wd wp Пошук:
    ⬜

    Сіна-каўказскія мовы

    Сіна-каўказскія мовы ў дакаланіяльны перыяд

    Сі́на-каўка́зскія мовы (дэ́нэ-каўказскія) — гіпатэтычная макрасям’я, прапанаваная С. А. Старосціным у 1980-х гадах (аднак першыя даследаванні ў гэтым кірунку правёў яшчэ А. Трамбеці ў пачатку ХХ ст.). Пад гэтай назвай аб’ядноўваюцца некалькі моўных сем’яў і ізаляваных моў Еўразіі і Паўночнай Амерыкі. Аб’яднанне не з’яўляецца агульнапрызнаным сярод лінгвістаў, аднак карыстаецца шырокай папулярнасцю сярод прыхільнікаў глыбіннай кампаратывістыкі. Сярод лінгвістаў, якія актыўна займаюцца гэтай праблематыкай, можна назваць Дж. Д. Бенгтсана, М. Рулена і В. В. Шаварошкіна. Мяркуецца, што прарадзімай носьбітаў сіна-каўказскай сям’і моў быў іранскі Загрос[1], на поўнач ад Урадлівага паўмесяца.

    Склад сіна-каўказскіх моў

    Базавы склад сіна-каўказскіх моў:

    Сярод іншых моў і сем’яў, якія прапаноўваліся для ўключэння ў сіна-каўказскую макрасям’ю: этруская (і шырэй тырэнская сям’я), іберская, шумерская, вакашскія, салішскія і хайда, каскская (параўноўваецца з хацкай), кутыйская (гутыйская) — параўноўваецца з хурыта-ўрарцкімі, рэтыйская і лемнаская (тырэнскія), якія, як мяркуецца, роднасныя баскскай паўднёвалузітанскай, сіканская, лігурыйская, шарданская, пікцкая і аквітанская (разам — баскіберскія), ніўхская, кусунда. Прапанаваўся таксама нахалі.

    Лінгвістычныя пацверджанні гіпотэзы

    У 1947 годзе савецкі лінгвіст каўказазнавец М. Ф. Якаўлеў усталяваў, што чукоцкая мова мае шмат агульнага з каўказскімі (адыгскімі) і індзейскімі (кечуа) мовамі[2][3].

    У 1968 годзе савецкі лінгвіст, этнограф, доктар філалагічных навук, прафесар, даследчык моў карэнных народаў Сібіры А. П. Дульзон адзначыў падабенства кецкай мовы з мовамі індзейцаў Амерыкі, а таксама з баскскай, бурушаскі і з каўказскімі (чаркескімі) мовамі[2][4].

    Бачны амерыканскі антраполаг і лінгвіст Ф. Боас таксама лічыў, што ў існаваў бесперапынны ланцуг роднасных народнасцей ад палеаазіятаў да ціхаакіянскіх індзейцаў[2][5].

    Нелінгвістычнае пацверджанне гіпотэзы

    У нядаўніх даследаваннях, якія тычыліся вытокаў і распаўсюджанасці абраду паветранага пахавання, выкананых Г. Ю. Сітнянскім, аўтар прыйшоў да высновы, што спіс народаў, якія практыкавалі гэты абрад, і народаў, якія ўключаюцца ў сіна-каўказскую макрасям’ю моў, мае значную колькасць супадзенняў[2].

    Крытыка

    Гіпотэза мае даволі шмат праціўнікаў у сучаснай гістарычнай лінгвістыцы, як на тэрыторыі былога СССР, так і (асабліва) за яго межамі. Сярод асноўных недахопаў данай гіпотэзы крытыкі адзначаюць шматлікія нацяжкі ў фанетычных рэканструкцыях (А. Вовін[6]), выкарыстанне метаду масавага лексічнага параўнання, поўную адарванасць ад звестак матэрыяльнай культуры (у адрозненне ад іншых сем’яў і рэканструюяваных макрасем’яў, дзе археалагічныя і генетычныя звесткі выкарыстоўваюцца ўсё часцей).

    Зноскі

    1. ↑ Гісторыя моў
    2. 1 2 3 4 Г. Ю. Ситнянский. О происхождении древнего киргизского погребального обряда Архівавана 23 чэрвеня 2012.
    3. ↑ Яковлев Н. Ф. Древние связи языков Кавказа, Азии и Америки // Труды Ин-та этнографии. 1947. Т. 2. С. 196—204
    4. ↑ Дульзон А. П. Кетский язык. Томск, 1968. С. 579—580, 585—586.
    5. ↑ Цыт. паводле: Пелих Г. И. Происхождение селькупов. Томск, 1972. С. 189—190.
    6. ↑ (недаступная спасылка)

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (2):
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі
    Катэгорыя·Макрасем’і