Леў Рыгоравіч Бараг (13 студзеня 1911, Кіеў — 4 верасня 1994, Уфа) — савецкі расійскі фалькларыст, літаратуразнавец. Доктар гістарычных навук (1969)[2]. Прафесар (1970).
Лаўрэат Прэміі башкірскай АССР імя Салавата Юлаева за лепшыя творы і працы ў галіне літаратуры, мастацтва і выканальніцкага майстэрства (1987). Заслужаны дзеяч навукі БАССР (1977).
Уклад у развіццё даследаванні беларускага і башкірскага фальклору.
Нарадзіўся 1 (13) студзеня 1911 ў г. Кіеве. У 1930[2] годзе скончыў літаратурны факультэт Маскоўскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута (МДПІ), аспірантуру МДПІ (кандыдат філалагічных навук, 1938). Вучань М. К. Гудзія і П. Р. Багатырова.
З 1938 года ў Мінску, дзе працуе ў Мінскім педагагічным інстытуце[2]. У 1941—1943 гадах працуе ў Свярдлоўскім універсітэце.
З 1943 года — дацэнт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (БДУ)[2]. У 1949 годзе па загаду савецкіх уладаў быў звольнены з БДУ, яму далі 24 гадзіны, каб ён пакінуў Мінск. Бараг быў вымушаны быў пакінуць не толькі Мінск, але і Беларусь. Фактычна гэта былі вымушаныя ўцёкі. Каля двух гадоў перабіваўся — нідзе не мог уладкавацца на выкладчыцкую працу. З 1951 года ва Уфе, дзе працаваў у Башкірскім дзяржаўным універсітэце (БашДУ) да свайго скону. З 1951 — дацэнт, з 1970 — загадчык кафедрай[2]. Памёр ва Уфе 4 верасня 1994.
У 1938—1941 гадах, па заканчэнні аспірантуры, дацэнт, загадчык кафедрай Мінскага педагагічнага інстытута, адначасова навуковы супрацоўнік Інстытута мовы і літаратуры АН БССР. З 1941 года дацэнт, загадчык кафедрай Свярдлоўскага ўніверсітэта. З 1943 па 1949 год дацэнт кафедры ўсеагульнай літаратуры БДУ, выкладаў старажытнарускую літаратуру, курс гісторыі рускай крытыкі, збірае, даследуе і выкладае фальклор.
Паколькі Л. Бараг быў яўрэй па нацыянальнасці, то стаў зручным аб’ектам для нападак у гады ксенафобскіх і антысеміцкіх ідэалагічных кампаній позняга сталінізму. У 1948—1949 гадах, падчас кампаніі па барацьбе з касмапалітызмам, Л. Р. Бараг быў абвінавачаны ў тым, што ў сваёй навуковай і педагагічнай працы ён “прыніжаў” беларускі фальклор, бо лічыў, што яго падабенства з фальклорам іншых (у т. л. еўрапейскіх) народаў паўстала праз запазычанні, як вынік розных (у т. л. заходнееўрапейскіх) уплываў[3][4][5].
У 1951 годзе стаў дацэнтам Башкірскага педагагічнага інстытута (з 1957 — БашДУ). З 1966 па 1988 год ведае кафедры рускай літаратуры і фальклору БашДУ. Адначасова, з 1972 года, — навуковы супрацоўнік Інстытута гісторыі, мовы і літаратуры Башкірскага навуковага цэнтра Уральскага аддзялення АН СССР. У 1969 годзе, пасля заканчэння дактарантуры Інстытута этнаграфіі АН СССР, абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Узаемасувязі і нацыянальнае своеасаблівасць усходнеславянскіх народных казак».
Навуковая дзейнасць Льва Рыгоравіча Барага звязана са збіраннем і даследаваннем усходнеславянскага і цюркскага казачнага эпасу XVIII—XX стагоддзяў, у цэнтры навукова-даследчых інтарэсаў — беларуская народная казка[6][7][8].
У 1934—1990 гг. Бараг удзельнік і кіраўнік навуковых фальклорна-этнаграфічных экспедыцый БДУ і БашДУ па розных абласцях Беларусі, Украіны, Башкірыі. Леў Бараг ажыццявіў шматлікія навуковыя выданні беларускіх, рускіх, украінскіх і башкірскіх казак[2]. Усяго ім апублікавана каля 300 навуковых прац на беларускай, рускай, нямецкай, англійскай, украінскай, польскай і башкірскай мовах[9][10] Прызнаннем міжнароднага аўтарытэту Льва Барага з’явілася яго супрацоўніцтва з рэдкалегіяй 60-томнай «Энцыклапедыі казак», якая выходзіла ў Берліне і Нью-Ёрку на нямецкай і англійскай мовах з 1975 года, у якой публікаваліся яго артыкулы пра беларускія, рускія, башкірскія і ўкраінскія казкі[8].
У 1966 годзе Бараг публікуе ў Берліне ў выдавецтве «Akademie Verlag» зборнік (збор) абраных беларускіх казак на нямецкай мове «Belorussische Volksmärchen» («Беларускія казкі»)[2][11]. Леў Бараг з’яўляецца аўтарам падрабязнага навуковага каментарыя да казачных тэкстаў і пасляслоўя да зборніка. Са 122 казак, якія ўвайшлі ў зборнік, 36 з’яўляюцца перакладам упершыню апублікаваных беларускіх казак, запісаных самім Львом Барагам[12]. У навуковым каментарыі да зборніка ўпершыню вызначана месца публікуемых беларускіх народных казак па міжнародным Паказальніку казачных сюжэтаў Аарне — Томпсана, які прыняты на ўзбраенне міжнароднай фалькларыстыкі. Выданне збору паслужыла шырокаму ўключэнню беларускіх фальклорных матэрыялаў у працы славістаў розных краін[13]. Усяго з 1966 па 1980 год зборнік выбраных беларускіх казак на нямецкай мове «Belorussische Volksmarchen» вытрымаў 10 выданняў.
У 1969 годзе Л. Р. Бараг публікуе манаграфію «Беларуская казка»[12]. Таксама з’яўляецца аўтарам каментарыя да асобных беларускіх казак (чароўных, пра жывёл і сацыяльна-бытавых), які ўвайшоў у шматтомны збор беларускага фальклору «Беларуская народная творчасць», які быў падрыхтаваны супрацоўнікамі Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР і выдадзены ў 70-80 гг. XX ст.
У 1984—1985 гг. Л. Р. Бараг сумесна з Н. В. Новікавым апублікаваў у акадэмічным выдавецтве «Наука» «Народныя рускія казкі А. М. Афанасьева ў 3-х тамах»[14], якое з’яўляецца найбольш поўным навуковым выданнем казак А. М. Афанасьева са скрупулёзнымі навуковымі каментарамі і паказальнікам казачных сюжэтаў па сістэме Аарне-Томпсана. Выданню папярэднічае прадмова Л. Р. Барага і Н. В. Новікава «А. М. Афанасьеў і яго сход народных казак»[15].
Л. Р. Бараг, будучы ўдзельнікам і кіраўніком фальклорна-этнаграфічных экспедыцый БашДУ, збіраў і даследаваў башкірскі фальклор, выкарыстоўваючы багаты вопыт вывучэння беларускіх казак. Ён аказаў велізарны ўплыў на фалькларыстыку Башкірыі, выхаваў плеяду таленавітых вучняў, яго па праве можна лічыць заснавальнікам школы башкірскай фалькларыстыкі[8].
Сумесна з супрацоўнікамі кафедры, аспірантамі і студэнтамі БашДУ Леў Бараг ажыццявіў класіфікацыю, каментаванне і рэдагаванне казак, легенд і паданняў, запісаных у Башкірыі на рускай мове і апублікаваных у башкірскім кніжным выдавецтве ў двух выданнях (1966, 1975). Казачныя сюжэты зборнікаў падвергнутыя тыпалагічнаму аналізу, з вызначэннем сюжэтных тыпаў па міжнародным Паказальніку Аарне-Томпсана. Колькасныя дадзеныя пра рускія, беларускія і ўкраінскія варыянты сюжэтаў, не ўлічаных у каталогу Аарне-Томпсана, прыводзяцца па матэрыялах «Сюжэты і матывы беларускіх чарадзейных казак» — першага ў беларускай фалькларыстыцы сістэматычнага паказальніка (1978)[2][16].
Л. Р. Бараг — сурэдактар і суаўтар класіфікацыі, сістэматызацыі і навуковага каментара да 5-ці тамоў башкірскіх народных казак (чароўных, чароўна-гераічных, пра волатаў, жывёл і сацыяльна-бытавых), якія ўвайшлі ў звод (18-томную навуковую серыю) башкірскага фальклору Башкірская народная творчасць на башкірскай мове з каментарыямі на рускай мове, выдадзены ў башкірскім кніжным выдавецтве ў 1972—1986 гг. Усяго ў зборы апублікавана і навукова пракаментавана больш за пяцьсот казачных тэкстаў. У навуковы абарот у дадзеным зборы ўведзены многія перш невядомыя творы (напрыклад, у пятай кнізе казак з 189 тэкстаў 183 апублікаваныя ўпершыню). У каментарах дадзены гісторыя і геаграфія распаўсюджвання асобных сюжэтаў, названыя блізкія іншамоўныя паралелі. Тыпалагічны аналіз казак збору выраблены па міжнародным «Паказальніку казачных сюжэтаў» Аарне-Томпсана і па «Параўнальнай Паказальніку сюжэтаў. Усходнеславянская казка»[17].
Л. Р. Бараг з’яўляецца сурэдактарам перакладу і сааўтарам навуковага каментарыя да дванадцацітомнага збору башкірскіх народных казак на рускай мове (многія з якіх у перакладзе на рускую мову былі апублікаваныя ўпершыню), выдадзеным у 1987—1991 гг.
У лютым 2011 года ў Башкірскім дзяржаўным універсітэце прайшла Міжнародная навукова-практычная канферэнцыя «Праблемы ўзаемадзеяння мовы, літаратуры і фальклору і сучасная культура» да 100-годдзя з дня нараджэння доктара гістарычных навук, прафесара кафедры рускай літаратуры і фальклору Льва Рыгоравіча Барага[18].