wd wp Пошук:
    ⬜

    Людвіг Вітгенштэйн

    У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Вітгенштэйн.

    Людвіг Ёзаф Ёган Вітгенштэйн (ням.: Ludwig Josef Johann Wittgenstein; 26 красавіка 1889, Вена — 29 красавіка 1951, Кембрыдж) — аўстрыйскі філосаф і логік, прадстаўнік аналітычнай філасофіі, адзін з найбуйных філосафаў XX стагоддзя. Высунуў праграму пабудовы штучнай «ідэальнай» мовы, правобраз якой — мова матэматычнай логікі. Філасофію разумеў як «крытыку мовы». Распрацаваў дактрыну лагічнага атамізму, якая уяўляла сабой праекцыю структуры ведаў на структуру свету[9].

    Біяграфія

    Нарадзіўся 26 красавіка 1889 года ў Веню у сям’і сталеліцейнага магната яўрэйскага паходжання. Яго бацькамі былі Карл і Леапальдына Вітгенштэйн. Ён быў самым малодшым з васьмі дзяцей, народжаных у адной з найболей вядомых і багатых сем’яў Аўстра-Венгерскай імперыі. Бацькі яго бацькі, Герман Хрысціян Вітгенштэйн (1802—1878) і Фані Фігдар (1814—1890), нарадзіліся ў яўрэйскіх сем’ях адпаведна з Корбаха і Кітзе[10], але прынялі пратэстанцтва пасля пераезду з Саксоніі ў Вену у 1850-х гадах, паспяхова асіміляваўшыся ў венскія пратэстанцкія прафесійныя пласты грамадства. Яго бацька, інжынер Карл Вітгенштэйн (1847—1913), ужо да канца XIX стагоддзя быў адным з найбуйнейшых прамыслоўцаў Еўропы. Маці, Леапальдына Вітгенштэйн (народжаная Кальмус, 1850—1926), з боку бацькі з вядомага пражскага яўрэйскага сямейства Кальмус, — была піяністкай; яе бацька перад жаніцьбай прыняў каталіцтва. Сярод яго братоў — піяніст Паўль Вітгенштэйн, які на вайне страціў правую руку, аднак змог працягнуць прафесійную музычную дзейнасць. Вядомы партрэт яго сястры Маргарэт Стогн бора (1882—1958), працы Густава Клімта (1905).

    Існуе версія, выкладзеная ў кнізе аўстралійца Кімберлі Корніша «Яўрэй з Лінца» (англ.), згодна якой Вітгенштэйн вучыўся ў адной школе і нават у адным класе з Адольфам Гітлерам[11].

    Пачаўшы вывучаць інжынерную справу, ён пазнаёміўся з працамі Готлаба Фрэге, якія павярнулі яго цікавасць ад канструявання лятальных апаратаў (займаўся канструяваннем авіяцыйнага прапелера[9]) да праблемы філасофскіх падстаў матэматыкі. Вітгенштэйн быў таленавітым музыкантам, скульптарам і архітэктарам, хоць толькі збольшага здолеў рэалізаваць свае мастацкія магчымасці. У маладосці быў духоўна блізкі колу венскага літаратурна-крытычнага авангарда, што гуртавалася вакол публіцыста і пісьменніка Карла Крауса і часопіса «Паходня», які выдаваўся ім[9].

    У 1911 годзе Вітгенштэйн адправіўся ў Кембрыдж, дзе стаў вучнем, памагатым і сябрам Расела. У 1913 годзе ён вярнуўся ў Аўстрыю і ў 1914 годзе пасля пачатку Першай сусветнай вайны добраахвотнікам адправіўся на фронт. У 1917 годзе Вітгенштэйн аказаўся ў палоне. За час баявых дзеянняў і знаходжання ў лагеры для ваеннапалонных Вітгенштэйн практычна цалкам напісаў свой знакаміты «Логіка-філасофскі трактат»[12].

    Кніга выйшла на нямецкай у 1921 году і на англійскай у 1922 годзе. З’яўленне яе вырабіла моцнае ўражанне на філасофскі свет Еўропы, але Вітгенштэйн, мяркуючы, што ўсе галоўныя філасофскія праблемы ў «Трактаце» вырашаны, ужо быў заняты іншай справай: працаваў настаўнікам у сельскай школе. Да 1926 годзе, аднак, яму стала ясна, што праблемы ўсё ж засталіся, што яго «Трактат» быў няправільна вытлумачаны, і, нарэшце, што некаторыя са змешчаных у ім ідэй з’яўляюцца хібнымі. З 1929 года Вітгенштэйн жыве ў Вялікабрытаніі, у 1939—1947 гадах працуе ў Кембрыджы ў пасады прафесара[13]. У 1930-х наведаў СССР[14].

    Магіла.

    Пачынаючы з гэтага часу і да сваёй смерці ў 1951 годзе, перапыніўшы навуковыя заняткі для працы санітарам у лонданскім шпіталі ў час Другой сусветнай вайны, Вітгенштэйн распрацоўвае прынцыпова новую філасофію мовы. Галоўнай працай гэтага перыяду сталі «Філасофскія даследаванні», апублікаваныя пасмяротна, у 1953 годзе.

    Філасофію Вітгенштэйна дзеляць на «раннюю», пададзеную «Трактатам», і «позную», выкладзеную ў «Філасофскіх даследаваннях», а таксама ў «Блакітнай» і «Карычневай кнігах» (публікацыя - у 1958).

    Людвіг Вітгенштэйн памёр у Кембрыджы 29 красавіка 1951 года ад раку прастаты[15].

    Пахаваны па каталіцкім звычаі на мясцовых могілках у капліцы Святога Эгидия.

    Логіка-філасофскі трактат

    Асноўны артыкул: Логіка-філасофскі трактат Структурна «Логіка-філасофскі трактат» уяўляе сабою сем афарызмаў, што суправаджаюцца разгалінаванай сістэмай прапаноў, якія тлумачаць. Змястоўна ён прапануе тэорыю, вырашальную асноўныя філасофскія праблемы праз прызму дачынення мовы і свету.

    Філосафы Венскага кружка, для якіх «Трактат» стаў настольнай кнігай, не прынялі гэтага апошняга факта, разгарнуўшы праграму, у якой «бессэнсоўнае» стала тоесным «дзейніку элімінацыі». Гэта стала адной з галоўных прычын, што заахвоцілі Вітгенштэйна перагледзець сваю філасофію.

    Вынікам перагляду стаў комплекс ідэй, у якім мову разумеецца ўжо як рухомая сістэма кантэкстаў, «моўных гульняў», схільная ўзнікненню супярэчнасцей, злучаных з невыразнасцю сэнсаў карыстаных слоў і выразаў, якія павінны ўхіляцца шляхам распагоджанні апошніх. Распагоджанне правіл ужытку моўных адзінак і знішчэнне супярэчнасцяў і складае заданне філасофіі.

    Новая філасофія Вітгенштэйна ўяўляе сабою хутчэй набор метадаў і практык, чым тэорыю. Ён сам меркаваў, што толькі так і можа выглядаць дысцыпліна, увесь час змушаная прыстасоўвацца да свайго прадмету, які змяняецца. Пагляды познага Вітгенштэйна знайшлі прыхільнікаў перадусім у Оксфардзе і Кембрыджы, даўшы пачатак лінгвістычнай філасофіі.

    Уплыў

    Значэнне ідэй Вітгенштэйна велізарнае, аднак іх інтэрпрэтацыя, як паказалі некалькі дзесяцігоддзяў актыўнай працы ў гэтым кірунку, уяўляе вялікую цяжкасць. Гэта ў роўнай меры ставіцца і да яго «ранняй», і да «познай» філасофіі. Думкі і ацэнкі значна разыходзяцца, ускосна пацвярджаючы маштабнасць і глыбіню творчасці Вітгенштэйна.

    У філасофіі Вітгенштэйна былі пастаўлены і распрацаваны пытанні і тэмы, што шмат у чым вызначылі характар найновай англа-амерыканскай аналітычнай філасофіі. Вядомыя спробы збліжэння яго ідэй з фенаменалогіяй і герменеўтыкай, а таксама з рэлігійнай філасофіяй (у прыватнасці, усходняй). У апошнія гады на Захадзе апублікаваны многія тэксты з яго шырокай рукапіснай спадчыны. Штогод у Аўстрыі (у мястэчку Кірхберг-на-Векселі) праводзяцца Вітгенштэйн аўскія сімпозіумы, што збіраюць філосафаў і навукоўцаў з усяго свету[9].

    Бібліяграфія

    Кнігі

    Артыкулы і часопісныя публікацыі

    Літаратура пра Людвіга Вітгенштэйна

    Кнігі

    Артыкулы

    Заўвагі

    1. ↑ Нямецкая нацыянальная бібліятэка, Берлінская дзяржаўная бібліятэка, Баварская дзяржаўная бібліятэка і інш. Record #118634313 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 9 красавіка 2014.
    2. 1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
    3. 1 2 Витгенштейн Людвиг // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
    4. ↑ Витгенштейн Людвиг // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
    5. ↑ Find a Grave — 1995.
    6. 1 2 Kindred Britain
    7. ↑ (unspecified title) Праверана 7 мая 2020.
    8. 1 2 3 Матэматычная генеалогія — 1997.
    9. 1 2 3 4 Витгенштейн Людвиг // Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия, А. Ф. Грязнов
    10. ↑ Генеалогия семьи Витгенштейн: Фані Вітгенштэйн даводзілася стрыечкай Фані Ёахім (у дзявоцтве Фігдар) — маці скрыпача Ёзафа Ёахіма.
    11. ↑ Божественный Людвиг — артыкул Вадзіма Руднева на сайце філасофска-літаратурнага часопіса Логос
    12. ↑ Не выпадкова менавіта на фронце сусветнай вайны і ў палоне задума «Трактата» была канчаткова прыведзеная ў выкананне.(Вадим Руднев «О двух юношах, их лошадях и их лилиях»)
    13. ↑ Витгенштейн Людвиг / И. С. Добронравов, В. С. Швырев. // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
    14. ↑ http://www.liveinternet.ru/users/vlad_falco/post304445353/
    15. ↑ Игорь Дубровский Мировоззрение Витгенштейна // Вокруг Света : журнал. — 2005. — № 11 (2782).
    16. ↑ Об этой книге:

    Калі я абіраю для сваіх студэнтаў, якім выкладаю курс гісторыі сучаснай заходняй філасофіі, нейкі мінімум тэкстаў, на мой пагляд, абавязковых для разумення асноўных ідэй філасофіі Вітгенштэйна і прычын таго ўплыву, якое зрабіў гэты «несістэматычны» філосаф-самавук з Аўстрыі на ўсю заходнюю філасофію XX стагоддзя, я і на сённяшні дзень не магу знайсці нічога лепшага, чым невялікую кніжку А. Ф. Гразнова «Мова і дзейнасць: крытычны аналіз витгенштейнианства». … Калі гаворка ідзе пра матэрыялы для кандыдацкага мінімуму, я, не вагаючыся, раю ім прапрацаваць гэты ж тэкст.

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (28):
    Катэгорыя·Вучоныя паводле алфавіта
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі
    Катэгорыя·Пахаваныя ў Англіі
    Катэгорыя·Выпускнікі Берлінскага тэхнічнага ўніверсітэта
    Катэгорыя·Памерлі ад раку прадсталёвай залозы
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікідадзеных без беларускага подпісу
    Катэгорыя·Удзельнікі Першай сусветнай вайны
    Катэгорыя·Выпускнікі Трыніці-каледжа (Кембрыдж)
    Катэгорыя·Нарадзіліся ў Вене
    Катэгорыя·Памерлі 29 красавіка
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Катэгорыя·Памерлі ў 1951 годзе
    Катэгорыя·Артыкулы са спасылкамі на Вікіцытатнік
    Катэгорыя·Нарадзіліся 26 красавіка
    Катэгорыя·Вікідадзеныя:Артыкулы без інтэрвікі-спасылак на Вікіцытатнік
    Катэгорыя·Асобы
    Катэгорыя·Нарадзіліся ў 1889 годзе
    Катэгорыя·Памерлі ў Кембрыджы
    Катэгорыя·Дактары навук
    Катэгорыя·Выпускнікі Кембрыджскага ўніверсітэта
    Катэгорыя·Філосафы Вялікабрытаніі
    Катэгорыя·Філосафы XX стагоддзя
    Катэгорыя·Філосафы мовы
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Істотныя артыкулы
    Катэгорыя·Філосафы Аўстрыі
    Катэгорыя·Артыкулы з некарэктным ISBN
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай