wd wp Пошук:
    ⬜

    Касцёл Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцы

    У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Касцёл Найсвяцейшай Тройцы. У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Касцёл Святога Роха. Касцёл Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцы (таксама вядомы як Касцёл Святога Роха) — рымска-каталіцкі храм на Залатой Горцы ў Мінску.

    Адміністрацыйна адносіцца да Залатагорскага дэканата Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі[1]. Помнік архітэктуры рэтраспэктыўна-гатычнага стылю. Уключаны ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь (код 712Г000193)[2]. Адрас — пр. Незалежнасці, 44А.

    Гісторыя

    Каталіцкая парафія Найсвяцейшай Тройцы ў Мінску была заснавана ў XIV стагоддзі каралём Ягайла. Гэта самая старая каталіцкая абшчына ў горадзе, пра якую захаваліся дакументальныя звесткі[1]. На ахвяраванні караля быў пабудаваны драўляны храм на Троіцкай Гары, аднак у 1409 храм згарэў дашчэнту. Ізноў адбудаваны драўляны храм таксама загінуў у полымі пажару ў 1809 годзе. Існавалі планы яго аднаўлення, але з-за недахопу сродкаў яны не былі рэалізаваныя. У 1832 парафіяльным храмам стала драўляная капліца Святога Роха на Залатагорскіх каталіцкіх могілках, пабудаваная ў 1796 годзе.

    У 1842 годзе капліца была адрамантавана і перароблена ў касцёл. Аднак ужо ў 1850 годзе было прызнана, што немэтазгодна падтрымліваць рамонтамі драўляны касцёл, лепш пабудаваць новы мураваны.

    Праект быў прадстаўлены імператару і зацверджаны ім 6 ліпеня 1861 г. Аўтар праекта — акадэмік Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў М. Сівіцкі (кіраваў будаўніцтвам ксёндз Ф. Гарбачэўскі). Храм у неагатычным стылі ўзводзіўся на сродкі, атрыманыя ад збору ахвяраванняў, прычым іх збіралі не толькі каталікі, але і прадстаўнікі іншых канфесій і рэлігій у знак падзякі святому Роху, які, як лічылася, выратаваў горад ад эпідэміі халеры[1].

    Эдвард Гараздоўскі. Інтэр’ер храма. 1868

    Будаўніцтва касцёла было завершана ў канцы кастрычніка 1864 г. 1 лістапада 1864 г. касцёл быў асвячоны пад назвай Успення Прасвятой Дзевы Марыі і Св. Роха. Аднак захавалася і працягвала выкарыстоўвацца і гістарычная назва царквы Найсвяцейшай Тройцы. У правым алтары храма знаходзілася статуя святога Роха, перанесеная з старой капліцы. Статуя была акружаная шырокім шанаваннем, на свята св. Роха 16 жніўня на Залатой Горцы збіраліся тысячы паломнікаў[3].

    Нягледзечы на тое, што Троіцкі касцёл быў новазбудаваны, у 1867 г. ужо патрабаваліся рамонтныя работы. Так, у рапарце мінскага дэкана паведамлялася, што на касцёле пашкоджаны дах, карнізы, сцены, асабліва пры падмурках, «что свидетельствует об использовании материалов нижайшего достоинства, и вообще, прочность была упущена из виду».

    З дакументальных крыніц вядома, што ў 1900—1901 гг. у Залатагорскім касцёле быў устаноўлены паўстажковы арган на дзве клавіятуры з педалямі на 18 галасоў і 7 рэгістраў.

    Касцёл на паштоўцы пачатка XX стагоддзя
    Касцёл і тэрыторыя могілак, 2019 год

    На працягу 1902—1905 гг. у касцёле адбываюцца некаторыя рамонтныя работы. Была адрамантавана званіца, уваход, сакрыстыі, заменены аконныя рамы, рэстаўрыраваны некаторыя абразы, пазалочаны і пасярэбраны алтары, жырандоль і інш. У 1905 г. арган перароблены на вінклевую сістэму.

    У сувязі з павелічэннем прыхода да 9000 чал., у 1903 г. прыхаджане хадайнічаюць аб дазволе на пашырэнне існуючага касцёла. У 1904 г. варшаўскі архітэктар Дзяконскі выканаў праект на пашырэнне Залатагорскага касцёла, запраектаваўшы крыжападобную ў плане прыбудову да правай фасаднай сцяны. Але касцельны камітэт адхіліў гэты і наступны, выкананы інжынерам Шабуневічам, праекты.

    Апошняе дарэвалюцыйны апісанне касцёла датуецца 1908 годам: «Касцёл каменны, гатычнай архітэктуры, з 12 вокнамі, быў накрыты жалезам, у даўжыню 12,5 сажні, у шырыню 4 і 2/3 сажні, у вышыню каля 5 сажняў». Будынак меў таксама двухпавярховую вежу, у якой размяшчаліся званы — «Леанард», «Стэфан» і «Браніслава». Над алтаром знаходзілася старажытная ікона Божай Маці з дзіцем, побач — выява Найсвяцейшай Тройцы. Бакавыя алтары насілі імёны святога Роха і святога Антонія. У першым з іх размяшчалася драўляная скульптура святога Роха, якая лічылася цудатворнай. Ля ўваходу знаходзілася агароджа з брамай, выкананымі ў 1896 годзе. Непадалёк ад касцёла мелася некалькі драўляных будынкаў: дом лясніка, багадзельня, дроўны двор.

    У 1922 годзе з касцёла былі рэквізаваны ўсе каштоўнасці і богаслужэбная начынне. У 1930-я храм быў зачынены, тады ж знікла і шанаваная статуя св. Роха[3].

    У чэрвені 1941 года Залатагорскі касцёл моцна пацярпеў ад баявых дзеянняў. У час Вялікай Айчыннай вайны згарэў дах. Набажэнствы аднавіліся на кароткі час падчас фашысцкай акупацыі Мінска, але адразу пасля заканчэння вайны будынак быў прыстасаваны пад кнігасховішча Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі.

    У пасляваенныя гады могілкі вакол будынка храма былі знішчаны, а вакол пабудаваны жылыя дамы, пасля чаго былы храм апынуўся ўнутры квартала.

    У 1976 г. у Спецыяльных праектна-рэстаўрацыйных майстэрнях МК БССР пачаліся праектныя работы па рэстаўрацыі Залатагорскага касцёла. Пасля рэстаўрацыі 1983—1984 гг. будынак касцёла прыстасаваны пад залу камернай музыкі Белдзяржфілармоніі (аўтар праекта А. І. Малахоўскі). У цэнтры алтара ўстаноўлены арган чэхаславацкай вытворчасці, а вокны ўпрыгожаны вітражамі.

    З 1991 г. у храме ў вольны ад канцэртаў час вяліся богаслужэнні. У 1998 статуя св. Роха, выкананая з металу скульптарам Валяр’янам Янушкевічам, была размешчана ў правым алтары на тым жа месцы, дзе размяшчалася гістарычная, якая знікла. У 2006 годзе зала камернай музыкі быў зачынены, а будынак быў цалкам вернуты рымска-каталіцкай парафіі Найсвяцейшай Тройцы (Святога Роха). Першым пробашчам адроджанай парафіі святога Роха быў прызначаны Міхаіл Сапель.

    У савецкія часы, калі помнік рамантавалі для абсталявання тут філарманічнай залы, быў няправільна сканструяваны дах. З 2013 года на сценах святыні бачна павуцінку расколаў. Памылкі мінулага парафія спрабавала выправіць, грошы на замену даху ахвяравалі вернікі і спонсары, але на аднаўленне сцен сродкаў не хапіла. Таму парафія ў 2018 годзе вырашыла шукаць матэрыяльную дапамогу праз краўдфандынгавую платформу.[4]

    Архітэктура

    Фасад касцёла

    Касцёл — помнік архітэктуры рэтраспектыўна-гатычнага стылю. Аднанефавы, аднавежавы, прамавугольны ў плане, з пяціграннай апсідай. Мае сіметрычную аб’ёмна-прасторавую кампазіцыю. Накрыты двухсхільным дахам. Галоўны фасад завершаны двух’яруснай прамавугольнай у плане вежай пад чатырохсхільным шатром. Абапал франтона — дэкаратыўныя вежачкi. Фасады будынка расчлянёны стылізаванымі трохступеньчатымі контрфорсамі, члянёны стральчатымі нішамі з аконнымі праёмамі. Па перыметры сцены завершаны развітым карнізам. Уваход вырашаны ў выглядзе высокага спічастага партала.

    Інтэр’ер пабудовы мае сіметрычную кампазіцыю. Цэнтральны неф і апсіда перакрыты цыліндрычнымі скляпеннямі з распалубкамі. У нартэксе — крыжовае скляпенне. Унутраная паверхня сцен дэкарыравана пілястрамі, завершанымі карнізамі. Вокны дэкарыраваны арнаментальным вітражом.

    Пробашчы

    Пробашчамі касцёла на Траецкай Гары, а затым капліцы і касцёла на Залатой Горцы былі[5][6]:

    Пасля аднаўлення набажэнстваў у касцёле ў 1991 годзе, пробашчамі парафіі былі:

    Пахаваныя ў касцёле

    Касцёл у культуры

    Касцёл св. Роха ўзгадваецца ў рамане Уладзіміра Караткевіча «Каласы пад сярпом тваім». Паводле тэксту рамана ў жніўні 1855 года персанаж Кастуся Каліноўскага пісаў у лісце Алесю Загорскаму наступнае:

    " Вось я і еду. У Мінску зрабіў прыпынак на чатыры дні і адсюль пішу. Горад вялікі і даволі-такі гразны. Толькі вельмі ўпадабаў Залатую Горку з капліцай старога Роха. Дрэвы вакол, і так прыгожа блішчыць наводдаль Свіслач, і дамы за ёй і цэрквы. Добра сядзець і марыць[10]. "

    Зноскі

    1. 1 2 3 Інтэрнэт-партал Каталіцкага Касцёла ў Беларусі
    2. ↑ Збор помнікаў гісторыі і культуры. Мінск. Стр. 143
    3. 1 2 Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Св. Роха)
    4. ↑ tvr.by
    5. ↑ Залатая Горка, 2022, с. 39
    6. ↑ Залатая Горка, 2022, с. 69-71
    7. ↑ Адышоў у вечнасць ксёндз Міхал Сапель (+праграма развітання і пахавання)
    8. ↑ Біскуп Юрый Касабуцкі
    9. ↑ В Минске перезахоронили прах меценатки Магдалены Радзивилл(недаступная спасылка)
    10. ↑ Уладзімір Караткевіч. Каласы пад сярпом тваім. Кніга першая. Выйсце крыніц // Збор твораў у васьмі тамах. — Мінск: Мастацкая літаратура, 1989. — Т. 4. — С. 304. — 399, [4] л. іл. с. — 60 000 экз. — ISBN 5-340-00095-8.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (11):
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    1864 год у Мінску
    Вікіпедыя:Спасылка на Вікісховішча непасрэдна ў артыкуле
    Касцёлы Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі
    Вікіпедыя:Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі
    Залатая Горка
    Гісторыка-культурныя каштоўнасці Рэспублікі Беларусь
    Касцёлы Мінска
    З’явіліся ў 1864 годзе
    Канцэртныя залы Беларусі
    Збудаванні Беларусі ў неагатычным стылі