wd wp Пошук:
    ⬜

    Паўночныя крыжовыя паходы

    Паўночныя крыжовыя паходы (Балтыйскія крыжовыя паходы) — войны (1198—1411) нямецкіх, дацкіх і швецкіх рыцараў супраць фінскіх плямёнаў (фінаў, ліваў, эстаў), славян (бодрычаў, памаран, люцічаў), балтыйскіх народаў (прусаў, літоўцаў, куршаў, земгалаў і жамойтаў) з мэтай распаўсюджванню каталіцтва і выкаранення паганства, а часам і саміх паганаў. Часам да Паўночных крыжовых паходаў адносяць ваенныя кампаніі швецкіх і нямецкіх рыцараў супраць праваслаўных рускіх княстваў. Паўночны крыжовы паход афіцыйна пачаўся ў 1193 годзе, калі Папа Рымскі Цэлесцін III заклікаў да хрысціянізацыі паганаў Паўночнай Еўропы, хоць яшчэ да гэтага скандынаўскія каралеўствы і Свяшчэнная Рымская імперыя ўжо вялі ваенныя дзеянні супраць паўночных народаў Усходняй Еўропы.

    Захопленыя землі ў славянскім Памор’і, Прусіі, Паўднёва-Заходняй Фінляндыі, Заходняй Карэліі актыўна каланізаваліся, на іх утвараліся новыя дзяржаўныя структуры, як, напрыклад, нямецкія герцагства Мекленбургскае, маркграфства Брандэнбургскае, валодання Тэўтонскага і Лівонскага духоўна-рыцарскіх ордэнаў, актыўна якія ўдзельнічалі ў заваёвах. Карэннае насельніцтва падвяргалася гвалтоўнай хрысціянізацыі і нярэдка прамому знішчэнню. На заваяваных крыжакамі тэрыторыях, часам на месцы ранейшых паселішчаў, узнікалі новыя гарады і ўмацаванні: Рыга, Берлін, заснаваныя немцамі, Рэвель — датчанамі, Выбарг — шведамі і інш. Некаторыя з іх, як, напрыклад, Рыга, былі важнымі фарпостамі каталіцкай царквы, рэзідэнцыямі архібіскупаў.

    Ня ўсіх сваіх мэтаў крыжакі дасягнулі: Вялікае Княства Літоўскае і Жамойць змаглі абараніць сваю незалежнасць.

    Далёка не ўсе ваенныя падзеі Паўночных крыжовых паходаў лічыліся крыжовымі паходамі ў Сярэднявеччы, некаторыя з іх былі названы крыжовымі паходамі толькі ў XIX стагоддзі нацыянальнымі гісторыкамі на хвалі нацыянал-рамантызму.

    Вендскі крыжовы паход

    Асноўны артыкул: Крыжовы паход супраць славян Ваенная кампанія супраць палабскіх славян (якіх немцы звалі вендамі), якія засялялі паўночныя і ўсходнія часткі сучаснай Германіі, пачалася ў 1147 годзе, і працягвалася, фактычна, да XVI стагоддзя.

    Лівонскі крыжовы паход

    Асноўны артыкул: Лівонскі крыжовы паход У XII стагоддзі землі сучасных Эстоніі, Латвіі і Літвы былі паганскім клінам паміж тэрыторыямі, на якіх панавала хрысціянства. У 1192 годзе Папа Цэлесцін III абвясціў крыжовы паход супраць балтыйскіх паганаў. У выніку на ўсходніх берагах Балтыйскага мора з’явіліся дзяржавы рыцарскіх ордэнаў.

    Лівы, якія засялялі Прыбалтыку, плацілі даніну Полацкаму княству, эсты — наўгародцам, і з’яўленне крыжакоў на гэтых землях пагражала ўплыву рускіх князёў. У 1203 годзе пачаліся ваенныя сутыкненні паміж Нямецкім Ордэнам і Полацкам, у 1217 — паміж Ордэнам і Ноўгарадам. Рускім войскам не атрымоўвалася браць нямецкія крэпасці, а крыжакі паступова авалодалі рускімі Кукейнос, Герсікам, Вільядзі і Юр’евым. У 1232 Папа Рымскі Рыгор IX заклікаў крыжакоў да наступу на наўгародскія землі ў мэтах перашкаджэння каланізацыі наўгародцамі Фінляндыі. У адказ на нямецкія набегі Яраслаў Усеваладавіч Наўгародскі ўварваўся ў землі ордэна і разбіў яго ў бітве на Амоўжы (1234).

    Прускі крыжовы паход

    Набыцці Тэўтонскага ордэна ў Прусіі, у 1237 годзе пры яго аб'яднанні з Лівонскім ордэнам у Курляндыі і Лівоніі, і ў 1260 (зацененым пазначаны раёны якія змагаюцца за тэрыторыі ў Прусіі і Жамойці)

    Асноўны артыкул: Прускі крыжовы паход У 1217 годзе Папам Рымскім Ганорыем III быў абвешчаны крыжовы паход супраць прускіх паганцаў, на землі якіх прэтэндаваў Конрад I Мазавецкі. У 1225 годзе князь папытаў дапамогі ў тэўтонскіх рыцараў, пабяцаўшы ім валоданне гарадамі Кульм і Добрынь, а таксама захаванне за імі захопленых тэрыторый. У выніку на паўднёвым узбярэжжы Балтыйскага мора зацвердзіўся Тэўтонскі ордэн.

    Крыжовы паход на Літву (другі балтыйскі паход)

    Асноўны артыкул: Саўлеская бітва, 1236 19 лютага 1236 годзе Папа абвясціў другі крыжовы паход супраць Літвы. У Лівонію прыбыло магутнае падмацаванне — 2000 саксонскіх рыцараў і 200 дружыннікаў з Пскова. Паход скончыўся разгромам пры Сауле.

    Лівонскі паход на Русь

    Асноўны артыкул: Лівонскі паход на Русь Пасля аб’яднання мечнікаў з Тэўтонскім ордэнам (1237) і паслаблення Уладзіміра-Суздальскага княства падчас мангольскага нашэсця (1238—1239) быў прадпрыняты паход Андрэаса фон Вельвена, Дзітрыха фон Грунынгена, Германа фон Буксгеўдэна і іншых военачальнікаў ордэна на Ноўгарад і Пскоў. Рыцары захапілі Ізборск і Пскоў і пацярпелі паражэнне ў 1242 годзе на лёдзе Чудскага возера ад князя Аляксандра Яраславіча.

    Вялікая вайна

    Дзяржава Тэўтонскага ордэна і яе межы з Вялікім Княствам Літоўскім 1260—1455

    Асноўны артыкул: Вялікая вайна 1409—1411 гадоў 6 жніўня 1409 года вялікі магістр ордэна Ульрых фон Юнгінгэн абвясціў вайну Польскаму Каралеўству і Вялікаму Княству Літоўскаму. Да пачатку 1410 года ордэнскія войскі налічвалі 51 харугву, польская армія налічвала 42 польскіх харугвы, 7 рускіх і 2 харугвы наймітаў, літоўская — 40 харугваў. 15 ліпеня 1410 года адбылася вырашальная бітва Вялікай вайны — Грунвальдская бітва, якая рашыла зыход вайны на карысць саюзнікаўў. У лютым 1411 года ў горадзе Торунь Польшча і Вялікае Княства Літоўскае склалі з Тэўтонскім ордэнам мірны дагавор, паводле якой ордэн вяртаў усе занятыя раней у Польшчы і Літвы тэрыторыі і выплачваў кантрыбуцыю.

    Гл. таксама

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (7):
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай
    Катэгорыя·Гісторыя Літвы
    Катэгорыя·Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы
    Катэгорыя·Гісторыя Карэліі
    Катэгорыя·Паўночныя крыжовыя паходы
    Катэгорыя·Войны Вялікага Княства Літоўскага
    Катэгорыя·Гісторыя Беларусі