wd wp Пошук:
    ⬜

    Бібліятэка Храптовічаў

    І. Храптовіч, заснавальнік бібліятэкі.

    Бібліятэка Храптовічаў — бібліятэка шляхецкага роду Храптовічаў, знаходзілася спачатку ў Варшаве, а з 2-й паловы XVIII ст. да 1913 года ў маёнтку Шчорсы (цяпер Навагрудскі раён).

    Гісторыя

    Заснавана І. Л. Храптовічам, які набываў кнігі ў час падарожжаў па Францыі, Германіі, Галандыі, Польшчы. Калекцыя еўрапейскіх выданняў 16-17 ст. куплена з бібліятэкі рымскага кардынала І. Імперыяле. Пасля 1768 года куплены кнігазбор заснавальніка Варшаўскай публічнай бібліятэкі біскупа Ю. Залускага. Папоўнілася за кошт збораў з закрытых у 18-19 ст. кляштараў. Пасля смерці І. Л. Храптовіча бібліятэка перайшла да яго сына Адама. Адам Храптовіч давёў кнігазбор да 20 тысяч тамоў, сярод якіх творы антычных аўтараў, французскай і італьянскай класічнай літаратуры, працы па гісторыі Польшчы, Беларусі, Літвы, рукапісы, а таксама і новыя выданнямі.

    У бібліятэцы працавалі даследчыкі І. Лялевель, Ф. Малеўскі, Я. Снядэцкі і А. Снядэцкі, У. Сыракомля, Ю. Ярашэвіч, яе наведваў А. Міцкевіч (сцвярджаюць, што менавіта тут ён ствараў сваю паэму «Гражына»). Бібліятэкарамі ў розныя часы працавалі Ф. Баброўскі, А. Ю. Глінскі, У. Сыракомля, Я. Чачот.

    Пасля смерці Адама Храптовіча кнігазбор належаў яго пляменніку Міхаілу, рускаму дыпламату ў Неапалі, Бруселі, Лондане. Ад яго бібліятэка перайшла да сына яго сястры М. А. Храптовіча-Буцянёва, які разам са сваім братам, уладальнікам Шчорсаў – К. А. Храптовічам-Буцянёвым, упарадкаваў бібліятэку, а гісторык С. Л. Пташыцкі склаў і выдаў яе каталог. На той час налічвала больш за 10 тысяч экзэмпляраў.

    Флігель Шчорсаўскага палаца, у якім захоўвалася бібліятэка

    У канцы 19 ст. браты Міхаіл і Канстанцін Храптовічы-Буцянёвы прынялі рашэнне пра перадачу родавага кнігазбору на дэпазітнае захаванне ў бібліятэку Кіеўскага ўніверсітэта св. Уладзіміра з умовай, што з адкрыццём універсітэта на радзіме, бібліятэку будзе перададзена туды. Гэта рашэнне імі было прынята пад уплывам вядомага вучонага М. Доўнар-Запольскага. Перадача бібліятэкі была завершана 14-15 верасня 1913 года. У Кіеў было перададзена 7000 асобнікаў (4500 назваў кніг і рукапісаў). Спачатку вывезеная ў Кіеў калекцыя захоўвалася ў бібліятэцы Кіеўскага універсітэта і ў Інстытуце народнай адукацыі ў нераспакаваных скрынях. У снежні 1924 года Народны камісарыят асветы БССР звярнуўся да Народнага камісарыята асветы УССР з просьбай вярнуць Бібліятэку Храптовічаў у Беларусь. Прэзідыум Наркамасветы згадзіўся з просьбай, але з невядомых прычын гэта не было зроблена. У 1926 годзе рэзалюцыю аб вяртанні бібліятэкі на Беларусь прыняў Першы з’езд даследчыкаў беларускай археалогіі і археаграфіі. Асноўная частка бібліятэкі зберагаецца ў Цэнтральнай навуковай бібліятэцы Акадэміі навук Украіны ў Кіеве. Таксама кнігазбор Храптовічаў двойчы вывозілі з Кіева у час Першай і Другой сусветных войнаў адпаведна ў Саратаў і Уфу. У 1985 годзе бібліятэка заінвентарызавана, улічана 2005 экзэмпляраў кніг. У Шчорсах засталася мастацкая літаратура, якая загінула ў 1939 годзе. 

    Фонд

    На ўсіх выданнях ёсць экслібрысы. Акрамя экслібрысаў Храптовічаў на кнігах захаваліся надпісы, наклейкі, штэмпелі былых уладальнікаў кніг: італьянскага кардынала І. Імперыялі, біскупа Юзафа Залускага і інш. Умоўна збор кніг можна падзяліць на 2 часткі:

    Рукапісная частка бібліятэкі Храптовічаў, якую ў 1899 г. апісаў гісторык і архівіст Станіслаў Пташыцкі (129 рукапісаў), захоўваецца асобным зборам у аддзеле рукапісаў бібліятэкі імя У. Вярнадскага. Рукапісы галоўным чынам на польскай і лацінскай мовах, але ёсць беларускія, рускія, украінскія, французскія і нават арабскія (сярод іх 4-хтомны рукапіс Браніцкага «Прамовы Яна Храптовіча Навагрудскага кашталяна», сеймавыя і сеймікавыя акты, дзённік С. Маскевіча 1594 г., Біблія на латыні, напісаная на пергаміне ў ХV ст., спіс 2-га статута ВКЛ, гісторыя роду Храптовічаў, 12 тамоў геаграфічна-статыстычнага апісання парафій Каралеўства Польскага з дадаткам карт кожнага прыходу, складзенага К. Пертэсам у 1791 г. і інш.). Да нашага часу захаваліся 112 рукапісаў.

    У 1804 г. быў складзены «Katalog księg na materię wyłożonych… wzlg, kraju polskego w róźnich językach napisanych i do druku podanych w bibliotece J.Ch.». Ён належаў універсітэцкай бібліятэцы ў Варшаве і загінуў у пажары ў 1944 г.

    Літаратура

    Тэмы гэтай старонкі (6):
    Катэгорыя·Храптовічы
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю гісторыі Беларусі без аўтара
    Катэгорыя·Бібліятэкі
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю гісторыі Беларусі без назвы артыкула
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю гісторыі Беларусі без нумароў старонак
    Катэгорыя·Бібліятэкі Беларусі