінг = 12 пфенігаў).

    Але калі якасць рыгсдалера захоўвалася нязменным, якасць срэбных разменных манет стала пагаршацца. У 1713 годзе ў Даніі былі выпушчаны банкноты — так з’явіліся два раўналежных курсу: курс срэбнага рыгсдалера (названага rigsdaler species) і курс далераў у банкнотах.

    У канцы XVIII стагоддзя чаканілі срэбныя манеты 1/15, 1/4, 1/3, 1/2 і 1 рыгсдалер.

    У 1813 годзе наўзамен цалкам абясцэніўшымся банкнотам рыгсдалераў быў уведзены папяровы рыгсбанкдалер = 1/2 срэбнага рыгсдалера. Чаканка срэбнага рыгсдалера аднавілася толькі ў 1820 годзе.

    У 1840-43 гадах пачалі чаканку новых срэбных манет: 1 рыгсбанкдалера і 1 рыгсдалера спецыес (з наміналам Species).

    У 1855 годзе чаканка рыгсдалера спецыес была спыненна, зараз усе манеты выпускалі з наміналам рыгсдалер (срэбныя манеты 1 і 2 рыгсдалера).

    Срэбныя рыгсдалеры выпускалі да ўводзін кроны ў 1873 годзе.

    Далер у Нарвегіі

    У Нарвегіі, якая знаходзілася ў уніі з Даніяй, хадзілі дацкія манеты і банкноты.

    Пасля заключэння уніі са Швецыяй у 1816 годзе ў Нарвегіі пачалі выпускаць уласныя манеты спецыедалер = 120 скілінгаў.

    Выпускалі манеты 1/2 і 1 спецыедалер.

    У 1875 годзе Нарвегія далучылася да Скандынаўскага манетнага саюза, і ў ёй была ўведзенна крона = 100 эрэ.

    Уводзіны кроны

    У 1873 годзе ў Даніі і Швецыі, а ў 1875 у Нарвегіі была ўведзена новая грашовая адзінка: 1 крона = 1 шведскі рыксдалер = 1/2 дацкага рыгсдалера = 1/4 нарвежскага спецыедалера.

    Талер у Польшчы Літве і Рэчы Паспалітай

    Талер у Расіі

    Талер Марыі-Тэрэзіі

    Талер у наш час

    У цяперашні час ні адна краіна не мае грашовай адзінкі пад назвай талер.

    Аднак у шматлікіх краінах грашовай адзінкай з’яўляецца долар, у тым ліку ў ЗША, Канадзе, Аўстраліі, Новай Зеландыі, Ганконгу і шматлікіх іншых.

    Да 2006 г. грашовая адзінка Славеніі звалася толар.

    У сярэдзіне 90-х гадоў у Беларусі вялася актыўная дыскусія па ўводзінах уласнай грашовай адзінкі пад назвай талер.

    Гл. таксама

    Літаратура

    Тэмы гэтай старонкі (6):
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без нумароў старонак
    Катэгорыя·Манеты
    Катэгорыя·Сярэдневяковыя манеты
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю з назвай артыкула
    Катэгорыя·Манеты Германіі
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без аўтара