wd wp Пошук:
    ⬜

    Саюз аўтанамістаў

    Саюз аўтанамістаў (руск.: Группа автономистов, Союз автономистов) — вялікая парламенцкая кааліцыя дэпутатаў у I Дзяржаўнай Думе Расійскай імперыі, якая налічвала да 115—120 чалавек. Кааліцыя ставіла супольнай мэтай работы ў Дзяржаўнай Думе ўвядзенне дэцэнтралізацыі кіравання нацыянальнымі рэгіёнамі Расійскай імперыі і ўлічванне інтарэсаў нярускага насельніцтва дзяржавы. Лідарам Саюза аўтанамістаў стаў Аляксандр Робертавіч Лядніцкі (1866—1934).

    Галоўны ўплыў у Саюзе аўтанамістаў мелі дэпутаты ад заходніх губерняў — прыхільнікі «краёвасці». Само існаванне і дзейнасць Саюза аўтанамістаў поўнасцю адпавядала інтарэсам краёўцаў-кансерватараў, на чале якіх стаяў старшыня «Польскага кола» у Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі Эдвард Вайніловіч (1847—1928).

    Гісторыя

    Аляксандр Робертавіч Лядніцкі (1866—1934), фота 1906 г.

    Пасля першых думскіх выбараў дэпутаты з ліку мясцовых (каталіцкіх і польскамоўных) дваран (г.зв. «палякаў») Заходняга края стварылі ў I Дзяржаўнай Думе групоўку (20 чалавек — у тым ліку Раман Скірмунт) пад назвай «Краёвае кола Літвы і Русі» (ці «Дэпутацкае кола Літвы і Русі»), лідары якога надрукавалі 13 (26) чэрвеня 1906 г. на старонках газеты «Kurier Litewski» (№130, 1906 г.) сваю праграму («Дэпутацкае кола Літвы і Русі. Праграма прынцыпаў»)[1]. Яны ўказвалі, што да складу групоўкі «маглі б увайсці дэпутаты-непалякі з Літвы і Русі», калі прымаюць прынцыпы гэтага дакумента. Прынцыпы ў вялікай меры супадалі з прынцыпамі, якія былі выпрацаваны ў Мінскім таварыстве сельскай гаспадаркі і ўпісваліся ў рэчышча ліберальных рэформ, што праводзіліся ў Расійскай імперыі пад напорам ліберальна-дэмакратычнага грамадскага руха.

    У праграме сцвярджалася, што развіццё дзяржавы залежыць ад функцыянавання ў ім канстытуцыйна-парламентарнага ладу, які абапіраецца на ліберальныя прынцыпы свабоды слова, друку, веравызнання, сходаў і арганізацый, недатыкальнасці асобы і месца жыхарства. Выказвалася за раўнапраўе ўсіх грамадзян (без размежавання па веравызнанні і нацыянальнасці) і ліквідацыю саслоўных адрозненняў; за забеспячэнне праў нацыянальных меншасцяў; прапаноўвалася ўвядзенне рэгіянальнага самакіравання з максімальна шырокімі кампетэнцыямі, што было б першым крокам да стварэння ў Расійскай імперыі «аўтаномнага ўладкавання, які б, аднак, не парушаў цэласці дзяржавы». Граніцы рэгіянальнай аўтаноміі павінна было акрэсліць само насельніцтва. Выказваліся за праўнату праў для мясцовых моў і ўжывання іх нароўні з рускай мовай у дзяржаўных установах (адміністрацыйных, судовых, адукацыйных і культурных). У тым плане пастулявалася бясплатнае пачатковае навучанне на прынцыпах раўнапраўя мясцовых моў. Патрабавалася неўмяшальніцтва ўлад у справы каталіцкага касцёла. Найбольш супярэчлівымі былі погляды на аграрнае пытанне: дапускаліся два варыянты вырашэння праблемы, якія адпавядалі поглядам двух фракцый, паўсталых у Коле: побач са шляхам паляпшэння, урэгулявання і павелічэння зямельнай уласнасці прапаноўваўся радыкальны метад пераходу дзяржаўнай і кляштарнай зямлі і прымусовы пераход часткі прыватнай зямлі за кампенсацыю па рынкавым кошце. Выкананне аграрнай праграмы прапаноўвалася даручыць органам рэгіянальнага самакіравання[2].

    Раман Скірмунт (1868—1939)

    Дэпутаты «Краёвага кола Літвы і Русі» (ці «Дэпутацкага кола Літвы і Русі») аб’ядналіся з дэпутатамі ад польскіх губерняў (т.зв. «Польскім колам з Каралеўства Польскага») і склалі ядро парламенцкай групы «Саюза аўтанамістаў», у якую яшчэ ўвайшлі ўсе нацыянальныя групы дэпутатаў (63 дэпутата — украінцы, татары, грузіны і інш.)[1][3]. Цалкам гэтая вялікая парламенцкая кааліцыя («Саюз аўтанамістаў») налічвала ў I Дзяржаўнай Думе да 115—120 чалавек і была моцным аб’яднаннем сіл для дасягнення дэцэнтралізацыі кіравання нацыянальнымі рэгіёнамі Расійскай імперыі[4]. «Саюз аўтанамістаў» узначаліў дэпутат Аляксандр Лядніцкі (1866—1934), выбраны ад Мінскай губерні па пратэкцыі Эдварда Вайніловіча (1847—1928), старшыні Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі[5].

    Калі «Польскае кола з Каралеўства Польскага» мела строгую ўнутрыфракцыйную дысцыпліну, абавязковую пры галасаваннях, і выступала супраць уваходжання сваіх членаў у іншыя парламенцкія групы, то іншыя нацыянальныя групы дэпутатаў «Саюза аўтанамістаў» не былі прынцыпова супраць двайнога членства.

    У саслоўных адносінах толькі «Дэпутацкае кола Літвы і Русі» і «Польскае кола з Каралеўства Польскага» складаліся ў асноўным з дваран, хоць прыкметны працэнт сярод дэпутатаў складалі асобы свабодных прафесій — адвакаты, журналісты, інжынеры і лекары. Лідары «Саюза аўтанамістаў» разлічвалі на супрацоўніцтва ў Думе з агульнарасійскімі апазіцыйнымі сіламі для дасягнення нацыянальнага раўнапраўя і мясцовага самакіравання. Лідар «аўтанамістаў» Аляксандр Лядніцкі даказваў мажлівасць і неабходнасць такіх пераўтварэнняў у інтарэсах новай дэмакратычнай Расіі[2].

    У I Дзяржаўнай Думе дэпутаты ад «заходніх губерняў» цвёрда выказваліся за захаванне права прыватнай уласнасці на зямлю. Эдвард Вайніловіч з асаблівым задавальненнем адзначыў у мемуарах, што прадметныя і ясныя прамовы графа Юзафа Патоцкага (з Валынскай губерні) і маладога Рамана Скірмунта (з Мінскай губерні) у абарону прыватнай уласнасці сталі шырока вядомымі ў Расійскай імперыі[6].

    Аднак першая Дума праіснавала толькі 72 дні. 8 (21) ліпеня 1906 г. Мікалай II выдаў маніфест, паводле якога распускаў I Дзяржаўную Думу, што было выклікана радакалізацыяй настрояў яе дэпутатаў (асабліва «кадэтаў», меўшых тады самы вялікі ўплыў у Думе), патрабаваўшых увядзення адказнасці ўрада перад Думай, ліквідацыі Дзяржаўнага Савета і правядзення радыкальнай аграрнай рэформы. Роспуск Думы суправаджаўся заменай Івана Гарамыкіна Пятром Сталыпіным на пасадзе міністра ўнутраных спраў[7].

    Групоўка дэпутатаў заходніх губерняў «Краёвае кола Літвы і Русі» ў сваёй адозве, надрукаванай 16 (29) ліпеня 1906 г. у газеце «Kurier Litewski» (№158, 1906 г.), выказвалася супраць палітыкі Гарамыкіна, які не толькі не сцішыў рэвалюцыйныя настроі ў імперыі, але і не вылучаўся зычлівасцю адносна жыхароў Заходняга края, не ліквідаваўшы выключныя законы і прававыя абмежаванні адносна «асоб польскага паходжання», што былі ўведзены, галоўным чынам, пасля паўстання 1863—1864 гадоў. У адозве заяўлялася, што «толькі згодная, цвярозая і разважлівая праца прывядзе да росквіту культуры і да дабрабыту любімага ўсімі намі края», і заклікалася прыняць удзел у выбарах новай Дзяржаўнай Думы[2].

    У II Дзяржаўнай Думе Расійскай імперыі дэпутаты ад заходніх губерняў (Кола польскіх дэпутатаў-канстытуцыяналістаў Літвы і Русі) рабілі палітычныя планы і арганізацыйныя захады, каб аб’яднаць у Думе прыхільнікаў аўтанамізма, але яны не паспелі рэалізаваць свае намеры, бо II Дзяржаўная Дума была хутка распушчана[8].

    Зноскі

    1. 1 2 Jurkowski, R. Sukcesy i porażki… С. 466.
    2. 1 2 3 Szpoper, D. Sukcesorzy Wielkiego Księstwa… С. 62—76
    3. ↑ Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — Москва, 2006. — С. 359.
    4. ↑ Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — Москва, 2006. — С. 359.
    5. ↑ Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — Москва, 2006. — С. 359.
    6. ↑ Woyniłłowicz, E. Wspomnienia… С. 151; Korwin-Milewski, H. Siedemdziesiąt… С. 241.
    7. ↑ История России. XX век. — Т. I. — С. 191—192.
    8. ↑ Циунчук, Р.А. Автономистов группа… С. 11.

    Літаратура

    Знешнія спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (3):
    Катэгорыя·Дзяржаўная Дума Расійскай імперыі
    Катэгорыя·Арганізацыі краёўцаў
    Катэгорыя·Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі