wd wp Пошук:
    ⬜

    Фенхель звычайны

    Фенхель звычайны[3] (Foenículum vulgáre) — адна-, двух- або шматгадовая расліна, від роду Фенхель (Foeniculum) сямейства Парасонавыя (Apiaceae)[4].

    Распаўсюджанне і асяроддзе пражывання

    У дзікім выглядзе расце ў Паўночнай Афрыцы (Алжыр, Егіпет, Лівія, Марока, Туніс), Заходняй (Італія, Францыя, Англія, Іспанія, Партугалія) і Паўднёва-Усходняй Еўропе (Албанія, Югаславія, Балгарыя, Грэцыя), Цэнтральнай і Заходняй Азіі, Новай Зеландыі, Паўночнай, Цэнтральнай і Паўднёвай Амерыцы[5].

    У Расіі сустракаецца ў стэпавых раёнах Каўказа.

    Расце на сухіх камяністых схілах, па канавах, травяністых месцах, а таксама каля дарог і жылля, на пустазельных месцах[4].

    Культывуецца ў многіх краінах. У Расіі асноўны раён культуры — сярэдняя паласа еўрапейскай часткі, Краснадарскі край.

    Батанічнае апісанне

    Фенхель звычайны.
    Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885

    Корань верацянопадобны, мясісты, маршчыністы, таўшчынёй 1 см, наверсе галінасты, шматгаловы.

    Уся расліна з блакітным налётам.

    Сцябло вышынёй да 90-200 см, прамы, акруглы, тонкарабрысты, моцна галінасты[4].

    Лісце чарговае, тройчы-, чацвёра-перыстарассечаныя, яйкападобна-трохкутныя, долі апошняга парадку лінейна-ніткападобныя або лінейна-шылападобныя. Ніжнія на хвосціках, верхнія сядзячымі на пашыранай похве. Похвы даўжынёй 3-6 см, вузка-даўгаватыя, да верхавіны некалькі пашыраныя[4].

    Кветкі пяцічленныя. Падвойныя парасоны з 3-20 прамянямі, у папярочніку 3-15 см. Пялёсткі шырока яйкападобныя, жоўтыя, даўжынёй і шырынёй каля 1 мм.

    Плод — яйкападобна-даўгаваты, даўжынёй 5-10 мм, шырынёй 2-3 мм, голы, зелянява-буры віслаплоднік, які распадаецца на два паўплодзікі (мерыкарпіі), салодкі на смак, нагадвае аніс[4].

    Цвіце ў ліпені — жніўні, плоданасіць у верасні[4].

    Хімічны склад

    Зверху ўніз:
    Суквецці.
    «Цыбуліны».
    Зеляніна.

    У расліне высокае ўтрыманне эфірных алеяў. У пладах іх утрымліваецца да 6,5 %, а ў лісці — да 0,5 %. У фенхелевага эфірнага алею характэрны водар і рэзка-саладкавы смак. У склад яго ўваходзяць: анетол(руск.) бел., фенхон(руск.) бел., мецілхавікол(руск.) бел., α-пінен(руск.) бел., α-феландрэн(руск.) бел., цінеол(руск.) бел., ліманен(руск.) бел., тэрпінален(руск.) бел., цытраль, барнілацэтат, камфара і іншыя рэчывы. Плады ўтрымліваюць таксама да 12-18 % тлустых алеяў, якія складаюцца з петразелінавай (60 %), алеінавая (22), лінолевая (14) і пальмітонавай (4 %) кіслот.

    Трава расліны, акрамя таго, змяшчае вялікую колькасць флаваноідаў, гліказідаў, аскарбінавай кіслаты, караціну, вітамінаў групы В і розных мінеральных рэчываў.

    Значэнне і ўжыванне

    Эфірны алей прымяняецца як духмянае масла ў парфумерыі. Пасля адгонкі эфірнага алею з пладоў фенхеля атрымліваюць тлусты алей, які ўжываецца ў тэхніцы.

    Адходы пасля здабывання тлустага алею ідуць на корм свойскай жывёле.

    Ужыванне ў кулінарыі

    Плады і эфірны алей фенхеля выкарыстоўваюць у кулінарыі ў якасці рэзкай прыправы да ежы[4]. Зеляніна фенхеля мае вельмі прыемны, злёгку саладкавы асвяжальны смак. Яго ўжываюць у сырым выглядзе як дэсерт, дадаюць у салату, тушаць з маслам і прыправай з мукі і булёна. Фенхель ужываюць у народаў Міжземнаморскіх краін як гародніну. На Каўказе лісце ўжываюць таксама як спецыі пры вырабе нацыянальных страў. Сакавітыя лісце і маладыя парасоны кансервуюць. Сцеблы і маладыя парасоны выкарыстоўваюць пры засолцы гародніны, плады — у хлебапячэнні(руск.) бел..

    Прымяненне ў медыцыне

    Асноўны артыкул: Кропавая вада

    Насенне фенхеля

    Як лекавы сродак фенхель ужывалі Гіпакрат і Асклепіяд Віфінскі (як дыурэтык), Дыяскарыд і Пліній Старэйшы (як сродак для лячэння вачэй), Авіцэна (як адхарквальнае).

    У якасці лекавай сыравіны выкарыстоўваюць спелыя плады фенхеля (лац.: Fructus Foeniculi) і эфірны алей (Oleum Foeniculi), які здабываюць з пладоў. Пры вязцы лазневых венікаў у ход ідуць і сцеблы, і лісце расліны[4].

    Эфірны алей уваходзіць у склад лакрычнага эліксіру, які ўжываецца як супрацькашлевы сродак. Плады фенхеля ўваходзяць у склад слабільнага, ветра-, жоўцегоннага, груднога і заспакойвальнага збораў. Алей выкарыстоўваюць для атрымання кропавай вады, якая ўжываецца пры метэарызме, асабліва ў дзяцей[4].

    Парыцца змяшаным венікам з уключэннем сцеблаў і лісця фенхеля звычайнага, а таксама выкарыстоўваць вонкава тыя ці іншыя прэпараты расліны — настой лісця, настой пладоў і іншае — рэкамендуецца пры неўрастэніі, падвышанай узбудлівасці цэнтральнай нервовай сістэмы, бессані, пры запаленчых (бактэрыяльнай прыроды) захворваннях скурных пакроваў, вуграх, фурункулёзе.

    З пладоў фенхеля атрымліваюць прэпарат «Анецін» — суму дзеючых рэчываў. Ён валодае спазмалітычным дзеяннем, асабліва ў дачыненні да гладкай мускулатуры кішачніка, у меншай ступені — у дачыненні да каранарных сасудаў. У тэрапеўтычнай практыцы яго ўжываюць пры хранічных спастычных калітах, пры спазмах органаў брушной поласцi, пры хранічнай каранарнай недастатковасці.

    Класіфікацыя

    Таксанамія

    Від Фенхель звычайны ўваходзіць у род Фенхель (Foeniculum) сямейства Парасонавыя (Apiaceae) парадку Парасонакветныя (Apiales).

      яшчэ 8 сямействаў (згодна Сістэме APG II)   яшчэ ад 1 да 9 відаў
           
      парадак Парасонакветныя     род Фенхель    
                 
      аддзел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя     сямейства Парасонавыя     від Фенхель звычайны
               
      яшчэ 44 парадкі кветкавых раслін
    (згодна Сістэме APG II)    		   яшчэ больш 300 родаў  
         

    Падвіды

    У межах падвіду вылучаюць некалькі падпарадкаваных таксонаў:[5]

    Зноскі

    1. ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
    2. ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
    3. ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь.. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 54. — 160 с. — 2 350 экз.
    4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Митюков А. Д., Налетько Н. Л., Шамрук С. Г. Волошский, или аптечный укроп, фенхель обыкновенный // Дикорастущие плоды, ягоды и их применение. — Мн: Ураджай, 1975. — С. 39-41. — 200 с. — 130 000 экз.
    5. 1 2 Паводле сайта GRIN (гл. картку расліны).

    Літаратура

    Спасылкі

    Тэмы гэтай старонкі (16):
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных
    Катэгорыя·Флора Еўразіі
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю прыроды Беларусі без нумароў старонак
    Катэгорыя·Старонкі з нелікавымі аргументамі formatnum
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Спасылкі на Энцыклапедыю прыроды Беларусі без аўтара
    Катэгорыя·Лекавыя расліны
    Катэгорыя·Флора Паўночнай Афрыкі
    Катэгорыя·Флора Паўночнай Амерыкі
    Катэгорыя·Флора Новай Зеландыі
    Катэгорыя·Расліны паводле алфавіта
    Катэгорыя·Артыкулы з перасягнутай глыбінёй разгортвання
    Катэгорыя·Парасонавыя
    Катэгорыя·Флора Паўднёвай Амерыкі
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай
    Катэгорыя·Спецыі
    Катэгорыя·Вікіпедыя·Запыты на пераклад з рускай