Кама́і[1] (трансліт.: Kamai, руск.: Камаи) — аграгарадок у Пастаўскім раёне Віцебскай вобласці. Уваходзіць у склад Камайскага сельсавета.
Знаходзіцца на ўсходнім беразе возера Камаі (малое), якое злучана пратокай з другім возерам (вялікім), а з апошняга выцякае рака Камайка даўжынёй 51,6 км, правы прыток Бірветы.
Існуе дзве версіі паходжання назвы Камаі.
У VII ст. да н.э. — IV ст. н.э. на левым беразе ракі Камайкі на паўднёвым мысе ўзгорка ля вёскі Дзяўгуны існавала гарадзішча. Упершыню згадваецца ў пачатку XVI ст. як маёнтак князя Глеба Юр’евіча Пронскага.У 1513 годзе Глеб Пронскі загінуў пад Мінскам у бітве з татарамі і маёнтак перайшоў у валоданне яго жонкі, а ў 1533 да сыноў Андрэя і Фрыдрыха (Сямёна) Пронскіх. Фрыдрых, ваявода кіеўскі, памер у 1555 годзе. У 1550 г. згадваюцца як мястэчка. З 1572 года ўладальнікам Камаяў стаў яго сын Аляксандр. Ён распрадаў большасць сваіх маёнткаў, у т.л. і Камаі, якія набыў Тамаш Рудаміна-Дусяцкі.
З 1592 года Камаі перайшлі да браслаўскага войскага Яна Рудаміны-Дусяцкага, які ў 1603—1606 гг. пабудаваў тут мураваны касцёл Яна Хрысціцеля. З 1643 г. пры касцёле існаваў шпіталь на 5 мужчын і 13 жанчын, падараваны П. і М. Рудамінамі. У 1690 г. у Ашмянскім павеце; 130 дымоў.
З 1722 г. належалі Сулістроўскім. З 1795 пасля Другога падзелу Рэчы Паспалітай г. Камаі ў складзе Віленскага павета Расійскай імперыі. У 1847 г. тут існавала яўрэйская абшчына. З 1861 г. маёнтак належыць Танскаму. Жыхары маёнтка прымалі ўдзел у паўстанні 1863—1864 гг. Паўстанцкі грамадскі начальнік Свянцянскага павета Апалінарый Танскі забяспечваў паўстанцаў грашыма, а ў яго маёнтках Камаі і Бежанцы нарыхтоўвалася харчаванне. Апалінарый Танскі быў арыштаваны царскімі ўладамі 13 кастрычніка 1863 г. і высланы на пасяленне ў Пензенскую губерню.
Сярэдзіна 1880-х гадоў Камаі — маёнтак і мястэчка; 366 жыхароў, 50 двароў, касцёл, яўрэйская малітоўная школа, шпіталь, 4 крамы, карчма, вінны бровар, млын, праводзілася 8 кірмашоў у год. З 1886 г. — цэнтр Камайскай воласці Свянцянскага павета Віленскай губерні, мястэчка, 28 двароў, 314 жыхароў, валасное праўленне, касцёл, багадзельня, школа, 4 лаўкі, карчма, 7 кірмашоў у год. У 1897 г. існавала вучылішча. У 1905 г. — у маёнтку 63 жыхары, 454 дзесяціны зямлі, у мястэчку 431 жыхар, 515 дзесяцін зямлі, прыход Свянцянскага дэканата, народнае вучылішча, крама, паштовае аддзяленне, 7 ярмарак у год. У 1909 г. — 35 двароў, 378 жыхароў, 298 дзесяцін зямлі. У 1915 г. у Камаях быў ксяндзом вядомы паэт пачатку XX ст. Казімір Сваяк (Канстанцін Стаповіч).
З 1921 г. у складзе Польшчы, цэнтр гміны Свянцянскага павета Віленскага ваяводства. У 1937 г. — у маёнтку 4 двары, 93 жыхары; у мястэчку 79 двароў, 485 жыхароў. З 1939 г. у складзе БССР. З 25.11.1940 г. — вёска, цэнтр сельсавета ў Гадуцішскім, а потым у Пастаўскім раёнах.
У 1945 г. — працаваў механічны млын. У 1971 г. — 432 жыхары, 164 гаспадаркі; сярэдняя школа, Дом культуры, бібліятэка, бальніца, аптэка, дзіцячы сад, млын, швейная майстэрня, аддзяленне сувязі, сталовая. У 2001 г. — 294 двары, 779 жыхароў, сярэдняя школа, дзіцячы сад, Дом культуры, бібліятэка, пошта, 2 магазіны, лясніцтва, участковая бальніца.[3]
Агульны выгляд | Касцёл, 1917 | Касцёл, 1930-я | Вуліца |
На паўночнай ускраіне гарадку знаходзіцца найвышэйшая на тэрыторыі Беларусі кропка Свянцянскіх град (228 м над узроўнем мора).