wd wp Пошук:
    ⬜

    Літвакі

    У гэтага паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Літвакі (значэнні). Гэты артыкул — пра падгрупу ашкеназскіх яўрэяў. Пра літвіноў Ковеншчыны і Вількаміршчыны ў 19-м стагоддзі гл. Літвякі (літвіны).

    ⚙️  Гісторыя яўрэйскага народа
         

    Храналогія яўрэйскай гісторыі
    Біблейская храналогія
    Біблейская гісторыя
    Гісторыя антысемітызму
    Хрысціянства і антысемітызм

    Гісторыя яўрэяў паводле краін

    У краінах ісламу
    У Азіі
    У Заходняй Еўропе
    Ва Усходняй Еўропе
    У Новым Свеце
    У Беларусі

    Перыяды яўрэйскай гісторыі:

    Старажытная гісторыя яўрэяў

    Аўраам · Ісак · Якаў Калены Ізраілевыя · Зыход Заваёва Ханаана

    Эпоха Суддзяў

    Старажытны Ізраіль і Іўдзея
    Саул · Давыд · Саламон
    Старажытны Ізраіль · Іўдзея
    Дзесяць страчаных каленаў · Вавілонскі палон
    Іўдзея пад персідскім валадарствам
    Антычны перыяд
    Макавеі · Хасманеі
    Ірадыяды · Ірад I
    Іўдзея пад уладай Рыма
    Перыяд Мішны і Талмуда

    Іўдейскія войны · Бар-Кохба
    Есеі · Садукеі · Фарысеі
    Танаі · Амараі · Савараі
    Сінедрыён · Мішна · Талмуд
    Яўрэі ў Рымскай імперыі і Візантыі

    Яўрэі ў Сярэдневякоўе

    Эпоха гаонаў
    Яўрэі ў ісламскім свеце
    Крыжовыя паходы
    Яўрэйскае месіянства
    Выгнанне яўрэяў з Іспаніі

    Новы час (XVI—XVIII стст.)

    Яўрэі ў Рэчы Паспалітай
    Яўрэі ў Расійскай імперыі
    Вад чатырох зямель

    Найноўшы час (XIX—XX стст.)

    Гаскала

    Сіянізм Брытанскі мандат у Палесціне Ішуў

    Гісторыя Яўрэйская аўтаномнай вобласці

    Сучасная гісторыя
    (пасля 1945 года)

    Катэгорыі:

    Гісторыя яўрэйскага народа

    Антысемітызм · Яўрэі
    Гісторыя іўдаізму
    Плыні ў іўдаізме

    Літвакі́ (ідыш: ליטװאַק — лі́твак, лі́твяк або літвэ́к) — тэрытарыяльна-лінгвістычная падгрупа ашкеназскіх яўрэяў і гістарычна звязаная з імі артадаксальная плынь у іудаізме.

    Мова

    Літвакі як тэрытарыяльна-лінгвістычная падгрупа ашкеназскіх яўрэяў з’яўляюцца носьбітамі паўночна-ўсходняга, ці літоўскага (ідыш: ליטװיש, лі́твіш), дыялекту мовы ідыш. Гэты дыялект быў гістарычна распаўсюджаны на тэрыторыі большай часткі сучаснай Беларусі, Літвы, Латвіі, у некаторых прылеглых раёнах сучасных Расіі і Польшчы. З часоў Рэчы Паспалітай, у сувязі з унутраным тэрытарыяльным дзяленнем польска-літоўскай дзяржавы, гэты арэал распаўсюджання паўночна-ўсходняга дыялекту ідыш у яўрэйскіх крыніцах адпаведна называецца «Літвой» (ідыш: ליטע, лі́тэ), а ягоная гістарычная сталіца і цэнтр яўрэйскай культуры ў рэгіёне, Вільнюс — «Літоўскім Іерусалімам» (ашкеназская арамейская ירושלים דליטא, ерушола́йім д’лі́то).

    Традыцыі

    Як этналінгвістычная падгрупа, яўрэі-літвакі апроч уласнага дыялекту ідышу і адпаведнага яму вымаўлення старажытнажыяўрэйскай і арамейскіх моў, валодаюць таксама некаторымі адметнымі асаблівасцямі традыцыйнай кухні і рысаў характару, якія ім прыпісваюць.

    У паўночных абласцях арэалу пражывання ашкеназскіх яўрэяў (гэта значыць у яўрэйскай Літве, гл. вышэй) хасідызм у перыяд свайго росквіту не атрымаў шырокага распаўсюджання, галоўным чынам дзякуючы ўплыву Віленскага гаону, прыхільнікаў якога ў проціпастаўленні прыхільнікам хасідызму звалі міснагдым («пратэстуючыя»). Пасля літвакамі сталі зваць усіх міснагдым (паслядоўнікаў Віленскага Гаону, праціўнікаў хасідызму) без залежнасці ад іхнага месцавання і абшчыннага паходжання.

    Гісторыя

    З сярэдзіны XIX ст. паслядоўнікамі Віленскага Гаону была развітая ўласная сістэма рэлігійнай адукацыі, цэнтрамі якой сталі ешывы Міру, Валожыну і Панявежу, якія звалі звычайна ешывамі (ці ешыботамі) літоўскага толку ці кірункі. Ужо напачатку ХХ ст. філіялы гэтых навучальных устаноў пачалі з’яўляцца ў Амерыцы, а пасля разбурэння традыцыйных цэнтраў рэлігійнай адукацыі літоўскіх яўрэяў і самі ешывы былі ўзноўленыя ў ЗША (штатах Нью-Ёрк і Нью-Джэрсі) і Ізраілі (Іерусалім і Бней-Брак). Гэтыя ешывы аб’ядноўвае традыцыйная літоўская методыка вывучэння Торы, распрацаваная ў канцы XIX — пачатку ХХ стагоддзяў.

    Апрача ўласна літоўскай плыні ў артадаксальным іудаізме, сярод літвакоў атрымалі значнае распаўсюджанне і хасідскія дынастыі спецыфічна літвацкага паходжання — Хабад (любавіцкага і нежынскага толку) і Каралінская-Столінская, а таксама некаторыя іншыя.

    Гл. таксама

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (4):
    Яўрэйскія этнасы
    Вялікае Княства Літоўскае
    Плыні ў іўдаізме
    Народы і нацыянальнасці паводле алфавіта