wd wp Пошук: ⬜

Жорж Бізэ

Аляксандр Сезар Леапольд Бізэ (фр.: Alexandre-Cesar-Leopold Bizet, пры хрышчэнні атрымаў імя Жорж, фр.: Georges; 1838—1875) — французскі кампазітар, аўтар аркестравых твораў, рамансаў, фартэпіянных п’ес, а таксама опер, самай вядомай з якіх стала «Кармэн».

Біяграфія

Бізэ нарадзіўся 25 кастрычніка 1838 г. у Парыжы ў сям’і настаўніка спеваў. Ён быў зарэгістраваны пад імем Аляксандр-Сезар-Леапольд Бізэ, але пры хрышчэнні атрымаў імя Жорж, пад якім і быў вядомы надалей. Бізэ можна назваць вундэркіндам: паступіў у Парыжскую кансерваторыю за два тыдні да таго, як яму выканалася дзесяць гадоў.

У 1857 годзе ён падзяліў з Шарлем Лекокам прэмію на конкурсе, арганізаваным Жакам Афенбахам, за аперэту «Цудоўны доктар» і атрымаў Рымскую прэмію, што дазволіла яму пражыць у Рыме на працягу трох гадоў, складаючы музыку і займаючыся сваёй адукацыяй. Справаздачным творам (напісанне якога было абавязковым для ўсіх лаўрэатаў Рымскай прэміі) стала опера «Дон Пракопіа». З выняткам праведзенага ў Рыме перыяду, Бізэ пражыў усё сваё жыццё ў Парыжы.

Пасля знаходжання ў Рыме ён вярнуўся ў Парыж, дзе прысвяціў сябе напісанню музыкі. Маці Бізэ памерла неўзабаве пасля яго вяртання. У 1863 годзе ён напісаў оперу « Шукальнікі жэмчугу». У гэты ж перыяд ён напісаў «Пертскую красуню», музыку да п’есы Альфонса Дадэ «Арлезіянка» і твор для фартэпіяна « Дзіцячыя гульні». Таксама ён напісаў рамантычную оперу «Джаміле», звычайна разгляданую, як папярэдніцу «Кармэн». Сваю першую сімфонію, до-мажорную, Бізэ напісаў у Парыжскай кансерваторыі ва ўзросте сямнаццаці гадоў у якасці навучальнага задання. Сам Бізэ забыўся пра яе, і пра сімфонію не ўспаміналі да 1935 года, калі яна была выяўлена ў бібліятэцы кансерваторыі. Пры першым жа ўяўленні гэтая праца атрымала хвалы як шэдэўр маладога майстра і выдатны дадатак да рэпертуару ранняга рамантычнага перыяду. Сімфонія выдатная сваім стылістычным падабенствам з музыкай Франца Шуберта, якая ў той перыяд амаль не была вядомая ў Парыжы, за выключэннем, можа, некалькіх песень. Другую сімфонію, «Рым», Бізэ не завяршыў. Памёр Жорж Бізэ 3 чэрвеня 1875 года ад сярдэчнага прыступу.

Творчасць

Напісаў каля 20 опер (многія не закончаны), у т.л. «Дон Пракопіо» (1858—1859, пастаўлена ў 1906), «Іван Грозны» (1865, не закончана, пастаўлена ў 1946), 3 аперэты, у т.л. «Доктар Міракль» (1857), музыку да драматычных спектакляў. Найбольш блізкія яму былі сюжэты з элементамі псіхалагічнай драмы, вострымі канфліктамі. Раннія оперы Ж. Бізэ «Шукальнікі жэмчугу [ru]» (1863), «Перцкая прыгажуня» (паводде В. Скота, 1866, пастаўлена ў 1867) развіваюць традыцыі французскай лірычнай оперы, вылучаюцца меладычным багаццем, маляўнічасцю аркестроўкі, зручным для спеваў выкладаннем вакальных партый. У іх выявілася імкненне кампазітара да народнасці, жыццёвай праўды. Рэалістычныя тэндэнцыі больш яскравыя ў оперы «Джаміле» (паводле паэмы А. Мюсэ «Намуна», 1871, пастаўлена ў 1872) і музыцы да драмы А. Дадэ «Арлезіянка» (1872). Ён амаль не карыстаўся цытатамі, але, засвоіўшы рытмаінтанацыйныя асаблівасці народных напеваў, дакладна ўзнаўляў у іх характар усходняй і правансальскай музыкі. Вялікую папулярнасць набылі 2 аркестравыя сюіты з музыкі да «Арлезіянкі» (першая належыць Бізэ, 1872, другая — Э. Гіро, 1885) — яркі ўклад у сусветную сімфанічную музыку. Найбольш значны твор Жоржа Бізэ — опера «Кармэн» (паводле П. Мерымэ, 1875) — адна з вяршыняў опернага мастацтва XIX ст. Аўтар аркестровых твораў, у т.л. сімфоніі-кантаты «Васка да Гама» (1859—1860), сімфоніі «Рым» (1871), фартэпіянных п’ес, рамансаў, песень і інш.

Сачыненні (поўны спіс)

Оперы

Анастасія і Дзмітрый
Дон Пракопіа (опера-буффа, на італьянскай мове, 1858-59, пастаўлена 1906, Монте-Карла), існуе таксама ў аркестроўцы Леаніда Фейгіна
Каханне-мастачка (L’Amour peintre, лібрэта Б., па Ж. Б. Мальеру, 1860, не скончана, не апублікавана)
Гузла Эміра (камічная опера, 1861-62)
Шукальнікі жэмчугу (Les Pecheurs de perles, 1862-63, пастаўлена 1863, «Тэатр лірык», Парыж)
Іван Грозны (Ivan le Terrible, 1865, пастаўлена, 1946, Замак Мюрынген, Вюртэмберг)
Нікола Фламель (1866?, фрагменты)
Пертская красуня (La Jolie fille du Perth, 1866, пастаўлена 1867, «Тэатр лірык», Парыж)
Кубак Фульскага караля (La Coupe du roi de Thule, 1868, фрагменты)
Кларыса Гарлоу (камічная опера, 1870-71, фрагменты)
Каландаль (камічная опера, 1870), Грызельда (камічная опера, 1870-71, не скончана)
Джамиле (камічная опера, 1871, пастаўлена 1872, тэатр « Опера комік», Парыж)
Дон Радрыга (1873, не скончана)
Кармэн (камічная опера, 1873-74, пастаўлена 1875, тэатр « Опера комік», Парыж; рэчытатывы напісаны Э. Гіра, пасля смерці Бізэ, для пастаноўкі ў Вене, 1875)

Аперэты

Анастасія і Зміцер
Мальбрук у паход памкнуўся (Malbrough s’en va-t-en guerre, 1867, тэатр «Атэней», Парыж; Бізэ прыналежыць 1-е дзеянне, іншыя 3 дзеянні —І. Э. Легуи, Э. Жанасу, Л. Дэлібу)
Соль-сі-рэ-піф- пан (1872, тэатр «Шато-д’о», Па
Анёл і Товія (L’Ange et Tobia, каля 1855-57)
Элаіза дэ Манфор (1855-57)
Зачараваны рыцар (Le Chevalier enchanté, 1855-57)
Эрмінія (1855—1857)
Вяртанне Віргініі (Le Retour de Virginie, каля 1855—1857)
Давыд (1856)
Клавіс і Клацільда (1857)
Песня стагоддзю (Carmen seculaire, па Гарацыю, 1860)
Жаніцьба Праметэя (Les Noces de Promethee, 1867)

Оды-сімфоніі

Уліс і Цырцэя (па Гамеру, 1859)
Васка да Гама (1859-60)

Араторыі

Жэнеўева Парыжская (1874-75)

Творы для хору і аркестра (ці фартэпіяна)

Хор студэнтаў (Choeur d’etudiants, мужчынскі хор, да 1855)
Вальс (C-dur, 1855)
Тыя Deum (для салістаў, хору і аркестра, 1858)
Заліў Байя (Le Golfe de Bahia, для сапрана ці тэнару, хору і фартэпіяна, каля 1865; музыка скарыстана ў оперы « Іван Грозны», маецца перапрацоўка для фартэпіяна)
Ave Maria (для хору і аркестра, словы Ш. Гранмужана, пасля 1867)
Песня калаўрота (La Chanson du Rouet, для саліста, хору і фартэпіяна, пасля 1867) і інш.

Для хору без суправаджэння

Звыш Іаан з Патмоса (Saint-Jean de Pathmos, для мужчынскага хору, словы В. Гюго, 1866)

Творы для аркестра

Сімфоніі (№ 1, C-dur, Юнацкая, 1855, партытура апублікавана і выканана 1935; № 2, 1859, знішчана Бізэ),
Рым (C-dur, 1871, спачатку —Успаміны пра Рым, 1866-68, выканана 1869)
Увертуры, у тым ліку Радзіма (Patrie, 1873, выканана 1874)
Сюіты, у тым ліку Маленькая сюіта (Petite suite, з фартэпіянных дуэтаў Гульні дзяцей, 1871, выканана 1872), сюіты з Арлезіянкі (№ 1, 1872; № 2, склаў Э. Гіро, 1885)

Творы для фартэпіяна ў 2 рукі

Вялікі канцэртны вальс (E-dur, 1854)
Фантастычнае паляванне (Chasse fantastique, 1865)
Рэйнскія песні (Chant du Rhin, цыкл з 6 песень, 1865)
Канцэртныя храматычныя варыяцыі (1868)
і інш.

Фартэпіянныя дуэты

Гульні дзяцей (Jeux d’enfants, 12 п’ес для 2 фартэпіяна, 1871)

Творы для голасу і фартэпіяна

У тым ліку цыклы песень Лісткі з альбома (Feuilles d’album, 6 песень, 1866)
Пірэнейскія песні (Chants dee Pyrenees, 6 народных песень, 1867)
Рамансы

Музыка да драматычнага спектакля

Арлезіянка (драма А. Доде, 1872, тэатр «Вадэвіль», Парыж)

Зноскі

1 2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
↑ Alexandre César Léopold Bizet // Léonore database — ministère de la Culture. Праверана 9 кастрычніка 2017.
↑ Archives de Paris
↑ Georges Bizet // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
↑ Бизе Жорж // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
↑ Archivio Storico Ricordi — 1808. Праверана 3 снежня 2020.
↑ Léopold Georges Bizet // пасведчанне аб смерці
↑ http://www.plusouder.be/opera-habanera-carmen.htm

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Georges Bizet
Кароткія зместы (сінопсісы) опер Бізэ на сайце «100 абапёр» Архівавана 16 кастрычніка 2007.
Б. Кушнер. Рэкамендацыйны ліст: Старонка з жыцця Бізэ Архівавана 19 жніўня 2006. // « Вястун» (Бастон), № 10 (347), 12 мая 2004 г.
Бизе Жорж (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
Бизе Жорж // Энцыклапедыя Кругасвет (руск.)