wd wp Пошук: ⬜

Сяргей Мітрафанавіч Гарадзецкі

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Гарадзецкі.

Сяргей Мітрафанавіч Гарадзецкі (5 (17) студзеня 1884, Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя — 7 чэрвеня 1967, Обнінск, СССР) — рускі і савецкі паэт , перакладчык твораў беларускай літаратуры, у тым ліку Янкі Купалы і Якуба Коласа [2].

Біяграфія

Дзяцінства і адукацыя

Сын пісьменніка-этнографа Мітрафана Іванавіча Гарадзецкага, які ведаў М. С. Ляскова, Мікешына, У. Салаўёва, Іаана Кранштацкага і іншых характэрных людзей другой паловы XIX стагоддзя. Скончыў 6-ю Санкт-Пецярбургскую гімназію(руск.) бел., у 1900-я гады вучыўся на гісторыка-філалагічным факультэце Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта адначасова з Аляксандрам Блокам (не скончыў) і з гэтага часу захапіўся паэзіяй.

Пецярбургскі перыяд

У 1905 наведваў «Вежу(руск.) бел.» Вячаслава Іванава(руск.) бел.. У 1906—1907 гадах апублікаваў кнігі вершаў «Яр», «Пярун», «Дзікая воля» — гэта былі сімваліцкія творы з фальклорным ухілам. У 1909 годзе публікаваўся ў часопісе «Пробуждение(руск.) бел.». Але ў 1910-я гады Гарадзецкі разышоўся з сімвалістамі і ў 1912 стаў адным з арганізатараў Цэху паэтаў(руск.) бел. (разам з паэтам Мікалаем Гумілёвым). У 1911 годзе падрыхтаваў і выдаў двухтомны зборнік вершаў Івана Нікіціна(руск.) бел. з уласным уступным артыкулам.

Да 1915 адносіцца арганізацыя гуртка сялянскіх пісьменнікаў «Прыгажосць», з якога выйшлі так званыя «новыя сялянскія паэты»: С. Ясенін, С. Клычкоў, М. Клюеў(руск.) бел., А. Шыраевец(руск.) бел..

Першая сусветная вайна

З восені 1916 знаходзіўся на Каўказскім фронце Першай сусветнай вайны ў якасці прадстаўніка Саюза гарадоў і ваеннага карэспандэнта. Пазней некаторы час працаваў санітарам у лагеры для хворых сыпным тыфам(руск.) бел.. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі выдаў кнігу вершаў «Анёл Арменіі», дзе, у прыватнасці, адлюстравана тэма генацыду армян. Калі быў у Баку, Гарадзецкі загадваў мастацкім аддзяленнем РАСТА(руск.) бел., затым працаваў у палітупраўленні Каспійскага флоту.

Маскоўскі перыяд

З 1921 года жыў у Маскве, шмат публікаваўся, перакладаў паэзію — як народаў СССР, так і замежную. Да 1924 года працаваў заглітам у Маскоўскім Тэатры Рэвалюцыі, рэдагаваў часопіс «Искусство трудящимся»[3], затым да 1932 года — у літаратурным аддзеле газеты «Известия(руск.) бел.». У 1930-я гады шмат працаваў над опернымі лібрэта — гэта быў добры і адносна бяспечны спосаб літаратурнага заробку. Пераклаў лібрэта опер: «Фідэліа(руск.) бел.» Бетховена, «Вадавоз(фр.) бел.» Л. Керубіні, «Нюрнбергскія майстэрзінгеры(руск.) бел.» і «Лаэнгрін(руск.) бел.» Р. Вагнера. Напісаў новы тэкст («неманархічны») оперы М. Глінкі «Жыццё за цара(руск.) бел.», якая атрымала назву «Іван Сусанін».

Апошнія гады

Падчас Айчыннай вайны быў у эвакуацыі ва Узбекістане і Таджыкістане, перакладаў мясцовых паэтаў. Выступаў як крытык і літаратуразнавец.

У 1958 г. апублікаваў аўтабіяграфічны нарыс «Мой шлях».

Творчасць

Літаратурная творчасць

Пісаць вершы стаў з дзяцінства; першая ж кніга «Ярь» (1907) звярнула на сябе ўвагу. Паэзія Гарадзецкага 1907—1912 уваходзіць у рэчышча сімвалісцкага руху. Раннія працы (зборнікі «Ярь» і «Перун», 1907) цікавыя перш за ўсё спробай сінтэзаваць моўныя дасягнення сімвалізму з народным мовай (тут — збольшага — вытокі позняй «сялянскай» паэзіі і — у пэўнай ступені — футурызму). Характэрна таксама адлюстраванне ў гэтых першых досведах сацыяльных матываў (водгукі рэвалюцыі 1905). Паэтыка гэтага перыяду часткова прымыкае да бальмонтаўская (гегемонія напеўнасці), але моцны ўплыў на яго аказалі В. Іванаў(руск.) бел. і А. Блок. У далейшым Гарадзецкі ўводзіць у паэтычны абарот і цалкам новыя рытмы, якія да того ўтрымаліся ў літаратуры. Але ўжо і тады Гарадзецкага вылучаў з асяроддзя сімвалістаў «непасрэдны захоп быццём», жыццярадаснае і жыццярадаснае светаадчуванне. У 1912 годзе Гарадзецкі парваў з сімвалізмам і разам з Гумілёвым заснаваў новуюя плынь — акмеізм. Адказваючы запытам буржуазнай інтэлігенцыі перадваеннай пары, Гарадзецки імкнуўся звесці паэзію з містычных вышынь на зямлю, надаць ёй цвярозы рэчавы, матэрыяльны адбітак. Свайму субрату па школе В. Мандэльштаму Гарадзецкі ставіць у заслугу тое, што «ён верыць у вагу, ён паважае прастору, ён пяшчотна любіць матэрыял, ён рэчывы не папракае за марудлівасць і сталасць». У сувязі з гэтым у паэтыцы Гарадзецкага маляўнічасць, пластычнасць мяняе ранейшую музычнасць і напеўнасць. Імперыялістычную вайну 1914 года, як і ўсе акмеісты, сустрэў патрыятычнымі вершамі.

У сваёй ранняй лірыцы Гарадзецкі выпрабаваў ўплыў сімвалістаў, перш за ўсё — Вячаслава Іванава(руск.) бел., А. Блока і К. Бальмонта, для яго характэрна вяртанне да матываў паганскай славянскай міфалогіі і першабытных сіл, якія праяўляюцца ў сувязі з прыродай. Пасля бальшавіцкага перавароту Гарадзецкі пісаў палітычныя вершы — ад агітак перыяду Грамадзянскай вайны, прывітанняў пралетарскім паэтам (1921), партыйным з’ездам (1931, 1958) і касманаўтам (1962) да тэксту кантаты «Песня пра партыю».

— Вольфганг Казак(руск.) бел.

Аддаючы ў апошнія гады шмат часу практычнай рэдакцыйна-выдавецкай і тэатральнай дзейнасці, Гарадзецкі разам з тым працаваў і ў галіне літаратуры, апублікаваўшы з 1920 некалькі зборнікаў вершаў, прозы, шэраг п’ес і твораў, прызначаных для масавага чытача; асобна неабходна адзначыць вялікую яго працу па стварэнні дзіцячай літаратуры. Гарадзецкі імкнуўся зліць сваю паэтычную творчасць з агульным савецкім будаўніцтвам, шчыра раздзіраючы са старымі навыкамі і традыцыямі. «Хай з крывёй мы здзіраем рыззё, але спушчу яго з сябе», — пісаў ён у адным з вершаў. Але гэта пераадоленне «рыззя» даецца Гарадзецкаму нялёгка: яго рэвалюцыйным вершам часта не хапае выразнасці і цэласнасці, гэтак характэрных для былой творчасці паэта.

Крытыка і пераклады

Гарадзецкі багата працаваў і як крытык. Найважнейшы яго крытычны артыкул — «Некаторыя плыні ў сучаснай рускай паэзіі» («Аполлон(руск.) бел.», No 1 за 1913) — была праграмным маніфестам акмеізму. Варта адзначыць яшчэ: уводны артыкул да збору твораў І. С. Нікіціна(руск.) бел. (1911); артыкул пра В. Г. Караленку (у зборніку «Наши дни», No 2, Москва, 1922). Празаічныя творы Гарадзецкага (у т. л. і лепшыя рэчы, як раман «Чырвоны смерч», аповесць «Сутулаўскае гняздо» і інш.) уяўляюць значна меншую цікавасць (за выключэннем некаторых казак). З даволі шматлікіх перакладаў Гарадзецкага асабліва характэрныя «Ночь» М. Марціні, «Астрожныя песни» Э. Толера(руск.) бел., дзве п’есы Мальера. З твораў беларускай літаратуры перакладаў вершы і паэмы Я. Купалы («Над ракой Арэсай», «Барысаў») і Я. Коласа («Хата рыбака», саўмесна з Б. Ірыніным і П. Сямыніным; «Новая зямля»). Прысвяціў Я. Купалу вершы.

Выяўленчая творчасць

У дзень прыходу ў Баку Чырвонай Арміі ў красавіку 1920 года Сяргей Мітрафанаў быў прызначаны загадчыкам мастацкага аддзела РАСТА(руск.) бел.. Яно займалася выпускам плакатаў, партрэтаў важдзёў, якія вырабляліся ў тым ліку ўручную[4]. У калектыў уваходзілі сярод іншых мастакі Азімзадэ(руск.) бел. і С. Тэлінгатэр(руск.) бел. выдавалі часопіс «Мастацтва» рускай і цюркскай мовай, выйшла 2 нумары, абодва ў 1921 годзе[4]. Сам С. Гарадзецкі не толькі займаўся сачыненнем вершаў і подпісаў для плакатаў, але і непасрэдна ўдзельнічаў у маляванні і афармленні[4]. Захаваліся некалькі плакатаў, якія належаць пэндзлю Гарадзецкага, а таксама некалькі «Вокнаў БакКаўРАСТА» з яго вершамі і малюнкамі — «Да здравствует освободительница трудящихся Кавказа ХI армия!», «Помощь Баку голодающей России», «Освобожденные женщины Востока» і інш. У Баку Сяргей Гарадзецкі ніколі не разлучаўся з алоўкам і фарбамі, хадзіў на эцюды ў маляўнічыя куткі Баку і на нафтапромыслы, рабіў накіды партрэтаў і гумарыстычныя малюнкі.

Вядомы выяўленчыя работы С. Гарадзецкага ў такіх жанрах, як пейзаж, шарж, партрэт, плакат, карыкатура, кніжная графіка і іншых.

Узнагароды

Ордэн «Знак Пашаны» (16.04.1964)

Сям’я

Жонка — актрыса і паэтка Ганна Аляксееўна Гарадзецкая(руск.) бел. (народж. Казельская); (літ. псеўданім Нимфа Бел-конь-Любомирская; (1889—1945). Замужам за С. Г. з 1908. Па словах А. А. Блока адрознівалася незвычайнай прыгажосцю.
Дачка — Рагнеда Гарадзецкая-Бірукова (р. 1909), унучка Наталля Юр’еўна Бірукова, праўнучка — Таццяна.

Адрасы ў Санкт-Пецярбургу

да 1911 — 12-я лінія(руск.) бел., 15;

1911—1913 — даходны дом — набярэжная ракі Фантанкі, 143;

з 1914 — даходны дом — Малая Пасадская(руск.) бел., 14.

Зноскі

1 2 Машинский С. И. Городецкий // Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 2.
↑ Городецкий Сергей Митрофанович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 165. — 737 с.
↑ Литературная энциклопедия(руск.) бел. — 1929 — Том 2 — С. 640.
1 2 3 Городецкий Сергей Митрофанович (руск.)

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 5: Гальцы — Дагон. — С. 48. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5), ISBN 985-11-0035-8.

Спасылкі

Сярэбранае стагоддзе Архівавана 6 мая 2012.
Стыхіра Архівавана 11 чэрвеня 2011.
Словы
Пра Фінляндыю ў паэзіі Гарадзецкага
Городецкий Сергей Митрофанович (руск.)