wd wp Пошук:
    ⬜

    Рэферэндум аб незалежнасці Чарнагорыі (2006)

    Рэферэндум аб незалежнасці Чарнагорыі — рэферэндум аб незалежнасці Чарнагорыі і выхадзе яе са складу Дзяржаўнага Саюза Сербіі і Чарнагорыі адбыўся 21 мая 2006 года. Агульная яўка на рэферэндуме склала 86,5 %. Для выхаду Чарнагорыі з дзяржаўнага саюза з Сербіяй патрабавалася 55 % галасоў. ЕС, ААН, КНР і Расія выказалі намер паважаць вынікі рэферэндуму. 55,5 % прагаласавалі за незалежнасць Чарнагорыі і 44,5 % аддалі свае галасы супраць парушэння дзяржаўнага саюза з Сербіяй[1].

    Да 23 мая вынікі рэферэндуму былі прызнаныя ўсімі пяццю пастаяннымі членамі Савета Бяспекі ААН, што сведчыла аб тым, што пасля абвяшчэння незалежнасці Чарнагорыяй рушыць услед яе міжнародна-прававое прызнанне[1]. 31 мая былі апублікаваныя вынікі рэферэндуму, якія пацвярджалі незалежнасць Чарнагорыі[2]. Пасля гэтага 3 чэрвеня 2006 года парламент Чарнагорыі афіцыйна апублікаваў дэкларацыю аб незалежнасці[3].

    Пасля гэтага Дзяржаўны Саюз Сербіі і Чарнагорыі спыніў сваё існаванне. Сербія стала правапераемніцай Дзяржаўнага Саюза Сербіі і Чарнагорыі. Урад краіны заявіў аб тым, што ў самой Сербіі неўзабаве будзе прынятая новая канстытуцыя[4].

    Канстытуцыйнае заканадаўства

    Працэс выхаду са складу дзяржаўнага саюза Сербіі і Чарнагорыі рэгуляваўся Канстытуцыйнай хартыяй Сербіі і Чарнагорыі, прынятай 4 лютага 2003 года парламентам Саюзнай Рэспублікі Югаславія. Артыкул 60 Канстытуцыі патрабаваў, каб прайшло не менш трох гадоў з моманту ратыфікацыі дадзенай хартыі, да таго, як адна з рэспублік можа выйсці з Дзяржаўнага Саюза. Таксама дзяржава, якая выходзіць з саюза, адмаўляецца ад усіх правоў на палітычную і прававую пераемнасць і не можа з’яўляцца правапераемнікам Дзяржаўнага Саюза Сербіі і Чарнагорыі. Гэта азначала, што выходзіць з саюза дзяржава (у дадзеным выпадку Чарнагорыя), падаючы заяўку на ўступленне ў міжнародныя арганізацыі (напрыклад, у Арганізацыю Аб’яднаных Нацый) павінна быць прызнана сусветнай супольнасцю, а Сербія становіцца правапераемніцай Дзяржаўнага Саюза Сербіі і Чарнагорыі.

    На шляху да рэферэндуму

    Паводле Канстытуцыі Чарнагорыі дзяржаўны статус не можа быць зменены без усенароднага рэферэндуму. Закон аб рэфэрэндуме быў унесены на абмеркаванне ў чарнагорскі парламент прэзідэнтам Філіпам Вуянавічам. 2 сакавіка 2006 года закон аб рэферэндуме быў аднагалосна прыняты[5].

    Прыняты закон аб рэферэндуме абавязваў парламент паважаць вынікі волевыяўлення народа. Вынікі рэферэндуму павінны быць апублікаваныя на працягу 15 дзён, а рашэнне, якое будзе вынесена ў ходзе галасавання павінна быць выканана на працягу 60 дзён. Кіраўніцтва Сербіі заявіла, што яно будзе паважаць вынікі рэферэндуму, і не ўмешвацца ў суверэнітэт Чарнагорыі.

    Перадумовы правядзення рэферэндуму

    Перамовы паміж уладамі Чарнагорыі і апазіцыяй аб умовах правядзення рэферэндуму ішлі з пачатку 2006 года. Першапачаткова апазіцыя, якая выступала супраць самастойнасці Чарнагорыі, катэгарычна адмаўлялася абмяркоўваць нават самую ідэю правядзення рэферэндуму. Еўрасаюз прапанаваў сваё пасярэдніцтва[6]. Пасрэдніцкая місія была ўскладзена на спецпрадстаўніка ЕС Міраслава Лайчака. У ходзе далейшага абмеркавання апазіцыя прыняла ідэю рэферэндуму і дамовілася з кіруючай кааліцыяй аб умовах яго правядзення. Тым не менш, заставаліся разыходжанні па ключавым пытанні — аб большасці, неабходнай для прыняцця рашэння.

    Згодна з чарнагорскім законам аб рэферэндуме, для прыняцця рашэння было неабходна набраць 50 % плюс адзін голас, пры абавязковай яўцы ў 50 %. Апазіцыя ж патрабавала забяспечыць удзел у рэферэндуме не толькі насельніцтва самой Чарнагорыі, але і чарнагорцаў, якія жывуць у Сербіі. У гэтых умовах Міраслаў Лайчак прапанаваў сваю формулу: Еўрасаюз прызнае незалежнасць Чарнагорыі, калі за яе прагаласуюць 55 % ад той колькасці якая паўдзельнічае у рэферэндуме. Гэтая формула выклікала бурна негатыўную рэакцыю ў Чарнагорыі. Прэм’ер-міністар Міла Джуканавіч папярэдзіў, што яна нясе ў сабе небяспеку для стабільнасці Чарнагорыі.

    Пытанне рэферэндуму

    Чырвоным колерам адзначаны муніцыпалітэты дзе большасць выказалася за незалежнасць. Сінім пазначаныя тэрыторыі, дзе большасць насельніцтва прагаласавала за захаванне саюза з Сербіяй

    Пытанне зададзенае на рэферэндуме гучала так:

    Ці жадаеце Вы, каб Рэспубліка Чарнагорыя стала незалежнай дзяржавай з поўным міжнародна-прававым суверэнітэтам? Арыгінальны тэкст (серб.)   

    Желите ли да Република Црна Гора буде независна држава са пуним међународно-правним субјективитетом?

    Блокі

    За незалежнасць выступалі наступныя палітычныя сілы:

    Прыхільнікі незалежнасці рабілі стаўку на гісторыю Чарнагорыі і правы нацыянальных меншасцяў. Чарнагорыя была прызнана незалежнай дзяржавай яшчэ ў 1878 годзе ў ходзе Берлінскага кангрэса. У 1918 годзе незалежнасць краіны была ліквідаваная, калі ва ўмовах заканчэння Першай сусветнай вайны асамблея Чарнагорыі прыняла акт аб’яднання з Сербіяй. Прыхільнікі незалежнасці абяцалі ўсім нацыянальным меншасцям поўнае выкананне іх правоў у незалежнай Чарнагорыі. Лідарам прыхільнікаў незалежнасці з’яўляўся Міла Джуканавіч.

    За працяг саюза з Сербіяй выступалі:

    Апазіцыйныя палітычныя сілы, якія выступалі за захаванне Сербіі і Чарнагорыі, якія аб’ядналіся ў «Блок за каханне» рабілі стаўку на падтрымку ЕС (які раіў чарнагорскаму кіраўніцтву не спяшацца з пытаннем аб аддзяленні) і на наяўнасць шырокіх сувязяў з Сербіяй. «Юніяністы» сцвярджалі, што кіруючая эліта, якая выступае за незалежнасць спрабуе ператварыць Чарнагорыю ў «прыватнае валоданне» і прытулак для злачынцаў. Таксама прыхільнікі саюза сцвярджалі, што нельга абрываць гістарычныя сувязі з Сербіяй, паколькі 73 % грамадзян Чарнагорыі маюць блізкіх сваякоў у Сербіі. Лідарам «юніяністаў» з’яўляўся апазіцыянер Прэдраг Булатавіч.

    Галасаванне

    Плакаты на албанскай мове, якія заклікаюць галасаваць за незалежнасць

    Рэферэндум праходзіў 21 мая 2006 года ў нядзелю. У 21:00 па мясцовым часе галасаванне завяршылася. Згодна з першапачатковымі дадзенымі, у галасаванні прынялі ўдзел 86,7 % унесеных у спісы выбаршчыкаў.

    Ноччу пасля завяршэння галасавання лідар прыхільнікаў аддзялення Міла Джуканавіч даў прэс-канферэнцыю, на якой заявіў, што, па яго дадзеных, за незалежнасць прагаласавала 55,5 % удзельнікаў рэферэндуму. Аднак пазней было абвешчана, што за незалежнасць прагаласавалі 55,3 % жыхароў Чарнагорыі. Але ў выніку неабходнай колькасці галасоў для абвяшчэння незалежнасці хапіла, хоць патрабаваны парог быў перавышаны ўсяго толькі на 2000 галасоў. У гэты ж час лідар апазіцыі Прэдраг Булатавіч заявіў, што, па яго дадзеных, за аддзяленне прагаласавалі 54 %, то бок неабходнай колькасці галасоў для незалежнасці набрана не было.

    22 мая 2006 года пасля падліку галасоў па дадзеных Рэспубліканскай камісіі па арганізацыі рэферэндуму ў Чарнагорыі старшыня камісіі рэферэндуму прадстаўнік ЕС Францішак Ліпка паведаміў, што за выхад Рэспублікі Чарнагорыі са складу дзяржаўнай супольнасці Сербіі і Чарнагорыі выказаліся 55,5 % выбаршчыкаў, а за саюз Сербіі і Чарнагорыі — 44,5 % удзельнікаў рэферэндуму[1][7].

    23 мая 2006 года выбарчая камісія Чарнагорыі абвясціла вынікі рэферэндуму. Яўка на рэферэндуме склала 86,49 %. 55,49 % выказаліся за незалежнасць. 44,51 % выказаліся за захаванне саюза Сербіі і Чарнагорыі[8]. Падвядзенне канчатковых вынікаў было адкладзена ў сувязі з тым, што 19 000 галасоў аспрэчвалася апазіцыяй. Прэдраг Булатавіч адмовіўся прызнаць вынікі рэферэндуму, заявіўшы, што інфармацыю аб выніках галасавання нельга лічыць канчатковай[1]. Ён запатрабаваў поўнага пераліку галасоў, аднак у гэтым апазіцыі было адмоўлена камісіяй па правядзенні рэферэндуму і еўрапейскімі назіральнікамі, якія заявілі аб упэўненасці ў тым, што галасаванне было свабодным і справядлівым[9].

    У рэгіёнах на мяжы з Сербіяй і Босніяй большасць выказалася супраць незалежнасці. У муніцыпалітэце Плужынэ, населеным сербамі, 75 % прагаласавалі за саюз. У цэнтральных раёнах Чарнагорыі, дзе большасць насельніцтва складалі чарнагорцы, мелі значную падтрымку прыхільнікі незалежнасці.

    У прыбярэжных раёнах каля 60 % выказаліся за незалежнасць. На поўдні ў муніцыпалітэце Улцынь, дзе большасць насельніцтва складаюць албанцы, за незалежнасць прагаласавалі 87 %. Большасць муніцыпалітэтаў, дзе асноўным насельніцтвам з’яўляліся сербы, прагаласавалі за саюз; больш за ўсё за незалежнасць прагаласавалі ў населеных албанцамі і баснійцамі Улцыне і Ражае.

    Вынікі выбараў па муніцыпалітэтам
    Вынікі галасавання[10]
    Муніцыпалітэт Зарэгістравана выбаршчыкаў Яўка Сапраўдных галасоў «Так» Сапраўдных галасоў «Не»
    Андрыевіца 4 369 3 928 (89,91 %) 1 084 (27,74 %) 2 824 (72,26 %)
    Бар 32 255 26 382 (81,79 %) 16 640 (63,67 %) 9 496 (36,33 %)
    Беране 28 342 24 051 (84,86 %) 11 268 (47,17 %) 12 618 (52,83 %)
    Біела-Поле 40 110 35 051 (87,39 %) 19 405 (55,69 %) 15 437 (44,31 %)
    Будва 12 797 11 199 (87,51 %) 5 915 (53,32 %) 5 179 (46,68 %)
    Данілаўград 11 784 10 669 (90,54 %) 5 671 (53,71 %) 4 887 (46,29 %)
    Жабляк 3 407 3 096 (90,87 %) 1 188 (38,67 %) 1 884 (61,33 %)
    Калашын 7 405 6 820 (92,10 %) 2 852 (42,22 %) 3 903 (57,78 %)
    Котар 17 778 14 897 (83,79 %) 8 200 (55,70 %) 6 523 (44,30 %)
    Мойкавац 7 645 6 923 (90,56 %) 3 016 (43,93 %) 3 849 (56,07 %)
    Нікшыч 56 461 50 737 (89,86 %) 26 387 (52,63 %) 23 790 (47,37 %)
    Плаў 12 662 8 941 (70,61 %) 7 016 (78,92 %) 1 874 (21,08 %)
    Плужынэ 3 329 2 959 (88,89 %) 716 (24,30 %) 2 230 (75,70 %)
    Плеўля 27 882 25 268 (90,62 %) 9 115 (36,28 %) 16 009 (63,72 %)
    Падгорыца 129 083 113 915 (88,25 %) 60 626 (53,67 %) 52 345 (46,33 %)
    Ражае 19 646 15 239 (77,57 %) 13 835 (91,33 %) 1 314 (8,67 %)
    Ціват 10 776 8 800 (81,66 %) 4 916 (56,45 %) 3 793 (43,55 %)
    Улцынь 17 117 13 985 (81,70 %) 12 256 (88,50 %) 1 592 (11,50 %)
    Херцэг-Нові 24 487 20 220 (82,57 %) 7 741 (38,66 %) 12 284 (61,34 %)
    Цэтынэ 15 077 13 538 (89,79 %) 11 532 (86,38 %) 1 818 (13,62 %)
    Шаўнік 2 306 2 123 (92,06 %) 906 (43,08 %) 1 197 (56,92 %)
    Турмы 495 379 (77,82 %) 108 (22,18 %)
    Усяго 484 718 419 236 (86,49 %) 230 711 (55,50 %) 184 954 (44,50 %)

    Міжнародная рэакцыя

    22 мая 2006 года прэзідэнт Харватыі Сцяпан Месіч адправіў віншавальную тэлеграму ў Падгорыцу. Месіч быў першым замежным лідарам, які адрэагаў на станоўчы вынік рэферэндуму. Генеральны сакратар Рады Еўрапейскага саюза Хаўер Салана павіншаваў Чарнагорыю з «паспяховым» рэферэндумам і адзначыў, што высокая 86-працэнтная яўка пацвярджае легітымнасць працэсу[11]. Камісар ЕС па пытаннях пашырэння Олі Рэн заявіў: «Еўрапейская будучыня адкрыта для Чарнагорыі, як і для Сербіі, калі толькі яны будуць адказваць розным крытэрам, у асаблівасці, у частцы супрацоўніцтва з МТБЮ»[12].

    23 мая прадстаўнік ЗША заявіў, што «рэферэндум быў праведзены ў адпаведнасці з патрабаваннямі АБСЕ і Савета Еўропы і іншымі міжнароднымі стандартамі дэмакратычных выбарчых працэсаў». Таксама ЗША заклікалі Падгорыцу і Бялград супрацоўнічаць для вырашэння практычных пытанняў, неабходных для ажыццяўлення волі народа Чарнагорыі, выяўленай на рэферэндуме[13]. МЗС Расіі 23 траўня выступіў з заявай, у якой гаварылася, што «Расія з павагай ставіцца да волевыяўлення чарнагорскіх грамадзян, больш за палову якіх выказаліся за незалежнасць Чарнагорыі». Акрамя гэтага расійскі бок заклікаў Чарнагорыю і Сербію прыступіць да канструктыўнага, добразычліваму і ўсебаковаму дыялогу з мэтай выпрацоўкі ўзаемапрымальных палітычных рашэнняў, якія тычацца іх выбудоўвання далейшых узаемаадносін[1]. Брытанскі міністр Еўропы Джэфры Хун адзначыў, што рэферэндум адпавядаў міжнародным стандартам, а таксама дадаў, што «народ Чарнагорыі выказаў яснае жаданне за стварэнне незалежнай дзяржавы».

    Міністэрства замежных спраў Кітайскай Народнай Рэспублікі заявіла, што «Кітай паважае выбар народу Чарнагорыі, і канчатковы вынік рэферэндуму»[14]. Усе пяць сталых чальцоў Рады бяспекі ААН аднадушна прызналі вынікі рэферэндуму аб незалежнасці Чарнагорыі.

    Рэакцыя ў Сербіі

    Прэзідэнт Сербіі Борыс Тадзіч прызнаў вынікі рэферэндуму аб незалежнасці Чарнагорыі адразу пасля абвяшчэння вынікаў галасавання. Прэм’ер-міністр Сербіі Воіслаў Каштуніца, які з’яўляўся праціўнікам незалежнасьці Чарнагорыі, прызнаў вынікі рэферэндуму толькі ў канцы тыдня[15].

    Прэм’ер-міністр Косава пад эгідай МААНК Агім Чэку заявіў: «Гэта апошні акт гістарычнай ліквідацыі Югаславіі. У гэтым годзе Косава рушыць услед прыкладу Чарнагорыі»[16].

    Па інфармацыі харвацкай газеты «Вячэрні Ліст» рэгіянальныя арганізацыі сербаў, якія пражываюць у Босніі і Герцагавіне, планавалі таксама падрыхтоўку да правядзення рэферэндуму аб незалежнасці Рэспублікі Сербскай. Хоць па заявах міністра замежных спраў Босніі Младэна Іваніча рэфэрэндум у Чарнагорыі не паўплывае на Боснію і Герцагавіну і на сітуацыю на Балканах у цэлым[17]. Гэтая інфармацыя выклікала асуджэнне ЗША, ЕС і іншых краін. Прэм’ер-міністр Рэспублікі Сербскай Міларад Додзік пазней адмовіўся ад ідэі падрыхтоўкі да такога рэферэндуму, паколькі ён дэстабілізаваў бы становішча ў Босніі і парушаў бы прынцыпы Дэйтанскага мірнага пагаднення.

    Гл. таксама

    Зноскі

    1. 1 2 3 4 5 Референдум о независимости Черногории Архівавана 26 красавіка 2021.
    2. ↑ Вести. Ru: Черногория выбрала независимость
    3. ↑ BBC: Декларация о независимости Черногории (англ.)
    4. ↑ Сайт правительства Сербии (серб.)
    5. ↑ Referendum 21. maja (серб.)
    6. ↑ Черногория готовится к референдуму о независимости
    7. ↑ «Prime Minister of Montenegro». Архівавана 29 красавіка 2021. Vlada.me. Retrieved 2011-01-16.
    8. ↑ ВВС:Montenegro vote result confirmed (англ.)
    9. ↑ BBC:Recount call in Montenegro vote (англ.)
    10. ↑ Republic of Montenegro. Referendum on State-Status 21 May 2006. Final Report.(англ.) . OSCE, Office for Democratic Institutions and Human Rights (4 жніўня 2006). Праверана 22.08.2017.
    11. ↑ Radio Free Europe: Montenegrins Close To Independence (англ.)
    12. ↑ EUobserver: EU prepares for separate accession of sovereign Montenegro (англ.)
    13. ↑ «US Statement on the Montenegrin Referendum on State Status» Архівавана 27 красавіка 2021.. Vlada.me. Retrieved 2011-01-16.
    14. ↑ «Foreign Ministry Spokesman Liu Jianchao’s Regular Press Conference on 23 May 2006»
    15. ↑ DTT-NET: Serbia’s president recognises Montenegro referendum results, PM waiting Архівавана 19 ліпеня 2011. (англ.)
    16. ↑ EUobserver: EU prepares for separate accession of sovereign Montenegro
    17. ↑ Иванич: Референдум о независимости Черногории не повлияет на БиГ (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 15 лістапада 2010. Праверана 7 красавіка 2011.

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (5):
    Катэгорыя·Старонкі з недагледжанымі перакладамі
    Катэгорыя·Рэферэндумы аб незалежнасці
    Катэгорыя·Май 2006 года
    Катэгорыя·Гісторыя Чарнагорыі
    Катэгорыя·Палітыка Чарнагорыі