wd wp Пошук:

Олаф Брок

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Брок.

Олаф Брок (нарв.: Broch Olaf; 4 жніўня 1867, Хортан, Нарвегія[3] — 28 студзеня 1961, Осла) — нарвежскі філолаг, славіст, перакладчык, гісторык, заснавальнік апісальнай фанетыкі славянскіх моў[3]. Член АН Нарвегіі (1896), замежны член-карэспандэнт Пецярбургскай АН (1916, з 1917 — РАН, з 1925 — АН СССР)[4]. Акадэмік Украіны (1924), Сербіі, Аўстрыі, Чэхіі, Польшчы, Балгарыі. Замежны член Навуковага таварыства імя Тараса Шаўчэнкі(руск.) бел. (1914).

Біяграфія

Брат заолага Яльмара Брока(англ.) бел. і сацыяльнай работніцы Наны Брок(нарв.) бел..

У 1893 годзе скончыў універсітэт у Хрысціяніі (Осла). Навуковую дзейнасць пачаў у 1895 годзе вывучэннем складанай і адначасова цікавай моўнай сітуацыі тагачаснай Венгрыі. Першая праца «Zum Kleinrussischen in Ungarn» («Аб пытаннях пра маларасійскую мову ў Венгрыі») апублікавана ў двух нумарах часопіса «Archiv für Slavische Philologie» (№ 17, 1895; № 19, 1897). Тады ж публікуе сваю манаграфію пра ўзаемаўплыў славацкага і ўкраінскага дыялектаў ва ўсходняй частцы Венгрыі «Studien von der Slovakisch — Kleinrussischen Sprachgrenze im östlichen Ungarn» («Вывучэнне славацка-маларасійскай моўнай мяжы ва ўсходняй Венгрыі», т. 1-2, 1897, 1899).

Вясной 1895 года Брок пэўны час знаходзіўся ў сяле Убля, дзе назіраў і вывучаў асаблівасці гэтай гаворкі, вынікам стала даследаванне «Уграрускае прыслоўе вёскі Ублы Земплінскага камітэта» (1899). У працы прадстаўлена дэталёвае апісанне фанетыкі гэтага бойкаўскага дыялекту(руск.) бел. ўкраінскага мовы.

У 1895 годзе дарогай з Венгрыі ў Нарвегію трапіў на Віленшчыну, дзе выпадкова сустрэў білінгваў — людзей, якія вольна размаўлялі на літоўскай і беларускай мовах. Зацікаўлены Брок спыніўся на месяц у Барунах, а потым у Жырмунах, каб занатаваць унікальны моўны феномен.

З 1896 года дацэнт універсітэта Хрысціяніі, з 1902 — прафесар славянскіх моў. Займаўся вывучэннем славістыкі ў Лейпцыгскім універсітэце, прыязджаў у Расію, дзе слухаў лекцыі расійскіх навукоўцаў А. А. Шахматава і Ф. Ф. Фартунатава(руск.) бел.[5], пасля стаў вучнем Фартунатава, паслядоўнікам Маскоўскай (фартунатаўскай) лінгвістычнай школы[6][7], а таксама лекцыі гісторыка В. В. Ключэўскага.

Вывучаў славянскія дыялекты ў Расіі, Сербіі, на тэрыторыі сучаснай Славакіі. Працаваў у Маскоўскай Дыялекталагічная камісіі(руск.) бел.[8]. Перакладаў рускую літаратуру на нарвежскую мову[5]. У 1916 годзе быў абраны членам-карэспандэнтам Пецярбургскай акадэміі навук[9]. У 1923 годзе выпусціў кнігу «Proletariatets diktatur. Seet og tænkt fra forsommeren 1923» (Пралетарская дыктатура), выдадзеную ў Осла, а таксама ў шведскім перакладзе ў 1924 годзе ў Стакгольме і па-французску ў 1925 годзе[10], у якой выкладзены яго ўражанні ад наведвання Расіі ў 1923 годзе[11].

Олаф Брок таксама займаўся вывучэннем гісторыі, уваходзіў у склад Спецыяльнага камітэта па вывучэнні савецкіх архіваў, што тычыліся ўзаемаадносін скандынаўскіх краін з Расіяй, Камітэт быў заснаваны ў Стакгольме ў 1928 годзе па ініцыятыве шведскіх, дацкіх і нарвежскіх навукоўцаў[12]. У 1949 годзе выключаны са складу членаў-карэспандэнтаў Акадэміі навук СССР за антысавецкую дзейнасць[11].

Уклад у навуку

Найважнейшымі бакамі навуковай дзейнасці Олафа Брока былі даследаванні ў галіне ўсходнеславянскай і сербска-харвацкай дыялекталогіі, фанетыкі славянскіх моў[4]. Шырокую вядомасць мелі яго працы, частка якіх была рускай мовай: Очерк физиологии славянской речи (1910) і інш[5]. Раннія яго працы прысвечаны вывучэнню гаворак на тэрыторыі сучаснай Усходняй Славакіі, у іх ліку найбольш вядома апісанне гаворкі вёскі Убля. Пазней, з 1907 года, Олаф Брок займаўся вывучэннем паўночнарускіх гаворак Тацемскага павета(руск.) бел. Валагодскай губерні, а таксама вывучаў паўднёварускія гаворкі Масальскага павета Калужскай губерні. У працэсе вывучэння гаворак Тацемского павета (па рацэ Сухоне), Олаф Брок адкрыў у рускай мове гук [о] закрытае, які вымаўляецца як гук, сярэдні паміж [о] і [у][13].

Для Энцыклапедыі славянскай філалогіі Олаф Брок напісаў нарыс фізіялогіі славянскай мовы, у якім падрабязна апісвае ўмовы ўтварэння зычных і галосных гукаў маўлення, а таксама спалучэнняў гукаў, у тым ліку ў асобных славянскіх мовах. Гэты нарыс (у нямецкім перакладзе «Slavische Phonetik», Heidelberg, 1911) стаў найзначнейшай працай нарвежскага вучонага ў славістыцы[5]. Олаф Брок дакладна выявіў, з аднаго боку, асноўныя фанетычныя адзінкі кожнай з апісанай ім моў, а з другога — вельмі тонка апісаў шматлікія асаблівасці іх артыкуляцыі і гучання, паказаў шэраг фанетычных паралеляў паміж асобнымі славянскімі мовамі. Падаў таксама падрабязную характарыстыку гукаў украінскай мовы на фоне ўсіх славянскіх моў.

Украінскай мове ў гэтай працы прысвечана некалькі асобных частак, асноўнай крыніцай даследавання гукавых асаблівасцей украінскага мовы была гаворка Івана Міхайлавіча Зілінскага(укр.) бел., з якім сябраваў Брок.

Падчас даследавання славянскіх моў значную ўвагу надаваў беларускай мове і яе дыялектам[3]. Аднак уклад Брока ў беларускую і літоўскую філалогію быў забыты і апублікаваны толькі ў 1957—1959 гадах.

У 1920-я гады працаваў у архівах Нарвегіі і Расіі, дзе даследаваў русенорск — змешаную мову нарвежцаў і памораў Рускай Поўначы[14]. Навуковая дзейнасць Олафа Брока спрыяла актыўнаму развіццю русістыкі як у Расіі, так і з’яўленню цікавасці да яе ў скандынаўскіх краінах[15].

Акрамя навуковай працы Олаф Брок выступаў як перакладчык са славянскіх моў на нарвежскую. Ён пераклаў шэраг твораў рускіх пісьменнікаў, у тым ліку «Рэвізора(руск.) бел.» Мікалая Гогаля, «Братоў Карамазавых(руск.) бел.» Фёдара Дастаеўскага і «Ганну Карэніну» Льва Талстога[3].

Публікацыі

Зноскі

  1. 1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
  2. 1 2 Olaf Broch // Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
  3. 1 2 3 4 5 Брок Олаф // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 83. — 737 с.
  4. 1 2 3 4 Энциклопедический словарь. Брок Олаф
  5. 1 2 3 4 Олаф Брок. Звукообразование славянской речи. 1910. 2-е изд.: М.: КД Либроком, 2010
  6. Сусов И. П. История языкознания. 1999
  7. Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Московская фортунатовская школа
  8. Энциклопедия русского языка. Русистика
  9. Профіль Олафа Брока на афіцыйным сайце РАН
  10. Мы не нищие…: к истории 200-летнего юбилея Российской Академии наук (из дневника Е. Г. Ольденбург)
  11. 1 2 Служебная записка сектора науки агитпропа ЦК Д. Т. Шепилову по вопросу исключения из АН СССР троих её иностранных членов
  12. Ковчинская С. Г. Работа скандинавских историков в советских архивах в 1927—1933 гг. Из истории международных научных связей. Петрозаводский государственный университет. Петрозаводск
  13. Энциклопедический словарь филолога. О закрытое
  14. Якобсон Р. О. О теории фонологических союзов между языками. Избранные работы. — М., 1985
  15. Языкознание. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. Н. Ярцева. М. Советская энциклопедия, 1990. — 2-е изд. — М. Большая Российская энциклопедия, 2000. Статья Русистика
  16. Электронные каталоги фундаментальной библиотеки Нижегородского государственного университета им. Н. И. Лобачевского
  17. 1 2 Vladimir Belikov. Some Fragments of Russenorsk Grammar. Institute of Russian Language, Russian Academy of Sciences, Moscow

Літаратура

Спасылкі

Тэмы гэтай старонкі (22):
Катэгорыя·Члены-карэспандэнты АН СССР
Катэгорыя·Вучоныя паводле алфавіта
Катэгорыя·Нарадзіліся ў 1867 годзе
Катэгорыя·Артыкулы пра асоб без альма-матар
Катэгорыя·Русісты
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
Катэгорыя·Славісты Нарвегіі
Катэгорыя·Члены-карэспандэнты РАН (1917—1925)
Катэгорыя·Члены-карэспандэнты Санкт-Пецярбургскай акадэміі навук
Катэгорыя·Нарадзіліся 4 жніўня
Катэгорыя·Памерлі 28 студзеня
Катэгорыя·Нарадзіліся ў Вестфале
Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай
Катэгорыя·Памерлі ў 1961 годзе
Катэгорыя·Мовазнаўцы Нарвегіі
Катэгорыя·Дыялектолагі
Катэгорыя·Акадэмікі Сербскай акадэміі навук і мастацтваў
Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з украінскай
Катэгорыя·Памерлі ў Осла
Катэгорыя·Камандоры ордэна Святога Олафа
Катэгорыя·Асобы