wd wp Пошук:
    ⬜

    Архітэктура Латвіі

    Архітэктура Латвіі

    У 1 тысячагоддзі да н.э. на тэрыторыі Латвіі будавалі ўмацаваныя паселішчы родавых абшчын, т.зв. пілскалны, у 1-м тысячагоддзі н.э. — неўмацаваныя паселішчы (крэпасці-сховішчы), абкружаныя валамі з плятнём і частаколам наверсе. Да канца 12 ст. пераважалі пабудовы з дрэва. У канцы XII—XV стст. пераважала будаўніцтва мураваных абарончых і культавых будынкаў у раманскім стылі, найбольш старажытныя з мясцовыя вапняку.

    У XIII—XIV стст. склаліся асноўныя тыпы рыцарскіх замкаў: вежа-данжон (Турайдскі замак у Сігулдзе, пачатак XIII ст.; замак у Ліелстраўпэ(лат.) бел., сярэдзіна XIV ст.), канвенцкі дом (замкі ў Вэнтспілсе(англ.) бел., 1290; у Рызе, 1330—1515), замак т.зв. нерэгулярнага тыпу, канфігурацыя умацаванняў якога імітавала схілы замкавага узгорка (замак у Кокнэсэ(англ.) бел., закладзены ў пачатку XIII ст.). Часта замкі станавіліся цэнтрамі гарадоў (Валміера(лат.) бел., Цэсіс(руск.) бел.).

    Храмы ўзводзілі зальныя (царква(лат.) бел. ў Ікшкілэ, 1185—XIII ст.), базілікальныя з вежай над фасадам (цэрквы Святога Яня(руск.) бел. ў Цэсісе, 1283—1287; Святога Сімяона(лат.) бел. ў Валміеры, 1283 — пачатак XV ст.). Пераходны стыль раманска-гатычных форм і канструкцый адлюстраваны ў Домскім саборы ў Рызе (1211—1270).

    У XIII—XVI стст. развівалася гарадское будаўніцтва: ратушы, будынкі гільдый, бюргерскія жылыя дамы з высокімі дахамі і ступеньчатымі франтонамі (Рыга, Цэсіс). Да сталай готыкі належыць царква Святога Петэра ў Рызе (XIII—XV стст.). У познагатычнай архітэктуры часцей выкарыстоўвалі цэглу, ускладнены дэкор франтонаў і скляпенняў (царква Святога Яня(руск.) бел. ў Рызе, канец XV — пачатак XVI ст.).

    У другой палове XVII ст. сцвярджаюцца формы барока: фасад царквы Святога Петэра (1689—1694, архітэктар Р. Біндэншу і інш), т.зв. дом Даненштэрна(руск.) бел. (1694—1698) у Рызе. У перыяд росквіту барока (1700—1770-я гг.) ствараліся буйныя палацава-паркавыя ансамблі (палацы ў Рундалэ, 1736—1740, 1763—1767, і Елгаве(руск.) бел., 1738—1772; арх. абодвух В. В. Растрэлі), свецкія будынкі (Акадэмія Петрына(англ.) бел. ў Елгаве, 1773—1775, арх. С. Енсен(лат.) бел.).

    У канцы XVIII — сярэдзіне XIX ст. панаваў класіцызм: лютэранская царква ў Алукснэ (1781—1788, арх. К. Хаберланд), арсенал-пакгауз(руск.) бел. у Рызе (1828—1830, арх. Ю. Шпацыр), будынак гарадскога тэатра(руск.) бел. ў Рызе (1860—1863, арх. Л. Бонштэт(руск.) бел.), палацавыя комплексы ў Казданзе(англ.) бел. і Дурбэ(англ.) бел. (арх. І. Г. Берлін).

    У другой палове XIX ст. фарміруецца нацыянальная архітэктурная школа новага часу. На мяжы XIX—XX стст. паралельна з эклектызмам (пабудовы Я. Ф. А. Баўманіса(руск.) бел.) развіваўся нацыянальна-рамантычны кірунак, які спалучаў традыцыі народнага латышскага дойлідства з элементамі стылю мадэрн (жылыя дамы ў Рызе, 1906—1909, арх. Э. Лаўбэ(руск.) бел. і А. Ванаг(руск.) бел.). Пабудовам першай паловы XX ст. ўласцівы класіцыстычныя тэндэнцыі (актавая зала Латвійскага ўніверсітэта ў Рызе, 1929—1938, арх. Э. Шталберг(руск.) бел.), рысы рацыяналізму з захаваннем стылізатарства ў духу нацыянальнага рамантызму (царква ў Алажах(лат.) бел., 1927).

    З сярэдзіны 1950-х гг. будаўніцтва вядзецца пераважна паводле тыпавых праектаў з цэглы ці зборнага жалезабетону. Будынкі жылых кварталаў групуюцца ў гармоніі з наваколлем, з цэнтрамі транспартнага і бытавога абслугоўвання (жылыя раёны Агенскалнскія Сосны, 1958—1962, арх. М. Рандэль; Пурвунемэ, з 1964, арх. С. Алкснэ, Э. Драндэ ў Рызе, і інш.). Для грамадскіх будынкаў характэрны строгая планіроўка, выразнасць канструкцый (санаторый у Яўнкемеры, 1967, арх. А. Рэйнфельд і інш.), стрыманая па колеры аддзелка інтэр’ераў (летняя канцэртная зала(руск.) бел. ў Дзінтары(руск.) бел., 1959—1960, арх. М. Гелзіс і А. Вецсіліс), выкарыстанне на фасадах абліцоўкі з металу і пластыкаў.

    Мэжцыемс

    Найбольш значныя збудаванні 1970—1990-х гг.: Мастацкі тэатр імя Я. Райніса(руск.) бел. (1976, арх. М. Станя(руск.) бел., Х. Кандэр, І. Якабсан), комплекс аэрапорта «Рыга»(руск.) бел. (1974, арх. Л. Іваноў, В. Ермалаеў), жылыя раёны Пурвцыемс(руск.) бел. і Мэжцыемс(руск.) бел. (1980—1990-я гг.) — усе ў Рызе, Дом культуры «Юрас варты» ў Вэнтспілсе (1977, арх. В. Вавулс, А. Дамброўскі) і інш. У 1945 годзе заснаваны Саюз архітэктараў Латвіі.

    Літаратура

    Тэмы гэтай старонкі (5):
    Катэгорыя·Архітэктура Латвіі
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без нумароў старонак
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю з назвай артыкула
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без аўтара