wd wp Пошук:
    ⬜

    Сямён Якаўлевіч Вальфсон

    Сямён (Саламон) Якаўлевіч Вальфсон (27 мая (8 чэрвеня) 1894, Бабруйск — 1941, Мінск) — беларускі дзяржаўны дзеяч, філосаф, літаратуразнавец, педагог[2].

    Біяграфія

    Яго бацька, Якаў Гіршавіч, трымаў аптэку ў Бабруйску.

    Са студзеня 1905 года вучыўся ў Бабруйскай гімназіі, якую скончыў у 1913 годзе з сярэбраным медалём.

    Да Першай сусветнай вайны вучыўся ў Гайдэльбергскім універсітэце, з пачаткам вайны вярнуўся ў Расію. У 1915 годзе паступаў у Псіханеўралагічны інстытут у Петраградзе, у верасні 1917 года пераводзіцца на юрыдычны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта.

    Увесну 1917 года вярнуўся ў Бабруйск, дзе стаў гласным гарадской думы і ўзначаліў яе сацыял-дэмакратычную фракцыю. Адначасова рэдагаваў газету мясцовага камітэта РСДРП «Наша мысль». На той момант быў прыхільнікам Георгія Пляханава і займаў пазіцыю перакананага меншавіка.

    Выкладаў у дзвюх жаночых гімназіях — Аляксееўскай і прыватнай яўрэйскай Якерсберг. У красавіку-маі 1918 года супрацоўнічаў з газетай «Бобруйский голос», органам гарадской думы, дзе публікаваў артыкулы, крытычныя да бальшавікоў. У чэрвені 1918 года быў адным з рэдактараў «Бобруйского дня».

    10 чэрвеня 1918 года ўвайшоў у прэзідыум Бабруйскай беларускай рады. Яго прозвішча стаіць пад маніфестам Бабруйскай рады, дзе ўтрымліваюцца наступныя тэзісы «самастойнасць і незалежнасць Беларусі ад каго б там ні было», «развіццё і паглыбленне нацыянальнай самасвядомасці», «аб’яднанне ўсіх жывых сіл у нацыянальна-культурнай і палітычнай працы, накіраванай на адраджэнне Беларусі»[3].

    28 лістапада 1918 года Чырвоная Армія заняла Бабруйск, а 25 снежня Вальфсон забраў дакументы з канцылярыі Маскоўскага ўніверсітэта, дзе ўвесь гэты час лічыўся студэнтам.

    У 1919 годзе скончыў Кіеўскі ўніверсітэт[2]. У 1921 годзе запрошаны ў БДУ, прафесар, дэкан факультэта права і гаспадаркі (1925—1930), першы намеснік дэкана факультэта грамадскіх навук БДУ (з 1936). Член ЦВК БССР (1929—1938). Акадэмік АН БССР (з 1928), акадэмік-сакратар Аддзялення грамадскіх навук АН БССР (з 1936). Дырэктар Інстытута філасофіі і права (1931—1938)[2].

    Актыўна змагаўся з нацыянал-камуністамі і нацыянал-дэмакратамі ў сценах БДУ і БАН, цкаваў У. Ігнатоўскага і У. Пічэту. Шмат зрабіў па зачыстцы БДУ ад «варожых элементаў» і сярод студэнтаў, і сярод выкладчыкаў ды навукоўцаў[4].

    Падчас хвалі рэпрэсій 1937—1938 гг. змог трапіць у псіхіятрычную бальніцу (1938) і перабыць там, верагодна, да 1940. У 1940—1941 гадах ізноў працаваў. Пасля захопу Мінска нямецкімі войскамі быў схоплены і забіты фашыстамі.

    Першыя прафесары БДУ, 1922 год (злева направа):
    Ніжні рад: С. З. Кацэнбоген, А. М. Вазнясенскі, М. М. Нікольскі, У. І. Пічэта, У. М. Ігнатоўскі, Я. Ю. Лёсік, А. А. Міхайлоўскі;
    Сярэдні рад: І. М. Салаўёў, С. Я. Вальфсон, Я. І. Барычэўскі, А. А. Савіч, Д. А. Жарынаў, Я. К. Успенскі, І. Я. Герцык;
    Верхні рад: У. М. Перцаў, М. М. Шчакаціхін, В. В. Якунін, М. М. Піятуховіч.

    Навуковая дзейнасць

    Даследаваў гісторыю філасофіі, сацыялогіі, навукі і культуры, стан рэлігійнага жыцця[2]. Аўтар падручнікаў па дыялектычным матэрыялізме. Даследаваў творчасць М. Горкага, А. Пушкіна, І. Гурскага. Стварыў шэраг работ па праблеме фашызму: «Расавыя тэорыі фашызму і класавая барацьба» (1934), «Расавыя тэорыі» германскага фашызму" (1937) і інш.

    Як літаратурны крытык выступаў з пазіцый вульгарнага сацыялагізму[5]; палемізаваў з плынямі ў беларускім мовазнаўстве (на чале якіх называў І. Воўк-Левановіча і П. Бузука, Я. Лёсіка), прадстаўнікоў якіх вінаваціў, адпаведна, у схільнасці да расійскага вялікадзяржаўнага шавінізму і да «антыпралетарскага» моўнага пурызму. У 1931 годзе ў Мінску выходзіць зборнік пад рэдакцыяй акадэміка С. Я. Вальфсона «Навука на службе нацдэмаўскай контррэвалюцыі», дзе змешчаны артыкул самога Вальфсона «Ідэалогія і метадалогія нацдэмакратызму». У сваёй прамове на паседжанні, прысвечаным трыццаціпяцігоддзю літаратурнай дзейнасці Я. Купалы (8.12.1940), «здолеў узняцца над спрошчанасцю сваіх [ранейшых] трактовак»[6], адзначыў «незабыўныя гістарычныя заслугі Купалы».

    «Партрэт філосафа С. Я. Вольфсана». Мастак Я. Кругер, 1920-я

    Творы

    Кніга «Вокруг Плеханова» (1923 год)

    Зноскі

    1. 1 2 Czech National Authority Database Праверана 8 чэрвеня 2022.
    2. 1 2 3 4 Вольфсон Семён Яковлевич // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 125. — 737 с.
    3. ↑ Барынаў Ігар. Самён Вальфсон: як крытык бальшавізму стаў заснавальнікам БДУ // Arche. 2021. #3. С. 49-53.
    4. ↑ Ляхоўскі Уладзімір. Сямён Вальфсон: інтэлектуал і сацыял-дэмакрат, непрыхільны беларускаму руху // Arche. 2021. #3. С. 54-55.
    5. ↑ Маракоў…
    6. ↑ І. Багдановіч, працытавана у артыкуле Маракова.

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (24):
    Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Члены ЦВК БССР
    Памерлі ў 1941 годзе
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без нумароў старонак
    Акадэмікі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі
    Выпускнікі Кіеўскага ўніверсітэта
    Нарадзіліся ў 1894 годзе
    Літаратуразнаўцы Беларусі
    Дэканы БДУ
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без аўтара
    Педагогі Беларусі
    Нарадзіліся 8 чэрвеня
    Вікіпедыя:Спасылкі на Беларускую энцыклапедыю без назвы артыкула
    Філосафы Беларусі
    Нарадзіліся ў Бабруйску
    Выкладчыкі БДУ
    Памерлі ў Мінску
    Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікідадзеных
    Акадэмікі Акадэміі навук Беларускай ССР
    Вучоныя паводле алфавіта
    Выпускнікі Гайдэльбергскага ўніверсітэта
    Вікіпедыя:Спасылка на Вікісховішча непасрэдна ў артыкуле
    Кавалеры ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга
    Асобы